Knjiga apstrakata - Hemijski fakultet - Univerzitet u Beogradu

KNJIGA APSTRAKATA 

14-16. novembar 2012. godine 

Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu 

Beograd, Srbija 

Univerzitet u Beogradu 

Hemijski fakultet 

PRVI NAUČNI SIMPOZIJUM SA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM 

TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU: 

OD KRIZE KA DRUŠTVU ZNANJA 

SA OBELEŽAVANJEM 40 GODINA KATEDRE ZA NASTAVU HEMIJE

Knjiga apstrakata│ 

Prvi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem 

TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU: 

OD KRIZE KA DRUŠTVU ZNANJA 

SA OBELEŽAVANJEM 40 GODINA KATEDRE ZA NASTAVU HEMIJE 

14 - 16. novembar 2012. godine, Beograd, Srbija 

Book of Abstracts │ 

The first scientific symposium with international participation 

THEORY AND PRACTICE OF SCIENCE IN SOCIETY: 

FROM CRISES TO KNOWLEDGE SOCIETY 

WITH 40 YEARS OF THE DEPARTMENT FOR CHEMICAL EDUCATION 

14 th – 16 th November 2012, Belgrade, Serbia

Izdaje│Published by 

Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu 

Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, Srbija 

tel. 011 / 3282-111; www.chem.bg.ac.rs 

Za izdavača│For Publisher 

Branimir Jovančićević, dekan Hemijskog fakulteta 

Urednici │ Editors 

Dragica Trivić 

Dragan Bulatović 

Vojin Krsmanović 

Dizajn │Design 

Danica Stojiljković 

Zorana Đorđević 

Tehnički urednici /Tehnical Editors 



Biljana Tomašević 

Darinka Radenković 

Katarina Putica 

Igor Matijašević 

ISBN 978-86-7220-050-8

UVOD│___________________________________________________________________ 

Prvi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem “Teorija i praksa nauke u društvu 

– od krize ka društvu znanja” organizuje se u cilju integracije savremenih znanja o teoriji i 

praksi nauke u društvu, kroz disciplinarne i multidisciplinarne pristupe u oblasti nauke. 

Obuhvaćen je širok spektar tema radi sveobuhvatnijeg prikaza inovativnih pristupa u razvoju 

teorije i prakse naučnog istraživanja i razumevanja statusa nauke u društvu u okvirima 

društvenih i kulturnih procesa. 

Na Simpozijumu učestvuju istraživači iz oblasti prirodnih, društvenih, tehničkotehnoloških 

nauka i multidisciplinarnih nauka. Namera je da se preispitaju odnosi 

obrazovanje – nauka – tehnologija – ekonomija - kultura – društvo, razmotre mogućnosti za 

izlazak iz raznih kriza (svetske i domaće ekonomske krize, problema tranzicije, moralne 

krize, ali i potcenjivanja obrazovanja, nauke i kulture u našem društvu) i pruže smernice kako 

dostići društvo znanja koje je sinonim za 21. vek. 

Prema cilju Simpozijuma izazovi i predlozi rešenja razmatraju se u okviru pet tema: 

 

 

 

 

 

uloga nauke i tehnologije u društvu 

uticaj nauke i tehnologije na životnu sredinu 

obrazovanje i nauka 

kultura i nauka 

multidisciplinarnost u nauci 

Prilozi na ovom Simpozijumu pružaju mogućnost da se o budućim koracima razmišlja 

i iz ugla dobrih rešenja iz prošlosti u oblasti obrazovanja i nauke, kao važnom resursu koji se 

stalno zanemaruje nametanjem ideje da sva dobra rešenja počinju od određenog sadašnjeg 

trenutka. 

Razmatranjem odnosa obrazovanje – nauka – tehnologija – ekonomija – kultura – 

društvo, u susretu i razmeni rezultata različitih disciplina, pokrećemo dijalog koji bi trebalo 

da dodatnim korišćenjem postojećih resursa pruži nove matrice i osnovu za donošenje odluka 

u navedenim domenima, bitnim za izlazak iz krize i razvoj društva. 

U okviru Simpozijuma obeležava se 40 godina rada Katedre za nastavu hemije 

Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. U protekle četiri decenije na Katedri su 

izvođena istraživanja u dva glavna pravca: istraživanje razvoja nauke i nastave hemije u 

Srbiji i istraživanja u oblasti savremenog obrazovanja u hemiji (nastavni programi, standardi 

postignuća učenika i nastavnog procesa, opremljenost škola, nastavna sredstva, udžbenici, 

metode nastave i učenja i praćenja i vrednovanja postignuća, obrazovanje i profesionalni 

razvoj nastavnika hemije). Kroz istraživanja na Katedri nastojalo se da se obezbede valjani i 

pouzdani podaci za donošenje odluka u vezi s aktuelnim pitanjima nastave i učenja hemije na 

svim nivoima. 

Predsednik Naučnog odbora 

Dragica Trivić

PREFACE│________________________________________________________________ 

The goal of the Symposium Theory and practice of science in society: from crises to 

knowledge society is to connect theory and practice of different scientific disciplines as well 

as the reflections regarding the development of scientific culture of research, quality of 

education and development of the society. 

The main characteristic of Symposium is the multidisciplinary approach to the 

connections among education – science – technology – economy – culture – society. 

Anticipation of the possibilities of science and technology as well as their creative application 

could help us to prevail various crises (world and domestic economic crises, moral crises, 

problems of transition, underestimation of education, science and culture, etc.) and reach the 

knowledge society – the synonym for the 21 st Century. 

The main topics of the Symposium are: 

 

 

 

 

 

The role of science and technology in the society 

The influence of science and technology on environment 

Science and education 

Culture and science 

Multidisciplinary science approach 

The Symposium offers historical point of view on the process of education and 

science development in Serbia, despite the fact that these valuable resources of data are 

continuously neglected. 

With this Symposium we aim to start a dialogue about the relations among education 

– science – technology – economy – culture – society and to establish the new and more 

effective matrix for decision making that will lead to the development of the society. 

In this year we are celebrating 40 years of the Department of Chemistry Education at 

the Faculty of Chemistry of the University of Belgrade. During the past four decades the 

research at the Department were performed in two main areas: (i) research of the 

development of science and chemistry education in Serbia and (ii) research in the field of 

modern chemistry education (curricula, standards of students’ achievements and 

teaching/learning process, school equipment, teaching aids, textbooks, methods of 

teaching/learning and monitoring/evaluation of achievements, initial education and 

professional development of chemistry teachers). The valid and reliable data for decisionmaking 

related to actual issues from chemistry teaching/learning domain at all levels of 

education are provided by researches on Department. 

Chairperson of the Scientific Committee 

Dragica Trivić

NAUČNI ODBOR│ 

SCIENTIFIC COMMITTEE _________________________________________________ 

Snežana Bojović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu 

Dragan Bulatović, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu 

Milan Ćirković, Astronomska opservatorija u Beogradu 

Vladimir Janković, Institut za filozofiju i društvenu teoriju u Beogradu 

Branimir Jovančićević, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu 

Vojin Krsmanović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu 

Vigor Majić, Istraživačka stanica Petnica, Valjevo 

Aleksandar Sedmak, Mašinski fakultet, Univerzitet u Beogradu 

Svetozar Sinđelić, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu 

Dragica Trivić, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Predsednik Naučnog odbora 

ORGANIZACIONI ODBOR│ 

ORGANIZING COMMITTEE________________________________________________ 

Vojin Krsmanović, Predsednik Organizacionog odbora 



Predrag Milosavljević 

Milan Popadić 


Biljana Tomašević 


Darinka Radenković 

Bojan Tomić 

IZVRŠNI ODBOR 

EXECUTIVE COMMITTEE_________________________________________________ 






Bojan Tomić

SADRŽAJ│CONTENTS_____________________________________________________ 

PLENARNA PREDAVANJA│ 

PLENARY LECTURES___________________________________________________..P.. 

SUSRET OBRAZOVANJA I NAUKE - UTISCI O STUDENTIMA NA TMF U 

BEOGRADU 

Ivanka G. Popović 

│11 

NAUKA I DRUŠTVO U 19. VEKU 

Snežana D. Bojović 

NASTAVA HEMIJE U SRBIJI - SAN I JAVA 

Ivan Gutman, Jelena Đurđević 

│12 

│13 

MOGUĆNOSTI I PREPREKE U KREIRANJU OBRAZOVNE POLITIKE ZASNOVANE 

NA REZULTATIMA PISA TESTIRANJA – ISKUSTVA U SRBIJI, REGIONU I SVETU 

Dragica Pavlović, Aleksandar Baucal 

│14 

NAUČNO OPISMENJAVANJE SVAKOG DETETA - PREDUSLOV RAZVOJA 

SVAKOG DRUŠTVA 

Stevan Jokić 

│15 

INSTRUCTIVISM AND CONSTRUCTIVISM: A DIALECTIC OPPOSITION 

Denis M. Zhilin 

│16 

ISTRAŽIVAČKA STANICA PETNICA – 30 GODINA RADA SA MLADIM 

TALENTIMA 

Nina Jevtić, Vigor Majić 

│18 

SEKCIJSKA PREDAVANJA│ 

KEY NOTE LECTURES _________________________________________________..S.. 

OBRAZOVANJE U OBLASTI HEMIJE – ODGOVORI ZA BUDUĆNOST 

Dragica D. Trivić 

│20 

VELIKI HADRONSKI SUDARAČ U CERNU 

Jovan Puzović 

USPESI I NEUSPESI NAUKE I TEHNOLOGIJE U XXI VEKU 


│21 

│22 

KRITIČKI OSVRT NA PISA TESTOVE: ZABLUDE, GREŠKE I „ZADNJE“ NAMERE 

Aleksandar T. Lipkovski 

│23 

EKOLOGIJA U SRBIJI: MOJ POGLED NA STVARNOST 

Ilija Brčeski 

│24 

THE HIGH-PERFORMANCE COMPUTING INFRASTRUCTURE FOR SOUTH EAST 

EUROPE’S RESEARCH COMMUNITIES 

Aleksandar Belić 

│25 

KRIZA ZNANJA KAO KRIZA PAMĆENJA. PRILOG LEGITIMNOSTI 

TRANSDISCIPLINARNOG NAUČNOG RAZUMEVANJA. 

Dragan Bulatović 

│26

SAOPŠTENJA│PRESENTATIONS ___________________________________________ 

ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│ 

THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY___________.T1. 

MOŽE LI NAUKA DA POMOGNE SRPSKOM DRUŠTVU? 

Branislav R. Simonović 

│28 

RESEARCH AND DEVELOPMENT SPENDING: INTERPLAY OF POLITICS, 

ECONOMY AND SCIENCE – A MATHEMATICAL COMPARATIVE STUDY GIJE U 

S. Prekovic, B.D. Petrovic, M. Prekovic, K. Matijasevic, M. Novakovic, D. Lovren │29 

INTEGRATED MANAGEMENT OF SCIENTIFIC RESOURCES 

B.D. Petrovic, M. Djukic, M. Novakovic, Z. Lovren, S. Prekovic 

│30 

KONCEPT NAUKA I DRUŠTVO U SISTEMU JAVNOG ANGAŽOVANjA NAUKE 

Predrag D. Milosavljević, Danica M. Stojiljković 

│31 

TRŽIŠTA OBVEZNICA I DUŽNIČKA KRIZA 

Dušan Krsmanović 

│32 

REINFORCEMENT OF THE FCUB TOWARDS BECOMING A CENTRE OF 

EXCELLENCE IN THE REGION OF WB FOR MOLECULAR BIOTECHNOLOGY AND 

FOOD RESEARCH 

Tanja Ćirković Veličković 

│33 

A 

UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│ 

THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON ENVIRONMENT___.T2. 

ŽIVOTNA SREDINA I ASPEKTI DRUŠTVENO-EKOLOŠKE RAZMENE UKE I 

Danica M. Stojiljković, Jelena Ristić Trajković 

│35 

UNAPREĐENJE UPRAVLJANJA ODLAGANJA ČVRSTOG OTPADA U CILJU 

ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE – STUDIJA SLUČAJA: EKOLOŠKO UPRAVLJANJE U 

OPŠTINI MAJDANPEK TEHNO 

Svetlana D. Mitović, Bojana S. Novović, Miloš M. Okiljević 

│36 

10 GODINA REGIONALNIH MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U 

JUGOISTOČNOJ EVROPI: ODREĐIVANJE ARSENA, BAKRA I KADMIJUMA U 

VODI 

V.D. Krsmanović, M. Todorović, D. Manojlović, D. Trbović, B. Dojčinović, 

J. Mutić, A. Voulgaropoulos │37 

OBRAZOVANJE I NAUKA│ 

SCIENCE AND EDUCATION_____________________________________________.T3. 

VREDNOVANJE NAUČNOG RADA NAUČNIKA NA UNIVERZITETIMA U SRBIJI 

Lela Vujošević, Ivan Gutman 

│39 

KONCEPT „STUDENT U CENTRU UČENJA“ U SRBIJI: LEGISLATIVA I PRIMENA 

Vera T. Dondur, Aleksandar S. Jović 

│40 

DISCUSSION: THE DEVELOPMENT OF THIS SKILL IN INQUIRYBASED SCIENCE 

TEACHING METHODOLOGIES 

E. Szostak, E. Odrowąż, I. Maciejowska │41

OD NAUČNIH SAZNANJA DO OBRAZOVNIH POSTIGNUĆA U SISTEMU 

UNIVERZITETSKOG OBRAZOVANJA 

Emina M. Kopas-Vukašinović 

│42 

OSETLJIVOST STUDENATA PEDAGOŠKIH FAKULTETA NA SOCIOKULTURNU 

RAZLIČITOST ROMSKIH UČENIKA 

Sunčica V. Macura 

│43 

ZASTUPLJENOST STRUČNIH I METODIČKIH SADRŽAJA U OBRAZOVANJU 

NASTAVNIKA PREDMETA PRIRODNIH NAUKA 

Milica V. Marušić, Vladeta D. Milin 

│44 

NEKI ASPEKTI NASTAVE MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA IZ UGLA 

NASTAVNIKA I UČENIKA 

Snežana I. Mirkov, Nataša Z. Lalić-Vučetić 

│45 

FUNKCIONALIZACIJA NASTAVNIH SADRŽAJA O KARBOKSILNIM KISELINAMA 

K. B. Putica, D. M. Radenković, D. D. Trivić │46 

SAVREMENI KURIKULUM NASTAVE HEMIJE 

Biljana I. Tomašević, Dragica D. Trivić 

│47 

OBRAZOVNA I VASPITNA VREDNOST SADRŽAJA ISTORIJE PRIRODNIH NAUKA 

Darinka M. Radenković, Katarina B. Putica, Dragica D. Trivić 

│48 

NAUČNA SARADNjA IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE 

Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić │49 

KULTURA I NAUKA│ 

CULTURE AND SCIENCE ___________________________________________ _.T4. 

UNIVERZITETSKO NASLEĐE KAO/U PROCES/U OBRAZOVANJA: PREDLOZI 

ZA EFIKASNIJU PROFESIONALNU EDUKACIJU 

Milica Božić Marojević 

│51 

RAZLIČITI VIDOVI INTERPRETACIJE NAUKE – PRIMER SPIRITUALIZMA 

Milena B. Gnjatović, Isidora M. Stanković 

│52 

HEMIJSKI PREGLED, ŠEZDESET GODINA 

Branko J. Drakulić, Ratko M. Jankov 

│53 

THE HUGE AMMOUNT OF DATA AND STRUCTURES, IS THERE SOME SENSE 

BEHIND? ON SCIENCE TEACHING IN THE SCHOOLS, THE CHEMIST VIEW 

Branko J. Drakulić 

│54 

UČENICI U MUZEJU HEMIJE 

Jasminka N. Korolija, Aleksandar Đorđević, Igor Matijašević 

PRAVNA SVOJINA ZAJEDNIČKIH PROSTORA 

Marija B. Martinović, Zorana Z. Đorđević 

│55 

│56 

PRINCIPI ODRŽIVOSTI: KULTURNO NASLEĐE PIVNICA NEGOTINSKE 

KRAJINE 

Zorana Z. Đorđević, Marija B. Martinović 

│57

MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI│ 

MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE___________________________________ .T5. 

MULTIDISCIPLINARNI PRISTUP KAO OSNOV ZA UNAPREĐIVANJE ZNANJA O 

KULTURNOM NASLEĐU 

D. D. Korolija-Crkvenjakov, M. Stojanović-Marić, V. Andrić, M. Gajić-Kvaščev │59 

PROBLEM RAZUMEVANJA I IMPLEMENTACIJE MULTIDISCIPLINARNIH I 

INTEGRATIVNIH STUDIJA 

Predrag D. Milosavljević 

│60 

HUMANISTIČKO OBRAZOVANJE KAO PONUDA OBJEDINJENOG DISKURSA O 

SVETU 

Angelina R. Milosavljević 

│61 

KONCEPT PORODIČNIH SLIČNOSTI U SAVREMENOJ NAUCI. SLUČAJ 

STUDIJA BAŠTINE 


│62 

MULTIDISCIPLINARNOST KAO PUT RAZUMEVANJA MUZEOLOŠKE 

VREDNOSTI IDENTITETA 

Milena V. Štatkić 

│63 

MULTIDISCIPLINARNOST SVETLOSTI KAO TEME OD ZNAČAJA ZA 

DRUŠTVO 

Bojan M. Tomić 

│64 

ZNAČAJ MULTIDISCIPLINARNOG PRISTUPA U KONCIPIRANJU SAVREMENIH 

PROSTORA ZA UČENJE 

Danica Stojiljković, Igor Matijašević 

│65 

LISTA UČESNIKA│LIST OF PARTICIPANTS_________________________________ 

│66

PLENARNA PREDAVANJA │PLENARY LECTURES ___________ ..P.. 

. 


BEOGRADU 






MOGUĆNOSTI I PREPREKE U KREIRANJU OBRAZOVNE POLITIKE 

ZASNOVANE NA REZULTATIMA PISA TESTIRANJA – ISKUSTVA U SRBIJI, 

REGIONU I SVETU 


NAUČNO OPISMENJAVANJE SVAKOG DETETA - PREDUSLOV RAZVOJA 


Stevan Jokić 




TALENTIMA 

Nina Jevtić, Vigor Majić


BEOGRADU 


Tehnološko-metalurški fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija 

Tehnološko-metalurški fakultet Univerziteta u Beogradu (TMF) je najuspešnija naučnoistraživačka 

organizacija među fakultetima tehničko-tehnološke grupacije Univerziteta u 

Beogradu. Studenti master, a naročito doktorskih studija su intenzivno uključeni u naučna 

istraživanja kroz rad na međunarodnim ili nacionalnim projektima. Oko 120 poslediplomaca 

je zaposleno kao istraživači na TMF ili Inovacionom centru TMF. Studenti svih nivoa studija 

se podstiču da učestvuju u istraživačkim aktivnostima. Iako je globalni trend opadanja 

interesovanja za studije tehničkih i prirodnih nauka zahvatio i našu zemlju, TMF poslednjih 

pet godina beleži konstantan rast prijavljenih kandidata na ukupno šest akreditovanih 

studijskih programa (Hemijsko inženjerstvo, Inženjerstvo zaštite životne sredine, 

Biohemijsko inženjerstvo i biotehnologija, Inženjerstvo materijala, Metalurško inženjerstvo, 

Tekstilna tehnologija). Prosečna srednja ocena tokom srednješkolskog obrazovanja budućih 

brucoša TMF svake školske godine raste. Nažalost, studenti tokom prve godine studiranja na 

TMF ne pokazuju zadovoljavajući nivo znanja. Prolaznost sa prve na drugu godinu studija je 

manja od proseka Univerziteta u Beogradu. Ulazno znanje brucoša iz fundamentalnih 

predmeta, hemije, fizike i matematike, iz godine u godinu je sve slabije, te je TMF bio 

primoran pre nekoliko godina da prilagodi predmete iz prvog semestra i uvede obnavljanja 

srednješkolskih znanja radi dovođenja brucoša na isti početni nivo znanja. Opšti je utisak da 

veliki broj studenata dolazi na prvu godinu bez formiranih radnih navika, savladanih 

osnovnih tehnika učenja, bez sposobnosti da racionalno rasporedi svoje vreme i odredi 

prioritete u učenju. U odnosu na svoje kolege od pre 10 ili 20 godina, brucoši deluju manje 

zrelo i često su bez jasnog određenja zašto studiraju. Na višim godinama studija, zahvaljujući 

angažovanju nastavnika i saradnika u dinamičnoj akademskoj i stimulativnoj naučnoistraživačkoj 

atmosferi, radu u malim grupama i prirodnom sazrevanju studenata, odnos 

studenata prema radu i studiranju se menja i akademski uspeh studenata TMF je bolji od 

proseka BU. Sa napredovanjem savremenih tehnologija i novim zahtevima poslodavaca, 

ishodi učenja na TMF se menjaju. Uz savladavanje osnovnih principa, ključni je zahtev da se 

diplomirani studenti osposobe da tokom celog radnog veka samostalno unapređuju svoja 

znanja. Buduće interesovanje za studije na TMF i srodnim fakultetima u mnogome zavisi i od 

mogućnosti srpske proizvodne privrede da u dogledno vreme otvori nova radna mesta (na šta 

akademska zajednica ne može da utiče). Dalje opadanje ulaznih znanja budućih brucoša 

ozbiljno preti da ugrozi kvalitet studija na svim fakultetima u zemlji. Za akademsku zajednicu 

je od životnog interesa da se kvalitet osnovnog i srednjeg obrazovanja u Srbiji poboljša. 

Najefikasnije rešenje bi bilo ulaganje u usavršavanje i podmlađivanje prosvetnih kadrova i 

usvajanje viših pragova znanja u osnovnoj i srednjoj školi. Bez ovakvih dugoročnih 

aktivnosti Srbija će se udaljavati od vizije društva znanja. 

Ključne reči: kvalitet studija, ulazna znanja brucoša, ishodi učenja 

11



Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija 

sbojovic@chem.bg.ac.rs 

Nauka i kultura su važan stub svake države i bez dobro obrazovane elite nema napredovanja i 

modernizacije države i društva. Srbija je takvu elitu imala krajem 19. i početkom 20. veka. 

Nastajanjem srpske države u 19. veku razvijali su se školstvo, nauka i kultura. Stvaranje nacionalne 

elite počelo je slanjem prvih državnih pitomaca na inostrane univerzitete 1839. godine. Krajem 19. 

veka oko 70% ove elite školovano je u inostranstvu. Poslednjih godina 19. veka u Beogradu se okupio 

jedan broj obrazovanih ljudi sa diplomama najboljih evropskih univerziteta koji je činio kreativnu 

naučnu elitu sposobnu da u svoju zemlju prenese evropsku nauku i kulturu i da državu modernizuje. 

Novine nisu prenošene mehanički. Postojala je jasna vizija ekonomskog, kulturnog i naučnog razvoja. 

U Beogradu su osnivana naučna i stručna društva, pokretani časopisi, školovan naučni podmladak i 

pripremani uslovi za prerastanje Velike škole u Univerzitet. Period od 90-ih godina 19. veka do Prvog 

svetskog rata jeste i vreme u kome je zemlja najbrže napredovala i iz zaostalog, patrijarhalnog društva 

pretvarala se u modernu građansku državu. Ko je činio našu elitu i ko su ljudi koji su postavili temelje 

srpske nauke i kulture? Dat je pregled razvoja naučnih disciplina koje su se razvile u 19. veku i 

početkom 20. veka (klimatologija, botanika, zoologija, mineralogija, geologija, hemija, matematika, 

astronomija) i navedeni su osnovni podaci iz biografije i bibliografije naučnika koji su postavili 

temelje ovih disciplina. Stvaranje elite nije moguće bez odgovarajućih uslova, pre svega podrške i 

razumevanja vlasti. Polupismeni srpski državnici znali su da je za razvoj države potrebno odškolovati 

darovite i sposobne mlade ljude a po povratku sa prestižnih evropskih škola postavljali su ih na 

najviše naučne, političke i društvene funkcije. Naučnici su imali slobodu da organiziju i proširuju 

svoju disciplinu, da modernizuju školu i unose novine iz razvijenog sveta. Mladim ljudima 

poveravane su visoke državničke dužnosti u koje su oni unosili stečeno znanje, na taj način vraćajući 

dug državi koja ih je školovala. Za razliiku od perioda između dva rata kada se najveći broj naučnih 

disciplina nije razvijao, i perioda posle Drugoga svetskog rata kada su velikim reformama 

obrazovanje i nauka reorganizovani i često zaustavljani, u periodu koji pomenjemo školstvo se 

razvijalo pravolinijski. Nije bilo prekida i zaostajanja, srednjoškolska i univerzitetska nastava stalno 

su se širile i unapređivale, naučna i stručna elita se svake godine uvećavala povratkom državnih 

stipendista školovanih na najboljim evropskim školama, obrazovani i sposobni ljudi, pre svega 

profesori Velike škole, povremeno su bivali na čelu najvažnijih institucija i zauzimali državničke 

dužnosti. Sve to je činilo da zemlja brzo napreduje i da se iz nerazvijenog brzo pređe u razvijeno 

društvo i modernu državu. 

Ključne reči: srpska nauka i kultura, obrazovanje, školstvo 

12



Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Kragujevcu, Srbija 

gutman@kg.ac.rs, jdjurdjevic@kg.ac.rs 

U uvodnom delu članka analizirani su standardi za učenička postignuća u nastavi hemije, 

odnosno hemijska znanja koje bi učenik trebalo da poseduje na kraju svog školovanja. Sa tim 

znanjima (ili bez njih) neki od takvih mladih ljudi odlučuju se da studiraju hemiju. Na osnovu 

višedecenijskog iskustva jednog od autora, mogu se formulisati određeni zaključci o 

stvarnom (pred)znanju studenata hemije, kao i o načinu na koji su oni u prethodnom 

školovanju naviknuti da savlađuju novo gradivo. Primećeno je sledeće: 

Studenti su dobro uvežbani da reprodukuju (ponekad vrlo komplikovano i teško) 

gradivo, često bez ikakvog razumevanja, dakle čisto verbalno. 

Studenti nemaju veštinu da povezuju pojedine delove gradiva, nego svaku nastavnu 

jedinicu uče samu za sebe. 

Studenti pokazuju zaprepašćujuću nesposobnost da (napamet) naučeno gradivo 

povežu sa onim sa čime se sreću u svakodnevnom životu. 

Studenti nisu obavešteni (niti ih naročito zanima) da se ono o čemu slušaju na 

predavanjima primenjuje u (hemijskoj) industriji. 

Postoje indicije da (neki) studenti imaju poteškoća da razumeju pročitani tekst. 

Navedena opažanja biće ilustrovana primerima iz prakse, a neka su proverena testiranjem u 

osnovnim i srednjim školama, i na fakultetima. Smatramo da navedeni nedostaci potiču od 

načina rada sa učenicima u osnovnoj i srednjoj školi, a naročito zbog načina provere znanja, 

ocenjivanja i nagrađivanja. Znajući za ove nedostatke, koji se ispoljavaju i na 

univerzitetskom nivou, mogli bi se preduzeti koraci da se oni svedu na najmanju moguću 

meru. Predložićemo neke konkretne korake u tom pravcu. 

Ključne reči: nastava hemije, standardi nastave hemije, iskustvo iz prakse 

13

MOGUĆNOSTI I PREPREKE U KREIRANJU OBRAZOVNE POLITIKE 

ZASNOVANE NA REZULTATIMA PISA TESTIRANJA – ISKUSTVA U SRBIJI, 

REGIONU I SVETU 


Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija 

dpavlovi@f.bg.ac.rs, abaucal@f.bg.ac.rs 

U ovom radu razmatraćemo kako nalazi međunarodne studije obrazovnih postignuća 

OECD/PISA (Programme for International Student Assessment) mogu da pomognu da se 

unapredi preduniverzitetsko obrazovanje u domenu prirodnih nauka, preciznije, da se poveća 

njegova relevantnost za društvo, kvalitet, pravednost i efikasnost. U trogodišnjim intervalima 

PISA studija ispituje u kojoj meri su učenici na uzrastu od 15 godina razvili znanja i veštine 

neophodne za nastavak školovanja, profesionalni razvoj i odgovorno učešće u društvu 

(čitalačka, matematička i prirodno-naučna pismenost). PISA zadacima se ne ispituje u kojoj 

meri su učenici u stanju da reprodukuju programom predviđene sadržaja, već da li su razvili 

funkcionalna znanja koja im omogućavaju da naučeno primenjuju u različitim situacijama i 

da kritički promišljaju različite sadržaje i događaje. Podaci o postignuću se saopštavaju na 

standardizovanoj skali čiji je prosek 500, a standardna devijacija 100 poena. Skala je 

podeljena i na šest kvalitativno različith nivoa postignuća koji opisuju kojim tipom znanja i 

kognitivnih veština su učenici ovladali. Smatra se da su funkcionalno pismeni oni učenici čija 

su postignuća na drugom i višim nivoima. U PISA 2009 studiji učenici iz Srbije su, u 

proseku, imali ujednačena postignuća u sva tri ispitivana domena (oko 442 poena) što je za 

oko 60 poena niže u odnosu na OECD zemlje – ova razlika odgovara efektu jedne i po godine 

školovanja i to u zemljama OECD-a. U oblasti prirodnih nauka, svaki treći učenik iz Srbije 

ostvaruje postignuća ispod granice funkcionalne pismenosti (nalazi se ispod nivoa 2). S druge 

strane, svega 8% učenika dostiže nivo 4 ili više od toga, na kojima se nalaze zahtevi koji 

traže angažovanje viših oblika mišljenja. Pravednost obrazovanja u domenu prirodnih nauka 

u Srbiji je relativno viša nego u drugim zemljama – razlike u postignućima učenika različitog 

socio-ekonomskog statusa su manje nego u drugim zemljama i ne postoji razlika u 

postignućima dečaka i devojčica. Na internacionalnom planu PISA nalazi se koriste da se 

identifikuju obrazovne politike koje su povezane sa kvalitetnim i pravednim obrazovanjem. U 

drugim zemljama PISA rezultati se koriste za praćenje razvoja obrazovanja i za planiranje 

reformskih procesa što će biti ilustrovano primerima Poljske, Nemačke i Finske. U radu će, 

takođe biti analizirani i različiti načini na koje je korišćena PISA u Srbiji u periodu od 2003. 

do 2012. godine (pokretanje javne i stručne debate, evaluacija obrazovnog sistema, 

sekundarna istraživanja, predlozi novih politika, razvoj novih standarda obrazovnih 

postignuća itd.), kao i dileme koje prate upotrebu PISA rezultata u Srbiji. 

Ključne reči: PISA, funkcionalna pismenost, obrazovna politika, praćenje i evaluacija 

obrazovanja 

14

NAUČNO OPISMENJAVANJE SVAKOG DETETA- PREDUSLOV RAZVOJA 


Stevan Jokić, Institut VINČA, Beograd, Srbija 

sjokic@vin.bg.ac.rs 

Naučno opismenjavanje svakog deteta je preduslov njegovog uspešnog uključivanja u 

izazove sa kojima će se suočiti u 21. veku a u tome značajnu ulogu ima naučna zajednica. U 

Srbiji je veliki doprinos na ovom planu ostvaren projektom Ruka u testu (La main à la pâte) 

koji, promovišući pedagogiju zasnovanu na ponašanju naučnika u laboratoriji i radoznalosti 

deteta uzrasta od 4-11 godina, nastoji da realizuje naučno opismenjavanje sve dece, a ne 

samo talenata. Pozivajući nastavnike da implementiraju istraživački (Inquiry Based Science 

Education – IBSME) metod u realizaciji naučnih sadržaja u osnovnoj i srednjoj školi nastoji 

da ostvari: istinsku reformu na polju naučnog opismenjavanja čitave populacije đaka u 

osnovnoj i srednjoj školi, koristeći i razmenjujući pozitivna iskustva dobre prakse, treningom 

nastavnika, on-line projektima i diseminacijom; stimuliše i podrži eksperimentalni pristup 

naučnom obrazovanju u kome se odgovor na postavljene hipoteze dobija zajedničkim radom 

učenika i nastavnika. Na ovaj način se podstiče prirodna radoznalost učenika, koja se 

manifestuje kroz postavljanje pitanja o realnom svetu, fenomenima ili objektima. 

Nastavnicima su za realizaciju ovog poduhvata dati resursi u vidu knjiga: Zrnca nauka1-9, 

Predavanje nauka u školi, Otkrivanje sveta u predškolskoj ustanovi; kolaborativni i interdisciplinarni 

projekti: Tragovima Eratostena; Evropa otkrića; Živeti sa Suncem; Klima, moja 

planeta i ja!; besplatnih eksperimentalnih kompleta; priloga u Prosvetnom pregledu; vebsajt 

http://rukautestu.vinca.rs koji je, kao poluogledalo Francuskog sajta (www.inrp.fr/lama,), u 

upotrebi (za srpsko govorno područje) od kraja 2008, a nastavnici na njemu mogu naći i 

besplatno preuzeti veliki broj resursa neophodnih za rad u odeljenju; seminari za više od 3000 

nastanika i studenata nastavničkih fakulteta. Sve ove aktivnosti se odvijaju i u okviru: EU- 

FP7 FIBO-NAČI projekta u kome sada učestvuje više od 50 evropskih zemalja; skupova za 

Jugoistočnu Evropu o obrazovanju http://rukautestu.vin.bg.ac.rs/handson4/. Ostvareno je i 

partnerstvo: Institut VINČA-Univerzitet u Beogradu; Srpska akademija nauka i umetnosti; 

Društvo fizičara Srbije; Ministarstvo za prosvetu i nauči razvoj; Zavod za udžbenike; 

Prosvetni pregled; IAP- Globalna mreža akademija nauka; ALLEA- Asocijacija Evropskih 

akademija nauka; Francuska ambasada u Srbiji; potpisan ugovor SANU-Univerzitet u 

Beogradu-Francuska akademija nauka. Institu Vinča je posredstvom projekta Ruka u testu 

priznat u EU kao Referentni centar u oblasti obrazovanja, a dobijena je i internacionalna 

nagrada purKwa za naučno opismenjavanje dece planete. 

Ključne reči: Naučno opismenjavanje, inkvajeri, Ruka u testu 

15



Moscow Institute for Open Education; School #192 (Moscow), zhila2000@mail.ru 

Two educational strategies can be distinguished. The older one presumes that knowledge is 

transferred from a teacher to a student [1,2]. We shall call this strategy “instructivism”. The 

newer one presumes, that knowledge is constructed in human mind [3,4]. This strategy is 

called “constructivism”. They are compared in the table below. 

Criterion for comparison Instructivism Constructivism 

Basic presumption Knowledge is transferred 

from a teacher to a students 

Knowledge is constructed in the 

mind of a student 

Central object Content Student 

The role of a teacher A source of knowledge An organizer of knowledge 

constructing 

Teaching tools Instructional materials Learning environment [6] 

How to improve teaching Organization of transferred 

knowledge 

Organization of learning 

activities 

Basic psychological Cognitive 

Personal development 

theories 

Requirements to 

knowledge 

Knowledge reproduces 

reality 

Fits reality (as a key fits a lock) 

[5] 

Assessment 

Reproduction of facts and Problem solving 

procedures 

We are spectators of very long fight (even “educational wars”) between instructivism and 

constructivism. Both sides show many claims and some evidence that their strategy is better 

than the opposite. Currently constructivism (in forms of inquiry based learning, project-based 

learning, discovery learning etc.) is implemented in many Western countries, but it did not 

improve the quality of education (chemical at least) there. So, we can see that instructivism 

and constructivism are in conflict. On the other hand they are not thinkable without each 

other – each key feature of instructivism has its constructivistic opposition. Thus they 

together form a kind of unity. Simultaneous conflict and unity between two essences allows 

to regard them as dialectic opposites (if we turn the first Engels' laws of dialectics – “the 

unity and conflict of opposites” – to the definition of a dialectic opposites). The conflict 

between dialectic opposites leads to gradual accumulation of of quantitative changes that 

once turn into qualitative changes (2 nd law) by means of “negation of the negation” (3 rd law). 

It means that “educational wars” will lead to negation of constructivism with renaissance of 

instructivism. However it will be at a new level of system development. What will be the 

features of the new level? Each “qualitative change” in dialectic development is a formation 

of a new border, more complicated than the previous one. For intsructivism and 

constructivism it would be a new, more reasonable border of their application. In reality there 

is no opposition between them: they compliment each other (see table below). 

Criterion for Why instructivism can not exist Why constructivism can not exist 

opposition 

Basic 

presumption 

without constructivism 

Transmission of knowledge can 

be effective only if they are 

constructed in the mind of 

recipient 

without instructivism 

One needs some “raw material” to 

construct the knowledge from. This 

raw material is transmitted. 

16

Central object Where to store content if not in 

students mind? 

What to store in students mind if not 

content? 

The role of a 

teacher 

What is the reason for knowledge 

if it is not accessible by a 

student? 

How a teacher can organize a 

construction of knowledge if he does 

not know what to construct? 

Teaching tools Instructional materials can be 

applied in a certain learning 

Learning environment should contain 

instructional materials 

environment 

How to improve 

teaching 

The acquisition of knowledge is 

an activity 

The activity should be directed to 

acquisition of knowledge 

Basic psychological 

theories 

Cognition leads to formation of 

new cognitive structures meaning 

Personal development is also a 

cognitive development 

to cognitive development 

Requirements to 

knowledge 

The absolute reproduction of 

reality is impossible, because it 

To fit mead to reproduce with some 

changes 

requires unlimited resources 

Assessment Facts and procedures can be 

reproduced in activity – problem 

To solve problems a student should 

know facts and procedures 

solving for example 

It means that for effective teaching we don’t need neither “pure” instructivistic, nor “pure” 

constructivistic approaches – we need their dialectical combination, we need to use them in 

inseparable connections. Sometimes the approaches can be more constructivistic, sometimes 

– more instructivistic – depending on particular purposes. For example, a student could easily 

construct simple concepts such as a concept of acid or base – they should be taught in rather 

constructivistic ways. But students generally are not able to construct a structure of atom 

themselves – it should be transmitted in instructivistic way. These dialectic approaches is not 

a fantasy – they are elaborating. Instructions leading to cognitive conflict [6] and scaffolding 

learning [7] are the examples. Dialectics allows us to answer Kirschner’s question “Why 

Minimal Guidance During Instruction Does Not Work” [1]: because it is used without a 

proper border. 

[1] Kirscner P.A., Sweller J, Klark R.E. Why Minimal Guidance During Instruction Does Not 

Work: An Analysis of the Failure of Constructivist, Discovery, Problem-Based, Experiential, 

and Inquiry-Based Teaching // Educational Psychologist. 2006. 41. №2. p. 75–86. 

[2] Sawier R.K. Optimising learning implications of learning sciences research. OECD. 2008. 

URL:http://www.oecd.org/dataoecd/39/52/40554221.pdf. 

[3] von Glasersfeld E. Constructivism in Education // The International Encyclopedia of 

Education, Supplement Vol.1. /T. Husen & T. N. Postlethwaite (eds.) Oxford/New York: 

Pergamon Press, 1989. p.162–163. URL:http://www.vonglasersfeld.com/114 

[4] von Glasersfeld, E. Questions and Answers about Radical Constructivism // Scope, 

sequence, and coordination of secondary school science, Vol. II: Relevant research / M. K. 

Pearsall (ed.) Washington, D.C.: The National Science Teachers Association, 1992. p. 169- 

182. 

[5] von Glasersfeld, E. An Introduction to Radical Constructivism. In: The lnvented Reality: 

How Do We Know What We Relize We Know?" / P. Watzlawiek (ed.) N.Y.: Nortan, 1984, 

pp. 16-38. 

[6] Limon, M. On the cognitive conflict as an instructional strategy for conceptual change: a 

critical appraisal. Learning and Instruction. 2001. 11. p. 357–380. 

[7] McNeill K.L., Lizotte D.J., Krajcik J., Marx R.W. Supporting Students’ Construction of 

Scientific Explanations by Fading Scaffolds in Instructional Materials. The Journal of the 

Learning Sciences. 2006. 15. 2. p. 153–191. 

17


TALENTIMA 

Nina Jevtić, Vigor Majić 

Istraživačka stanica Petnica, Valjevo, Srbija, 

nina@petnica.rs, vigor@petnica.rs 

U radu su predstavljeni ključni momenti formiranja i kasnijeg razvoja Istraživačke stanice 

Petnica kao profesionalne organizacije usmerene na vanškolski rad sa učenicima srednjih 

škola koji pokazuju visok stepen interesovanja i sposobnosti za nauku i istraživački rad. Dat 

je pregled osnovnih iskustava i modela rada koji u ovoj oblasti postoje u svetu i funkcionalna 

organizacija programa koji se izvode u Istraživačkoj stanici Petnica. Detaljnije je prikazana 

organizacija rada sa učenicima u oblasti hemije. Takođe, predstavljena su iskustva u radu sa 

nastavnicima osnovnih i srednjih škola, kao i model organizacije rada sa studentima. U toku 

trideset godina neprekidne aktivnosti, Istraživačka stanica Petnica organizovala je blizu 3000 

seminara, kurseva i naučnih kampova kroz koje je prošlo oko 45,000 učenika i preko 3,000 

nastavnika. Osnovna zamisao ukupnog rada sa mladima jeste da im se omogući učenje kroz 

istraživanje, tj. da kroz samostalni i grupni rad na konkretnim malim projektima koji 

zahtevaju planiranje i obavljanje određenih istraživačkih procedura, učesnici ovladaju 

osnovnim tehnikama planiranja, pripreme i organizacije eksperimentalnog postupka, 

neposrednog prikupljanja podataka kroz procese posmatranja, merenja i vođenja 

odgovarajuće dokumentacije, ali i formulacije rezultata, pisanja rada, konsultacije sa stručnim 

saradnicima i prezentacije rezultata u standardnim formama kao što su poster, usmeno 

izlaganje sa ili bez korišćenja ilustracija. U izboru tema za učeničke istraživačke projekte 

velika sloboda je ostavljena samim učenicima kako bi se podstakli da razmišljaju o najširem 

spektru mogućih problema. Istaknuta su i iskustva u podsticanju višedisciplinarnih tema i 

projekata gde se učenici navode da komuniciraju, sarađuju i zajednički planiraju sa kolegama 

koji se bave drugim naučnim oblastima. Takođe, autori su predstavili projekat proširenja 

kapaciteta Istraživačke stanice Petnica i ciljeve razvoja programa u narednom periodu sa 

posebnim osvrtom na programe u oblasti hemije i srodnih disciplina. 

Ključne reči: petnica, talenti, naučno obrazovanje 

18

SEKCIJSKA PREDAVANJA│KEY NOTE LECTURES____________..S.. 







KRITIČKI OSVRT NA PISA TESTOVE: ZABLUDE, GREŠKE I „ZADNJE“ 

NAMERE 




THE HIGH-PERFORMANCE COMPUTING INFRASTRUCTURE FOR SOUTH 

EAST EUROPE’S RESEARCH COMMUNITIES 


KRIZA ZNANJA KAO KRIZA PAMĆENJA. PRILOG LEGITIMNOSTI 

TRANSDISCIPLINARNOG NAUČNOG RAZUMEVANJA. 

Dragan Bulatović




dtrivic@chem.bg.ac.rs 

Jedan od cilјeva obrazovnih sistema u svetu jeste pripremanјe mladih da se uspešno suoče sa 

izazovima informacionog društva i da izvuku maksimalne dobiti iz informacionih 

tehnologija. Okruženјe mladih izvan škole danas je medijski i tehnološki bogato, sa brižlјivo 

oblikovanim informacijama tako da se nametnu mladom čoveku. Nasuprot tome, najčešća 

reakcija nastavnika danas u našim školama jeste da su mladi nezainteresovani za učenјe koje 

škola nudi, iako je uloga škole da pripremi mlade da postanu aktivni članovi društva i nosioci 

dalјeg razvoja. I više od toga. U kompetitivnom i dinamičkom okruženјu u 21. veku očekuje 

se da obrazovanјe „otklјuča“ kreativni i inovativni potencijal svakog pojedinca kao podlogu 

za dalјi individualni razvoj i razvoj društva u celini. Kreativnost kao proizvod i/ili proces koji 

predstavlјa ravnotežu originalnosti i vrednosti, uspostavlјanјe neočekivanih veza, stvaranјe 

novih, odgovarajućih ideja, prepoznaje se kao vid konstruisanјa znanјa, čije podsticanјe ima 

pozitivan uticaj na znanјe i sposobnosti pojedinca, nјegovo upravlјanјe sopstvenim učenјem i 

razvojom. 

Podaci međunarodnog ispitivanјa PISA 2009 (Programme for International Student 

Assessment) pokazali su da je oko 34% petnaestogodišnјaka u Srbiji funkcionalno nepismeno 

u domenu prirodnih nauka. Zašto je naučna pismenost svakog pojedinca važna? Ne samo 

zbog stvaranja budućeg naučnog kadra i veze između nauke i opšteg ekonomskog 

blagostanјa, već i zato što viši nivo naučne pismenosti stanovništva (razumevanјe cilјeva 

nauke, procesa i mogućnosti) obezbeđuje veću podršku nauci i realna očekivanјa od nauke. 

Naučna pismenost je važna prednost za svakog pojedinca koji živi i profesionalno se realizuje 

u okruženјu kojim dominira nauka i tehnologija. 

Važno je pomenuti još jedan segment realnosti: promenlјivo tržište rada, koje zahteva bržu 

reakciju obrazovnog sistema za formiranјe potrebnih kompetencija mladih. 

U ocrtanoj realnosti neophodno je preispitivanje kakve kompetencije stiču mladi 

obrazovanјem u domenu hemije na osnovnoškolskom nivou, kakve na srednјoškolskom 

nivou, a kakve su kompetencije mladih nakon univerzitetskog obrazovanјa. Koliko one 

omogućavaju mladom čoveku da zadovolјi svoje potrebe u savremenom društvu, koliko 

odgovaraju potrebama tržišta rada, da li one obezbeđuju razvoj društva. Uz to, nerazdvojno je 

preispitivanje kvaliteta obrazovanјa i profesionalnog razvoja nastavnika hemije i nјihovih 

kompetencija, kao i selekcije onih koji će imati privilegiju da oblikuju buduće društvo kroz 

proces obrazovanјa mladih. 

U ovom radu tragamo za odgovorima kojima obrazovanјe nudi kvalitetniju budućnost 

pojedincu i društvu. 

Klјučne reči: hemija, naučna pismenost, kreativnost, inovativnost 

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, 

obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira 

Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. 

20



Fizički fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija 

puzovic@ff.bg.ac.rs 

21


V.D. Krsmanović 


vobel@chem.bg.ac.rs 

Već više vekova od nauke i tehnologije se očekuje da uspešno rešavaju ključna pitanja 

čovečanstva kao što su zdravlje, proizvodnja hrane, snabdevanje vodom i energijom, kao i da 

nam omoguće bolji kvalitet života. Poslednjih trideset-četrdeset godina ta očekivanja 

uključuju i očuvanje životne sredine. Naročito u slučaju većih prirodnih katastrofa (uragan, 

cunami, poplave, požari) od nauke i tehnologije se očekuju da nas zaštite, omoguće što brže 

otklanjanje posledica i vraćanje života u normalu. To su očekivanja, ali ona nisu uvek u 

skladu sa realnim dešavanjima. U toku poslednjih deset godina bilo je više primera da nauka i 

tehnologija kao i šira društvena zajednica nisu bili na visini zadatka i da su rezultati bili ispod 

realno mogućih. Globalna ekonomska kriza je svakako najveći neuspeh ne samo ekonomske 

nauke (koja nije predvidela krizu i koja daje protivurečne savete kako da se efekti krize 

smanje ili eliminišu) već i institucija države. Ima i drugih neuspeha nauke i tehnologije. 

Uragan Katarina je opustošio Nju Orleans, a kasnije analize su pokazale da su mnoge 

institucije i službe reagovale ispod svojih mogućnosti tako da se posledice i danas osećaju. 

Slično se dešava i sa uraganom Sendi koji je ugrožava državu Njujork i istočnu obalu SAD. 

Veliki neuspeh je i naftna mrlja u Meksičkom zalivu sa posledicama koje još uvek nisu 

otklonjene. Postoje kontroverze oko gajenja i upotrebe genetski modifikovane hrane. 

Evidentni su problemi sa globalnim zagrevanjem, ali i pored brojnih skupova i Kjoto 

protokola neke značajne zemlje ne pokazuju spremnost za rešavanje ovog problema. Smatra 

se da su suše većeg obima nego ranije jedna od posledica, kao i veći intenzitet uragana koji se 

povremeno javljaju. Tranzicija od upotrebe fosilnih goriva ka obnovljivim izvorima energije 

ide sporo. Ima odredjenog napretka u proizvodnji elektromobila i hibridnih automobila, ali 

oni su još uvek suviše skupi. U medicini nije bilo značajnijeg napretka u lečenju raka i side, 

ali se za različite terapije sve više koriste matične ćelije. Obim transplantacija organa je 

takođe povećan. Međutim, vrhunski medicinski stručnjaci dali su pogrešne prognoze za 

ptičiji i svinjski grip (okolnosti i razlozi se još istražuju). Uspesi nauke i tehnologiju su 

otkriće „božje čestice“ u CERN-u, slanje robotskog vozila „Kjuriositi“ („Curiosity“) da 

detaljnije istražuje planetu Mars, kao i značajna usavršavanja kompjutera i mobilnih telefona. 

Napredak u oblasti informacionih i komunikacionih tehnologija uticao je na društvene 

promene i način života. Obrazovano je više globalnih i lokalnih društvrnih mreža sa 

različitim namenama. Sadašnja situacija uporediće se sa nekim predviđanjima poznatih 

autora [1,2]. 

Ključne reči:Globalna ekonomska kriza, Globalno zagrevanje, CERN, Matične ćelije, 

Genetski modifikovana hrana, Elektomobil, Svinjski grip, Kompjuteri, Mobilni telefoni 

Literatura 

[1] A. Huxley, Brave New World, Chatto and Windus, London, England,1932. 

[2] G. Orwell, Nineteen Eighy-Four, Secker and Warburg, London, England, 1949. 

22

KRITIČKI OSVRT NA PISA TESTOVE: ZABLUDE, GREŠKE I „ZADNJE“ 

NAMERE 


Univerzitet u Beogradu – Matematički fakultet, Srbija 

acal@matf.bg.ac.rs 

Poslednjih godina se u vezi sa uspehom (ili neuspehom) raznih zemalja na PISA testiranju 

podiže mnogo prašine. Pri tome se samim PISA testovima pristupa apologetski, bez iole 

ozbiljnije kritičke note, kao da se radi o bogomdanom instrumentu za utvrđivanje 

„pismenosti“ đaka. Polazeći od stanovišta da naučni pristup bilo kom problemu mora sadržati 

i kritičku analizu autor će, na osnovu oskudnog javno dostupnog materijala o PISA testiranju 

i testovima, a u skladu sa srpskom školskom tradicijom u nastavi matematike, u ovom 

saopštenju prikazati neke zablude i greške u vezi sa PISA testiranjem u Srbiji. Biće takođe 

prezentovana autorova razmišljanja o tome šta se iza PISA testova u stvari krije. 

Ključne reči: PISA testiranje, nastava matematike 

23



Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija 

ibrceski@chem.bg.ac.rs 

24

THE HIGH-PERFORMANCE COMPUTING INFRASTRUCTURE FOR SOUTH 

EAST EUROPE’S RESEARCH COMMUNITIES 


Institute of Physics Belgrade, University of Belgrade, Serbia 

abelic@ipb.ac.rs 

The HP-SEE project, High-Performance Computing Infrastructure for South East Europe’s 

Research Communities, link existing and upcoming high performance computing facilities in 

South East Europe in a common infrastructure, and provide operational solutions for it. 

Project receives European Commition support through FP7 under the "Research 

Infrastructures" action. The HP-SEE aspires to contribute to the stabilisation and 

development of South-East Europe, by overcoming fragmentation in Europe and stimulating 

e-Infrastructure development and adoption by new virtual research communities, thus 

enabling collaborative high-quality research across a spectrum of scientific fields. 

Breif overwiev of the project, as well as thier social impact, will be descused in my talk. 

25

KRIZA ZNANJA KAO KRIZA PAMĆENJA. 

Prilog legitimnosti transdisciplinarnog naučnog razumevanja 

Dragan J. Bulatović 

Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija, 

dbulatov@f.bg.ac.rs 

U radu će se raspravljati o krizi znanja kao humanističkom problemu razumevanja sveta. 

Ovaj odnos će se postaviti kao ključni za objašnjenje takozvanih revolucija u nauci. 

Učestalost novih istraživačkih paradigmi kao karakteristika razvoja nauke i filozofije od 

sredinom XX veka pokreće rasprave o modelima racionalnog objašnjenja sveta i modelima 

njihovih razumevanja i prihvatanja. U tom novootvorenom prostoru susreću se različita 

disciplinarna iskustva čije nasleđe je objašnjivo iz pozicije umeća pamćenja. Heritologija, 

kao teorija ovog poslednjeg, nastupa sa jednim, istorijski utišavanim modus saznanja 

celovitosti sveta, koji se imenom predstavnosti, nudi diskurzivnom objašnjenju kao 

komplementaran. Upravo u toj subordinaciji vidim izrazit slučaj transdisciplinarnosti kao 

nade napredak racionalnog znanja. 

Ključne reči: kriza, nauka, heritologija, patrimonium 

26

ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│ 

THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY .T1. 




ECONOMY AND SCIENCE – A MATHEMATICAL COMPARATIVE STUDY 

S. Prekovic, B.D. Petrovic, M. Prekovic, K. Matijasevic, M. Novakovic, D. Lovren 


B.D. Petrovic, M. Djukic, M. Novakovic, Z. Lovren, S. Prekovic 

KONCEPT NAUKA I DRUŠTVO U SISTEMU JAVNOG ANGAŽOVANjA NAUKE 

Predrag D. Milosavljević, Danica M. Stojiljković 




EXCELLENCE IN THE REGION OF WB FOR MOLECULAR BIOTECHNOLOGY 

AND FOOD RESEARCH 

Tanja Ćirković Veličković



Univerzitet u Beogradu, Institut za opštu i fizičku hemiju, Beograd, Srbija 

bsimonovic@iofh.bg.ac.rs 

U radu je navedeno nekoliko primera iz strateških dokumenata Republike Srbije iz kojih se 

vidi koje probleme treba da rešava nauka u narednih nekoliko godina. U Nacionalnom 

programu za poljoprivredu planira se „integralna proizvodnja“. U Strategiji razvoja 

saobraćaja planira se ulaganje od 6,2 milijarde evra u narednih nekoliko godina za održavanje 

i izgradnju puteva. U Strategiji razvoja energetike govori se o „naučno-tehnološkom 

zaostajanju“, pa o energetskoj efikasnosti. Strategijom o uvođenju čistije proizvodnje u RS 

predviđa se uvođenje novih, čistijih tehnologija. U Nacionalnoj strategiji održivog korišćenja 

prirodnih resursa nabrajaju se pravci tehnološkog razvoja. Nacionalni program zaštite životne 

sredine, između ostalog, navodi problem prečišćavanja otpadnih voda koji treba hitno 

rešavati. Poražavajući kvalitet vode za piće (u preko 55% vodovoda u Srbiji voda za piće je 

fizičko-hemijski ili mikrobiološki neispravna), pa je i taj problem više nego hitan za 

rešavanje. Za rešavanje navedenih problema neophodno je uključivanje domaće nauke. I 

logično bi bilo da svi ovi, a i mnogi drugi ovde nenavedeni problemi s kojima se Srbija 

suočava i koje mora da rešava u narednih nekoliko godina, budu makar „teme za 

razmišljanje“, ako ne i dobar deo programa rada Ministarstva za nauku i tehnološki razvoja ili 

sadašnjeg Ministarstva prosvete i nauke. Ali, Ministarstvo za nauku ima svoju Strategiju 

naučnog i tehnološkog razvoja RS do 2015. godine. U njoj se navodi „ključna uloga naučnoistraživačkog 

(NI) i istraživačko-razvojnog (IR) rada i inovacionih aktivnosti u celini kao 

motora rasta zaposlenosti i konkurentnosti, rezultata NI i IR rada i inovacija kao temelja 

razvoja ekonomije i društva države“. Iako se u pomenutoj Strategiji „usklađenost sa 

strategijom razvoja zemlje“ pominje kao prvi kriterijum za određivanje naučnih prioriteta RS, 

nijedan od napred pomenutih problema, koji su navedeni u strateškim dokumentima drugih 

ministarstava nije našao mesto u Strategiji naučnog i tehnološkog razvoja RS. U strategiji 

naučnog razvoja Japana, na primer, koji ima BDP od blizu 6.000 milijardi $, jedna od 

primarnih oblasti razvoja jeste „nanotehnologija i materijali“. U Srbiji, koja ima BDP od oko 

40 milijardi $ (dakle 150 puta manji od japanskog) „prioritetna oblast“ jesu nanonauke, a o 

nanotehnologijama nema ni pomena. U srpskoj Strategiji ne pominju se građevinski 

materijali, asfalti i sl., a Srbija planira ulaganje od preko 6 milijardi evra samo u puteve. Iako 

se kao slabost srpske privrede navodi to što „dominiraju proizvodi niže faze prerade, 

uglavnom sirovine i poluproizvodi“, u Strategiji se ne navode kao primarne teme tehnologije 

za više faze prerade prehrambenih sirovina. Iako je kao jedan od većih problema u Srbiji 

neispravnost vode za piće, Strategija naučnog i tehnološkog razvoja do 2015. godine ni to ne 

priznaje. Na pitanje postavljeno u naslovu ovog rada autori Strategije odložili su odgovor 

barem do 2015. godine. Autor ovog rada daje neke predloge kako da nauka pomogne 

srpskom društvu i pre 2015. godine. 

Ključne reči: nauka, tehnologija, razvoj, strategija 

28


ECONOMY AND SCIENCE – A MATHEMATICAL COMPARATIVE STUDY 

S. Prekovic 1,2 , B.D. Petrovic 3 , M. Prekovic 4 , K. Matijasevic 5 , M. Novakovic 1 , D. Lovren 6 

1 Faculty of Biology, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

2 Faculty for Physical Chemistry, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

3 The Ohio State University, Columbus, United States of America 

4 Faculty of Philosophy, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

5 Faculty of Economics, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

6 Faculty of Mathematics, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

stefan.prekovic@gmail.com 

Research and development (R&D) can be defined in two ways – one way suggests that the 

primary function of a R&D group is development of new products, and the other states that 

expanding the pool of scientific and technological knowledge which is then used for 

fabricating new products, services and such is its primary function. The matter of financing 

R&D has been viewed as a tough to finance activity in a freely competitive market place ever 

since articles of Nelson (1959) and Arrow (1962), even though the idea came long before that 

by Schumpeter (1942). The problem arises from a fact that the knowledge obtained as a 

primary output of R&D investment is a knowledge that can be used by anyone. On the other 

hand investment in R&D leads to development of new drugs, new solutions in biomedicine 

and pharmacy, as well as technical and social science which leads to improvement in healthcare, 

industry, life quality etc. Governments and other corporations run processes through 

which the research projects are evaluated and only the best of those are selected to receive 

findings. We examined how the allocation of money to R&D for 11 countries changed over 

the years (from 1996 to 2011) and its correlation to changes in inflation, and GDP per capita 

(PPP), as well as some other parameters. Also, we had examined the relationship of political 

leaders and their opinions on R&D. Furthermore, we discussed how social views influence 

funding of R&D. In this study data gathered from several sources (UNESCO Institute for 

statistics, World intellectual property organization, etc.) was analyzed by means of statistical 

and mathematical analysis (using OriginPro ver. 8.5 software) - histogram analysis, line 

plotting, 3-dimensional plotting, etc. Besides that, some economical tools were employed. 

The given data suggested that there is a rising tendency to allocate higher GDP% to R&D 

over the course of last 16 years, on the other hand for some countries analyzed the change in 

money input was not that high due to inflation index (CPI) change. Also, we pointed out that 

political view, current economic and social situation had influence on money allocation to 

R&D. After this research, we shall strongly suggest on doing more thorough mathematical 

analyses of all the data that can be obtained on R&D financing – for a specific country, 

region or the whole world. 

Keywords: research and development, GDP allocation, economy, mathematical study 

29


B.D. Petrovic 1 , M. Djukic 2 , M. Novakovic 3 , Z. Lovren 4 , S. Prekovic 3,5 

1 The Ohio State University, Columbus, United States of America 

2 Faculty of Economics, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

3 Faculty of Biology, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

4 Faculty of Pharmacy, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 

5 Faculty for Physical Chemistry, University of Belgrade, Belgrade Serbia 

stefan.prekovic@gmail.com 

Integrated Management of Scientific Resources (IMSR) is one of the key features of the 

strategies of scientific/technological development applied in most developed countries. We 

live in a society where many no more distinguish basic and applied research, but rather speak 

about basic applied research and applied basic research. For the society to take advantage of 

the output of research activities it is essential to establish and support network(s) effectively 

connecting science and education with virtually all the other fields of activities in a society 

important for its further progress (including but not limited to a coordinated, science-based 

response to all major issues). Bearing in mind that many societies nowadays are in the stage 

of development (developing countries), IMSR could help overcome challenges. For instance, 

connecting a scientific institute with industry-oriented companies would require a great 

amount of reorganization within the institute in order to establish a system of management 

(internally) and representing its interests (externally) compatible to most market-based 

principles that should be incorporated in the policies and decision-making processes within 

any successful company. Of course, it would be ideal to have a straight division of labor: 

hired scientific personnel should deal with scientific topics, while hired organizational 

personnel should deal with non-scientific issues. In order to preserve competitiveness of all 

specifically organized institutions of high interest, governments might try to support their 

scientific community during the transition period. Support should be based on the principles 

of IMSR (both in management of material and human resources), meaning that all institutions 

must be organized in a similar manner that enables to track the investment, but not to 

interfere with internal affairs. Additionally, this would help reduce costs, make those 

institutions more productive, increase the access to resources (where possible by sharing 

resource allocation to multiple users), boost cooperation between subjects. As a long-term 

measurement it would be of great benefit to interconnect the educational system and produce 

personnel trained for management, but familiar with the principles of scientific research and 

organizational system aspects of scientific institutions (it is notable that very few universities 

worldwide offer degrees such as “Management in Science” or coupled degrees). Other than 

more efficient networking, many more benefits would be gained, increasing the value of 

scientific work. As an obvious example, many of our colleagues throughout the world are 

continuously complaining that they almost cannot do what their job actually is (conduct 

research/experiments and interpret results) because they are loaded with paperwork, 

administrative jobs, finances. This is one of the most common current problems in scientific 

organizations – managing is done by scientists, while science is done “on the fly”. 

Implementing the approach perhaps requires some one-time, no-return investments in 

science. However, much is possible to do even without large digits, if there is will. And, of 

course, when available, money should be invested likewise, for it would mean investing in 

our future. 

Keywords: strategic management, science, research, integration. 

30

KONCEPT NAUKA I DRUŠTVO U SISTEMU JAVNOG ANGAŽOVANjA 

NAUKE 

Predrag D. Milosavljević 1 , Danica M. Stojiljković 2 

1 

Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i 

tehnologija, Srbija, pmilosavljevic@gmail.com 

2 

Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Srbija, 

danicarch@yahoo.com 

Nauka se ne dešava na marginama društva već zauzima bitno mesto u njenom razvoju, 

svakodnevnim aktivnostima i potrebama savremenog čoveka. Važnu ulogu u uspostavljanju 

višeg nivoa javnog razumevanja nauke, posebno kada je reč o razvoju naučne kulture i 

ekonomije znanja, čine koncepti i prilagođeni sistemi predstavljanja naučnih dostignuća u 

okviru svih obrazovnih nivoa i praksi. Jedan od koncepata koji objedinjava napore 

usaglašavanja naučnog razvoja i društvene inkluzije programa baziranih na podizanju nivoa 

javne percepcije, prihvatanja i participacije nauke, predstavlja sistem „nauka i društvo“. 

Koncept „nauka i društvo“ u najširem smislu obuhvata sistematizovani angažman stručnih 

kadrova u pružanju i razmeni informacija o razvoju i implenmentaciji nauke i tehnologije u 

procesima društvenog i privrednog razvoja. U tom smislu među osnovnim ciljevima koncepta 

je da nauka postane organizovano angažovana u procesima kreiranja društvnih koncepcija, a 

javnost informisana i uključena u procese naučnog razvoja. Ovaj rad ima za cilj da ukaže na 

potrebu za prevazilaženjem društveno izolovane nauke, koja rezultira zatvorenim 

(institucionalnim) procesima bavljenja naučnim radom i pretežno disciplinarnom 

cirkulacijom naučnih rezultata. Društva sa takvom vrstom „sekularizacije znanja“ i 

uspostavljenih sistema sa ograničenim javnim pristupom naučnom fundusu onemogućavaju 

opšti razvoj javne svesti i osposobljenosti (intelektualne, privredne, komunikacione, itd.) 

građana u ostvarivanju višeg nivoa kvaliteta života i upravljanja privrednim resursima. Stoga, 

cilj ovog rada je da ukaže na značaj uspostavljanja sistema otvorenog javnog pristupa 

naučnom fundusu, sa kojim bi bio omogućen viši stepen umrežavanja stručnih kadrova, kao i 

podizanja građanske svesti u svrhu podizanja nivoa konkurentnosti i građanskog angažovanja 

u procesima rešavanja društvenih problema. Svakodnevne potrebe savremenog društva, 

bazirane na uspostavljanju sistema regionalno i globalno umreženih komunikacija ukazale su 

da napredak u nauci i tehnologiji nije i ne može da bude cilj sami po sebi, već da je potrebno 

da sa njim bude obuhvaćen razvoj sveukupne populacije, čime bi se podstakla uloga aktivnog 

i društveno odgovorog pojedinca. 

Ključne reči: nauka i društvo, javni angažman nauke, ekonomija znanja, naučna 

konkurentnost, naučno umrežavanje 




31



Beogradska bankarska akademija, Fakultet za bankarstvo, osiguranje i finansije, 

Beograd, Srbija, 

k.dusan@hotmail.com 

Rad je podeljen u dva dela. U prvom delu opisane su osnovne vrste dužničkih instrumenata sa 

akcentom na državne hartije. Sadržane su još mnoge stvari sa teorijskog aspekta koje su 

relevantne za dužničke hartije od vrednosti. Država se zadužuje u najvećem broju slučajeva 

emitovanjem državnih hartija od vrednosti. Tematika drugog dela rada odnosi se na tržišta 

državnih obveznica u Evropi i sve više aktuelnom problemu prezaduženosti velikog broja 

država. Zbog ovih problema finansijska tržišta u Evropi i svetu su nestabilna, a svetskoj 

ekonomiji preti još veća recesija. 

Ključne reči: Tržište obveznica, Dužnička kriza, Nestabilnost tržišta, Finansijsko tržište 

32


EXCELLENCE IN THE REGION OF WB FOR MOLECULAR BIOTECHNOLOGY 

AND FOOD RESEARCH 

Tanja Ćirković Veličković 

University of Belgrade, Faculty of Chemistry, Department of Biochemistry, Belgrade, Serbia 

tvelickovi@chem.bg.ac.rs 

The FCUB ERA project (www.fcub_era.rs), financed through the FP7 platform of the EU, 

was proposed in order to enable the Faculty of Chemistry, University Belgrade (FCUB) to 

become more integrated into the European Research Area and to fully unlock its research 

potential and started its implementation in July 2010. The proposed project duration is three 

years. 

Following a set of coherent measures, massive mobilization of the facilities’ research 

potential was achieved through exchange and collaboration with and an active role of the 

outstanding EU partner institutions (VTT, Finland, KI, Sweden, INRA, France, RCB, 

Germany, RWTH, Germany, PPMB, Bulgaria and IRAS, the Netherlands). Strategic 

partnerships have been developed with EU research institutions active in Food, Agriculture, 

Fisheries & Biotechnology thematic priority domain of FP7. 

The project has fully achieved its objectives and goals for the period of first 18 months. 

Summarizing objectives and achievements so far, research capacity of the institutions has 

been improved by hiring experienced researchers, all the planned major equipment was 

purchased and already implemented by FCUB research groups, joint articles have been 

published with EU supporting institutions and new joint project proposals have been 

submitted for financing within various funding schemes (FP7, bilateral and spin-off national 

projects). The FCUB organized two international workshops, attended by more than 140 

researchers from the country, WB region and EU. More than 30 seminars have been 

organized at the FCUB as a follow up of short term training and scientific research missions, 

know-how exchanges with EU supporting institutions and invited lecturers from other 

research institutions and industry in Serbia. Most importantly, the quality of research 

publications for the period 2010-2011 has already been improved for the planned 30% 

comparing to the period before the start-up of the project (2007-2009), as well as the average 

number of published articles for 93% (42.5 for the period 2010-2011 comparing to 22 

articles/year for the period 2007-2009), with total IF being 177,7. The total number of articles 

in high quality journals (IF above 2.0) for the period 2010-2011 was 45 and increased four 

times when comparing it to the previous period. The average IF of journals in which the 

FCUB research groups published during the period 2010-2011 was 2,09. 

Significantly improved research and capacity of the facilities through FCUB ERA project 

should contribute to regional economic and social development in the area of food research 

and molecular biotechnology, with a vision to improve public awareness on food safety and 

health effects of food. The institution improved quality of its research and capacity to 

participate in FP7 projects in order to become an integral part of ERA. 

33

UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│ 

THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON 

ENVIRONMENT_____________________________________________.T2. 

ŽIVOTNA SREDINA I ASPEKTI DRUŠTVENO-EKOLOŠKE RAZMENE 

Danica M. Stojiljković, Jelena Ristić Trajković 


ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE – STUDIJA SLUČAJA: EKOLOŠKO 

UPRAVLJANJE U OPŠTINI MAJDANPEK 

Svetlana D. Mitrović, Bojana S. Novović, Miloš M. Okiljević 


JUGOISTOČNOJ EVROPI: ODREĐIVANJE ARSENA, BAKRA I KADMIJUMA 

U VODI 

V.D. Krsmanović, M. Todorović, D. Manojlović, D. Trbović, B. Dojčinović, 

J. Mutić, A. Voulgaropoulos

ŽIVOTNA SREDINA I ASPEKTI DRUŠTVENO-EKOLOŠKE RAZMENE 

Danica M. Stojiljković 1 , Jelena Ristić Trajković 2 

1 

Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Srbija, 

2 

Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija 

danicarch@yahoo.com, arch.jelena.ristic@gmail.com 

Održivi razvoj i zaštita životne sredine, kao i problemi resursnih i biotehnoloških ograničenja 

rasta grada, samo su neka od urbanističkih tema koja su postala aktualna, ako ne i ključna za 

život i budućnost svakog velikog grada i svakog odgovornog društva. Diskusije o globalnim 

problemima životne sredine i o mogućnosti za „održivu“ budućnost uobičajeno ignorišu 

urbano poreklo mnogih problema u okviru pitanja zaštite životne sredine. Prirodni ili 

ekološki uslovi i procesi ne deluju odvojeno od društvenih procesa, stoga su postojeći 

društveni i prirodni uslovi uvek rezultat složene transformacije postojeće konfiguracije koje 

su same po sebi i prirodne i društvene. Jedna od glavnih karakteristika savremenog urbanog 

života je sveprisutna potreba za društveno i materijalno metabolisanom prirodom u cilju 

održivog urbanog života. Zato, ne bi trebalo da čudi, da je u praksi svakodnevnog života 

urbana priroda osnovno materijalno i simboličko dobro koje produbljuje urbane društvene 

klasne i polne konflikte i borbe, kao i kulturne podele oko njegove upotrebe i kontrole. 

Prostorna raspodela ograničenih prirodnih resursa tesno je uzročno-posledično povezana sa 

problemima neujednačenih urbanih društveno-ekoloških promena. U tom smislu sastavni deo 

ekoloških studija postala su i pitanja društvene pravde. Ovaj rad postavlja pitanja destrukcije i 

transformacije prirode kroz procese urbanizacije sa istorijsko-materijalističkog gledišta, pre 

nego iz savremene perspektive pokreta za pravdu životne sredine. S obzirom da su glavni 

problemi životne sredine u bliskoj vezi sa procesom urbanizacije glavni cilj ovog rada je da 

istraži umrežene procese društveno-ekološke razmene koji omogućavaju da se sagledaju i 

razumeju povezani ekonomski, politički, društveni i ekološki procesi koji formiraju urbane 

pejzaže. 

Ključne reči: životna sredina, društveno-ekološka razmena, urbanizacija, neujednačen urbani 

razvoj, održivi razvoj 

Izvod predstavlja doprinos projektima OI 179048 i TR 36034 koji su finansirani od strane 

Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. 

35


ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE – STUDIJA SLUČAJA: EKOLOŠKO 

UPRAVLJANJE U OPŠTINI MAJDANPEK 

Svetlana D. Mitrović, Bojana S Novović, Miloš M Okiljević 

Ekonomski institut, Beograd, Republika Srbija 

svetlana.mitrovic@ecinst.org.rs, 

bojana.novovic@ecinst.org.rs 

milos.okiljevic@ecinst.org.rs 

Cilj Strategije upravljanja otpadom je da predloži smernice za stvaranje uslova racionalnog i 

održivog upravljanja otpadom, uz poštovanje osnovnih principa i zahteva zaštite životne 

sredine. Održivo upravljanje otpadom podrazumeva primenu sistema koji su ekološki 

efikasniji, ekonomski isplativiji i društveno prihvatljiviji za određeni region, shodno 

individualnim okolnostima. Opštinu Majdanpek karakterišu s jedne strane prirodne resursi i 

potencijali od nacionalnog značaja, a s druge strane rudarstvo i nekontrolisano odlaganje 

otpada. U ovom području pored niza prirodnih resursa, nalazi se i Nacionalni park „Đerdap“ 

čija područja prema Zakonu o nacionalnim parkovima podležu I, II i III stepenu zaštite. Jedan 

od izvora zagađenja je čvrst otpad sa teritorije opštine Majdanpek koji se odlaže na 

kontrolisanim i divljim deponijama. Postoji oko 25 divljih deponija od čega 12 se nalazi blizu 

vodenih tokova reka. Odlaže se komunalni, industrijski i medicinski otpad. Ekološko 

upravljanje odlaganjem čvrstog otpada se sastoji od sinhronizovanih aktivnosti na praćenju 

kvaliteta i zagađenja prirodnih resursa, izgradnje potrebne infrastrukture i unapređenja 

zakonske regulative. Cilj rada je da identifikuje probleme deponovanja otpada i faktore rizika 

koji imaju uticaj na životnu sredinu, kao i da pruži predloge za ekološko upravljanje 

odlaganja otpada u opštini Majdanpek. 

Ključne reči: odlaganje otpada, zaštita životne sredine, prirodni resursi, ekološko upravljanje 

LITERATURA 

[1] Jeffrey K. Seadon, Sustainable waste management systems, Journal of Cleaner 

Production,Volume 18, Issues 16–17, November 2010, Pages 1639-1651 

[2] Jordačijević Srđan, Jovanović Larisa, Radosavljević Života, Anđelković Maja, Koncept 

integralnog održivog upravljanja otpadom, Ecologica, 2010, vol. 17, br. 58, str. 237-244 

[3] Svetlana Mitrović, Milanka Vico Stevanović, Bojana Novović, Zaštita životne sredine i 

održivi razvoj turizma u slivu reke Dunav, Sedmi naučni skup Turizam: izazovi i mogućnosti, 

Trebinje, 2012 

[4]Vlada Republike Srbije, Strategija upravljanja otpadom za period 2010-2019. godine, 

2009 

36


JUGOISTOČNOJ EVROPI: ODREĐIVANJE ARSENA, BAKRA I 

KADMIJUMA U VODI 

V.D. Krsmanović 1 , M. Todorović 1 , D. Manojlović 1 , D. Trbović 1 , B. Dojčinović 1 , 

J. Mutić 1 , A. Voulgaropoulos 2 

1 


2 

Hemijski odsek, Aristotelov Univerzitet u Solunu, Grčka 

vobel@chem.bg.ac.rs, mtodorovic@chem.bg.ac.rs, manojlo@chem.bg.ac.rs, 

dejana@inmesbgd.com, jmutic@chem.bg.ac.rs, bmatic@chem.bg.ac.rs, 

voulgaro@chem.auth.gr 

Međulaboratorijska uporedna ispitivanja su značajna za poboljšanje kvaliteta analiza, 

akreditaciju laboratorija i uvođenje sistema kvaliteta zasnovanog na međunarodnim 

standardima ISO 9000 [1]. U skladu sa svetskim iskustvima, na Hemijskom fakultetu 

Univerziteta u Beogradu, iniciran je dugoročni projekat međulaboratorijskih uporednih 

ispitivanja, sa ciljem da se poboljša kvalitet hemijskih analiza vode. U saradnji sa vodećim 

laboratorijama iz Grčke i Rumunije u periodu od 2002. do 2012. godine organizovano je 

osam regionalnih međulaboratorijskih ispitivanja vode na kojima je učestvovalo preko 60 

laboratorija iz Jugoistočne evrope. Jedanaest laboratorija je bilo iz Rumunije, po tri 

laboratorije iz Crne Gore, Grčke i Republike Srpske a ostale su bile iz Srbije. Zadatak 

učesnika na svim regionalnim međulaboratorijskim ispitivanjima bio je da odrede elemente u 

tragovima: Al, As, Cd, Cu, Mn, Fe, Pb i Zn. Učesnici su mogli samostalno da izaberu 

analitičke metode i elemente (nisu morali da odrede sadržaj svih elemenata u uzorcima). 

Pored toga na pojedinim regionalnim međulaboratorijskim ispitivanjima određivani su i drugi 

parametri kvaliteta vode: hlorid, sulfat, fosfat, nitrit, nitrat, amonijum jon, fenol i hemijska 

potrošnja kiseonika. U ovom radu prikazani su rezultati određivanja arsena, bakra i 

kadmijuma. Rezultati svih učesnika su analizirani prema metodologiji koja je primenjena 

prilikom međunarodnih međulaboratorijskih ispitivanja vode koja je organizovao Institut za 

referentne materijale i merenja Evropske zajednice [2]. 

Ključne reči: Međulaboratorijsko ispitivanje, Voda, Elementi u tragovima, Arsen, Bakar, 

Kadmijum 

LITERATURA 

[1] B. E Broderick, W. P. Cofino, et al. in EUROANALYSIS VII - Reviews on Analytical 

Chemistry, pp. 523-542. Springer - Verlag, Wien, 1991 

[2] I. Papadakis, E. Poulsen, P. Taylor, L. Van Nevel, P. De Bièvre, The International 

Measurement Evaluation Programme (IMEP) IMEP-9: Trace elements in water - Report to 

Participants, Institute for Reference Materials and Measurements (IRMM), European 

Commission-JRC, Geel, Belgium, 1999. 

37

OBRAZOVANJE I NAUKA │SCIENCE AND EDUCATION________.T3. 


Lela Vujošević, Ivan Gutman 

KONCEPT „STUDENT U CENTRU UČENJA“ U SRBIJI: LEGISLATIVA I 

PRIMENA 


DISCUSSION: THE DEVELOPMENT OF THIS SKILL IN INQUIRYBASED 

SCIENCE TEACHING METHODOLOGIES 

E. Szostak, E. Odrowąż, I. Maciejowska 




OSETLJIVOST STUDENATA PEDAGOŠKIH FAKULTETA NA SOCIOKULTURNU 

RAZLIČITOST ROMSKIH UČENIKA 



NASTAVNIKA PREDMETA PRIRODNIH NAUKA 





FUNKCIONALIZACIJA NASTAVNIH SADRŽAJA O KARBOKSILNIM 

KISELINAMA 

K. B. Putica, D. M. Radenković, D. D. Trivić 



OBRAZOVNA I VASPITNA VREDNOST SADRŽAJA ISTORIJE PRIRODNIH 

NAUKA 

Darinka M. Radenković, Katarina B. Putica, Dragica D. Trivić 

NAUČNA SARADNjA IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE 

Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić


Lela Vujošević 1 , Ivan Gutman 2 

1 Centar za naučnoistraživački rad SANU i Univerziteta u Kragujevcu, Srbija 

2 Prirodno-matematički fakultet, Kragujevac, Srbija 

lela@kg.ac.rs, gutman@kg.ac.rs 

U radu se predstavlja istorijat izgradnje i primene kriterijuma za vrednovanje rezultata 

naučnog rada, koji su tokom istorije ljudskog znanja uvek bili određeni datim epistemološkim 

okvirom formiranim unutar postojećih institucija (institucionalizovanog znanja) i vladajućeg 

diskursa. Analizira se način formiranja i primena kriterijuma za vrednovanje naučnog rada 

na univerzitetima u Srbiji, od pojave prvih visokoškolskih institucija u 19. veku do danas, 

uzimajući u obzir i uticaj drugih društava, kao i savremeni proces globalizacije. Konačno, 

ukazuje na elemente za kritiku postojećih kriterijuma za vrednovanje naučnog rada na 

univerzitetima u Srbiji, naročito sa stanovištva neophodnosti razgraničavanja načina 

vrednovanja naučnih rezultata pojedinih grupa nauka i navode se primeri društveno 

neželjenih posledica koje je primena tih kriterijuma proizvodila. 

Ključne reči: vrednovanje naučnog rada, kriterijumi 

39

KONCEPT „STUDENT U CENTRU UČENJA“ U SRBIJI: LEGISLATIVA I 

PRIMENA 


Univerzitet u Beogradu – Fakultet za fizičku hemiju, Beograd, Srbija 

edondur@ffh.bg.ac.rs, aleksandar.jovic@ffh.bg.ac.rs 

Jedan od osnovnih ciljeva Bolonjskog procesa je osiguranje kvaliteta, odnosno efikasnosti 

visokog obrazovanja, što je zasnovano na promeni paradigme visokog obrazovanja, tj. 

prelaskom sa tradicionalne paradigme podučavanja na novu paradigmu učenja. Koncept 

„student u centru učenja“ podrazumeva: individualno učenje, učenje u malim grupama, 

razvoj nastavničkih kompetencija nastavnog osoblja, ocenjivanje studenata bazirano na 

ishodima učenja, uvođenje ECTS-a, priznavanje ranije stečenih znanja i veština, jasno 

definisanje ishoda učenja, studentsku evaluaciju nastavnog procesa, prilagođen odnos broja 

studenata i nastavnika za kvalitetnu nastavu, aktivnu ulogu studenata u procesu učenja i 

naravno razvoj kulture kvaliteta. Iako odgovarajući zakon jeste potreban, nije i dovoljan 

uslov za suštinsku reformu visokog obrazovanja. Nema sumnje da i danas, u visokom 

obrazovanju preovlađuje tradicionalna paradigma. Uspeh započete reforme visokog 

obrazovanja može se obezbediti samo uz komplementarnost obe reformske komponente: 

sistemsko-organizacione (spoljašnje) i pedagoško-didaktičke, tj. nastavne (unutrašnje). 

Ključne reči: Student u centru učenja, visoko obrazovanje, Bolonjska deklaracija, ishodi 

učenja, paradigma 

40

DISCUSSION: THE DEVELOPMENT OF THIS SKILL IN INQUIRY-BASED 

SCIENCE TEACHING METHODOLOGIES 

E. Szostak, E. Odrowąż, I. Maciejowska 

Department of Chemical Education, Faculty of Chemistry, Jagiellonian University, 

Krakow, Poland 

szostak@chemia.nj.edu.pl 

ESTABLISH [1] – European Science and Technology in Action: Building Links with 

Industry, School and Home is a four year pan-European project funded by the European 

Union’s Seventh Framework Programme (FP7). A specific aims of this project is to reinforce 

the links between school education and external world, so as to raise the level of scientific 

knowledge of teachers and their students, and increase students’ intrinsic motivation to 

science and technology. Inquiry-based science education (IBSE) has been selected as the 

methodology to facilitate this type of teaching and learning [2]. In order to achieve this set 

aim, it is necessary to prepare the teaching staff to be involved in IBSE [3-5]. Across Europe 

teachers and students have begun to adopt the IBSE methodology, facilitated by many 

projects including ESTABLISH. In Poland, the ESTABLISH teachers training included inter 

alia, two summer schools during which teachers can deepen the knowledge and 

understanding of how to apply the IBSE strategy into their own teaching practices. Selected 

because of their importance in contemporary society life, are the abilities to discuss, to argue 

and to draw connections[6]. Those skills requires the use of specific rules. During the 

ESTABLISH training, teachers were tasked with creating a list of rules to help them lead a 

“good discussion” in their classroom. They tried to follow those rules discussing many hot 

and current topics, for example nuclear energy or use of supplements to lose weight 

(Chitosan). The advantages and disadvantages of developing this skill (discussion) as part of 

this teaching method were examined by participants of summer school. At the end of classes 

teachers shared their experiences of working with proposed method and collectively created a 

list of discussion topics they thought would be interesting for students that can be 

implemented in Polish schools. In the presentation, our experiences, remarks and conclusions 

from working with summer schools' teachers of the ESTABLISH project will be shared. 

REFERENCES: 

[1] http://www.establish-fp7.eu 

[2] M. Rocard et al. Science Education Now: A renewed pedagogy for the Future of Europe, 

2007. 

[3] E. Szostak, Jak uczniowie mogą doświadczyć czym jest nauka? Projekt Establish, 

Nauczanie Przedmiotów przyrodniczych. Biuletyn Polskiego stowarzyszenia nauczycieli 

przedmiotów przyrodniczych, Nr 35 (3/2010) pp 49-50. 

[4] I. Maciejowska, Nauczanie przedmiotów przyrodniczych przez dociekanie naukowe oraz 

współpraca z przemysłem – bazą projektu Establish, Nauczanie Przedmiotów 

przyrodniczych. Biuletyn Polskiego stowarzyszenia nauczycieli przedmiotów 

przyrodniczych, Nr 35 (3/2010) pp 45-48 

[5] E. Odrowąż, Konsorcjum ESTABLISH, Projekt ESTABLISH – kształcenie przez 

odkrywanie, Chemia w szkole, 6, 2010, pp 17-18 

[6] E. Odrowąż, Dyskusja metoda skutecznego porozumiewania się, In: Nauczanie 

przedmiotów przyrodniczych kształtujące postawy i umiejętności badawcze uczniów, UJ 

Kraków 2012, pp 37-40 

41




Pedagoški fakultet, Jagodina, Srbija 

emina.kopas@pefja.kg.ac.rs 

U radu je razmotren problem obrazovnih postignuća studenata u sistemu njihovog 

univerzitetskog obrazovanja, a u kontekstu aktuelnih naučnih saznanja u oblasti pedagoških 

disciplina. Naučni, tehnički i tehnološki razvoj određuje permanentno unapređivanje naučnih 

saznanja, za koja je nužno pretpostaviti njihovu primenljivost u praksi, radi njenog daljeg 

razvoja. To podrazumeva da su u sistemu univerzitetskog obrazovanja studentima dostupne 

informacije o aktuelnim naučnim saznanjima, u savremenom didaktičko-metodičkom 

kontekstu organizacije nastave, a u cilju njihovog osposobljavanja za primenu stečenih znanja 

u praksi, po završetku studija, kao i spremnost za dalje samoobrazovanje u struci kojom se 

bave. Ove pretpostavke podrazumevaju tri pravca delovanja univerzitetskih nastavnika. Prvi 

pravac podrazumeva aktualizaciju kurikuluma u odnosu na savremena naučna saznanja u 

određenoj oblasti. Drugi pravac delovanja nastavnika podrazumeva kvalitetnu didaktičkometodičku 

organizaciju nastavnih aktivnosti, koja bi trebalo da prati savremene pedagoške 

trendove, naučno proverene i dokazane, u cilju podsticanja interesovanja studenata za 

nastavne aktivnosti, njihovog osposobljavanja za kvalitetno usvajanje nastavnih sadržaja i 

sticanje funkcionalnih znanja. Treći pravac delovanja podrazumeva osposobljenost studenata 

za transfer stečenih znanja i njihovu primenu u praksi. U nameri da se istraže pomenuti pravci 

delovanja univerzitetskih nastavnika, određen je cilj istraživanja, da se utvrdi aktuelnost 

naučnih saznanja koja izučavaju studenti Pedagoškog fakulteta u Jagodini, koliko je 

didaktičko-metodička organizacija nastavnih aktivnosti usmerena na osposobljavanje 

studenata za kvalitetno usvajanje nastavnih sadržaja i sticanje funkcionalnih znanja, 

primenljivih u praksi. Za potrebe ovog pedagoškog istraživanja je korišćena deskriptivna 

metoda, primenom postupka analize sadržaja dokumenata i prosuđivanja. Rezultati 

istraživanja potvrđuju aktuelnost naučnih saznanja koja studenti izučavaju kroz nastavne 

programe, uz potrebu pronalaženja boljih mogućnosti povezivanja nastavnih sadržaja, u cilju 

stvaranja sistema funkcionalnih znanja, primenljivih u praksi, što određuje kvalitet njihovih 

obrazovnih postignuća u sistemu univerzitetskog obrazovanja. 

Ključne reči: naučna saznanja, obrazovna postignuća, univerzitetsko obrazovanje, 

didaktičko-metodička organizacija nastave, pedagoške discipline. 

42

OSETLJIVOST STUDENATA PEDAGOŠKIH FAKULTETA NA 

SOCIOKULTURNU RAZLIČITOST ROMSKIH UČENIKA 


Pedagoški fakultet u Jagodini, Jagodina, Srbija 

suncicamacura@gmail.com 

Etnički sastav populacije učenika u našim osnovnim školama se menja u poslednjih nekoliko godina, 

jer su u većoj meri nego ranije u obrazovni sistem uključena i deca romske nacionalne manjine. Sa 

povećanom heterogenošću odeljenja raste i svest o izazovima koje učiteljima donosi tema poštovanja 

sociokulturne različitosti učenika. Isto tako, povećava se i potreba za istraživanjem i razvijanjem 

interkulturalne osetljivosti studenata pedagoških fakulteta - budućih učitelja tokom njihovih 

inicijalnih studija, što je i osnovna tema ovog rada. Interkulturalna osetljivost učitelja se određuju kao 

sklop komponenti koje čine pozitivan odnos prema učenicima iz različitih kulturnih grupa; svest o 

vlastitoj odgovornosti za unošenje promena u obrazovanje; poznavanje stila života učenika i njihovih 

porodica. Međutim, rezultati mnogih istraživanja u oblasti obrazovanja učitelja, pokazuju da studenti 

budući učitelji ulaze u profesionalno obrazovanje sa predrasudama prema kulturama koje su različite 

od njihove, da su često nesvesni ovih predrasuda i da ne razumeju uticaj kulture na uverenja, stavove i 

vrednosti, kao ni uticaj ovih faktora na vaspitanje i obrazovanje dece. Cilj našeg istraživanja je bio da 

se ispita osetljivost budućih učitelja na sociokulturnu različitost romskih učenika. Konkretno, želeli 

smo da utvrdimo stavove i uverenja studenata u vezi tri grupe pitanja: karakteristike romske 

populacije kao marginalizovane grupe u Srbiji; strategije nastave/učenja koje su prilagođene 

potrebama romskih učenika; i vidovi saradnje sa romskim roditeljima. U istraživanju je učestvovalo 

ukupno 205 studenata prve godine, i to 62 studenata Pedagoškog fakulteta u Jagodini i 143 studenata 

Učiteljskog fakulteta u Beogradu. Za prikupljanje podataka korišćen je namenski konstruisan upitnik. 

Rezultati istraživanja pokazali su da je nešto više od polovine studenata na početku svog 

profesionalnog obrazovanja informisano o razmerama siromaštva Roma u Srbiji, da većina ima 

afirmativne stavove prema inkluziji romske dece i strategijama nastavnog rada koje su prilagođene 

potrebama romskih učenika, a da je skoro dve trećine studenata svesno postojanja diskriminacije 

romskih učenika u obrazovanju. S druge strane, većina studenata nije spremna da stupi u bližu 

interkaciju sa romskim porodicama koja uključuje kućne posete i druge manje formalne oblike 

saradnje, što ukazuje na postojanje socijalne distance prema pripadnicima romske nacionalne 

manjine. Međutim, upravo ovi oblici saradnje imaju najveći potencijal da se upozna stil života 

romskih učenika i njihovih porodica, razvija razumevanje načina uticaja kulture na učenje i formira 

etnorelativistički odnos prema kulturnim razlikama. Nalazi istraživanja pokazuju da studenati donekle 

prepoznaju sociokulturnu različitost romskih učenika, ali je ne prihvataju u toj meri da bi se složili sa 

postupcima koji odstupaju od uobičajenih obrazaca ponašanja učitelja u praksi. Dobijeni rezultati 

nalažu aktivno traženje delotvornih načina da se programi inicijalnog obrazovanja učitelja usmere ka 

razvijanju vrednosti koje podržavaju interkulturalizam. 

Ključne reči: interkulturalna osetljivost, studenti budući učitelji, romski učenici, socijalna distanca, 

inicijalno obrazovanje učitelja. 

43


NASTAVNIKA PREDMETA PRIRODNIH NAUKA 1 


Institut za pedagoška istraživanja, Beograd, Srbija 

mmarusic@rcub.bg.ac.rs, vmilin@rcub.bg.ac.rs 

Zaključci različitih istraživanja ukazuju na neprilagođenost sadržaja programa obrazovanja 

nastavnika u našoj zemlji brojnim ulogama nastavnika u vaspitno-obrazovnom procesu. Ova 

neprilagođenost se odnosi, pored ostalog, na nedovoljnu zastupljenost didaktičko-metodičkih 

sadržaja. U ovom radu smo ispitivali sadržaje programa inicijalnog obrazovanja nastavnika i 

programa njihovog profesionalnog usavršavanja. Empirijsku građu čine podaci koji su 

prikupljeni u međunarodnom istraživanju TIMSS 2007, a odnose se na nastavnike predmeta 

prirodnih nauka koji predaju u osmom razredu osnovne škole. Cilj našeg rada bio je 

utvrđivanje zastupljenosti stručnih i metodičkih sadržaja u obrazovanju nastavnika predmeta 

prirodnih nauka u Srbiji i njihove usklađenosti sa teorijski zasnovanim preporukama i sa 

praksama koje postoje u drugim zemljama. U skladu s tim, proučavali smo prikupljene 

podatke za našu zemlju i uporedili ih sa podacima iz zemalja iz okruženja koje pripadaju 

Evropskoj uniji: Mađarska, Slovenija, Bugarska i Rumunija. Analizom podataka za Srbiju 

utvrđeno je da je čak 99% nastavnika iz uzorka imalo stručne sadržaje u okviru inicijalnog 

obrazovanja. Međutim, metodičke sadržaje (eng. Education – Science) u inicijalnom 

obrazovanju imalo je manje od četvrtine naših nastavnika (24%). U okviru programa 

profesionalnog usavršavanja u Srbiji, dve trećine nastavnika (63%) je pohađalo seminare koji 

su usmereni na stručne sadržaje, a trećina nastavnika (33%) seminare o didaktičkometodičkim 

sadržajima (eng. Science Pedagogy/ Instruction). Na osnovu ovih podataka, 

može se zaključiti da u našoj zemlji u obrazovanju nastavnika predmeta prirodnih nauka 

dominiraju stručni sadržaji (naročito u okviru inicijalnog obrazovanja), u odnosu na 

didaktičko-metodičke sadržaje. Poređenjem sa drugim zemljama, primećuje se da postoji 

slična zastupljenost stručnih sadržaja, ali da je u obrazovanju naših nastavnika zastupljeno 

manje didaktičko-metodičkih sadržaja nego što je to slučaj u svim analiziranim zemljama iz 

okruženja. Na osnovu toga možemo zaključiti da dominacija stručnih u odnosu na metodičke 

sadržaje u našoj zemlji ne odgovara ni teorijski zasnovanim preporukama, ali nije u skladu ni 

sa trendom koji se primećuje u zemaljama u okruženju. Međutim, s obzirom na to da se 

predstavljeni rezultati zasnivaju na istraživanju realizovanom pre uvođenja obaveznih 

psihološko-pedagoško i didaktičko-metodičkih predmeta u inicijalno obrazovanje nastavnika 

u našoj zemlji, potrebno je dalje istraživati da li su postignute potrebne promene u pogledu 

zastupljenosti stručnih i metodičkih sadržaja u obrazovanju nastavnika. 

Ključne reči: programi obrazovanja nastavnika, stručni i metodički sadržaji obrazovanja 

nastavnika, nastavnici predmeta prirodnih nauka, TIMSS 

1 Članak predstavlja rezultat rada na projektima „Od podsticanja inicijative, saradnje, stvaralaštva u obrazovanju 

do novih uloga i identiteta u društvu (br. 179034) i „Unapređivanje kvaliteta i dostupnosti obrazovanja u 

procesima modernizacije Srbije“ (br. 47008), koje finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja 

Republike Srbije (2011-2014). 

44




Institut za pedagoška istraživanja, Beograd, Srbija 

smirkov@rcub.bg.ac.rs, nlalic@rcub.bg.ac.rs 

Rad je nastao kao rezultat naknadnog promišljanja i pokušaja da se izvrši sinteza podataka 

dobijenih od nastavnika i učenika u okviru istraživanja TIMSS 2007. Analizirani su nalazi o 

očekivanjima i procenama nastavnika vezanim za uspeh učenika i za želju učenika da budu 

uspešni, kao i o faktorima koji otežavaju izvođenje nastave, a odnose se na učenike. Svoja 

očekivanja vezana za učenička postignuća nastavnici opažaju kao važan faktor u nastavi, iako 

smatraju da učenici i njihova motivisanost za uspeh imaju veću ulogu u ostvarivanju 

postignuća. Nastavnici u većoj meri izdvajaju rad sa učenicima sa različitim sposobnostima 

za učenje, nezainteresovanost učenika i nedisciplinovane učenike kao važne probleme u 

realizaciji nastave. Precizniji uvid u stavove učenika prema nastavnim predmetima može 

doprineti razjašnjavanju problema vezanih za motivaciju i za disciplinu. Naši učenici 

izražavaju pozitivnije stavove prema matematici, biologiji i geografiji, ali i manje pozitivne 

stavove prema hemiji, u odnosu na učenike iz dve uspešne zemlje u okruženju. Većina 

učenika iz Srbije izražava visok nivo samoefikasnosti u matematici, biologiji i geografiji, a 

oko polovine njih smatra sebe uspešnim u hemiji i fizici. Većina učenika visoko vrednuje sve 

ispitivane nastavne predmete sa stanovišta mogućnosti primene znanja u svakodnevnom 

životu. Imajući u vidu probleme u nastavi vezane za nezainteresovanost učenika i za 

disciplinu koje ističu nastavnici, značajni su podaci da oko polovine ispitanih učenika smatra 

matematiku i fiziku dosadnim, a oko trećine njih smatra biologiju i geografiju dosadnim. Viši 

nivo obrazovanja roditelja povezan je sa višim postignućem učenika u matematici i u 

prirodnim naukama, što je u skladu sa nalazima drugih istraživanja koji ukazuju da 

pridavanje većeg značaja obrazovanju i odnos prema školi i učenju roditelja višeg 

obrazovnog nivoa deluju podsticajno na odnos učenika prema školi, na ambicije, motivaciju i 

na angažovanje učenika u učenju. Tome u prilog govore i podaci prema kojima je nivo 

obrazovanja roditelja povezan sa različitim aspektima stavova učenika prema matematici. 

Iako stavovi učenika prema nastavnim predmetima u maloj meri doprinose predviđanju 

njihovih obrazovnih aspiracija, obrazovne aspiracije učenika povezane su sa vrednovanjem 

matematike. Razmotrene su mogućnosti usavršavanja nastavnog procesa kako bi se sticala 

kvalitetnija znanja u matematici i prirodnim naukama, ali i podsticalo razvijanje kod učenika 

takvog sistema vrednosti koji bi mogao doprineti poboljšanju statusa nauke u društvu koje se 

nastoji razvijati kao društvo znanja. 

Ključne reči: nastava matematike i prirodnih nauka, očekivanja nastavnika, problemi u 

nastavi, stavovi učenika prema nastavnim predmetima, nivo obrazovanja roditelja. 

45

FUNKCIONALIZACIJA NASTAVNIH SADRŽAJA O KARBOKSILNIM 

KISELINAMA 

K. B. Putica 1 , D. M. Radenković 1 , D. D. Trivić 2 

1 

Inovacioni centar Hemijskog fakulteta, Beograd, Srbija 

2 Hemijski fakultet, Beograd, Srbija 

puticakatarina@gmail.com, darinka@chem.bg.ac.rs, dtrivic@chem.bg.ac.rs 

Istraživanja [1, 2, 3, 4] su pokazala da se učenici srednjih škola suočavaju s problemima u 

učenju gradiva organske hemije, posebno s primenom ovih znanja u različitim kontekstima. 

Jedan od osnovnih uzroka je sama koncepcija nastave organske hemije, koja se prvenstveno 

svodi na izlaganje akademskih znanja u gotovom vidu [2, 3]. U situacijama kada se 

učenicima prenosi obimno i kompleksno gradivo, najčešće motivacija za učenje nije velika. 

Akademska znanja iz organske hemije nisu od velikog značaja učenicima, ukoliko oni ne 

uviđaju kako mogu da ih iskoriste za unapređivanje kvaliteta svakodnevnog života i pripremu 

za bavljenje budućom profesijom [1, 3, 4]. Da bismo utvrdili da li izlaganje gradiva organske 

hemije u kontekstu svakodnevnog života i različitih profesija može da doprinese poboljšanju 

učeničkih postignuća i funkcionalizaciji stečenih znanja, sproveli smo pedagoški eksperiment 

sa paralelnim grupama, sa učenicima trećeg razreda gimnazije prirodno-matematičkog smera, 

u kome je ovaj inovativni pristup nastavi iskorišćen za obradu nastavne teme Karboksilne 

kiseline. Utvrdili smo da primena ovog pristupa dovodi do statistički značajnog poboljšanja 

učeničkih postignuća i njihove sposobnosti za primenu stečenih znanja iz ove oblasti 

organske hemije u različitim životnim kontekstima. 

Ključne reči: nastava organske hemije, karboksilne kiseline, funkcionalizacija znanja 

LITERATURA 

[1] E. R. Casiday, D. Holten, R. Krathen, F. R. Frey, Blood-Chemistry Tutorials: Teaching 

Biological Applications of Organic Chemistry Material, Journal of Chemical Education, 78 

(9), 1210-1215, 2001. 

[2] J. P. Gutwill-Wise, The Impact of Contex-Based Learning in Organic Chemistry Courses: 

An Early Evaluation, Journal of Chemical Education, 78 (5), 684-690, 2001. 

[3] M. Burmeister, I. Eilks., Education for Sustainable Development (ESD) and secondary 

school chemistry education, Chemistry Education Research and Practice, 13(2), DOI: 

10.1039/c1rp90060a, 2012. 

[4] A. Hofstein, M. Kesner, Industrial chemistry and school chemistry: Making chemistry 

studies more relevant, International Journal of Science Education, 28, 1017–1039, 2006. 




46




bsteljic@chem.bg.ac.rs, dtrivic@chem.bg.ac.rs 

Svako savremeno društvo teži stvaranju moderno obrazovane populacije, osposobljene i 

motivisane za stalno učenje i primenu stečenog znanja. Nema dileme da svako ko želi 

opstanak i napredak u budućnosti mora kvalitetnim i efikasnim obrazovanjem da stvori taj 

najvažniji resurs i potencijal. Naše društvo je, nakon godina različitih kriza i problema, 

mnogo izgubilo i na ovom polju. O tome govore i rezultati međunarodnih testiranja u koja 

smo uključeni poslednjih godina. Postignuća naših učenika ukazuju na nedovoljnu naučnu 

pismenost, posebno za funkcionalnu primenu znanja koja je ispod regionalnog i 

međunarodnog proseka. Znanja su uglavnom reproduktivnog tipa, a manje od 1% učenika je 

u najvišim kategorijama znanja. Hemija kao nastavni predmet je izuzetno važan činilac u 

postizanju naučne pismenosti. Za slabe rezultate koji su postigli našli učenici možemo naći 

razloge u neusklađenim, obimnim planovima i programima, nedovoljnom povezivanju i 

primeni znanja i maloj zastupljenosti modernih oblika rada u školi 1. Način da se ovo 

prevaziđe je priprema i primena savremenog kurikuluma hemije koji će kroz svoje sadržaje 

doprinositi razumevanju prirodno-naučnih pojmova i procesa iz svakodnevnog života. 

Koncipiranje savremenog kurikuluma hemije treba da obezbedi usvajanje i razumevanje 

sadržaja i pojmova koji će omogućiti razumevanje strukture supstanci, svojstava i primene, 

praćenje i razumevanja međusobne povezanosti hemije/prirodnih nauka sa svim segmentima 

društva i ljudskih delatnosti, sagledavanje pozitivnih i negativnih efekata naučnog i 

tehnološkog razvoja na životnu sredinu i ostale oblasti, dometa i ograničenja nauke sa 

stanovišta industrije, etike i životne sredine i donošenje prihvatljivih odluka u oblasti nauke i 

tehnologije, ličnog, lokalnog ili nacionalnog značaja. Takođe kroz nastavu hemije, primenom 

istraživačkih, eksperimentalnih metoda važno je stimulisati više mentalne procese, razvijati 

radoznalost, kreativnost, motivaciju i interesovanje za posmatranje i izučavanje sveta koji nas 

okružuje. Takvim pristupom će kurikulum hemije svakako najviše doprineti sticanju 

kompetencija koje se odnose na matematičko-naučno-tehnološku pismenost. Ali savremeni 

kurikulum hemije mora uzeti u obzir i ostale kompetencije, proklamovane kao ključne za 

celoživotno učenje 2. Predloženi oblici nastave/učenja i provere znanja osim 

osposobljavanja za funkcionalnu primenu znanja iz hemije treba da omoguće i jačanje ostalih 

kompetencija kao što su komunikacija i izražavanje, sposobnost efektivnog i efikasnog 

učenja, društvena i građanska odgovornost, osećaj za inicijativu i preduzetništvo i kulturna 

svesnost. 

Ključne reči: hemija, naučna pismenost, kurikulum, kompetencije 




LITERATURA 

1 Strategija razvoja obrazovanja u Srbiji do 2020. godine, 

http://www.mpn.gov.rs/sajt/index.php 

2 Key Competences for Lifelong Learning, European Reference Framework, Luxembourg: 

Office for Official Publications of the European Communities, 2007 

47

OBRAZOVNA I VASPITNA VREDNOST SADRŽAJA ISTORIJE PRIRODNIH 

NAUKA 

Darinka M. Radenković 1 , Katarina B. Putica 1 , Dragica D. Trivić 2 

1 Inovacioni centar Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Srbija 

2 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija 

darinka@chem.bg.ac.rs, puticakatarina@gmail.com, dtrivic@chem.bg.ac.rs 

Osamdesetih godina prošlog veka američki naučni odbor je istakao neraskidivost veze 

između razvoja nauke i razvoja tehnologije. S obzirom na tehnološki napredak društva u 

kojem živimo učenici se u školama moraju osposobljavati za razumevanje tehnoloških 

inovacija i njihovog uticaja na kvalitet života, kao i za kritičko procenjivanje društvenih 

pitanja koja obuhvataju posledice razvoja tehnologije [1]. Da bi razumeli nauku i tehnologiju 

savremenog i budućeg doba, učenici treba da razumeju razvoj nauke i tehnologije u prošlosti. 

Na primer, kroz odgovarajuće epizode iz istorije prirodnih nauka, učenici mogu sagledati 

kako tehnologija traži odgovore nauke da bi se razvijala ili, kako se razvijala sposobnost 

čoveka da uoči problem koji je značajan za istraživanje i čije rešavanje doprinosi razvoju 

nauke, a samim tim i tehnologije. U ovom radu se govori o potencijalima sadržaja istorije 

prirodnih nauka za obrazovanje i vaspitanje učenika. Razmatra se uticaj sadržaja iz istorije 

prirodnih nauka na razumevanje pojmova iz savremenih prirodnih nauka, kao i uticaj na 

razvoj psiho-fizičkih sposobnosti i formiranje pogleda na svet kod učenika. 

Ključne reči: istorija prirodnih nauka, vaspitanje, obrazovanje, nastava, učenik 

LITERATURA 

[1] National Science Board, Educating American for the 21st century, Washington, D.C.: 

U.S. Government Printing Office, (1983). 




48

NAUČNA SARADNJA IZMEĐU 

REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE 

Dragan D. Manojlović 1 , Milica N. Sentić1, 2 , 

Milena M. Milutinović1, 2 , Nešo Šojić 2 

1 Hemijski fakultet,Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija 

2 Univerzitet Bordo 1, Bordo, Francuska 

milena@chem.bg.ac.rs,manojlo@chem.bg.ac.rs,msentic@ipb.fr, sojic@enscbp.fr 

Saradnja između Laboratorije profesora D. Manojlovića sa Katedre za analitičku hemiju 

Hemijskog fakulteta i Laboratorije profesora N. Šojića na Univerziteta u Bordou ostvarena je 

2008. godine u okviru programa „Pavle Savić” preko programa saradnje „Partnerstvo Hubert 

Curien” (PHC) i rada na projektu „Mreža makroporoznih ultramikroelektroda koje se 

primenjuju za analizu tragova metalnih jona u životnoj sredini” (No: 337-00-00286/2007- 

02/10). Uspešna realizacija projekta ostvarena je objavljivanjem naučnih radova u prestižnim 

i visoko rangiranim časopisima AdvancedSynthesis&Catalysis, 2008, 350, 29 i 

Electrochimica Acta, 2010, 55, 965. Milena Milutinović je uradila i odbranila doktorsku 

disertaciju „Elektrogenerisana hemiluminiscentna detekcija zasnovana na redoks hidrogelu 

imobilizovanom unapređenim metodama” pod rukovodstvom mentora sa oba univerziteta. Iz 

te disertacije objavljeno je nekoliko radova u naučnim časopisima sa izuzetno visokim impakt 

faktorom (Spectra Analyse, 2010, 275, 43; Chemical Communications 2011, 47, 9125; 

Bioelectrochemistry 2011, 82, 63), što svedoči o uspešnosti naučne saradnje. Projekat „Pavle 

Savić” za 2010-2011. godinu pod nazivom „Elektrohemiluminiscetni biosenzori koji se 

koriste istovremeno za veći broj imunoeseja” doprineo je izradi ove doktorske teze i učvrstio 

saradnju dve istraživačke grupe. Dinamična i uspešna saradnja nastavljena je od novembra 

2011. godine izradom druge doktorske disertacije sa dvojnim mentorstvom (doktorantkinja 

Milica Sentić). Kombinovanjem iskustva srpskog i francuskog tima mladim istraživačima 

komentorskih studija omogućena je izvrsna obuka u trenutno vodećoj oblasti istraživanja,koja 

uključuje i obuku u većem broju elektroanalitičkih tehnika. Ambiciozno planiran i realizovan 

projekat omogućio je da se u veoma kratkom roku objavi rad u prestižnom svetskom 

naučnom časopisu Angewandte Chemie International Edition sa impakt faktorom 13,455 (M. 

Sentic, G. Loget, D. Manojlovic, A. Kuhn, N. Sojic, Light-Emitting Electrochemical 

Swimmers, Angew. Chem. Int. Ed. 2012, DOI:10.1002/anie.201206227). Program „Pavle 

Savić” za 2012-2013. godinu pod nazivom „Multianalitna detekcija zagađivača sa novim 

elektrohemijskim sistemima” (No: 680-00-132/2012-09/17) po treći put pruža podršku ovoj 

saradnji. Iznete činjenice ukazuju na obostranu želju usmerenu u pravcu nastavka uspešne 

naučne saradnje između Srbije i Francuske. 

Ključne reči: Hemijski fakultet u Beogradu, Univerzitet u Bordou, naučna saradnja 

Republike Srbije i Republike Francuske, projekat „Pavle Savić” 

49

KULTURA I NAUKA │CULTURE AND SCIENCE 

.T4. 

UNIVERZITETSKO NASLEĐE KAO/U PROCES/U OBRAZOVANJA: PREDLOZI 

ZA EFIKASNIJU PROFESIONALNU EDUKACIJU 












Marija B. Martinović, Zorana Z. Đorđević 

PRINCIPI ODRŽIVOSTI: KULTURNO NASLEĐE PIVNICA NEGOTINSKE 

KRAJINE 

Zorana Z. Đorđević, Marija B. Martinović

UNIVERZITETSKO NASLEĐE KAO/U PROCES/U OBRAZOVANJA: 

PREDLOZI ZA EFIKASNIJU PROFESIONALNU EDUKACIJU 


Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Srbija 

mbozic@f.bg.ac.rs 

Prošlost je budućnost sadašnjosti. 

(japanska poslovica) 

Definišući pojmove univerziteta i nasleđa, polazeći od geneze, te preko vizije budućeg 

razvoja, u radu se razmatra njihova upotreba u procesu obrazovanja i daju predlozi za 

efikasniju karijernu edukaciju. Kroz multidisciplinarni pristup, sagledavaju se mogućnosti 

negovanja profesionalaca, čija bi, pre svega praktična znanja, doprinela poboljšanju sve 

prisutnijeg potcenjenog statusa obrazovanja u kulturi, nauci i umetnosti. Evropske 

konvencije i naučne definicije su temelj, ali one nisu dovoljne. Cilj ovog rada je da pomoću 

vidova baštinjenja i primera dobre prakse - bilo da je reč o zbirkama, zadužbinama, 

virtuelnim ili „pravim“ muzejima - pokaže značaj univerzitetskog nasleđa u kreiranju novih 

naučnih naraštaja. Budući da je formiranje „modernih“ zbirki i muzeja od Luvra do danas, 

dovelo do temeljnog redefinisanja kulture, muzejska postavka postaje nov način da se 

upravlja znanjem i obrazovanjem.Možda nije ključno istaći da će stručnjaci odnegovani na 

univerzitetskoj baštini imati bolje rezultate od onih koji to nisu. Međutim, ako je društvo 

znanja sinonim za XXI vek, teško je osporiti ulogu nasleđa u sledećem: kad, primera radi, 

budući stomatolog u zbirci Srpskog lekarskog društva otkrije da je najstarija plomba za koju 

nauka zna pronađena u Trgovištu, u grobnici staroj 1000 godina, da li će mu biti sve jedno 

na koji način će je on jednoga dana stavljati? Teret istorijske naracije ne mora nužno da bude 

kamen oko vrata. Zašto da ne bude podsticaj? Tu treba tražiti polazište za utvrđivanje 

značaja univerzitetske baštine u edukaciji – kao u materijalu koji će u studentu da probudi 

odnos prema zanimanju, te profesionalnu, pa ako hoćete i javnu odgovornost, koja uključuje 

i čuvanje, nadogradnju tog nasleđa i prenošenje na buduće generacije. 

Ključne reči: univerzitetsko nasleđe, obrazovanje, profesionalno usavršavanje, 

univerzitetski muzej, Internet 

51



Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Centar za muzeologiju i heritologiju, 

Beograd, Srbija 

gnjatovic.milena@gmail.com, isidora.s@live.com. 

Polazeći od nekoliko definicija koje pojašnjavaju pojam nauke biće ustanovljena i glavna 

teza ovog rada, a ona je da za nauku ne možemo smatrati samo one egzaktne i 

opšteprihvaćene, već i svaki drugi sistematski oblik bavljenja jednim problemom ili skupom 

pojava – dakle i one nauke koje se bave kulturom i ne mogu se dokazivati, već samo 

opisivati. Ispitujući jedan od istorijskih fenomena – spiritualizam, koji se javlja u 19. veku 

paralelno sa razvojem ideje o neprikosnovenosti ljudskog razuma i izučavanjem prirodnih 

nauka, biće ustanovljeno kako se jedan duhovni i religiološki fenomen može shvatiti kao 

nauka. Glavni primeri u radu biće fotografija i slikarstvo, u kojima je najmaterijalnije bila 

iskazana ideja spiritualizma. Ovaj kulturni fenomen je tražio način da svoja verovanja o 

komunikaciji sa „drugim svetom“ putem različitih medijuma, naučno objasni i počne da 

koristi osvešćenost i racionalnost modernog društva u ime duhovnosti. Ono što je bilo 

zajedničko svim magijskim tradicijama, pa i spiritualizmu, jeste tendencija ovladavanja i 

upoznavanja sveta prirode, upravo korišćenjem egzaktnih metoda koje bi objasnile duhovno. 

Otuda, spiritualna fotografija je, kao jedan vid materijalizacije duha, bila posmatrana kao 

način naučnog dokazivanja medijacije sa svetom umrlih. Ipak, pojava ovakve fotografije 

desila se paralelno sa drugim tehničkim otkrićima 19. veka koja su transformisala percepciju 

vizuelnog sveta. Međutim, poimanje ovih izuma imalo je dva lica – jedan koji je težio 

detaljnijem razumevanju sveta prirode, i drugi interpretiran kao intimno povezan sa 

spiritualnim. 

Ključne reči: spiritualizam, spiritualna fotografija, duhovnost, egzaktne i kulturne nauke 

52



Redakcija Hemijskog Pregleda, Srpsko Hemijsko Društvo, Beograd, Srbija 

bdrakuli@chem.bg.ac.rs, rjankov@chem.bg.ac.rs 

Hemijski pregled (HP) je časopis koji izdaje Srpsko hemijsko društvo (SHD). Prvi broj je 

izašao 1950. godine, kao 'Hemiski Pregled'. Urednici prvog broja časopisa su kao svrhu 

postojanja žurnala naveli Da bi naši stručnjaci hemičari kako oni koji rade u industriji tako i 

oni koji rade kao nastavnici hemije u našim školama, mogli da rade što uspešnije svoj posao 

neophodno je potrebno da budu svestrano obavešteni o najnovijim tekovinama nauke i 

tehnike i da budu međusobno što tešnje povezani kako bi mogli što svestranije da 

raspravljaju o problemima na koje u toku svoga rada nailaze. U nastavku tog teksta koji je 

štampan u prvom broju se ističe kako je solidno obrazovan i dobro obavešten hemičar jedan 

od važnih činilaca razvoja socijalističkog društva. Ako uporedite te prve brojeve HP sa 

brojevima izdatim ove godine videćete da su rubrike vrlo slične. Časopis je donosio i sada 

donosi pregledne radove na određenu temu, izveštaje sa stručnih skupova, deo koji je 

posvećen nastavi hemije u školama. Posle šezdeset godina cilj žurnala je isti, ali su se 

vremena značajno promenila. Ovo je priča o našem pokušaju da održimo tradiciju časopisa i 

čitaocima ponudimo raznovrsne teme obrađene u obliku kratkih preglednih radova koje će 

lako i sa interesovanjem čitati i koji će im, svakako, biti korisni. Radeći zajedno na svakom 

broju HP u poslednjih nekoliko godina autori žele da u ovom saopštenju daju svoje viđenje 

sadržaja časopisa i svrhe njegovog postojanja. Kratko će biti izložene novine koje smo uveli, 

kao i ono što tek planiramo da uradimo. Iz godine u godinu sve više i više informacija i 

tekstova vezanih za hemiju i srodne discipline su slobodno dostupni preko interneta i 

uporedivi su sa sadržajima koje HP nudi čitaocima. Poznavanje engleskog jezika, na kome je 

većina takvih informacija dostupna, odavno više nije prepreka većini naših čitalaca... Onima 

koji saslušaju našu priču obećavamo da ih nećemo opterećivati objektivnim problemima 

(nedostatkom kvalitetnih tekstova, nedovoljnim finansiranjem – na kraju krajeva sve ovo 

radimo dobrovoljno i besplatno) i subjektivnim slabostima. Ispričaćemo priču o časopisu 

koji ima tradiciju, tekstovima koji prolaze recenziju i time trebaju da obezbede informacije 

kojima čitaoci mogu da veruju, dostupnom stilu pisanja, na čemu insistiramo, osvrnućemo se 

na elektronsku verziju časopisa (PDF i html), kojima je svima besplatno dostupna, naslovne 

strane ‘papirne' verzije koje svake godine predstavljaju mali grafički artwork. Razmotrićemo 

mogućnosti koje elektronsko komuniciranje preko interneta nudi, a koje veliki svetski 

izdavači uveliko koriste i videti šta od toga može unaprediti HP. 

53




Department of Chemistry - IChTM, University of Belgrade, Serbia 

bdrakuli@chem.bg.ac.rs 

In the first part of the text the huge number of data on small organic molecules, along with 

their experimentally obtained physico-chemical properties and biological activities recorded 

in ‘chemical’ databases will be emphasized. After that some novel knowledge on intra- 

/inter- molecular interactions will be described, as the example of both the relations between 

structures and their properties, and the novel knowledge that arise from the analysis of 

experimental results which are systematically stored in databases. In the last part of the text, 

the author view on the possible improvements of the teaching natural science, and general 

benefits of such approach will be given. 

Keywords: Chemical databases, Chemical structures, Interactions, Science teaching 

54




korolija@chem.bg.ac.rs, alek2102@gmail.com, igormat@chem.bg.ac.rs 

Već decenijama u svetu se organizuju posete učenika različitih uzrasta svim vrstama 

nacionalnih muzeja. Te posete su sastavni deo školskih programa i imaju veliku obrazovnu i 

vaspitnu ulogu. U današnјe vreme kada jedan od važnih principa savremenog obrazovanјa 

predstavlјa povezivanјe nauke, tehnologije i društva, učeničke posete muzejima sve više 

dobijaju na značaju. Vaspitna uloga ovih poseta je takođe velika jer se učenici kroz nјih 

upoznaju sa kulturnom i naučnom baštinom svoje zemlјe. Uče se koliko je važno sakupiti 

baštinu, učiniti je dostupnom građanima i koliko ju je važno sačuvati za buduće generacije. 

Nasleđe hemičara naše zemlјe čuva se u Muzeju hemije (Zbirci velikana srpske hemije). 

Ovaj mali Muzej je dragoceno svedočanstvo o razvoju hemijske nauke i nastave hemije u 

Srbiji od sedamdesetih godina 19. veka do danas. U muzeju se mogu videti dokumenta i 

oprema prve hemijske laboratorije na Liceju i Velikoj školi, knјige iz 19. veka (među nјima i 

naši prvi hemijski udžbenici), dokumenta, prepiska i fotografije naših značajnih hemičara i 

drugi predmeti iz nјihove ostavštine. Sačuvano je oko 2000 neorganskih i organskih 

supstanci u originalnom pakovanјu sa Liceja i Velike škole, što značajno obogaćuje ovu 

naučnu i kulturnu ostavštinu. U muzeju postoje različiti instrumenti, aparati, grejna tela, 

aparature i delovi aparatura koje su u prošlosti upotreblјavane u hemijskim laboratorijama, 

zbirke ruda i minerala koje su korišćene kao nastavno sredstvo. U programu rada Muzeja 

hemije obavlјaju se i aktivnosti za popularizaciju prirodnih nauka. U vezi s tim organizuju se 

grupne posete učenika osnovnih i srednјih škola iz Srbije. Od marta 2012. godine u 

navedenu aktivnost Muzeja uklјučeni su i studenti viših godina Hemijskog fakulteta. U 

okviru akcije Otvorene laboratorije čekaju učenike odvijaju se i grupne posete muzeju 

hemije u trajanјu od oko 60 minuta. Studenti „kustosi“ objašnјavaju eksponate, daju različite 

informacije vezane za rad i život srpskih hemičara, postavlјaju pitanјa i daju odgovore na 

pitanјa učenička. Na kraju posete učenici popunјavaju upitnik. Popunјavanјe upitnika je 

anonimno. U ovom radu su izneti rezultati anketiranјa 125 učenika osnovnih i srednјih škola. 

Odgovori na devet pitanјa, zatvorenog i otvorenog tipa, pružaju uvid u odnos učenika premu 

ovakvim posetama i korisnosti tih poseta u okviru osnovnoškolskog obrazovanјa. Poseta 

muzeju trebalo bi da ohrabri učenike da doživlјavaju muzej kao još jednu mogućnost za 

lično obrazovanјe van školskih klupa. Pretpostavka je da organizovane posete muzeju hemije 

mogu doprineti pozitivnom odnosu učenika premu hemiji kao nauci i školskom predmetu. 

Klјučne reči: muzej hemije, Učenici osnovnih škola, organizovana poseta, anketa 




55


Marija B. Martinović 1 , Zorana Z. Đorđević 2 

1 Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija, 

2 Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija, 

marija.martinovic@gmail.com, zoranadjordjevic.arch@gmail.com 

Polazna teza istraživanja je da građena sredina nastaje kao posledica spleta uticaja različitih 

društveno-naučnih disciplina, sa ciljem da pokaže da arhitektura nije autonomni objekat 

nastao kao direktan rezultat građevinske prakse, već deo složene mreže društvenih disciplina 

koje utiču na funkcionisanje grada. U radu se analizira na koji način državno uređenje, sa 

određenim pravno-zakonskim okvirom, formira i menja gradsko okruženje. Promene u 

gradskom prostoru su prikazane na primerima iz Beograda, koji je tokom dvadesetog veka 

bio glavni grad u okviru nekoliko državnih sistema – najpre kraljevine, zatim socijalističke 

federativne republike, da bi se nakon raspada federacije tražio novi pravni okvir za saveznu 

državu. Period socijalističkog uređenja koji je trajao preko četiri decenije, imao je značajan 

uticaj na odnos privatnog i javnog, uvodeći nove kategorije zajedničkog i društvenog. 

Postavlja se pitanje kako se nove pravne kategorije čitaju u gradskom prostoru. Stoga je 

težište ovog rada proučavanje pomena zajedničkih prostora, kategorije koja nastaje između 

javnih i privatnih prostora. U zajedničke prostore spadaju zajedničke prostorije zgrade 

(holovi, vešernice, tavani, zajedničke terase i sl.) kao i dvorišta unutar bloka ili objekti 

namenjeni određenoj manjoj zajednici (mesne zajednice). Iako su ovi prostori u društvenoj 

svojini (kao i javni), njihovo održavanje, a često i dostupnost, ograničeno je na određenu 

grupu korisnika: stanare zgrade, stanovnike jednog gradskog bloka ili užeg susedstva. Nakon 

perioda socijalizma ponovo se menjaju vlasnički odnosi, postajući deo tendencije ka 

slobodnom tržištu i privatizaciji. Posledice ovakvih promena u pravno-svojinskim odnosima 

su danas vidljive u morfologiji Beograda i ogledaju se u nefunkcionalno izgrađenim 

gradskim područjima koja su nastala u prelaznim periodima između dva pravna sistema. 

Ključne reči: arhitektura, državno uređenje, zajednički prostori, svojina 

56

PRINCIPI ODRŽIVOSTI: 

KULTURNO NASLEĐE PIVNICA NEGOTINSKE KRAJINE 

Zorana Z. Đorđević 1 , Marija B. Martinović 2 

1 Univerzitet u Beogradu, Srbija 

2 Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija 

zoranadjordjevic.arch@gmail.com, marija.martinovic@gmail.com 

Tradicija gajenja vinove loze u Negotinskoj krajini datira još iz doba Rimskog carstva. 

Pivnice predstavljaju jedinstvene arhitektonsko-urbanističke strukture, namenjene za 

spravljanje i čuvanje vina, podignute nedaleko od sela kao što su Štubik, Rogljevo, Rajac, 

Veljkovo, itd. Ovi sezonski objekti su korišćeni isključivo u vreme berbe grožđa, pri čemu 

značajan preokret u razvoju predstavlja pojava filoksere krajem XIX veka u Evropi. Kroz 

multidisciplinarni pristup, rad istražuje prirodni i socio-ekonomski kontekst razvoja pivnica, 

a takođe predstavlja i urbanističko-arhitektonsku analizu, upoređujući tri vinogradarska 

naselja: štubičke, rajačke i rogljevske pivnice. U nameri da odgovori na pitanje šta je održivo 

koriščenje pivnica, istražuje se njihov razvoj kroz poređenje istorijskih podataka i 

materijalnih činjenica. Cilj rada jeste da sažme pouke starih graditelja i vinara u vidu 

principa održivosti ugrađenih u kulturno nasleđe pivnica Negotinske krajine, kako bi se 

oživela neopravdano zapostavljena tema održivog nasleđa u naučnom diskursu u Srbiji. 

Ključne reči: održivost, arhitektura, kulturno nasleđe, pivnice 

57

MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI │ 

MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE_________________________.T5. 

MULTIDISCIPLINARNI PRISTUP KAO OSNOV ZA UNAPREĐIVANJE ZNANJA O 

KULTURNOM NASLEĐU 

D. D. Korolija-Crkvenjakov, M. Stojanović-Marić, V. Andrić, M. Gajić-Kvaščev 

PROBLEM RAZUMEVANJA I IMPLEMENTACIJE MULTIDISCIPLINARNIH I 

INTEGRATIVNIH STUDIJA 


HUMANISTIČKO OBRAZOVANJE KAO PONUDA OBJEDINJENOG DISKURSA O 

SVETU 








MULTIDISCIPLINARNOST SVETLOSTI KAO TEME OD ZNAČAJA ZA DRUŠTVO 


ZNAČAJ MULTIDISCIPLINARNOG PRISTUPA U KONCIPIRANJU SAVREMENIH 

PROSTORA ZA UČENJE 

Danica Stojiljković, Igor Matijašević

MULTIDISCIPLINARNI PRISTUP KAO OSNOV ZA UNAPREĐIVANJE 

ZNANJA O KULTURNOM NASLEĐU 

D. D. Korolija-Crkvenjakov 1 , M. Stojanović-Marić 2 , V. Đ. Andrić 3 , M. D. Gajić-Kvaščev 3 

1 Galerija Matice srpske, Novi Sad, Srbija, 2 Narodni muzej, Beograd, Srbija, 

3 Institut za nuklearne nauke „Vinčaˮ, Beograd, Srbija 

daniela.korolija@gmail.com, milica65@live.com, velan@vinca.rs, gajicm@vin.bg.ac.rs 

Pojam kulturnog nasleđa i definicije šta ono predstavlja i obuhvata nastajale su i menjale se 

kroz vekove. Brojne međunarodne povelje, donesene pod okriljem UNESKO-a i srodnih 

organizacija, predstavljaju okvir za zaštitu kulturnog nasleđa, koja je prvo u posleratnoj 

Jugoslaviji, kao i danas u Srbiji, bazirana na ovim međunarodnim dokumentima. Savremene 

institucije zaštite kulturnog nasleđa razvijane su pod uticajima velikih evropskih centara, 

kroz projekte saradnje i specijalizacije stručnjaka. Tako je metodologija njihovog rada 

postala deo prakse zaštite kulturnog nasleđa u Srbiji. Ove institucije su već u međuratnom 

periodu u svoj redovan rad uvele laboratorije iz domena prirodnih nauka, sa stručnjacima 

koji su se specijalizovali za oblast kulturnog nasleđa. U Srbiji su posle II svetskog rata 

formirane laboratorije za fizičko-hemijska ispitivanja u Republičkom zavodu za zaštitu 

spomenika kulture i Narodnom muzeju u Beogradu. Posle početnih uspeha, dalji rad ovih 

specijalizovanih laboratorija bio je otežan, a razvoj usporen, tako da su i danas u Srbiji 

prirodne nauke nedovoljno uključene u oblasti proučavanja i zaštite kulturnog nasleđa. Deo 

uzroka leži u sistemu obrazovanja: stručnjaci koji rade u zaštiti kulturnog nasleđa 

tradicionalno su obrazovani na grupama filozofskih i arhitektonskih fakulteta i umetničkim 

akademijama. Obrazovanje konzervatora-restauratora razvijano je za oblast likovne 

umetnosti, dok za veliki broj specifičnih materijala ne postoje studijski smerovi. Dosadašnja 

praksa na prirodnim i tehničkim fakultetima u Srbiji problemima proučavanja kulturnog 

nasleđa bavila se isključivo u okviru pojedinih predmeta. Situacija počinje da se menja u 

poslednjih nekoliko godina: formiraju se istraživačke grupe; uvode se, uglavnom na master 

studijama, specifični predmeti; akreditovane su master i doktorske studije i pojavljuju se 

prve master i doktorske teze, u najvećoj meri proistekle iz saradnje institucija kulture i 

naučnih instituta i fakulteta. Logična usmerenost stručnjaka društvenih, prirodnih i tehničkih 

nauka na zajednički rad u oblasti ispitivanja i zaštite kulturnog nasleđa proizilazi iz samog 

karaktera oblasti. Pokazuje se, na osnovu dobre prakse, da se do povećanja znanja o nasleđu 

dolazi sinergijom doprinosa svih članova multidisciplinarnog tima. Razumevanje problema, 

plodna komunikacija u toku istraživanja i dovoljno znanja iz „one druge oblastiˮ preduslovi 

su za ostvarivanje nove vrednosti u znanju o nasleđu. Primer koji o tome svedoči je i studija 

ikonostasa manastira Krušedola, na kojoj su radili stručnjaci različitih profila, oslanjajući se 

na raniju istorijsko‒umetničku studiju i postojeću dokumentaciju, uz primenu savremenih 

neinvazivnih analitičkih metoda ispitivanja materijala. 

Ključne reči: kulturno nasleđe, prirodne nauke, multidisciplinarnost 

59

PROBLEM RAZUMEVANJA I IMPLEMENTACIJE 

MULTIDISCIPLINARNIH I INTEGRATIVNIH STUDIJA 


Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i 

tehnologija, Beograd, Srbija, pmilosavljevic@gmail.com 

Kumulativni aspekti naučnog razvoja i zahtevi za razvoj novih tehnologija, a posebno 

uspostavljanje novih naučnih paradigmi, zahtevaju viši stepen naučne integracije. Preduslov 

za uspostavljanje održivog sistema naučne integracije u osnovi se svodi na organizaciju 

studijskih programa u okviru kojih bi se omogućio i uslovio širi dijapazon metodoloških, 

teorijsko-istraživačkih i ostalih nivoa pristupa i opisa rezultata istraživanja kojim bi u isto 

vreme bile obuhvaćene sve tri oblasti: prirodno-matematičke, društvene-humanističke i 

tehničko-tehnološke. Pokretanje i učešće na integrativnim projektima podrazumeva 

uključivanje kadrova pripremljenih i obučenih za multidisciplinarna, interdisciplinarna, 

transdisciplinarna ili krosdisciplinarna istraživanja. Ovo se posebno odnosi na rukovođenje i 

umrežavanje različitih disciplinarnih pristupa u okviru određenog integrativnog programa ili 

šire koncipiranih aspekta i obuhvata društvenog angažmana i predstavljanja naučnih 

rezultata. Stoga, organizovanje studijskih programa sa integrativnim pristupom podrazumeva 

istovremeno angažovanje kadrova iz više naučnih oblasti i disciplina, posebno kada su u 

pitanju mentorski rad i vrednovanje studijsko-istraživačkog rada i naučne prakse u okviru 

pojedinačnog nastavnog predmeta ili integrativnog diskursa na nivo master i doktorskih 

studija. Na taj način se omogućava šire umrežavanje nastavnih i naučnih kadrova u okviru 

ustanova (fakulteta, instituta, univerziteta), dok se studentima omogućava širi pristup u 

analizi i razumevanju naučnih problema, ali i podsticanju uspostavljanja i rešavanja novih 

naučnih paradigmi. Cilj ovog rada je da ukaže na značaj razvoja i ulaganja u 

multidisciplinarne i integrativne studijske programe u okviru kojih bi na nivou Univerziteta u 

Beogradu i međuuniverzitetske saradnje bili uspostavljeni kompleksniji stepen naučno 

istraživačke (među-disciplinarne) saradnje i specifični vidovi nastavno-naučnih praksi. 

Potrebe za proširivanjem i umrežavanjem postojećih znanja, ali i nacionalnih resursa i 

kadrova u savremeni kulturni kontekst i globalne naučne mreže, zahtevaju stručno 

usavršavanje i osposobljavanje za integrativne modele istraživanja koji svojim obuhvatom 

sagledavanja mogu da odgovore na sve kompleksnije vidove organizovanja u okviru timskog 

rada. Širi obuhvat naučnog sagledavanja omogućava da se prodube pristupi, značaj i 

razumevanje pojedinačnih ili opštih karakteristika naučnog i tehnološkog razvoja kao i 

održanja životne sredine, a u svrhu prevazilaženja postojećih naučnih problema i razvoja 

novih teorijskih okvira, tehnoloških rešenja i društvenih sistema. 

Ključne reči: integrativne studije, multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, 

naučna praksa, naučno umrežavanje 

60

HUMANISTIČKO OBRAZOVANJE KAO PONUDA OBJEDINJENOG DISKURSA 

O SVETU 


Akademija lepih umetnosti, Beograd, Srbija 

andjelijam@gmail.com 

Ideja univerziteta stara je koliko i čovekovo razmišljanje o funkciji znanja u svakodnevnom 

životu, odnosno o njegovoj upotrebljivosti. To je pitanje koje se danas čini aktuelnijim nego 

ikada ranije usled striktne podele između humanističkih, društvenih i prirodnih nauka. Ta 

podela nam je nametnuta potrebom najuže naučne specijalizacije, koja zauzvrat predstavlja 

proizvod nagomilanih znanja. Čini se da odgovor na to pitanje, koje izaziva sve veće dileme 

u savremenom društvu, možemo naći ukoliko se osvrnemo na istorijske kontekste koji su 

negovali ideju obrazovanja kao objedinjenog diskursa o svetu, koji nužno podrazumeva 

simbiozu svih naučnih disciplina, iako se pojedinac nesmetano mogao specijalizovati u 

jednoj. Ma koliko nam se renesansni koncept obrazovanja čini dalekim u temporalnom 

smislu, on itekako može biti aktuelan, makar zbog toga što se i krajem 14. i početkom 15. 

veka u istoriji univerziteta, odnosno obrazovanja kao prakse, dogodila promena koju je, sa 

jedne strane, donelo novo čitanje antičke istorijske literature. Sa druge strane – i mnogo 

značajnije – došlo je porasta broja učenih ljudi koji su "izlazili" sa evropskih univerziteta, 

slično onome što iskušavamo danas. Ti učeni ljudi nisu ostajali ni u službi srednjovekovnog 

univerzitetskog sistema niti u službi religijske ustanove za koju su se školovali, već su 

nameštenje nalazili na dvorovima nove evropske elite kojoj su morali prilagoditi kurikulume, 

pri čemu su imali obavezu da edukuju kao nosioce "modernih" vrednosti. Srednjovekovni 

sholastički model obrazovanja je pripremao pojedinca za život u zatvorenoj zajednici 

naučnika, i to je model koji je takođe morao biti prevaziđen krajem 20. veka. Novi model 

obrazovanja može biti sličan onom renesansnom, humanističkom, koji je svojom brigom za 

etiku, na prvom mestu, pripremao za život aktivne članove društva. Svojim modelom 

izvođenja nastave taj koncept je upućivao na multidisciplinarnost i interakciju između 

profesora i studenta, ali i neposredan susret sa predmetima njihovog proučavanja, a sve radi 

boljeg razumevanja funkcionisanja univerzuma čije je zakone pojedinac morao da upozna 

ukoliko je želeo da bude koristan član zajednice. Ta filozofija obrazovanja bila je naširoko 

obrazlagana i branjena u traktatima o obrazovanju. To je odnos i proces koji danas treba da 

rekonstruišemo ako uopšte ima budućnosti i opravdanja za dalje negovanje koncepta 

univerziteta. 

Ključne reči: univerzitet, renesansa, humanističko obrazovanje, traktati o obrazovanju, etika 

61




Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija 

milan_popadic@yahoo.com 

Koncept porodičnih sličnosti (eng. Family resemblance, nem. Familienähnlichkeit) izvorno 

je filozofska ideja koju je sredinom dvadesetog veka artikulisao Ludvig Vitgenštajn (Ludwig 

Wittgenstein). Koncept se odnosi na skup objekata koji su povezani ne zato što imaju jednu 

zajedničku osobinu već zbog toga što imaju različite sličnosti koje se delimično preklapaju. 

U tom kontesktu koncept porodičnih sličnosti koristio se u drugoj polovini 20. veka u 

različitim naučnim disciplinama, kako u prirodnim, tako i humanističkim i društvenim. 

Danas se i sam pojam nauke shvata kao pojam porodičnih sličnosti čime se povezujuju 

činioci poput naučne prakse, istorije nauke, nauke kao institucije i naučne metodologije. Na 

taj način je artikulisano promišljanje nauke u kojoj vlada „princip spontane koordinacije“ 

(Polanji/Polanyi) naučnih rezultata i „međusobno rasetljavanje“ (Valzel/Walzel) 

pojedinačnih disciplina u cilju razumevanja ukupnog naučnog doprinosa. U ovom radu 

navedni koncept biće ilustrovan kroz analizu primera studija baštine, koje zahvaljujući svojoj 

međudisciplinarnoj prirodi predstavljaju gotovo laboratorijski slučaj za primenu koncepta 

porodičnih sličnosti. 

Ključne reči: porodične sličnosti, Family resemblance, Familienähnlichkeit, pojam nauke, 

studije baštine 

62




Filozofski fakultet, odeljenje za Heritologiju, Ljubljana, Slovenija 

mshtatkich@yahoo.com 

Polje istraživanja ovog rada jeste nauka koja se bavi prepoznavanjem, očuvanjem i 

komuniciranjem nasleđa, tj. muzeologija, samim timi uticaj nasleđa na izgradnju identiteta 

kao jedne od prepoznatih muzeoloških vrednosti. Kroz istoriju su svi oblici delovanja, koji 

se bave pitanjima očuvanja nasleđa, pa sve do današnje ustanovljene institucije muzeja, imali 

drugačije kriterijume po kojima su ispunjavali svoju delatnost u zavisnosti od potreba 

korisnika.Ono što je uvek bilo isto i što se kroz istoriju nije menjalo je svrha muzeja, koja se 

temelji u cilju prenošenja poruka. Svojom dugovekovnom tradicijom, institucija muzeja je 

stekla određeni kredibilitet u društvu i samim tim što joj korisnici veruju, snosi odgovornost 

u načinu na koji prenosi poruke i postavljanju kriterijuma po kojima iste uzdiže na pijedastal 

vrednosti. Koncept skladištenja lepih i vrednih predmeta, kao i institucije koja zauzima 

ekskluzivistički, elitistički, pasivan i na prvi pogled politički neutralan stav je prevaziđen. U 

skladu sa tim će se cilj ovog rada ogledati u usvajanju novih koncepata muzeološke 

paradigme koja prepoznaje multikulturalnost i inkluziju manjinskih grupa i koja prepoznaje 

muzej kao prostor medijacije identiteta. Inspiraciona tačka ovog rada je poslanstvo muzeja u 

službi afirmacije identiteta, u svrsi integracije i demokratizacije društva. Obzirom da je 

problematika posmatrana iz ugla Nove muzeologije, a ne iz ugla artificijalne institucije 

prošlog veka, identitet kao vrednost ne može da se ograniči na predmet proučavanja 

humanističkih nauka. Identitet je skup neograničenog broja osobina i zaštita, čuvanje i 

komuniciranje istim podrazumeva primerenu širinu. Cilj ovog rada će biti da se 

multidisciplinarnim pristupom i korišćenjem metoda različitih nauka, osveži 

klasičnoposmatranje muzeoloških vrednosti i demonstrira njegova upotrebljivosti u 

savremenoj nauci i praksi. Obzirom da je savremeni muzej postao značajan edukativni 

centar, on mora da pruža multidisciplinarni pristup problemu identiteta i sintezu 

matematičkog, informatičkog, logičkog, sociološkog i psihološkog pristupa, zarad sticanja 

jasnijeg i kompleksijeg uvida u prošlost koja stvara samopoštovanje, učvršcuje identitet i 

potrebna je narodu da se homogenizuje. 

Ključne reči: Nasleđe, muzej, identitet, multidisciplinarnost 

63

MULTIDISCIPLINARNOST SVETLOSTI KAO TEME OD ZNAČAJA ZA 

DRUŠTVO 


Institut za multidisciplinarna istraživanja, Beograd, Srbija 

bojantomic@imsi.rs 

Tema svetlosti predstavljena je na osnovu rezultata pet multidisciplinarnih istraživanja. 

Nakon razmatranja opšteg značaja svetlosti, sledi prvo istraživanje bazirano na konceptu 

svetlosti u umetnosti (ikonopisu). Zatim se razrađuje tema ekspertize u okviru primera 

ekspertize u umetnosti (pozivanjem na projekat o svetlosti u crkvenoj umetnosti). Zadaci 

ekspertize u ovom projektu su metodološko i epistemološko obuhvatanje različitih oblasti iz 

kojih se predmet ekspertskog istraživanja sastoji i njihovo osavremenjavanje. Treći segment 

čine istraživanja vezana za svetlost kao budući činilac u obrazovanju. Ona se odnose na 

pitanje na koji način bi činjenica da je svetlost predmet interesovanja prirodnih i društvenih 

nauka, mogla uticati na poboljšanje kurseva u obrazovanju i usvajanje znanja. U četvrtom 

segmentu razmatrana je metodologija holografskih istraživanja kao primer savremene 

discipline neodvojive od pitanja proučavanja svetlosti, a koja poseduje mnogostruki 

potencijal za društvene nauke. Poslednje istraživanje koje je razrađeno tiče se svetlosti kao 

prilike za multidisciplinarnost u društvu. 

Ključne reči: svetlost, ekspertiza, obrazovanje, društvo, multidisciplinarnost 

64

ZNAČAJ MULTIDISCIPLINARNOG PRISTUPA U KONCIPIRANJU 

SAVREMENIH PROSTORA ZA UČENJE 

Danica Stojiljković 1 i Igor Matijašević 2 

1 Institut za multidisciplinarana istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Srbija 

2 Hemijski fakultet u Beogradu Univerzitet u Beogradu, Srbija 

danicarch@yahoo.com, igormatijasevic@googlemail.com 

Ovaj rad ističe značaj multidisciplinarnog pristupa u sistemu obrazovanja, prvenstveno u fazi 

koncipiranja prostora za učenje koji treba da pruži mogućnosti primene različitih metoda 

podučavanja i učenja kako bi se postigli željeni vaspitno-obrazovni ciljevi. Prostor za učenje 

predstavlja jedan od mnogih faktora u složenim odnosima nastave koji utiču na obrazovni 

ishod. Tradicionalno, prostori za učenje su projektovani od strane arhitekte i obično bez 

prisustva nastavnika (praktičara), odražavajući u tom trenutku savremene arhitektonske, ali 

ne i obrazovne imaginacije, što je često dovodilo do reprodukcije industrijskog modela 

učionica. Projektovanje savremenih prostora za učenje zasnovano je na arhitektonskim 

principima, ali i na savremenim shvatanjima procesa učenja i uloge nastavnika u tom 

procesu. Stoga, savremene potrebe prostora za učenja zahtevaju multidisciplinarni pristup 

projektovanja kroz uključivanje različitih disciplina od arhitekture, psihologije, pedagogije, 

sociologije, a poslednjih godina sve više uključuje i nauku o životnoj sredini, zdravlju i 

antropološki dizajn. Iako postoji više različitih disciplina koje daju drugačiju perspektivu o 

prostoru za učenje, potrebno je da različita polja konvergiraju zbog potrebe da se usredsrede 

na odnose između kontekstualnih, organizacionih, pedagoških i društvenih praksi različitih 

prostora učenja. Takođe, kako bi se omogućilo unapređenje procesa projektovanja 

obrazovnog okruženja neophodna je i zajednička saradnja sa korisnicima prostora. Ovaj rad 

ima za cilj da ukaže da je projektovanje prostora za učenja veoma komleksan proces, s 

obzirom da različiti korisnici imaju drugačiju percepciju prostora, kao i potrebe, i da se 

uspeh u projektovanju prostora za učenje nalazi u integraciji vizije prostorno-programskih 

aktivnosti sa arhitektonskim principima projektovanja. 

Ključne reči: projektovanje prostora za učenje, multidisciplinarni pristup, obrazovanje, 

teorije učenja 




65

LISTA UČESNIKA│ 

LIST OF PARTICIPANTS________________________________________ 

1. A. Voulgaropoulos 

2. Aleksandar Baucal 

3. Aleksandar Belić 

4. Aleksandar Đorđević 

5. Aleksandar S. Jović 

6. Aleksandar T. Lipkovski 

7. Angelina R. Milosavljević 

8. B. Dojčinović 

9. B.D. Petrović 

10. Biljana I. Tomašević 

11. Bojan M. Tomić 

12. Bojana Novović 

13. Branislav R. Simonović 

14. Branko J. Drakulić 

15. D. Lovren 

16. D. Manojlović 

17. Đ. Prekovic 

18. D.Trbović 

19. Danica M. Stojiljković 

20. Daniela Korolija-Crkvenjakov 

21. Darinka. M. Radenković 

22. Denis M. Zhilin 

23. Dragan Bulatović 

24. Dragica Pavlović 

25. Dragica. D. Trivić 

26. Dušan Krsmanović 

27. E. Odrowąż 

28. E. Szostak 

29. Emina M. Kopas-Vukašinović 

30. I. Maciejowska 

31. Igor Matijašević 

32. Ilija Brčeski 

33. Isidora M. Stanković 

34. Ivan Gutman 

35. Ivanka Popović 

36. J. Mutić 

37. Jasminka N. Korolija 

38. Jelena Đurđević 

39. Jelena Ristić Trajković 

40. Jovan Puzović 

66

41. K. Matijašević 

42. Katarina. B. Putica 

43. Lela Vujošević 

44. M. D. Gajić-Kvaščev 

45. M. Djukić 

46. M. Preković 

47. M. Stojanović-Marić 

48. M. Todorović 

49. Marija B. Martinović 

50. Milan Popadić 

51. Milan Popadić 

52. Milca N. Sentić 

53. Milena B. Gnjatović 

54. Milena M. Milutinović 

55. Milena V. Štatkić 

56. Milica Božić Marojević 

57. Milica Novaković 

58. Milica V. Marušić 

59. Miloš Okiljević 

60. Nataša Z. Lalić-Vučetić 

61. Nešo Šojić 

62. Predrag D. Milosavljević 

63. Ratko M. Jankov 

64. Snežana Bojović 

65. Snežana I. Mirkov 

66. Stefan Preković 

67. Stevan Jokić 

68. Sunčica V. Macura 

69. Svetlana Mitrović 

70. Tanja Ćirković Veličković 

71. V. Đ. Andrić 

72. Vera T. Dondur 

73. Vladeta D. Milin 

74. Vojin Krsmanović 

75. Z. Lovren 

76. Zorana Z. Đorđević 

67

CIP - Каталогизација у публикацији 

Народна библиотека Србије, Београд 

001(082) 

НАУЧНИ симпозијум са међународним учешћем 

Теорија и пракса науке у друштву: од кризе ка 

друштву знања (1 ; 2012 ; Београд) 

Knjiga radova [Elektronski izvor] = 

Proceedings ; Knjiga apstrakata = Book of 

Abstracts / Prvi naučni simpozijum sa 

međunarodnim učešćem Teorija i praksa nauke u 

društvu: od krize ka društvu znanja, 14-16. 

novembar 2012. godine, Beograd, Srbija = The 

First Scientific Symposium with International 

Participation Theory and Practice of Science 

in Society: from Crises to Knowledge Society, 

14th-16th November 2012, Belgrade, Serbia ; 

[urednici, editors Dragica Trivić, Dragan 

Bulatović, Vojin Krsmanović]. - Beograd : 

Hemijski fakultet, 2012 (Beograd : I. 

Matijašević). - 1 elektronski optički disk 

(CD-ROM) ; 12 cm 

Sistemski zahtevi: Nisu navedeni. - Nasl. sa 

naslovnog ekrana. - "Sa obeležavanjem 40 

godina katedre za nastavu hemije = With 40 

Years of the Department for Chemical 

Education" --> naslovni ekran. - Radovi na 

srp. i engl. jeziku. - Tiraž 50. - 

Bibliografija uz svaki rad. 

ISBN 978-86-7220-050-8 

a) Наука - Зборници 

COBISS.SR-ID 194734092

Univerzitet u Beogradu 

Hemijski fakultet 

SPONZORI 

PROJEKAT 179048 

Ministarstva prosvete, nauke i 

tehnološkog razvoja 

PROJEKAT 777 

Hemijskog fakulteta 

Univerziteta u Beogradu

Knjiga apstrakata - Hemijski fakultet - Univerzitet u Beogradu

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?