012012 - Prešovská univerzita v Prešove

Lucyna Rotter
młodzieniec w wieńcu z damasceńskich róż. Jego atrybutem mogła być
kwoka z kurczętami. Wrzesień natomiast to miesiąc winobrania, tłoczenia
wina oraz polowań. Wrześniowi odpowiadała Waga. W kompozycjach
alegorycznych jest najczęściej roześmianym młodzieńcem w wieńcu
z kukurydzy i prosa, z rogiem obfitości w dłoni. Październik (znak
Skorpiona) to czas jesiennych siewów zboża ozimego. Ukazywany był w
wieńcu dębowym. W listopadzie urządzano świniobicie, zbierano drewno
na opał i polowano na zające. Alegoria listopada to młodzieniec w szatach
w jesiennych kolorach w wieńcu z gałązek oliwki. Grudzień to miesiąc
łączący w sobie cechy dwu poprzednich - polowania i świniobicie. Znakiem
odpowiadającym grudniowi jest Strzelec. Grudzień wyobrażany był
jako wychudzony odziany na czarno człowiek 23 .
Zodiak i miesiące stanowiły popularny temat średniowiecznej rzeźby
katedralnej. W schyłkowym okresie wieków średnich, gdy astrologia
przeżywała swój rozkwit, dużą rolę odgrywała antyczna nauka o wpływie
znaków zodiaku na poszczególne części ciała człowieka. Według
tej koncepcji człowiek jako mikrokosmos znajdował pod stałym wpływem
makrokosmicznego. Chrześcijaństwo zaadoptowało tradycję astrologiczną
wiążąc symbolicznie znaki Zodiaku z 12 apostołami w następujący
sposób: Baran-Piotr, Byk-Andrzej, Bliźnięta-Jakub Starszy, Rak-Jan,
Lew-Tomasz, Panna-Jakub Młodszy, Waga-Filip, Skorpion-Bartłomiej, Strzelec-Mateusz,
Koziorożec-Szymon, Wodnik-Juda Tadeusz, Ryby-Maciej.
Przedstawienia miesięcy często pojawiały się także jako ilustracje modlitewników.
Umieszczano je najczęściej w znajdującym się na początku
kalendarzu. Stopniowo przedstawienia miesięcy zaczęto wykorzystywać
w publikacjach świeckich np. w kalendarzach ludowych. W sztuce renesansu
miesiące stanowiły punkt wyjścia do przedstawiania licznych „lokalnych”
motywów i symboli pogańskich, czy też tych zaczerpniętych z kultur
antycznych 24 .
Godziny (Hory) w mitologii greckiej to trzy córki Zeusa i Temidy:
Tallo (rozkwit), Aukso (wzrost) oraz Carpo (dojrzałość). Pierwsza z nich
odpowiadała za rozkwit roślin, druga za ich wzrost a trzecia sprawiała,
że rośliny których czas minął zaczynały więdnąć 25 . Z czasem ich liczba
rozrosła się do dwunastu sióstr tańczących wokół Heliosa i Apollina. Ów
taniec odzwierciedlał cykliczność czasu oraz symbolizował ciągłe i powtarzające
się odradzanie natury 26 .
23 M. Battistini, Symbole i alegorie..., s. 47 – 59; J. Seibert, Leksykon sztuki..., s. 202; C. Ripa,
Ikonologia…, s. 277 - 287.
24 H. Biedermann, Leksykon...., s. 106; J. Seibert, Leksykon sztuki..., s. 202; J. Hani,
Symbolika świątyni chrześcijańskiej, Kraków 1994, s.144-145.
25 P. Grimal, Słownik mitologii greckiej..., s.147; J. Parandowski, Mitologia..., s. 121.
26 M. Battistini, Symbole i alegorie..., s. 74–76; J. Hani, Symbolika świątyni..., s. 148-149.
98