Przegląd Naukowy In ynieria i Kształtowanie Środowiska Zeszyt 2 ...
Przegląd Naukowy In ynieria i Kształtowanie Środowiska Zeszyt 2 ...
Przegląd Naukowy In ynieria i Kształtowanie Środowiska Zeszyt 2 ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Przegląd</strong> <strong>Naukowy</strong> <strong>In</strong>ż<strong>ynieria</strong> i <strong>Kształtowanie</strong> <strong>Środowiska</strong><br />
<strong>Zeszyt</strong> 2(32) Rocznik XIV 2005<br />
Streszczenia artykułów w języku polskim dla potrzeb bazy danych SIGŻ<br />
Joanna Fronczyk, Kazimierz Garbulewski<br />
Modelowanie transportu zanieczyszczeń przez iłowe uszczelnienie składowiska programem<br />
POLLUTEv6<br />
Decydujący wpływ na wielkość migracji zanieczyszczeń w nawodnionych gruntach ilastych (przy<br />
bardzo małym gradiencie hydraulicznym) o przepuszczalności hydraulicznej ≤ 1· 10 -9 m/s ma proces<br />
dyfuzji molekularnej, a nie przepływ adwekcyjny. Z tego powodu, nie można ograniczać zakresu<br />
prognozowania migracji zanieczyszczeń ze składowisk odpadów tylko do przepływu adwekcyjnego.<br />
W artykule przedstawiono zastosowanie programu numerycznego POLLUTEv6 do modelowania<br />
pionowego transportu odcieków ze składowisk w podłożu z barierą geologiczną. W pierwszej części<br />
artykułu scharakteryzowano mechanizmy transportu zanieczyszczeń i podano zakres zastosowania<br />
programu POLLUTEv6, natomiast w drugiej przykłady zastosowania programu do określenia<br />
współczynnika dyfuzji metodą rozwiązania tzw. „zadania odwrotnego” i modelowania<br />
rozprzestrzeniania się odcieków w podłożu składowiska odpadów komunalnych w Markach.<br />
Eugeniusz Koda, Edward Wiencław, Tomasz Kołanka<br />
Modelowanie przepływu wód podziemnych i infiltracji zanieczyszczeń w korpusie odpadów<br />
składowiska<br />
W artykule przedstawiono przykład modelowania numerycznego nieustalonego przepływu wód<br />
podziemnych i infiltracji zanieczyszczeń dla starego składowiska otoczonego pionową przesłoną<br />
bentonitową. W modelowaniu infiltracji zanieczyszczeń w korpusie odpadów uwzględniono również<br />
układ recyrkulacji odcieków na składowisku. Do modelowania wykorzystano program numeryczny<br />
FEMWATER z pakietu GMS. Celem modelowania była ocena wpływu pionowej przesłony<br />
bentonitowej na kształtowanie się zwierciadła wód podziemnych w podłożu składowiska i na terenach<br />
przyległych, jak również określenie czasu infiltracji odcieków w korpusie składowiska podczas<br />
recyrkulacji. Do weryfikacji i tarowania modelu wykorzystano wyniki monitoringu lokalnego wód<br />
podziemnych.<br />
Eugeniusz Koda, Jolanta Przysiadka<br />
Analiza stateczności wysokich skarp starego składowiska odpadów<br />
W artykule przedstawiono działania inżynierskie i obliczenia numeryczne przeprowadzone dla<br />
zapewnienia stateczności starego nadpoziomowego składowiska odpadów w Radiowie k/Warszawy. Z<br />
uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo składowiska przy ulicy (strona północna), torów kolejowych<br />
(strona zachodnia) i parku (strona wschodnia i południowa), zapewnienie stateczności stało się jednym<br />
z najważniejszych zadań w ramach rekultywacji obiektu. Parametry geotechniczne odpadów<br />
wyznaczano z zastosowaniem analizy wstecznej, uzupełnionej analizą składu i wieku odpadów oraz<br />
technikami badań in situ (próbne obciążenia, sondowania statyczne CPT i WST). Do obliczeń<br />
stateczności skarp wykorzystano zarówno klasyczne metody analizy (program numeryczny GEO-<br />
SLOPE), jak również analizę opartą na MES (program Z-SOIL). W analizie stateczności<br />
uwzględniono zastosowane zabiegi techniczne dla wzmocnienia skarp oraz zmienne położenie<br />
krzywej depresji odcieków w korpusie składowiska. Obliczenia stateczności przeprowadzono dla<br />
stanu aktualnego oraz dla docelowego ukształtowania korpusu, uwzględniającego rekreacyjne<br />
przeznaczenie terenu po zakończeniu wszystkich prac rekultywacyjnych.<br />
Marzena Lendo, Zdzisław Skutnik<br />
Badania współczynnika konsolidacji c v nienasyconych iłów plioceńskich<br />
W artykule przedstawiono (eksperymentalne) wyniki badań współczynnika konsolidacji<br />
nienasyconych iłów plioceńskich i wpływ przyłożonego obciążenia pionowego i ciśnienia ssania na<br />
jego zmiany. Badania zostały przeprowadzone w konsolidometrze UPC. Urządzenie to umożliwia<br />
kontrolę stanu nasycenia próbki gruntu w kolejnych etapach jej obciążania wykorzystując metodę<br />
translacji osi. Na podstawie przeprowadzonych badań określono zależności współczynnika c v od<br />
naprężenia pionowego i ciśnienia ssania, z której wynika, że wartość współczynnika konsolidacji c v<br />
1
maleje wraz ze wzrostem obciążenia. Natomiast dla danej wartości naprężenia pionowego, kiedy<br />
zwiększamy metodą translacji osi ciśnienie ssania chcąc zmniejszyć stopień nasycenia, współczynnik<br />
konsolidacji również maleje.<br />
Małgorzata K. Wdowska, Mirosław J. Lipiński<br />
Ocena przepuszczalności gruntu antropogenicznego w świetle badań laboratoryjnych<br />
Surowe wymagania dotyczące ochrony środowiska powodują zwiększone zainteresowanie oceną<br />
parametrów geotechnicznych gruntów antropogenicznych. W celu realizacji tego wymagania<br />
przeprowadzono badania laboratoryjne, zmierzające do oceny przepuszczalności gruntu<br />
antropogenicznego – popiołu, który jest materiałem odpadowym z elektrociepłowni. Jednym z<br />
bardziej istotnych czynników, jaki może kształtować przepuszczalność jest stopień wypełnienia porów<br />
wodą. Szczególną uwagę zwrócono na ocenę przepuszczalności w stanie pełnego wypełnienia porów<br />
wodą, co możliwe było przez wykonanie badań w aparacie trójosiowego ściskania i w komorze<br />
Rowe'a, czyli przy wykorzystaniu aparatury, w której możliwe jest nasączenie próbek metodą<br />
ciśnienia wyrównawczego. Właściwe badanie przepuszczalności wykonane zostało przy<br />
wykorzystaniu metody stabilizacji gradientu i metody stałego gradientu. Przedstawiony materiał<br />
doświadczalny wyraźnie wskazuje, że zagęszczenie materiału ma znacznie większe znaczenie niż w<br />
przypadku gruntu mineralnego o porównywalnym zakresie współczynnika filtracji. Daje się również<br />
zauważyć nieliniowy charakter zależności pomiędzy prędkością filtracji dla popiołów całkowicie<br />
nasyconych a gradientem hydraulicznym i wskaźnikiem porowatości. Wydaje się, że metoda<br />
stabilizacji gradientu w aparacie trójosiowym dostarcza wyników o wyższej jakości niż metoda stałogradientowa<br />
w komorze Rowe'a.<br />
Jan Kossowski<br />
Problemy metodyczne pomiaru strumienia ciepła w glebie: weryfikacja danych względem<br />
uzyskanych inną metodą<br />
W pracy dokonano porównania wartości strumienia ciepła w glebie uzyskanych z pomiarów<br />
strumieniomierzami i określonych metodą pośrednią (kombinowaną) podczas kilku wybranych dni<br />
różniących się warunkami pogodowymi i stanem uwilgotnienia gleby. Wyznaczono równania<br />
opisujące związek między otrzymanymi za pomocą tych dwóch metod średnimi godzinowymi<br />
wartościami gęstości strumienia ciepła w glebie w przebiegu dobowym, które stosowano następnie do<br />
korekty danych ze strumieniomierzy.<br />
Ryszard Oleszczuk, Tomasz Brandyk, Jan Szatyłowicz, Tomasz Gnatowski, Daniel Szejba<br />
Określenie natężenia przepływu wody przez drzewka brzozy na glebie torfowo-murszowej przy<br />
zastosowaniu metody „sap-flow”<br />
Celem niniejszej pracy była ocena wielkości przepływu wody w cyklu dobowym przez drzewka<br />
brzozowe rosnące na glebie torfowo-murszowej (MtIIcb) w Dolinie Biebrzy przy wykorzystaniu<br />
metody „sap-flow”. Do szczegółowych badań wytypowano trzy brzozy brodawkowate (Betula<br />
pendula) o podobnym stanie ulistnienia, wieku i wysokości wynoszącej około 2,5 m i średnicy pnia<br />
13,3-13,6 mm. Do pomiaru przepływu wody w pniach drzew zastosowano zestaw „Sap Flow System”<br />
firmy Delta-T typ SF1-4DL2 Pomiary wielkości przepływu wody przez brzozy rejestrowano w okresie<br />
od 3 do 7 października 2004 roku z częstotliwością co 30 minut. Na podstawie wyników<br />
przeprowadzonych badań rozpoznano dobowy cykl przepływu wody. W cyklu tym maksymalna<br />
wielkość przepływu występowała w godzinach przedpołudniowych, następnie obserwowano szybki<br />
jego spadek aż do kompletnego zaniku w godzinach wieczornych. Kolejne pojawienie się przepływu<br />
wody obserwowano w późnych godzinach nocnych, które następnie stopniowo wzrastało w godzinach<br />
porannych. Maksymalne godzinowe wielkości przepływu wody w pniach drzewek brzozy wahały się<br />
w granicach od około 40 g do około 140 g.<br />
Piotr Wichowski<br />
Prognozowanie zapotrzebowania na wodę w gospodarstwach sadowniczych<br />
Przy projektowaniu systemów wodociągowych niezbędne jest określenie przepływu maksymalnego<br />
dobowego oraz przepływu maksymalnego godzinowego. Prognozowanie zużycia wody związanego z<br />
produkcją rolną jest trudne. W artykule podjęto próbę określenia nierównomiernosci rozbioru w<br />
gospodarstwach o profilu sadowniczym. W tym celu dokonano analizy prowadzonej technologii<br />
produkcji sadowniczej dla warunków polskich oraz zaproponowano współczynniki<br />
nierównomierności dobowej i godzinowej.<br />
2
Helena Kazieko, Lucyna Kazieko<br />
Matematyczny model nawodnień powierzchniowych<br />
W pracy przedstawiono jednowymiarowy model nawodnień powierzchniowych w warunkach<br />
przepływu nieustalonego. W modelu zastosowano równania różniczkowe cząstkowe rzędu 2-go w raz<br />
z warunkami początkowymi i brzegowymi. W rozwiązaniu wykorzystano formuły aproksymujące,<br />
których parametry określono drogą eksperymentalną.<br />
Tomasz Rozbicki<br />
Zastosowanie wskaźników opadowych jako parametrów w modelowaniu agrometeorologicznym<br />
Celem opracowania jest analiza zależności między wysokością plonów pszenicy ozimej a wybranymi<br />
wskaźnikami charakteryzującymi warunki opadowe i warunki wilgotnościowe gleby oraz próba<br />
określenia optymalnych warunków opadowych dla wysokości plonów. Wieloletnie dane (z okresu<br />
1970-1990) o plonowaniu, fazach rozwojowych i dane meteorologiczne pochodzą z sześciu stacji przy<br />
doborze, których posłużono się dwoma kryteriami: klimatycznym i glebowym. Związki między<br />
wysokością plonów a elementami meteorologicznymi zostały wyznaczone metodą doboru najlepszego<br />
równania regresji wielokrotnej. Dla wszystkich sześciu rozpatrywanych stacji uzyskano silne związki<br />
między wysokością plonu pszenicy ozimej i elementami meteorologicznymi. Zastosowanie zmiennych<br />
takich jak wskaźniki opadów uprzednich, wskaźniki średnich sum opadów czy też nieliniowe<br />
transformacje sumy opadów (kwadrat, pierwiastek) pozwala na uzyskanie silniejszych równań<br />
regresji, niż w przypadku stosowania jedynie prostych elementów meteorologicznych.<br />
Hanna Niemczyk, Bogda Kowalska, Grzegorz Majewski<br />
Analiza zależności między aktualną wilgotnością warstwy ornej gleby lekkiej i wskaźnikami<br />
opadów uprzednich<br />
Celem pracy jest ocena zgodności wilgotności aktualnej gleby oznaczonej laboratoryjnie (W wag.) ze<br />
stosowanymi w hydrologii wskaźnikami wilgotności gruntu: wskaźnikiem opadów uprzednich<br />
Lambora (I L ) i amerykańskim wskaźnikiem (I a ). Ocenę wykonano dla gleby o składzie<br />
granulometrycznym piasku gliniastego. Oznaczenia wilgotności gleby pochodzą z doświadczeń<br />
modelowych prowadzonych na polu doświadczalnym Katedry Agronomii SGGW w Chylicach w<br />
latach 1968-1981. Statystyczna analiza wyników dowiodła, że wskaźnik Lambora jest bardziej<br />
skorelowany z oznaczoną wilgotnością gleby niż wskaźnik amerykański. Stwierdzono, że w okresie<br />
wczesnej wiosny gleba utrzymuje sporo wilgoci pozimowej i oznaczona wilgotność aktualna gleby w<br />
małym stopniu jest powiązana z ilością opadów. W pozostałych terminach zależność między<br />
wilgotnością gleby o składzie granulometrycznym piasku gliniastego a wskaźnikiem opadów<br />
uprzednich Lambora jest dodatnia i dość silna (r=0,602).<br />
Bonifacy Łykowski, Dariusz Gołaszewski, Tomasz Rozbicki.<br />
Wpływ rozbudowy miasteczka akademickiego SGGW w Ursynowie na wysokość opadu<br />
atmosferycznego.<br />
Stwierdzono, że rozbudowa dzielnicy Ursynów w latach 1980-2000 oraz rozbudowa miasteczka<br />
akedemickiego SGGW w latach 2000-2004 stopniowo wpływał na wzrost sumy opadów<br />
atmosferycznych na stacji Ursynów SGGw w porównaniu do stacji Warszawa Okęcie (usytuowanej<br />
przy międzynarodowym porcie lotniczym). Wzrost wysokości opadu w Ursynowie osiąga wartość ok.<br />
6 % i jest niższy od wartości podawanych w literaturze - kilkunaście procent. Może to być<br />
spowodowane tym, że dzielnica Ursynów (licząca ok. 140 tys. mieszkańców) położona jest w<br />
peryferyjnej części aglomeracji warszawskiej.<br />
Mieczysław Połoński, Wojciech Bogusz<br />
Analiza zasobów przedsięwzięcia inżynierskiego w harmonogramie sieciowym na podstawie<br />
programu Pertmaster Professional +Risk<br />
Poprawna analiza harmonogramu realizacji przedsięwzięcia wymaga przeprowadzenia analizy<br />
zasobów. W artykule podano sposób definiowania i projektowania harmonogramów sieciowych w<br />
warunkach ograniczonych zasobów na podstawie programu Pertmaster Professional +Risk. Podano<br />
sposób określania listy analizowanych zasobów, możliwości definiowania danych o każdym zasobie,<br />
ustalania dostępności zasobu w czasie. Szczególną uwagę zwrócono na sposób definiowania kosztu<br />
użycia każdego zasobu. Następnie podano sposób przydzielania zasobów do czynności oraz<br />
możliwości wykonania wielowariantowej analizy harmonogramu.<br />
3
Witold Niemiec<br />
Agroturystyka i uzdrowiska<br />
W opracowaniu przedstawiono charakterystyczne cechy polskiej agroturystyki oraz opisano<br />
(statystycznie) klienta korzystającego z tej usługi. Zaproponowano nowe możliwe obszary<br />
współpracy pomiędzy gospodarstwami agroturystycznymi usytuowanymi w pobliżu miejscowości<br />
uzdrowiskowych a uzdrowiskami w zakresie żywienia i usług rekreacyjno-wypoczynkowych z<br />
uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju.<br />
Aleksandra Wagner<br />
Znaczenie zbiorników wodnych w rozwoju ekoturystyki i agroturystyki w wybranych rejonach<br />
wiejskich w okolicach Krakowa<br />
Celem pracy było zbadanie roli, jaką dla mieszkańców Krakowa pełnią zbiorniki wodne, a w<br />
szczególności jeziora i stawy położone w rejonach wiejskich w okolicach Krakowa. W związku z tym<br />
przeprowadziłam badania ankietowe, które obejmowały grupę 746 mieszkańców Krakowa, którzy<br />
ukończyli co najmniej 15 lat. Wykazały one, że prawie 78% mieszkańców Krakowa wypoczywa nad<br />
wodą, a najwięcej wypoczywających 55% wybiera zbiorniki wodne w Krakowie i okolicy. Odwiedzający<br />
zwracają szczególną uwagę na czystość w otoczeniu zbiorników, co odzwierciedlają stawiane przez nich<br />
postulaty. Najczęściej wskazują Urząd Miasta (gminy) jako odpowiedzialny za dokonanie zmian. Drugą<br />
część mojej pracy stanowią analizy chemiczne wybranych zbiorników wodnych z terenów wiejskich<br />
gminy Liszki (Kryspinów – Budzyń) oraz gminy Niepołomice (Zabierzów Bocheński). Nie wykazały<br />
one ponadnormatywnych zawartości szkodliwych substancji. Obydwa zbiorniki wodne odgrywać<br />
mogą znaczenie w ekoturystyce z uwagi na walory przyrodnicze.<br />
Zbigniew Heidrich<br />
Kierunki rozwiązań systemów kanalizacyjnych na terenach wiejskich<br />
Artykuł przedstawia możliwe rozwiązania dotyczące usuwania i unieszkodliwiania ścieków<br />
powstających na terenach wiejskich. Analizując systemy kanalizacyjne stosowane na terenach<br />
wiejskich należy oddzielnie rozpatrywać sieci kanalizacyjne, a oddzielnie – oczyszczalnie ścieków,<br />
przydomowe oczyszczalnie ścieków lub np. zbiorniki do gromadzenia ścieków. Należy też<br />
uwzględnić zasady doboru i zasady oceny prawidłowości doboru dla systemów kanalizacyjnych i<br />
oczyszczalni ścieków. Są one także przedstawione w niniejszym artykule.<br />
Marian Granops<br />
Wysokosprawne metody usuwania żelaza i manganu z wody w stacjach wodociągowych na<br />
obszarach niezurbanizowanych<br />
Artykuł przedstawia relacje w usuwaniu związków żelaza i manganu z wód wgłębnych, w procesie<br />
filtracji. W pracy przedstawiono rezultaty z badań laboratoryjnych prowadzonych na masach<br />
katalitycznych oraz problemy z eksploatacji kilku stacji uzdatniania wód wgłębnych zlokalizowanych<br />
w Polsce poł-wsch.<br />
Dorota Świątek, Janusz Kubrak, Kinga Pachuta<br />
Określenie współczynników oporu w korycie rzeki nizinnej<br />
W artykule przeanalizowano wpływ roślinności wodnej na wartości współczynnika oporu dla<br />
wybranego przekroju rzeki Biebrzy w Basenie Dolnym. Do obliczeń wykorzystano formułę Darcy-<br />
Weisbacha oraz wzór Colebrooka-White’a do wyznaczenia chropowatości absolutnej.<br />
Magdalena Frąk, Magdalena Wiśniewska<br />
Wpływ pestycydów (fenitrotion, tolylfluanid) na Daphnia magna na podstawie testów<br />
toksyczności ostrej<br />
Zanieczyszczenie środowiska naturalnego pestycydami, w przeciągu ostatnich pięćdziesięciu lat stało<br />
się poważnym problemem globalnym. Wysoka toksyczność, nieselektywność działania, długa<br />
persystencja w środowisku oraz masowe stosowanie środków ochrony roślin nasunęło konieczność<br />
prowadzenia nad nimi szerokich badań ekologicznych, toksykologicznych i epidemiologicznych.<br />
W ramach doświadczenia przeprowadzono testy toksyczności dwóch pestycydów (insektycydu<br />
fosforoorganicznego i fungicydu z grupy sulfamidów) dla Daphnia magna. Określono śmiertelność<br />
badanych zwierząt w kolejnych stężeniach wybranych substancji aktywnych i na podstawie wyników<br />
wyznaczono (metodą parobitową) wartości ich stężeń letalnych (LC 50 ). Porównano również<br />
4
wrażliwość zwierząt na działanie insektycydu i fungicydu oraz określono zmiany toksyczności<br />
badanych związków w czasie. Otrzymane wartości LC 50 odniesiono do wysokości stężeń mieszanin<br />
roboczych zalecanych przez producentów wybranych pestycydów.<br />
Małgorzata Hyb, Wojciech Hyb<br />
Zastosowanie pewnego modelu matematycznego do prognozy liczby ludności świata<br />
W pracy przedstawiono pewien model matematyczny opisujący wzrost liczby ludności świata.<br />
Współczynniki tego modelu wyznaczono metodą minimalizacji średniego błędu względnego.<br />
Otrzymane wyniki dla prognozy na lata 1986-2003 okazały się znacznie lepsze niż uzyskane<br />
wcześniej dla innych modeli. Świadczą o tym dużo mniejsze błędy względne prognozy i wyższa<br />
wartość współczynnika korelacji krzywoliniowej dla okresu prognozy.<br />
Wiesław Ptach, Anna Mitraszewska<br />
Wpływ wojny w Zatoce Perskiej na lądowe środowisko naturalne<br />
Działania wojenne, podobnie jak inne przejawy aktywności człowieka, mają wpływ na środowisko<br />
naturalne. Odbijają się one na glebie, wodach powierzchniowych i podziemnych oraz faunie i florze,<br />
prowadząc do obniżenia wartości regionu, zarówno z punktu widzenia przyrodniczego, jak i<br />
ekonomicznego. Operacje wojenne prowadzone w rejonie Zatoki Perskiej wpłynęły na środowisko<br />
naturalne i zdrowie zamieszkującej region ludności. Analiza zjawisk zachodzących w środowisku na<br />
skutek tych działań wykazała złożoność wzajemnych powiązań między nimi. Celowo szkodzące<br />
działania wywoływały niejednokrotnie złożony cykl procesów związanych z transmisją<br />
zanieczyszczeń w różnych środowiskach.<br />
5
Change language