Golden Kuhol.indd - Darfu4b.da.gov.ph
Golden Kuhol.indd - Darfu4b.da.gov.ph
Golden Kuhol.indd - Darfu4b.da.gov.ph
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
“<strong>Golden</strong>” <strong>Kuhol</strong><br />
sa Palayan<br />
2008
ANG BIYOLOHIYA NG GOLDEN “KUHOL”<br />
Pinagmulan<br />
Ang “golden” kuhol ay nabibilang sa pamilya ng mga kuhol na naububuhay lamang sa mga<br />
lugar na malapit sa tubig-tabang. Nanggaling ito sa mga latian at ilog sa South America. Doon,<br />
ang mga ito ay mapaminsalang peste sa malalaking palayang sabog-tanim na ginagamitan ng<br />
mga eroplano at traktora. Hindi pa ito malalang peste sa mga lipat-tanim na palayan noon.<br />
Nang <strong>da</strong>lhin ito rito sa Pilipinas upang pakinabangang pangkomersiyal, di inaasahang<br />
ito’y kakalat. Hindi napasama rito ang biyolohikal na elementong nakamamatay<br />
o nakapupuksa sa mga ito na matatagpuan sa South America.<br />
Hindi gaanong kahawig ng “golden” kuhol ang katutubong kuhol. Di pa naililipat ang biyolohikal<br />
na elemento ng katutubong kuhol sa “golden” kuhol. Kulay putik ang “golden” kuhol, mapusyaw<br />
ng kaunti sa matingkad sa kulay ng mas maliliit na katutubong kuhol. Bagama’t “<strong>Golden</strong>”<br />
ang ipinangalan ng mga pangkomersiyal na tagapamahagi ito, di ito ginto para sa mga magsasaka<br />
‘pagkat nasasayang ang kanilang salapi, oras at enerhiya sa pagsugpo sa pesteng ito.<br />
Inog ng Buhay<br />
Mga Itlog. Ang mga itlog nito hugis peras ay kumpol-kumpol na may 50-300 bawa’t kumpol.<br />
Iniitlog ito sa mga pananim sa umagang-umaga at sa <strong>da</strong>pit-hapon sa mga pilapil at sa anumang<br />
bagay na di nakalubog sa tubig. Ang mga bagong itlog ay kulay-rosas at nagiging mapusyaw sa<br />
rosas kapag mapipisa na. Nagsisimulang mapisa ang mga ito 7-14 na araw matapos itong maiitlog.<br />
Pagkapisa Hanggang Hustong Gulang. Ang mga bagong pisang kuhol ay kumapakapit<br />
sa anumang bagay na nakalutang gaya ng harang o gilid ng lawa, sa pananim at<br />
sa kapwa kuhol. Mabilis silang lumaki at sa san<strong>da</strong>ling panahon ay umaabot na sa hustong gulang.<br />
Nakakahinga silang parang is<strong>da</strong> sa ilalim ng tubig gayundin sa lugar na walang tubig.<br />
Nananatili sila sa ilalaim ng tubig kaya di sila natutuyo kung tag-araw. Kapag pinakakatihan<br />
ang palayan, bumabaon sila sa putik at patuloy na pumapailalim habang tag-init. Nabubuhay<br />
sila sa ilalim ng lupa hanggang anim na buwan at lumalabas kapag pinatubigan na ang bukid.<br />
Ito ang <strong>da</strong>hilan kunga bakit lumalabas kaagad ang maraming kuhol kapag naghahan<strong>da</strong> na ng<br />
bukid. Kinakain nila lahat ng uri ng tanim. Ang inog ng kanilang buhay ay umaabot sa 60 araw.<br />
Kulay kayumanggi ang balat nig kuhol at puti hanggang malagintong rosas o kulay kahel na madilaw<br />
ang makatas na laman nito. Malalaman ang babae at<br />
babae sa pamamagitan ng hugis ng takip na sumasara kapag<br />
pumasok ang katawan nito sa balat. Ang takip ng sa babae<br />
ay pumapasok samantalang ang sa lalaki ay bumubuka.<br />
Gaya ng tao, meron itong <strong>da</strong>lawang magkaibang kasarian,<br />
di tulad ng karamihang kuhol sa magkasama sa isang<br />
katawan ang <strong>da</strong>lawang kasarian. Ang nasa mga hustong gulang na kuhol ay nagtatalik anumang<br />
oras sa paghapon sa mga lugar na malalago ang pananim. Ginagawa nila ito sa lahat ng panahon<br />
sa buong taon kung saan mayroong patuloy na patubig. Umaabot mula 3-4 na oras ang ganitong<br />
pagtatalik.<br />
2
Ang isang suso ay nakapangingitlog<br />
ng 200 - 300 bawat linggo o 1,000<br />
- 1,200 itlog sa isang buwan at walumpung<br />
porsiyento (80%) nito ang napipisa.<br />
Lawak ng Pinanginginainan at ang<br />
Kaugalian sa Panginginain. Ang mga<br />
“golden” kuhol ay kumakain ng lahat ng uri<br />
ng halaman. Napakalakas nilang kumain<br />
at kinakain pati azolla, mga <strong>da</strong>mong “duck<br />
weed”, “water lili”, mga punlang palay at iba<br />
pang ma<strong>da</strong>hon at makatas na pananim at<br />
gulay maging anumang nabubulok na bagay.<br />
Gustong-gusto nila ang mga murang punla<br />
at murang <strong>da</strong>hon ng mga pananim. Patuloy<br />
silang nanginginain araw at gabi at tinagurian<br />
silang “live-eating machine”.<br />
Mga Maninila/Natural na Kaaway<br />
Kabilang sa mga natural o katutubong kaaway ng mga “golden” kuhol ang mga langgam,<br />
ibon, gagamba, <strong>da</strong>ga, ibang maliliit na hayop, ahas at ibang reptilya. Ang mga pulang<br />
langgam na kumakain ng mga itlog ng kuhol ang pinakamalamang na kaaway na<br />
natural. Ang mga ibon ay kumakain ng itlog at bagong pisang kuhol samanatala ang<br />
mga <strong>da</strong>ga at ahas ay kumakain at pumapataya sa maliliit na kuhol. Kinakain ng mga<br />
bibe ang kuhol sa bukid. mapipapakain din ito sa mga bibe pagkatapos na ito ay pulutin.<br />
Ang Pagkalat ng <strong>Kuhol</strong><br />
Dumarami ang “golden” kuhol sa mga lugar na may tubig gaya ng mga lawa, latian,<br />
palay-tubigan, mga kanal at ibang pook na babad sa tubig. Gayunman,a ng<br />
komersiyal na <strong>da</strong>hilan ang nakapagpabilis sa paglaganap ng mga ito sa bansa.<br />
Paraan ng Pagsugpo para sa mga Inilipat-tanim<br />
Damihan ang mga binhing ipupunla at patubuin<br />
sa tubigan. Dag<strong>da</strong>gan ng kalahating kaban ang<br />
karaniwang <strong>da</strong>mi ng punla para sa isang ektarya. Ang<br />
mga ekstra o laang-punla ay magagamit na panghalili sa<br />
mga punlang maaaring mapinsala ng mga “golden” kuhol.<br />
Ang mga punla sa tubigan ay may kahirapang masalakay at mapinsala ng mga “golden”<br />
kuhol kaysa sa mga punlang pinatubo sa paraang “<strong>da</strong>pog”*, sapagkat mas magulang, malalaki at<br />
matatag ang mga puno.<br />
_________________________________<br />
* Ang pagpapatubo ng mga punla sa mamasa-masang <strong>da</strong>hon ng saging, plastik, o sementadong lapag sa loob ng<br />
10-14 na araw at saka <strong>da</strong><strong>da</strong>lhin ang mga punla sa bukid at maingat na paghihiwalayin upang itanim sa lupang mamasamasa<br />
nang di lubog sa tubig.<br />
3
Pastulin ang mga bibe sa palayan pagkatapos<br />
mag-ani. Maraming kuhol ang nakakain ng mga<br />
bibe araw-araw. Hayaang manginain ang mga bibe<br />
sa palayan pagka-ani hanggang dumating ang isang<br />
araw bag o isagawa ang huling pagsusuyod. Huwag<br />
magpakawala ng mga bibeng nanlulugon ang balahibo<br />
‘pagkat magiging makati ang tubig at ang mga taong<br />
gagawa sa bukid ay mangangati at mayayamot.<br />
Pulutin ang mga “golden” kuhol at sirain<br />
ang mga kumpol ng itlog bago isagawa ang huling<br />
pagsusuyod. Napakahalaga ang gawaing ito upang<br />
mabawasan ang <strong>da</strong>mi ng kuhol at maiwasan ang malalang<br />
pinsala sa mga bagong lipat na pananim. Ipagpatuloy ang<br />
ganitong gawain hanggang 3 linggo pagkaraang makapaglipat-tanim.<br />
Gumawa ng mabababaw na kanal. Gumawa<br />
ng mga kanal sa tabi ng pilapil hanggang sa kabilang panig<br />
ng pinitak kasabay ng huling pagsusuyod. Dito sa maliliit na<br />
kanal magkukumpol-kumpol ang mga “golden” kuhol ‘pagkat<br />
may naiiwang tubig sa tuwing aalisang ng patubig ang bukid,<br />
at sa gayo’y magiging ma<strong>da</strong>li ang pamumulot ng kuhol.<br />
Maglipat-tanim kapag ang mga punla ay magulang<br />
na. Maglipat-tanim ng mga punlang mayroon<br />
nang 25-35 araw ang gulang at may distansiyang 20 x<br />
20 sentimetro bawa’t tundos na may 3-5 punla, nang sa<br />
gayon ang maiiwang punla ang makakahalili ng mga nasirang<br />
pananim gawa ng kuhol. Tamnan rin ang maliliit<br />
na kanal.<br />
Maglagay ng mga<br />
panala sa pasukan ng tubig. Pagkatapos na pagkatapos<br />
maglipat-tanim, maglagay ng mga panala sa mga pasukan<br />
ng tubig upang hindi makapasok ang mga “golden” kuhol<br />
na kasama mula sa kanal ng tubig irigasyon patungo sa mga<br />
pinitak. Ang mga materyales na magagamit na panala ay mga<br />
supot na plastik na parang<br />
lambat, bubo na<br />
yari sa kawayan, mga sakong plastik na parang<br />
lambat at iba pang naaangkop na materyales.<br />
4<br />
Pastulin ang mga bibe sa palayan pagkatapos<br />
mag-ani. Maraming kuhol ang nakakain ng
Magtusok ng mga tulos na kahoy<br />
sa paligid ng pinitak. Maglagay<br />
ng mga tulos na kahoy na may isang<br />
metrong haba at isang pulga<strong>da</strong> ang lapad<br />
sa maliliit na kanal na may 3-4 na metrong<br />
agwat pagkaraang maglipat-tanim gayundin<br />
sa pasukan ng tubig. Dito sa mga<br />
tulos mangingitlog ang mga kuhol kaya<br />
ma<strong>da</strong>li ang pagpulot dito at pagpuksa.<br />
Papasukin ang mga bibe sa palayan<br />
pagkaraan ng 35 - 40 araw pagkalipat-tanim.<br />
Ito’y lalo pang makakabawas<br />
sa <strong>da</strong>mi ng kuhol sa pinitak pagkatapos maisagawa<br />
ang iba pang paraan ng pagsugpo.<br />
Paraan ng Pagsugpo para sa Palayang<br />
Sabog-tanim<br />
Dag<strong>da</strong>gan ang <strong>da</strong>mi ng binhi. Magtanim ng<br />
binhi sa palayan sa <strong>da</strong>ming tatlong (3) kaban baw’t<br />
ektarya. Bukod doon, magpunla pa ng kalahating<br />
kabang binhi sa tubigan. maghasik ng binhi lima<br />
(5) hanggang pitong (7) araw bago sumapit ang tak<strong>da</strong>ng<br />
panahon ng pagsasabog-tanim sa palayan. Ang<br />
karag<strong>da</strong>gang binhing pinatubo ay magagamit sa muling<br />
pagtatanim sa mga tundos na pinansala ng kuhol.<br />
Magpastol ng mga bibe sa palayan.<br />
Maisasagaw aito pagkatapos<br />
mag-ani hanggang sumapit ang isang araw<br />
Pulutin ang mga “golden” kuhol<br />
at ang mga itlog nito. Napakahalagang<br />
mapulot lahat ang mga kuhol bago isagawa<br />
ang huling pagsusuyod upang hindi<br />
labis na makapaminsala ang mga ito sa<br />
pananim sa panahong napaka<strong>da</strong>li nitong<br />
mapinsala (hanggang 50 araw pagkatanim).<br />
5
Magpastol ng mga bibe sa palayan.<br />
Gawing 20-25 sentimetrong luwang ng<br />
mga kanalets at 5-6 metro ang pagitan sa piinitak<br />
Makagagawa mga kanaletas sa pamamagitan ng<br />
paghila ng isnag sakong may bato sa loob o paghila ng<br />
isang puno ng saging sa mga itinak<strong>da</strong>ng lugar sa pinitak<br />
pagkatapos ng huling pagsusuyod.<br />
Bukod sa ganit nila bilang paagusan ng tubig, ang<br />
mga kanaletas ay nagsisilbing lugar na pinagkukupulan ng<br />
mga kuhol at sa gayon ay ma<strong>da</strong>li ang pamumulot ng mga<br />
kuhol at paglalagay ng kemikal na pamatay dito<br />
Maglagay ng mga panala sa pasukan ng<br />
tubig. Dapat itong maisagawa kaagad pagkatapos<br />
maghasik ng mga binhi upang hindi makapasok ang<br />
mga “golden” kuhol na maaaring ma<strong>da</strong>la ng tubig mula<br />
sa kanal ng tubig irigasyon patungo sa mga pinitak.<br />
Maaaring gumamit ng mga panalang gaya ng lambat<br />
na supot o sakong plastik at bubo na yari sa kawayan.<br />
Ilagay ang mga panala bago patubigan ang<br />
bukid at pangalagaan na hindi ito magbibira<br />
at masisira gawa ng mga duming na<strong>da</strong><strong>da</strong>la<br />
ng tubig irigasyon sa unang pagpapatubig.<br />
Huwag magpakawala ng mga bibe sa<br />
6
Huwag magpakawala ng mga bibe sa palayang sabogtanim.<br />
Magpastol lamang ng mula sa pagkaani hanggang<br />
sa paghahan<strong>da</strong> ng lupa para sa susunod na pananim.<br />
Isagawa ang mahusay na pamamahala sa patubig sa<br />
pamamagitan ng pagpapatubig sa mga pinitak isang linggo<br />
pagkaraang makapagtanim at ulitin ng 2 beses na may tigisang<br />
linggong pagitan sa loob ng 4 na linggo pagkatanim<br />
hanggang <strong>da</strong>lawang linggo bago mag-ani, panatilihing nakalubog<br />
ang palayan sa tubig na may 3.5 sentimetro ang<br />
lalim. Kung matuklasang mayroon nang nagawang pinasalaang mga kuhol, alisan ng tubig ang<br />
mga pinitak upang maipon sa mga kanaletas ang mga kuhol at ma<strong>da</strong>ling mapulot st/o mabomba<br />
sng kemikal na pestisidyo. Pagkatapos mapulot ang lahat ng kuhol sa mga kanaletas, patubigan<br />
ulit ang linang. Kung kemikal na pestisidyo ang gagamiting pampatay sa mga kuhol, panatilihin<br />
ang 2-3 sentimetrong lalaim ng tubig sa kanaletas at saka maglagay ng inirerekomen<strong>da</strong>ng pestisidyo.<br />
Patubigang muli ang linang pagkaraan ng <strong>da</strong>lawang araw pagkatapos magbomba.<br />
Paano Mapapakinabangan ang <strong>Kuhol</strong><br />
Ang laman ng kuhol ay malambot, makatas at ma<strong>da</strong>ling matunaw. Ang kulay nito ay mapusyaw<br />
na dilaw papunta sa granate at magagawang iba’t ibang lutuin tulad ng sopas, ginataan,<br />
adobo, asado, pinirito o inihaw (para sa malalaking kuhol).<br />
Ang Inirerekomen<strong>da</strong>ng Paraan ng Paglilinis ng <strong>Kuhol</strong> Bago Lutuin<br />
Anihin at ilagay ang mga kuhol sa isang lalagyang puno ng tubig sa gripo at hayaang<br />
nakababad doon sa loob ng 24 na oras upang maalis ang kinain na di pa natutunaw. Isa hanggang<br />
<strong>da</strong>lawang oras bago lutuin, hugasang mabuti ang mga kuhol sa solusyong 0.5 tasa ng suka<br />
na inihalo sa isang galong tubig upang mawala ang panunulas at burak na taglay nito. Upang<br />
maalis ang laman sa balat, ibuhos ang malinis na mga kuhol sa isang kalderong may kumukulong<br />
tubig at pakuluan nang 4-5 minuto. Huwag tigilan ng paghalo. Hanguin sa pinagpakuluan at banlawan<br />
sa malamig na tubig. Maaari na itong lutuin o itago sa repridyerator.<br />
Sustansiyang Taglay<br />
Bawa’t kuhol ay may 15 gramong sustansiyang taglay, samantala ang isang kuhol na hustong<br />
isang subo ay nagtataglay ng sumusunod:<br />
Enerhiya sa pagkain 83.0 kalori Posporus 61.0 mg.<br />
Protina 12.2 gramo Sodyum 0.4 mg.<br />
Taba 0.4 gramo Potasiyum 17.0 mg.<br />
Karbohaydreyt 6.6 gramo Riboflavin 12.0 mg.<br />
Abo 3.2 Niacin 1.8 mg.<br />
Ang iba pang sustansiyang taglay nito ay Bit. C, zinc, copper, manganese, magnesium at<br />
iodine. Mahusay itong pang-almusal para sa nalasing sa alak <strong>da</strong>hil sa kakayahan nitong sumipsip<br />
ng alkohol mula sa katawan ng tao.<br />
7
Mga Lutuin sa <strong>Kuhol</strong><br />
TORTANG KUHOL<br />
1 platitong luto at giniling na kuhol<br />
1 kutsrang ginayat na <strong>da</strong>hong mura ng<br />
sibuyas<br />
1 kutsarang ginayat na kamatis<br />
1 kutsarang dikdik na bawang<br />
2 kutsarang mantika<br />
1/2 kutsaritang asin<br />
1/4 kutsaritang vetsin (MSG)<br />
1/2 kutsaritang patis<br />
1 itlog, binati<br />
1 kutsarang arina<br />
Paghaluin ang lahat ng sangkap. Igisa<br />
ang bawang, sibuyas at kamatis at ang<br />
giniling na kuhol. Ihalo ang binating itlog<br />
at saka iprito. Ihain nang mainit.<br />
GINATAANG KUHOL<br />
2 platitong nilutong laman ng kuhol<br />
2 tasang gata ng niyog<br />
1 kutsarang ginayat na kamatis<br />
1 kutsarang dikdik na bawang<br />
1 kutsarang ginayat na sibuyas<br />
2 kutsarang mantika<br />
1 kutsaritang asin<br />
1/4 kutsaritang vetsin (MSG)<br />
2 kutsarang achuete<br />
Igisa ang bawang, sibuyas at kamatis<br />
at saka isama ang kuhol at murang <strong>da</strong>hon<br />
ng sibuyas. Ihalo ang gata at tubig<br />
na pinagkatasan ng achuete. Pakuluin<br />
hanggang lumabas ang langis nito. I<strong>da</strong>g<strong>da</strong>g<br />
ang vetsin at ihain habang mainit.<br />
2 tasang laman ng kuhol, binanlian<br />
1 tasang gata ng niyog<br />
1 butil na bawang, dinikdin<br />
1 ulo ng sibuyas, ginayaT<br />
2 pirasong kamatis, ginayat<br />
1 kutsarang pulbos ng curry<br />
1 kutsaritang patis<br />
1 tasang tubig<br />
mantika<br />
asin<br />
KUHOL NA MAY<br />
PULBOS NG CURRY<br />
Igisa ang bawang, sibuyas at kamatis at<br />
saka isama ang kuhol. Timaplahan ito ng<br />
asin at patis. Ilagay ang tubig at pakuluan<br />
hanggang maluto. Isama ang gata at pulbos<br />
na curry. Patuloy na haluin hanggang lumapot<br />
ang sabaw. Ihain habang mainit.