Priručnik za višenamjensko korišćenje malih hidroelektrana

VIŠENAMJENSKE KORISTI MALIH HIDROELEKTRANA
1. UVODNO RAZMATRANJE
Male hidroelektrane i male akumulacije, za razliku od srednjih i velikih mnogo se skladnije uklapaju u okruženje i
skoro nemaju negativnih uticaja na životnu sredinu. One većinom prouzrokuju prihvatljive poremećaje u životnoj
sredini a imaju i brojne pozitivne uticaje. Male hidroelektrane se koriste za proizvodnju električne energije, a mogu da
budu ugrađene i u sistemima za vodosnabdevanje naselja i industrije ili navodnjavanje. One učestvuju u
izravnavanjima prirodnih neregulisanih proticaja i sprječavanju odnosno smanjenju erozije, čime usporavaju zasipanje
velikih akumulacija, produžavaju im vijek trajanja, povećavaju upotrebljivost i profitabilnost. Svojim postojanjem i
proizvodnjom pomažu razvoj poljoprivrede i male privrede (drvna industrija, kamenolomi mlinovi), kao i stočarstva,
ribogojstva, sporta, rekreacije i turizma. Male hidroelektrane u kontekstu višenamjenskog korišćenja smanjuju
migracije stanovništva iz nerazvijenih područja u gusto naseljene industrijske zone. Ovo je svestrana slika uloge malih
hidroelektrana, u daljem tekstu objašnjava se višenamjensko korišćenje vodnih resursa u okviru sistema realizacije
mHE.
Sasvim je logično, da se objekti kao što su male hidroelektrane i male akumulacije, za razliku od većih zahvata
uklapaju mnogo jednostavnije u okruženje i da imaju prihvatljiviji uticaj na životnu sredinu. Sa kapacitetima u rezervi
vode pomažu razvoju poljoprivrede a donekle i male privrede (drvna industrija, kamenolomi, mlinovi), kao i
stočarstva, ribogojstva, sporta, rekreacije i turizma. Male hidroelektrane sa akumulacijama obezbeđuju garantovani
biološki minimum. Ekonomski efekat izgradnje objekta mHE odražava se na smanjivanju odlaska stanovnika iz
pasivnih područja u urbanizovana područja.
Efikasnost investicija u male hidroelektrane može se tražiti i u otkupu kvota toplogrednih zagađenja, tj. preko zelenih
certifikata. Obim građevinskih radova značajno utiče na investicije malih hidroelektrana, ali višenamjenske koristi
mogu se tretirati kao smanjenje investicije.
Osnovna namjena malih hidroelektrana je proizvodnja električne energije. Ova proizvodnja je često namjenjena
lokalnim potrošaćima. Korišćenje malih hidroelektrana i akumulacija obezbjeđuje povoljnu cijenu električne energije.
Kada bi se uvažile, kvantifikovale i vrednovale sve višenamjenske koristi malih hidroeletkrana efekat investicije bio bi
još veći. Posredna korist proizvodnje iz obnovljivih izvora svodi se i na uštede drugih energetskih izvora, pa se uzima
u obzir, da svaki kilovatčas proizvedene električne energije u malim hidroelektranama, uštedi oko dva kilograma uglja
ili 0,25 kilograma mazuta.
2. MULTIFUNKCIONALNOST MALIH HIDROELEKTRANA
Vodoprivredni sistem i višenamjensko korišćenje voda
Obzirom da su uslovi za korišćenje resursa voda u pogledu kvaliteta i količine za pojedine vodoprivredne oblasti i
grane privrede različiti, zatim, da su uslovi za zaštitu voda i uređenja vodnog režima drugačiji, da su rizici po zdravlje
stanovništva nesrazmjerni, a institucionalna organizovanost i uklapanje u druge društvene sisteme posebna, smatra se
da je vodoprivredni sistem rijeke kompleksan sistem upravljanja vodama, u kome višenamjensko korišćenje
predstavja jedan od vidova upravljanja na konkretnom objektu privrednog karaktera.
Kompleksni sistem vodotoka obuhvata sve vodotoke sliva sa objektima u njima i u vezi sa njima, kao i sve sisteme
koji obezbjedjuju da režim voda u vodotocima (po komponentama količine i kvaliteta) bude povoljan za ekosisteme u
njima i oko njih. Pored toga, ovaj sistem obezbjedjuje da se voda iz vodotoka može da koristi za ostale namjene
(snabdijevanje industrije, navodnjavanje zemljišta, ribarstvo, rekreaciju, hidroenergetiku, itd.), a takodje obezbjedjuju
zaštitu od štetnog dejstva voda (odbrana od poplava, zaštita od erozije, nanosa i bujica, odvodnjavanje zemljišta).
3