012012 - Prešovská univerzita v Prešove

Ireneusz Sławomir Ledwoń OFM
nie tylko podejmował przy każdej okazji zagadnienie konieczności zbliżenia,
dialogu i współpracy pomiędzy Kościołem a religiami świata, ale sam
był tego zbliżenia konsekwentnym realizatorem, zarówno w praktyce, jak
i w teorii, ukazując teologiczne podstawy dialogu międzyreligijnego. W
naturalny sposób pojawia się więc pytanie o teologicznoreligijną ocenę
religii przez papieża, co właśnie zostanie podjęte w niniejszym omówieniu,
z konieczności niezwykle skrótowo, na podstawie podstawowych
dokumentów Jana Pawła II podejmujących tematykę innych religii i relacji
chrześcijaństwa do nich, a także niektórych przemówień i katechez.
2. Pojęcie religii
Definicji i sposobów rozumienia religii istnieje współcześnie bardzo
wiele, co w konsekwencji prowadzi często do rozmycia tego pojęcia
i do jego wieloznaczności – od odniesienia człowieka do Boga aż
po odniesienie do jakiejkolwiek absolutyzowanej wartości, a nawet
do szatana; niemniej najczęściej chyba przyjmowane w naukach religiologicznych
określenie religii ukazuje ją jako życiową relację (a nawet związek)
człowieka z Bogiem.
U Jana Pawła II trudno by pewnie szukać definicji religii, co wynika
z samego charakteru jego nauczania, natomiast można znaleźć wypowiedzi
ukazujące, co papież rozumie przez religię. Otóż, poza nawias tego
pojęcia zdecydowanie wyrzuca on wszelkiego rodzaju nowe ruchy religijne
o charakterze synkretycznym, natomiast zwraca się zwykle do tradycyjnych
religii Azji, Ameryki i Afryki. Religia w ujęciu papieża jest przekonaniem
człowieka o istnieniu najwyższego Bytu 4 , relacją człowieka do Bytu
Boskiego (Boskości), związkiem z Potęgą Najwyższą, przekraczającą granice
ludzkich możliwości, realizacją towarzyszącego ludziom wszystkich
czasów pragnienia kontaktu z Najwyższym Bytem, ludzkim otwarciem
się i podporządkowaniem transcendentnej woli Boga „zakodowanej” w
sumieniu człowieka. Można więc powiedzieć, że papież rozumie religię
właśnie jako życiowo angażujący związek człowieka z Istotą Najwyższą,
czyli Bogiem, wyrażający się w aktach religijnych, spośród których Jan
Paweł II w całym swoim nauczaniu akcentuje przede wszystkim modlitwę
oraz dialog międzyreligijny mający na celu szeroko rozumiane działanie
na rzecz pokoju i dobra osoby ludzkiej.
Za takim określeniem religii idzie uznanie wartości obecnych w religiach
pozachrześcijańskich, w czym papież kontynuuje i rozwija – przynaj-
4 „La croyance (nie „la foi” – dop. I.S.L.) en l’Être suprême” (A des représentants des divers
religions de l’Inde. Madras, le 5.2.1986. W: Conseil Pontifical pour le Dialogue Interreligieux.
Le dialogue interreligieux dans l’enseignement officiel de l’Eglise Catholique
(1963-1997). Documents rassemblés par Francesco Gioia. Ed. de Solesmes 1998 [cyt.
dalej jako Le dialogue] s. 364).
68