PriruÄnik za viÅ¡enamjensko koriÅ¡Äenje malih hidroelektrana
PriruÄnik za viÅ¡enamjensko koriÅ¡Äenje malih hidroelektrana PriruÄnik za viÅ¡enamjensko koriÅ¡Äenje malih hidroelektrana
Rezime višenamjenskih koristi mHE Višenamjenske koristi svode se na sljedeće kategorije: (1) Zadržavanje vode u akumulacijama, može se koristiti pored rada za hidroelektranu i za navodnjavanje okolnih poljoprivrednih površina. Posebno je važno u nerazvijenim brdsko planinskim krajevima, gdje je voda potrebna za razvoj poljoprivrede. To ima indirektan na opšti privredni razvoj tih nerazvijenih regiona. U isto vreme smanjuje se odlazak stanovništva u druge zone. (2) Ako uz malu hidroelektranu postoji oformljena i jedna manja akumulacija, ona takođe može da se koristi za snabdjevanje stanovništva i industrije kvalitetnom vodom ili za pojilišta, čime se doprinosi životnom standardu lokalnog stanovništva, poljoprivredi a posljedično se smanjuje učestalost odlaska iz sela u grad. (3) Male akumulacije obezbeđuju i djelomično smanjenje poplavnog talasa, čime se štite materijalna dobra i ljudski životi koji mogu biti ugroženi poplavama. Izgradnja malih hidroelektrana u okviru regulacije i upravljanja potencijalom vodnih tokova, ima poseban značaj kada je u pitanju izgradnja objekata za regulaciju voda u jednom slivnom području. (4) Male akumulacije imaju svoj doprinos i učešće u zaštiti zemljišta od erozije. Isto tako, one sprečavaju zasipanje postojećih, nizvodnih, većih akumulacija i time produžavaju njihov vijek trajanja. (5) Male akumulacije i male hidroelktrane obezbeđuju vodu za obogaćivanje malih proticaja u sušnom periodu godine, nizvodno od brane. Obezbeđujući garantovani minimalni proticaj, one učestvuju u regulaciji vodnog režima i time značajno podižu kvalitet životne sredine. (6) Ribogojstvo i proizvodnja riblje mlađi je vrlo zastupljeno i pogodno u malim rekama, potocima, ili malim akumulacijama, gdje je voda mnogo čistija nego u nizvodnom dijelu rijeke. (7) Male akumulacije doprinose razvoju turizma, sporta i rekreacije. U poslednje vreme ljudi sve češće bježe od gradske vreve u prirodu. (8) U blizini zimskih smučarskih centara moguće je vodu iz zalihe u akumulaciji koristi za pripremu vještag snijega. (9) Ukoliko se za objekat male hidroelektrane, ne primjer objekat mašinske kućice, koristi neki postojeći objekat od značenja, to se može smatrati, da je uz odgovarajuču obnovu učinjena korist u smislu čuvanja graditeljske baštine. 7
3. TENDER I ODNOS PREMA VIŠENAMJENSKOM KORIŠĆENJU Prilikom ocjenjivanja kategorije višenamjenskog korišćenja vodnih resursa u vezi planiranja objekta malih hidroelektrana a za ocjenu idejnog rješenja ponuđača, glavni efekti proizlaze iz akumulacije, rijeđe iz ostalih objekata. Prilikom ocjene treba pri pregledu idejnog rješenja izdvojiti više pomenute oblike korišćenja. Ovi moraju biti prikazani tekstualno, grafički i u predmjeru. Najzgodnije bi bilo ako bi se u predmjeru odnosno u predračunu mogu naći oblici višenamjenskog korišćenja izdvojeno pa bi se mogla utvrditi finansijska vrijednost koja bi se usporedila kod različitih ponuđača. Pošto na početku ne možemo očekivati odgovarajući odnos ponuđača do višenamjenskog korišćenja jer pravilom nijesu upučeni na pripremu dokumentacije odnosno idejnih rješnja sa stanovišta drugih koristi, neka se za svako pristiglo idejno rješenje po pojedinom vodotoku komisijski potvrde realni prijedlozi višenamjenskog korišćenja, i neka se odredi rješenje sa najvišim i najmanjim stepenom korišćenja raspoloživih resursa. Ponuđači se mogu rangirati prema broju koriščenja raspoloživih resursa. Dodatno se mogu neki oblici korišćenja rangirati prema značaju za lokalnu zajednicu. U tom smislu prioritet je korišćenje za vodosnabdjevanje, slijedi mu pojilišta (iako je teško utvrditi neka ulaganja u to), navodnjavanje, ekološki minimalni proticaj, upotreba za proizvodnju snijega, smanjenej erozionog dejstva vode, obnova zgrada, ribogojstvo, turizam i rekreacija, 4. PRIMJERI VIŠENAMJENSKOG KORIŠĆENJA Ribogojstvo Ovakav primjer realizovan je na rijeci Tolminki, pritoci rijeke Soče, koji se nalazi u blizini grada Tolmina. Zajedno sa obnovom male hidroelektrane u vlasništvu SENG iz Nove Gorice izgrađeni su objekti ribogojnice. Realizacijom ovog projekta omogučilo se, da vodu Tolminke koriste oba, najprije ribogojstvo a zatim se proizvodi električna energija. Od 1996 godine na ovakav način mrijesti se plemensko jato čiste soške pastrmke, koja je spašena u zadnjem trenutku prije no što bi konačno isčezla. Iste godine obavljen je i pokušaj uzgoja lipana, koji je uspio. Od tada uzgaja se jednogodišnji, dvo i trogodišnji lipan. Tolminka je bujica, zato je na ulaznoj zgradi ugrađena serija uređaja za čišćenje lišća i drugih plutajućih predmeta, koji bi mogli štetiti ribama. Temperatura vode se kreće u rasponu od 5 do 13 stepeni C. Uz normarne uslove rada kroz ribogojnicu protiće 150 sekundnih litara vode, koja se pred izlivom u rijeku proćišćava na vlastitom uređaju. Na ribogojnici se nalazi 19 basena (230 m2) za uzgoj svih generacija plemenskih soških pastrmki i lipana. Dva kanala dužine po 80 metara, širine 4 metra namjenjeni su zrelim ribama. Tri bazena služe uzgoju dvo i trogodišnjih lipana. Tehnologija uzgoja soške pastrmke dosta se razlikuje od klasičnih tehnologija, jer su bazeni pokriveni pa je izgled ove ribogojnice dosta neuobičajen. Kapacitet ribogojnice je oko milijon ikri godišnje za pastrmku i lipana. Ribogojnica na dovodnom kanalu mHE 8
- Page 2 and 3: Naručilac: UNDP Montenegro Bulevar
- Page 4 and 5: VIŠENAMJENSKE KORISTI MALIH HIDROE
- Page 6 and 7: Navodnjavanje Navodnjavanje u Crnoj
- Page 10 and 11: Rad u ribogojnici Tolminka Snabjeva
- Page 12 and 13: 5. PROTOČNI KONCEPT HIDROELEKTRANA
- Page 14: 7. ISKUSTVA STEČENA PRILIKOM REALI
3. TENDER I ODNOS PREMA VIŠENAMJENSKOM KORIŠĆENJU<br />
Prilikom ocjenjivanja kategorije višenamjenskog korišćenja vodnih resursa u vezi planiranja objekta <strong>malih</strong><br />
<strong>hidroelektrana</strong> a <strong>za</strong> ocjenu idejnog rješenja ponuđača, glavni efekti proizlaze iz akumulacije, rijeđe iz ostalih objekata.<br />
Prilikom ocjene treba pri pregledu idejnog rješenja izdvojiti više pomenute oblike korišćenja. Ovi moraju biti<br />
prika<strong>za</strong>ni tekstualno, grafički i u predmjeru. Najzgodnije bi bilo ako bi se u predmjeru odnosno u predračunu mogu<br />
naći oblici višenamjenskog korišćenja izdvojeno pa bi se mogla utvrditi finansijska vrijednost koja bi se usporedila<br />
kod različitih ponuđača.<br />
Pošto na početku ne možemo očekivati odgovarajući odnos ponuđača do višenamjenskog korišćenja jer pravilom<br />
nijesu upučeni na pripremu dokumentacije odnosno idejnih rješnja sa stanovišta drugih koristi, neka se <strong>za</strong> svako<br />
pristiglo idejno rješenje po pojedinom vodotoku komisijski potvrde realni prijedlozi višenamjenskog korišćenja, i<br />
neka se odredi rješenje sa najvišim i najmanjim stepenom korišćenja raspoloživih resursa.<br />
Ponuđači se mogu rangirati prema broju koriščenja raspoloživih resursa. Dodatno se mogu neki oblici korišćenja<br />
rangirati prema značaju <strong>za</strong> lokalnu <strong>za</strong>jednicu. U tom smislu prioritet je korišćenje <strong>za</strong> vodosnabdjevanje, slijedi mu<br />
pojilišta (iako je teško utvrditi neka ulaganja u to), navodnjavanje, ekološki minimalni proticaj, upotreba <strong>za</strong><br />
proizvodnju snijega, smanjenej erozionog dejstva vode, obnova zgrada, ribogojstvo, turi<strong>za</strong>m i rekreacija,<br />
4. PRIMJERI VIŠENAMJENSKOG KORIŠĆENJA<br />
Ribogojstvo<br />
Ovakav primjer realizovan je na rijeci Tolminki, pritoci rijeke Soče, koji se nalazi u blizini grada Tolmina. Zajedno sa<br />
obnovom male hidroelektrane u vlasništvu SENG iz Nove Gorice izgrađeni su objekti ribogojnice. Reali<strong>za</strong>cijom ovog<br />
projekta omogučilo se, da vodu Tolminke koriste oba, najprije ribogojstvo a <strong>za</strong>tim se proizvodi električna energija. Od<br />
1996 godine na ovakav način mrijesti se plemensko jato čiste soške pastrmke, koja je spašena u <strong>za</strong>dnjem trenutku prije<br />
no što bi konačno isčezla. Iste godine obavljen je i pokušaj uzgoja lipana, koji je uspio. Od tada uzgaja se<br />
jednogodišnji, dvo i trogodišnji lipan.<br />
Tolminka je bujica, <strong>za</strong>to je na ulaznoj zgradi ugrađena serija uređaja <strong>za</strong> čišćenje lišća i drugih plutajućih predmeta,<br />
koji bi mogli štetiti ribama. Temperatura vode se kreće u rasponu od 5 do 13 stepeni C. Uz normarne uslove rada kroz<br />
ribogojnicu protiće 150 sekundnih litara vode, koja se pred izlivom u rijeku proćišćava na vlastitom uređaju. Na<br />
ribogojnici se nalazi 19 basena (230 m2) <strong>za</strong> uzgoj svih generacija plemenskih soških pastrmki i lipana. Dva kanala<br />
dužine po 80 metara, širine 4 metra namjenjeni su zrelim ribama. Tri bazena služe uzgoju dvo i trogodišnjih lipana.<br />
Tehnologija uzgoja soške pastrmke dosta se razlikuje od klasičnih tehnologija, jer su bazeni pokriveni pa je izgled ove<br />
ribogojnice dosta neuobičajen. Kapacitet ribogojnice je oko milijon ikri godišnje <strong>za</strong> pastrmku i lipana.<br />
Ribogojnica na dovodnom kanalu mHE<br />
8
Change language