35 Slog - Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković"

Matematiåka fenomenologija
Radovi iz matematiåke fenomenologije u opusu Mihaila Petroviña jesu
jedinstven i sasvim originalan doprinos zasnivawu zasebne filozofske
discipline koja se bavi prouåavawem identiånih mehanizama
koji deluju u disparatnim pojavama i wihovim kvantitativnim odnosno
matematiåkim izraæavawem. Iz toga proizlaze apstraktne matematiåke
ãeme –“zakoni u obliku jednaåina koje ñe obuhvatiti pod svoj opãti
oblik åitave grupe pojava, razliåite po svojoj materijalnoj odeñi” (V.
Vujiñ, Ideal nauke). Kada se govori o matematiåkoj fenomenologiji trebalo
bi pomenuti i wene, uslovno reåeno, “nedostatke”: da ova disciplina,
i pored intencije da postavi matematiåke modele pojava, zapravo
ne zasniva svoja istraæivawa na rezultatima matematike i da u woj
nema ni doprinosa u “dobijawu rezultata åisto matematiåke prirode”.
Petroviñ je u svojoj fenomenologiji preuzeo jezik i model racionalne
mehanike, te stoga fenomenologija, “Vinerova kibernetika, kao i danaãwa
teorija sistema, ne pripadaju fundamentalnim naukama” (D.
Trifunoviñ).
Petroviñevi savremenici su uoåili izuzetnu vrednost ove misaone
sinteze. Prema reåima V. Vujiña (Ideal nauke) matematiåka fenomenologija
predstavqa “potpunu, savrãenu, zavrãenu i idealnu sintezu
veånog napora i veånog sna nauke: da obiqe i raznovrsno ãarenilo svih
pojava shvati samo kao razliåite i posebne manifestacije åvrstih, idealnih,
veånih matematiåkih zakona koji su opãte idealne ãeme svega
bivawa. Petroviñeva fenomenologija, jedna opãta mehanika pojava,
ima sve odlike onih visokih dela duha koja predstavqaju zavrãene i zaokrugqene
sinteze åitavih epoha: ona je logiåki, neumitni i neosporni
vrhunac onog shvatawa sveta i æivota koje se, u najãirem smislu, moæe
nazvati racionalistiåkom slikom sveta. Istovremeno, delo Petroviñevo
ima i sve slabosti takvih zavrãenih sinteza: jednostrano shvatawe
æivota i sveta. Ali jednostranosti, dosledne i uporne, imaju opisak
genija.”
218. PETROVIÑ, Mihailo
Jedan pogled na geometriju mase / Mihailo Petroviñ. // Nastavnik. –
Kw. 7, sv. 1 (1896), str. 1–10.
Å 130
Prvi rad iz oblasti matematiåke fenomenologije Mihailo Petroviñ je
objavio 1896. godine pod nazivom “Jedan pogled na geometriju mase”.
Wegova akademska beseda prilikom izbora za redovnog ålana Srpske
kraqevske akademije (proåitana na sveåanom proglaãewu 1900. godine, a
prihvañena od strane Akademije 1899. godine) takoœe je bila iz ove oblasti
(“O matematiåkoj teoriji aktivnosti uzroka”), iako je Petroviñ veñ tada
objavio zapaæene rezultate iz oblasti diferencijalnih jednaåina.
Pretpostavqa se da je na taj naåin poãtovana tradicija da se govornik
sveåanom skupu obraña nekom opãtom temom kojom ñe izloæiti svoje
poglede i svoje ideje o unapreœewu oblasti o kojoj je reå. Meœutim, razlog
moæe biti i to ãto je Petroviñ na taj naåin æeleo da zadovoqi i
kriterijum originalnosti.
Svoj rad iz matematiåke fenomenologije Petroviñ je ugradio u obimno
delo Elementi matematiåke fenomenologije (1911).
46