Korupcija u sektoru odbrane
Korupcija u sektoru odbrane Korupcija u sektoru odbrane
AKTUELNI PROBLEMI Sa materijalno-pravnog gledišta, pojam javni službenik (službenik od karijere, upravni službenik) je lice koje je dobrovoljno, lično radnopravno i funkcionalno vezano i uključeno za stalna i utvrđena službena mesta ili zvanja u stalnim kadrovima uprave kao javne službe, vršeći posao ili funkciju kao svoje redovno i glavno zanimanje u redovnom radnom vremenu i primajući za svoj rad platu. U tom smislu, u pojmu javni službenik sadržani su sledeći elementi: a) uprava kao javna služba; b) dobrovoljni prijem u službu, c) lična radnopravno funkcionalna veza; d) uključivanje u stalne kadrove i vršenje službe kao redovno i glavno zanimanje; f) plata. Svi ovi elementi su osnovni po karakteru, jer se nalaze u osnovi svakog pojma javnog službenika u užem smislu (upravnog službenika). 8 Merit-sistem, kao savremeni službenički sistem, zasnovan na pomenutim elementima pojma „javni službenik“ utvrdio je „pravila igre“ koja se odnose na ova lica. Mnoge zemlje danas, imaju specijalizovane nezavisne i nepristrasne organe koji treba da regulišu pitanja položaja javnih službenika. Iako nema jedinstvenog naziva za ove organe, oni imaju veliki značaj u implementaciji merit-sistema. Primeri razvijenih demorkatija poput Velike Britanije, SAD, Nemačke, Irske, ali i nekih zemalja u našem okruženju (Slovenije i Hrvatske) na to jasno ukazuju. Slična tela, obrazovana su u mnogim zemljama sveta na svim kontinetima, kao na primer u Nepalu, Filipinima, Kambodži i Tajlandu. 9 Službenički sistem u Velikoj Britaniji U Velikoj Britaniji službenički sistem je od davnina služio kao uzor i inspiracija za normativno uređenje ove problematike i u drugim zemljama. Komisija za javne službe (Public Service Commission) odnosno, u novije vreme, poverenici za javne službe, 8 Uporedi: A. Baltić, Problemi pravnog statusa kadorova javne uprave, Pravni fakultet u Beogradu-Zavod za javnu upravu, Beograd, 1963, str. 3–10. 9 Uporedi: Civil Service Systems in the Asean Region — a comparative perspective, United Nations Public Administration Network New York — Eastern Regional Organiyation for Public Administration, 2004. predstavljaju važan segment službeničkog sistema u ovoj zemlji. Javni službenik definisan je kao službenik krune, nije nosilac političke ili sudske vlasti, zaposlen je u javnom sektoru i dobija platu iz novčanih sredstava koje u potpunosti i neposredno izglasava, odnosno odborava parlament. Ovom definicijom nisu obuhvaćeni: ministri, zaposleni u vojsci (koji jesu službenici Krune, ali se ne smatraju zaposlenim u javnom sektoru), policija, zaposleni u lokalnoj vlasti, zaposleni u Nacionalnoj zdravstvenoj služba i zaposleni u javnim preduzećima, iako su svi oni uključeni u javnu službu. 10 Današnja javna služba zasnovana je na Northcote-Trevelyan izveštaju iz 1854. godine. Northcote-Trevelyan izveštaj osudio je nestručnost sistema zasnovanog na nepotizmu i patronatu, ukazujući na činjenicu da vlast ne može da se vrši i sprovodi „bez pomoći jednog sposobnog tela sačinjenog od stalnih službenika, koji su na pravi način podređeni ministrima, koji su direktno odgovorni kruni i parlamentu, ali koji ipak i poseduju dovoljno nezavisnosti, sposobnosti i iskustva kako bi mogli da savetuju, pomažu, i s vremena na vreme, utiču na one koji su iznad njih“. Ovaj izveštaj je ukazao na prednosti sistema baziran na takmičarskom ulasku u javnu službu i koji je zasnovan isključivo na intelektualnim vrednostima pojedinca. Posle više reformi koje su usledile krajem XIX i u prvoj polovini XX veka, kada je u ovoj oblasti ključnu ulogu imalo Ministarstvo finansija, Fultonov komitet je 1968. godine preporučio da pitanja javne službe budu odvojena od finansijskog i ekonomskog dela ovog Ministarstva, nakon čega je oformljeno Odeljenje za javne službe. Njegov prevashodni cilj je bio sprovede veliki broj reformi koji je preporučio Fultonov komitet. Ovo Odeljenje je ukinuto 1981. godine. 11 Dalji razvoj organizacije javne službe podelio j njegove funkcije između Ministarstva finansija i novoosnovane 10 Uporedi: E.C.S. Wade, A. W. Bradley, Constitutional and Administrative Law, Tenth edition, Longman Group Limited, 1985, Chapter 15 The Civil Service, p. 273. 11 Ibid., p. 273–83. Podaci o radu Komisije mogu se naći i na www.civilservicecommissioners.gov.uk/history.htm. Magazin o korupciji 4
AKTUELNI PROBLEMI Kancelarije za menadžment i osoblje. Komisija za javne službe oformljena je u okviru ove Kancelarije kao telo nezavisno od političkog uticaja. Naredbom o javnim službama iz 1982. godine, nastaju poverenici za javne službe. Nadležnost za izbor javnih službenika podeljena je između poverenika za javne službe u okviru Komisije i Ministra za javne službe. Komesari su bili zadužni za izbor srednjeg i višeg osoblja što je činilo oko 15 odsto ukupnog broja zaposlenih u javnoj službi. U ime Ministra, posebna odeljenja su preuzela punu odgovornost za izbor nižeg osoblja, što je u to vreme činilo većinu zaposlenih. Donošenjem dve nove naredbe 1991. godine, poverenici za javne službe su dobili su nadležnost da predlažu 95 odsto kandidata koje zatim biraju odeljenja i agencije. U isto vreme, Komisija za javne službe je zamenjena sa dva nova organa: Kancelarijom za civilne službe Poverenika koja pomaže poverenicima u njihovom radu i Službe za zapošljavanje i ocenu — kao agencije nezavisne od poverenika koja obezbeđuje osoblje. Novim izmenama Uredbe iz 1995. godine, poverenicima je vraćena samostalna odgovornost za primenu principa izbora koji se zasniva na fer i otvorenom nadmetanju prilikom zapošljavanja u javnu službu, uz neke izuzetke koji su sadržani u Naredbi. Poverenici dobijaju 1996. godine, još jednu novu nadležnost — da odlučuju po žalbama podnetim od stane javnih službenika, u skladu sa Kodeksom javne službe. 12 U Velikoj Britaniji danas ima 14 poverenika za javne službe. godine, u administraciji predsednika Bendžamina Harisona, Ruzvelt je služio kao poverenik za javne službe (Civil Service Commissioner). On je radio na eliminisanju prakse dotadašnjeg sistema plena (spoils system) koji je dominirao u državi i upravi Sjedinjenih Američkih Država (dalje u tekstu: SAD) u to vreme. Danas se Ruzvelt smatra rodonačelnikom, odnosno ustanovljavačem koncepta merit-sistema u SAD. Po ovom sistemu, posao u saveznim organima SAD, zasnovan je na selekciji i unapređenju kadrova u skladu sa njihovim individualnim zaslugama. Odbor za zaštitu merit sistema danas je nezavisna, kvazi-sudska Agencija u okviru izvršne vlasti koja služi za zaštitu federalnog službeničkog sistema zasluga. Agencija je ustanovljen Planom br. 2 o reorganizaciji Komisije za javne službe iz 1978. godine, koji je postao sastavni deo Zakona o reformi javne službe, koji je takođe usvojen iste godine. Do tada postojeća Komisija za javne službe, ovim planom zamenjena je sa tri nove nezavisne Agencije: Kancelarijom za menadžmet ljudskih resursa — koja se bavi zaposlenim na nivou savezne države, Saveznim organom za radne odnose, koja se prvenstveno stara o zasnivanju radnog odnosa u saveznoj administraciji i već pomenutim Odborom za zaštitu meritsistema, čiji su osnovni zadaci: da obezbedi da federalni službenici budu zaštićeni od zloupotreba pri vršenju službe; da odluke oko zapošljavanja budu u skladu sa merit-sistem principima te da budu zasnovane na formulisanim tehnikama ispitivanja kandidata; aribitrira u sporovima i sprečava nedozvoljena ponašanja javnih službenika. 13 Službenički sistem u Sloveniji Službenički sistem u Sjedinjenim Američkim Državama Odbor za zaštitu merit-sistema u američkom službeničkom sistemu (U.S. Merit Systems Protection Board) zaostavština je bivšeg predsednika Teodora Ruzvelta. Još 1889. 12 Podaci o poverenicima se mogu naći na web-siteuwww.civilservicecommissioners.gov.uk/history.htm Zakonom o javnim službenicima Slovenije iz 2002. godine, ustanovljen je Činovnički savet. Činovnički savet brine za sprovođenje činovnika i daje Vladi i Skupštini mišljenje o propisima koji uređuju činovnički sistem i položaj činovnika. Činovnički savet u saradnji sa reprezentativnim sindikatima u organu i 13 Uporedi: U.S. Merit Systems Protection Board. www.mspb.gov. Magazin o korupciji PULS maj 2005 5
- Page 1 and 2: CENTAR ZA MENADŽMENT MAJ 2005 PUL
- Page 3: AKTUELNI PROBLEMI samostalan, a nje
- Page 7 and 8: AKTUELNI PROBLEMI samostalni organi
- Page 9 and 10: REFORMA ZAKONODAVSTVA I JAVNE POLIT
- Page 11 and 12: U FOKUSU JAVNOSTI KORUPCIJA U SEKTO
- Page 13 and 14: U FOKUSU JAVNOSTI Korupcija u sekto
- Page 15 and 16: U FOKUSU JAVNOSTI Korupcija u sekto
- Page 17 and 18: OKO NAS Korupcija u visokom obrazov
- Page 19 and 20: OKO NAS Korupcija u visokom obrazov
- Page 21 and 22: MEĐUNARODNE INICIJATIVE MREŽA ZA
- Page 23 and 24: KORUPCIJA U SVETU PRLJAV NOVAC U TE
- Page 25 and 26: KORUPCIJA U SVETU Prljav novac teme
- Page 27 and 28: KORUPCIJA NEKAD KORUPCIJA U VOJSCI
- Page 29 and 30: KORUPCIJA NEKAD Korupcija u vojsci
- Page 31 and 32: AKTIVNOSTI DRŽAVNI ORGANI Delegaci
- Page 33 and 34: AKTIVNOSTI Državni organi napravi
- Page 35 and 36: AKTIVNOSTI Državni organi Uprava
- Page 37: AKTIVNOSTI Nevladine organizacije
AKTUELNI PROBLEMI<br />
Sa materijalno-pravnog gledišta, pojam javni<br />
službenik (službenik od karijere, upravni<br />
službenik) je lice koje je dobrovoljno, lično<br />
radnopravno i funkcionalno vezano i uključeno<br />
za stalna i utvrđena službena mesta ili<br />
zvanja u stalnim kadrovima uprave kao javne<br />
službe, vršeći posao ili funkciju kao svoje<br />
redovno i glavno zanimanje u redovnom<br />
radnom vremenu i primajući za svoj rad platu.<br />
U tom smislu, u pojmu javni službenik<br />
sadržani su sledeći elementi: a) uprava kao<br />
javna služba; b) dobrovoljni prijem u službu,<br />
c) lična radnopravno funkcionalna veza; d)<br />
uključivanje u stalne kadrove i vršenje službe<br />
kao redovno i glavno zanimanje; f) plata. Svi<br />
ovi elementi su osnovni po karakteru, jer se<br />
nalaze u osnovi svakog pojma javnog službenika<br />
u užem smislu (upravnog službenika). 8<br />
Merit-sistem, kao savremeni službenički<br />
sistem, zasnovan na pomenutim elementima<br />
pojma „javni službenik“ utvrdio je „pravila<br />
igre“ koja se odnose na ova lica. Mnoge<br />
zemlje danas, imaju specijalizovane<br />
nezavisne i nepristrasne organe koji treba da<br />
regulišu pitanja položaja javnih službenika.<br />
Iako nema jedinstvenog naziva za ove<br />
organe, oni imaju veliki značaj u implementaciji<br />
merit-sistema. Primeri razvijenih<br />
demorkatija poput Velike Britanije, SAD,<br />
Nemačke, Irske, ali i nekih zemalja u našem<br />
okruženju (Slovenije i Hrvatske) na to jasno<br />
ukazuju. Slična tela, obrazovana su u<br />
mnogim zemljama sveta na svim kontinetima,<br />
kao na primer u Nepalu, Filipinima, Kambodži<br />
i Tajlandu. 9<br />
Službenički sistem u Velikoj Britaniji<br />
U Velikoj Britaniji službenički sistem je od<br />
davnina služio kao uzor i inspiracija za<br />
normativno uređenje ove problematike i u<br />
drugim zemljama. Komisija za javne službe<br />
(Public Service Commission) odnosno, u<br />
novije vreme, poverenici za javne službe,<br />
8<br />
Uporedi: A. Baltić, Problemi pravnog statusa kadorova<br />
javne uprave, Pravni fakultet u Beogradu-Zavod za<br />
javnu upravu, Beograd, 1963, str. 3–10.<br />
9<br />
Uporedi: Civil Service Systems in the Asean Region<br />
— a comparative perspective, United Nations Public<br />
Administration Network New York — Eastern Regional<br />
Organiyation for Public Administration, 2004.<br />
predstavljaju važan segment službeničkog<br />
sistema u ovoj zemlji.<br />
Javni službenik definisan je kao službenik<br />
krune, nije nosilac političke ili sudske vlasti,<br />
zaposlen je u javnom <strong>sektoru</strong> i dobija platu iz<br />
novčanih sredstava koje u potpunosti i<br />
neposredno izglasava, odnosno odborava<br />
parlament. Ovom definicijom nisu<br />
obuhvaćeni: ministri, zaposleni u vojsci (koji<br />
jesu službenici Krune, ali se ne smatraju<br />
zaposlenim u javnom <strong>sektoru</strong>), policija,<br />
zaposleni u lokalnoj vlasti, zaposleni u<br />
Nacionalnoj zdravstvenoj služba i zaposleni u<br />
javnim preduzećima, iako su svi oni uključeni<br />
u javnu službu. 10<br />
Današnja javna služba zasnovana je na<br />
Northcote-Trevelyan izveštaju iz 1854.<br />
godine. Northcote-Trevelyan izveštaj osudio<br />
je nestručnost sistema zasnovanog na<br />
nepotizmu i patronatu, ukazujući na činjenicu<br />
da vlast ne može da se vrši i sprovodi „bez<br />
pomoći jednog sposobnog tela sačinjenog od<br />
stalnih službenika, koji su na pravi način<br />
podređeni ministrima, koji su direktno<br />
odgovorni kruni i parlamentu, ali koji ipak i<br />
poseduju dovoljno nezavisnosti, sposobnosti<br />
i iskustva kako bi mogli da savetuju, pomažu,<br />
i s vremena na vreme, utiču na one koji su<br />
iznad njih“. Ovaj izveštaj je ukazao na<br />
prednosti sistema baziran na takmičarskom<br />
ulasku u javnu službu i koji je zasnovan<br />
isključivo na intelektualnim vrednostima<br />
pojedinca. Posle više reformi koje su usledile<br />
krajem XIX i u prvoj polovini XX veka, kada je<br />
u ovoj oblasti ključnu ulogu imalo<br />
Ministarstvo finansija, Fultonov komitet je<br />
1968. godine preporučio da pitanja javne<br />
službe budu odvojena od finansijskog i<br />
ekonomskog dela ovog Ministarstva, nakon<br />
čega je oformljeno Odeljenje za javne službe.<br />
Njegov prevashodni cilj je bio sprovede veliki<br />
broj reformi koji je preporučio Fultonov<br />
komitet. Ovo Odeljenje je ukinuto 1981.<br />
godine. 11 Dalji razvoj organizacije javne<br />
službe podelio j njegove funkcije između<br />
Ministarstva finansija i novoosnovane<br />
10 Uporedi: E.C.S. Wade, A. W. Bradley, Constitutional<br />
and Administrative Law, Tenth edition, Longman Group<br />
Limited, 1985, Chapter 15 The Civil Service, p. 273.<br />
11<br />
Ibid., p. 273–83. Podaci o radu Komisije mogu se<br />
naći i na<br />
www.civilservicecommissioners.gov.uk/history.htm.<br />
Magazin o korupciji<br />
4
Change language