012012 - Prešovská univerzita v Prešove

THEOLOGOS 1/2012 | ŠTÚDIE
Inspiracje dwunastu tańczących hor w sztuce chrześcijańskiej można
odnaleźć w postaciach aniołowie lub dwunastu apostołów adorujących
Boga. Symboliczny aspekt godzin pojawia się też w Liturgii Godzin.
Ta codzienna modlitwa składa się obecnie z Jutrzni (o świcie), Primy
(po wschodzie słońca), Terti (około dziewiątej), Sexty (w południe), Nony
(około trzeciej), Nieszporów (wieczorem) oraz Komplety (na zakończenie
dnia). Nie zawsze zachowywano jednak powyższą kolejność i czas
modlitw. Niejednokrotnie poszczególne godziny łączono lub przesuwano
porę ich odmawiania, by umożliwić odmawiającym wypełnianie innych
obowiązków w ciągu dnia 27 . Sama Liturgia miał jednak być wyrazem
łączności z Bogiem i równocześnie jedności Kościoła jako Mistycznego
Ciała. Liturgia wyraża też pragnienie Boga, by wielbić Go dzień i noc 28 .
W kulturze europejskiej przemijanie i cykliczność wyrażana była także
poprzez alegoryczne przedstawienia dnia i nocy. W mitologii greckiej
uosobieniem nocy była bogini Nyks. Noc była córką Chaosu, jej dziećmi
byli między innymi Tanatos (Śmierć), Hypnos (Sen) oraz Mojry. Owocami
związku Nocy i jej brata Ereba był Eter (Powietrze) i jego siostra Hemera
(Dzień) 29 . Noc symbolizuje tajemnicę, opiekuńcze matczyne łono ale także
wiąże się ją z erotyką i fantazjami. Jest związana z żywiołem wody i światem
podziemnym, gdzie ma swe źródło wszelkie życie, ale równocześnie
jest matką śmierci. Przywodziła sen – a wiec ukojenie ale też mary nocne.
Nyks nie była czczona przez starożytnych, żywiono jednak przed nią
nabożną obawę i uważano za bardzo potężną boginię 30 .
Przedstawienia Nocy są zróżnicowane jak ona sama. Wyobrażana
była jako kobieta w czarnej gwiaździstej szacie, niekiedy posiadała czarne
skrzydła. Od XVI w. alegorią nocy było przedstawienie kobiety trzymającej
dwoje śpiących dzieci, które symbolizowały sen i śmierć. Przedstawieniom
nocy towarzyszą często atrybuty: sowa i maki symbolizujące Śmierć
i Sen. Pojawia się również pod postacią kobiety, której oczy przesłonięte
są włosami, prowadzonej za rękę przez radosnego młodzieńca symbolizującego
dzień 31 .
27 W Kościele katolickim do codziennego odmawiania Liturgii Godzin zobowiązane
są osoby wyświęcone, konsekrowane oraz świeccy którzy przez przynależność
do określonych wspólnot, przyjęli taki obowiązek.
28 B. Nadolski, Leksykon liturgii, Poznań 2006, s. 757 – 785; W. Głowa, Liturgia Godzin,
[w:] Encyklopedia Katolicka, t. 10, Lublin 2004, kol. 1207 – 1208.
29 V. Zamarovský, Bohovia a hrdinovia antických bájí, Bratislava1998, s. 307; P. Grimal,
Słownik mitologii greckiej..., s. 254; R. Graves, Mity greckie..., s. 21-23.
30 M. Battistini, Symbole i alegorie..., s. 68; H. Biedermann, Leksykon..., s. 239.
31 M. Lurker, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, Warszawa 2011, s. 137 –
155; J. Seibert, Leksykon sztuki..., s. 88.
99