You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
üçün qarğı və qamış, hansısa kənd qulağında sığınacaq tapanlar üçün saman-palçıq,<br />
Füzuli rayonuna və Ağdamın, ya Tərtərin ərazisinə pənah gətirənlərə məftil ucuz otura<br />
bilər. O da ola bilər ki, daxal qurmaq istəyənin adı çəkilən bölgələrdə qohumu olsun və<br />
məskunlaşdığı ərazinin imkanlarına uyğun kömək əlini uzatsın. Amma, bu da pulsuz<br />
başa gəlmir. Ən azı yolxərci çıxır.<br />
Ağban evlərindən köçürülən insanlar Muğan-Mil düzlərində tösmərək daxalların<br />
boyuna sevinirlər. Eyni ilə Taxtakörpü düzənliyində sığınacaq tapanlar...<br />
Taxtakörpü-qış yataqları (qohumlardan biri bura yatax yox, yatab deyir) barədə<br />
tələsik epitet işlətmək məcburiyyətində qalsam, Ağcaqum çölünün adını çəkərəm. Yay<br />
vaxtı ayağın bu bozumtul çöllüklərə dəyibsə "cəhənnəmi görməmişəm" demə. Su yox,<br />
kölgəlik yox. Bəs insanları buraya bağlayan nədir? Hərənin beş-on qoyunu var, qışda<br />
heyvanları yalnız qış yatağında saxlamaq mümkündür. Ən əsası isə burada heç kimə<br />
qaçqın deyilmir və görünür bu kəlmənin ağırlığı qış yatağının işgəncələrindən daha<br />
dözülməzdir.<br />
...Qış yatağının başqa özəllikləri də var; kişiləri kövrək, qadınlar ağlağan,<br />
uşaqları könlüsınıqdır...<br />
Bakıda hər şeyin qiyməti dollarla müəyyənləşdiyi kimi burada quzu, toğlu,<br />
qoyun, balalı qoyun, erkək, saz erkək kimi "ekvivalent"lərlə təyin olunur. Daha yüksək<br />
məbləğlər inək, balalı inək, yanıbalalı camış və s. ilə ifadə edilir. Məbləğ külli<br />
miqdardadırsa, ifadənin qarşısına rəqəm əlavə olunur; iki balalı inək, beş yanıbalalı<br />
camış və ilaxır.<br />
Bu qiymətlərin özünün kursu var və dollardan fərqli olaraq bu kurs tez-tez<br />
dəyişmir. Nuh-nəbidən bu yana iki toğlu bir erkəkdir. Üç toğlu bir saz erkəkdir. Üç saz<br />
erkək bir balalı inəyə bərabərdir.<br />
Daxal "tikməyin" xırdapara işləri çox olduğundan bu işləri "toğlu" ekvivalenti ilə<br />
dəyərləndirirlər. Məsələn, ağac üçün Kürün qırağındakı meşəyə bir toğlu verməlisən.<br />
Qarğı-qamış da təqribən bu qədər tutur. Saman-palçıq və su pulu da həmçinin. Əgər<br />
Füzulinin dağılan üzüm bağları yaxınlığında qohumların varsa, məftili pulsuz düzəldə<br />
bilərsən, əks halda bir quzu xərcləməli olacaqsan. Bir toğlu da ayırmalısan daxalın<br />
"açılışına". Daxalı qondaran ustaya və bəzi yaxın qohum-əqrəbaya qonaqlıq verməkdən<br />
ötrü... İstəsən, Aşıq Famili də çağırarsan yorğunluqdan və içkidən məstixumar olanları<br />
"Dağlar" deyin kövrəldib ağlatmağa. Aşıq Famil qış yataqlarında daxal rahatlığını<br />
adamın burnundan tökən yeganə adamdır.<br />
Daxalın axmaq bir xüsusiyyəti var; saz səsini əməlli əks eləmir.<br />
Ən maraqlısı bu qəribə yaşayış obyektinin "tikintisidir". Əvvəlcə onu qondarırlar.<br />
Qondarmaq düz ağac və taxtalardan daxalın "skeletinin" hazırlanmasıdır. ("Qondarma"<br />
sözünün mənşəyi buradandır). Dirəklərin tuşu ilə yeri dörd tərəfdən qazıb qamışların<br />
kəlləsini dik həmin cıza vururlar, başını daxalın hündürlüyünə uyğun qırıb içəri<br />
qatlayırlar. Sonra içəridən və çöldən biri-birinə paralel, şaquli qamışlara isə<br />
perpendikulyar qamışlar qoyulur və məftil ilə biri-birinə bağlanır. Buna "tapan" deyirlər<br />
(Sözün nə məna verdiyini bilən yoxdur).<br />
Şirvani qondarılmış daxalların üstünü örtmək üçün "tərəcə" hörülür; qarğılar<br />
qəşəngcə arıtlanır, bir boyda kəsilir və düz xətt boyu iki-üç sıra məftilin üstündə yanyana<br />
qoyulub iplə biri-birinə bağlanır. "Tərəcə" daxalın qabırğaları üstünə atılır və<br />
49
Change language