012012 - Prešovská univerzita v Prešove

Lucyna Rotter
tacie Aviarium którego powstanie datowane jest na okres pomiędzy 1132
a 1152 roku. W 54 rozdziale tego traktatu mowa jest i feniksie: (...)[Ptak]
ten, żyjąc ponad pięćset lat, gdy zauważy, że się zestarzał, układa sobie
stos pogrzebowy ze zgromadzonych aromatycznych gałązek i zwróciwszy
się ku promieniom słońca, ruchami skrzydeł świadomie wznieca ogień, w
którym się spala. W ten sposób ponownie odradza się z popiołów 41 .
Symbolika feniksa dotyczy głównie nieśmiertelności, wieczności
i zmartwychwstania. W starożytnym Rzymie był symbolem odnowy
i wiecznego trwania cesarstwa, Egipcjanie uważali feniksa za symbol słońca,
które wyznacza pory roku i określa kalendarz, przy czym w okresie
Nowego Państwa symbolizował nieśmiertelność i duchową przemianę.
W kulturze chrześcijańskiej feniks najczęściej obrazuje prawdy
o zmartwychwstaniu i życiu wiecznym. Ojcowie Kościoła uważali go
za symbol zmartwychwstania (zarówno w rozumieniu powszechnym jak
i w odniesieniu do Chrystusa), a także jako znak nieśmiertelności duszy.
Zenon z Werony wskazywał natomiast na feniksa, jako na symbol cyklu
życia i śmierci oraz zmartwychwstania 42 .
Jednym z najczęściej spotykanych symboli florystycznych, powiązanym
znaczeniowo z czasem, jest róża. W starożytności wierzono, że białe
róże powstały w chwili narodzin Afrodyty, jak i ona sama z morskiej piany.
Czerwoną barwę zyskały, gdy na płatki róży spadła kropla krwi Afrodyty,
gdy zraniła się ona o kolec biegnąc na spotkanie z Adonisem (według
innej wersji zabarwiły się od krwi Adonisa). Róża ma wiele, niekiedy przeciwstawnych
znaczeń, zależnych od jej barwy i kształtu. Jedno z nich to
nietrwałością i przemijalności. Kolejne znaczenie wiąże się z wyobrażeniem
pięciu płatków róży umieszczonych wokół podstawy, które mają
między innymi wyobrażać stały i powtarzający się ruch kosmosu. Dlatego
uznano różę, pośrednio, za symbol wieczności. Róża stanowiła także symbol
odrodzenia i miłości mogącej przezwyciężyć śmierć 43 .
W ikonografii chrześcijańskiej róża jest m.in. symbolem pięciu ran
Chrystusa a w jego przedstawieniach jako Alfy i Omegi symbolizuje połąc-
Przesłanie symboli w mitach…, s. 322; A. Adamska, Zapach dobra i odór zła, „Zeszyty
Naukowe KUL”, t. 39:1996, nr 3–4, s. 37–41.
41 S. Kobielus, Fizjologi i Aviarium, Kraków 2005, s.149.
42 Klemens Rzymski, List do Kościoła w Koryncie, [w:] Pierwsi świadkowie. Wybór
najstarszych pism chrześcijańskich. red. M. Starowieyski, Kraków 1988, s. 61–109; D.
Forstner, Świat symboliki..., s. 227–228; S. Kobielus, Bestiarium chrześcijańskie..., s.
96-99; H. Biedermann, Leksykon..., s.87-88.
43 L. Rotter, Symbolika kwiatów i ziół, [w:] Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika
chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2007, s. 143–154; M. Oesterreicher-
Mollwo, Leksykon symboli…, s. 253; L. Impelluso, Natura i jej symbole: rośliny
i zwierzęta, Warszawa 2006, s. 118 - 127; H. Biedermann, Leksykon..., s.310; D. Forstner,
Świat symboliki..., s.191-192.
102