012012 - Prešovská univerzita v Prešove

Lucyna Rotter
z bogiem Boreaszem – opiekunem wiatru północnego. W Ikonologii opisywana
jest jako starzec lub staruszka odziana w skóry i siedząca przy suto
zastawionym stole i płonącym ogniu 17 .
W sztuce chrześcijańskiej pory roku często odnoszono do etapów
ludzkiego życia: wiek dziecięcy, młodość, dojrzałość i starość a ze względu
na swoje cykliczne występowanie również nadzieję na zmartwychwstanie.
Jednak sam podział roku na wiosnę, lato, jesień i zimę nie ma swojego
źródła w Piśmie Świętym. Został przez Ojców Kościoła zaczerpnięty
z antyku i dostosowany do chrześcijańskiego światopoglądu. Podział ten
po raz pierwszy zastosowany został w państwie babilońskim, skąd przejęli
go Grecy i Rzymianie. Pory roku wiązano z Chrystusem, władcą czasu
i wszechświata, przedstawiając go np. otoczonego wieńcem z kwiatów
(wiosna), kłosów zboża (lato), winogron (jesień) lub oliwek (zima). Wieniec
jest symbolem roku kościelnego a następujące po sobie pory roku
obrazują tajemnice zbawienia. Przykład takiego przedstawienia na mozaice
z V w. znajdującej się w Rzymie, w bocznej kaplicy baptysterium laterańskiego
18 .
Upływ czasu obrazowano także ukazując następujące po sobie w ciągu
roku znaki zodiaku. W każdym z nich Słońce przebywa przynajmniej
tyle, ile trwa cykl faz Księżyca (miesiąc) dlatego przedstawienia miesięcy
i znaków zodiaku były częstokroć łączone ze sobą 19 . Niektóre z nazw 20
poszczególnych zodiaków znane były już w starożytnej Mezopotamii
i zostały przejęte w nieco zmienionej formie przez Egipcjan i Greków. W
innych rejonach świata używano zupełnie innych, np. w Babilonii, takie
jak Najemnik (Baran), Plejady (Byk), Centaur (Strzelec), Kozioł Morski
(Koziorożec), Gula (Wodnik) czy Dwa Ogony (Ryby). Zaznaczyć należy
do poszczególnych zodiaków przyporządkowane były planety lub inne
ciała niebieskie, a symbolika związana z nimi przechodziła na znak zodiaku.
Często znaki zodiaków i planety oznaczano takimi samymi symbolami
graficznymi 21 .
W alegorycznych wyobrażeniach miesięcy wykorzystywano, podobnie
jak w przypadku przedstawień pór roku, motyw prac gospodar-
17 C. Ripa, Ikonologia, Kraków 1998, s. 330 – 334; Znaki i symbole. Ilustrowany przewodnik,
Warszawa 2009, s. 40 - 41.
18 J. Seibert, Leksykon sztuki..., s. 260; M. Oesterreicher-Mollwo, Leksykon symboli…, s.
235; D. Forstner, Świat symboliki..., s.110-112.
19 Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 6, Warszawa 1998, s.1041.
20 Baran, Byk, Bliźnięta, Rak, Lew, Panna, Waga, Skorpion, Strzelec, Koziorożec, Wodnik,
Ryby.
21 H. Biedermann, Leksykon symboli,Warszawa 2003, s. 105-106; M. Oesterreicher-Mollwo,
Leksykon symboli…, s. 349 - 350.
96