Nr. 7—86.

414. Dziennik Urzędow y N r. 7— 86.
narodu (szczególnie w momentach jego czynnego i pozytywnego
udziału w życiu państwowem Polski) zżyć się z kulturą polską,
wyrobić w sobie szacunek dla niej, pogłębić i utrwalić poczucie
przynależności państwowej i odpowiedzialności obywatelskiej
wobec państwa.*)
Rzecz jasna, że cele te na poszczególnych szczeblach programowych
szkoły powszechnej i w poszczególnych klasach
gimnazjum osiągane będą stopniowo, w zależności od wychowawczych
założeń programów, od ich treści, od danego środowiska
i wreszcie od warunków psychologicznych, z któremi programy
mocno się liczą.
Do środków , jakiemi nauczyciel w realizacji tych celów
rozporządza, należy — obok bezpośredniego jego wpływu —
odpowiedni materjał historyczny, fakty z współczesnego życia
mniejszości i ich kultura.
Jeżeli chodzi o materjał historyczny, to ogólną wskazówką
dla nauczyciela byłby postulat szerszego traktowania, w
zależności od danego środowiska, tematów z dziejów polskich,
dotyczących mniejszości narodowych. Tam zaś, gdzie program
tematów takich wyraźnie nie wskazuje (jak np. w kl. V szk.
powsz ) istnieje zawsze możliwość i zawsze w związku ze środowiskiem
nawiązywania do zagadnień narodowościowych drogą
rzeczowej aktualizacji. A więc, dla przykładu, w klasie V
szk. powsz. w szkołach z mniejszością litewską przy omawianiu
małżeństwa Jadwigi z Jagiełłą, z mniejszością ruską przy ugodzie
hadziackiej i t. p. W ymaga to naturalnie nie tylko umiejętności,
lecz i zręczności nauczyciela i lepiej w danym momencie
z aktualizacji zrezygnować, niżby się ją miało stosować nieudolnie
lub niezgrabnie. Raczej jednak winien nauczyciel być
do tych rzeczy przygotowany, gdyż nawet wbrew jego woli może
go nieraz klasa o pewne związki aktualne zapytać.**)
W klasie VI szkoły powsz. program poleca zwrócić uwagę
na położenie mniejszości słowieńskich i litewskich w państwach
zaborczych, oraz na ich udział w walkach o niepodległość
Polski.*) Przy materjale nauczania, obejmującym okres
od schyłku dawnej Rzeczypospolitej do odbudowania państwa
w roku 1918, będzie do tego wiele sposobności.
Program klasy I gimnazjum ze względu na materjał nauczania,
obejmujący czasy starożytne i wczesne średniowiecze,
nie daje bezpośrednio sposobności do poruszania zagadnień narodowościowych.
Natomiast program klasy II (od powstania
państwa polskiego do schyłku X V II w.) bardzo szczegółowo
zajmuje się temi zagadnieniami, polecając w związku z mniej­
*) P. str. 13. G. str. 17.
**) O aktualizacji zob. P. str. 19. G str. 1— 20.
*) P. str. 8.