Zastita zrtava i prevencija trgovine ljudima - UN.GIFT.HUB - UN ...

Zajednički program UNHCR, UNODC i IOM za borbu protiv trgovine ljudima u Srbiji
Značajan faktor viktimizacije jeste i neobrazovanje ili niži nivo obrazovanja
(a videli smo da je većina žrtava, odnosno potencijalnih žrtava u ovoj kategoriji)
83 . I ovaj faktor jeste usko povezan sa siromaštvom i marginalizacijom
84
. Neobrazovana lica obično nemaju potrebna saznanja i veštine da se čuvaju
od rizičnih situacija, nemaju prilike da se informišu o opasnostima koje prete
od viktimizacije, povodljivija su i lakovernija. S druge strane, neobrazovanost
obično znači i nezaposlenost i siromaštvo, te s tim u vezi veću izloženost riziku
viktimizacije trgovinom ljudima.
Može se zaključiti i da trend rasta siromaštva koincidira sa pojavom svetske
ekonomske krize. Imajući u vidu predviđanja ekonomista da će kriza najviše uticati
na ekonomiju Srbije u 2011. godini, može se očekivati povećanje siromaštva,
a s tim u vezi i trgovine ljudima.
Nasilje u porodici, disfunkcionalne porodice i poremećeni odnosi predstavljaju
drugi bitan faktor koji od pojedinaca koji su trpeli nasilje ili nisu imali
adekvatnu porodičnu podršku i zaštitu kao deca stvara podesne potencijalne
žrtve. Nasilje je s jedne strane povezano i sa socioekonomskim položajem porodice
(ili je bar u porodicama lošijeg socioekonomskog položaja ono vidljivije i/
ili ogoljenije), a sa druge strane sa teškom i sporom razgradnjom patrijarhalnog
modela porodice i predrasuda koje se vezuju za očekivane društvene i porodične
uloge muškarca i žene, pojavom diverziteta porodičnih modela i neadekvatnog
društvenog odgovora na ovaj oblik nasilja, i uopšte visok prag društvene tolerancije
na nasilje i negovanje kulture nasilja. A najčešće žrtve nasilja u porodici
jesu upravo žene i deca, dakle oni koji su najčešće i žrtve trgovine ljudima. Jedan
od oblika nasilja u porodici, ili njegov nastavak može biti trgovina ljudima,
te se tako članovi porodice koji imaju moć u istoj (npr. roditelji) mogu pojaviti u
ulozi trgovaca decom. Takođe, u želji da pobegne od nasilja, žrtva nasilja se lako
može obreti u novoj ulozi — ulozi žrtve trgovine ljudima. Internalizacija uloge
žrtve (nasilja u porodici) može ometati spoznaju viktimizacije trgovinom ljudima
i činiti žrtvu veoma podesnom za kontrolisanje i manipulacije različite vrste. Podaci
o rasprostranjenosti nasilja nad ženama 85 i decom 86 su alarmantni i čini se
da je nasilje u porastu, ali se to može tumačiti i većom vidljivošću ove pojave i
spremnošću da se ona prijavi, kao i da se na nju reaguje.
Što se tiče zaštite dece bez (adekvatnog) roditeljskog staranja, veliki
broj njih ostaje nevidljiv za sistem. Pretpostavka je i da mnogo ove dece
živi na periferiji gradova, ali s obzirom na to da većina njih nije ni upisana u
matične knjige rođenih, evidencija o njihovom postojanju počinje da biva vidljiva
tek kada ih policija dovede zbog skitnje, prošnje ili krađe. Jedan broj dece
koja žive na ulici je ipak registrovan u evidenciji ustanova socijalne zaštite. To
su uglavnom deca koja su pobegla od siromaštva u porodici ili su ih roditelji
83
Najveći broj siromašnih registrovan je u porodicama sa šest ili više članova, kao i među osobama koje nemaju završenu
osnovnu školu i među nezaposlenima i radno neaktivnim osobama. Ibidem, str. 23-24; Da trendovi u ovoj sferi nisu obećavajući
govore najnoviji podaci: stopa nezaposlenosti u Srbiji je u aprilu 2010. godine iznosila 19,2% (18,6% za muško stanovništvo i
20,1% za žensko), a u odnosu na isti mesec 2009. porasla je za 3,6%. Stopa neformalne zaposlenosti (zaposlenost “na crno”) u
aprilu 2010. godine iznosi 19,8%. Najviša stopa zaposlenosti jeste u Beogradu - 39,6%, a najmanja u Vojvodini - 35,4% (prema:
Republički zavod za statistiku, Anketa o radnoj snazi, Saopštenje od 30. juna 2010).
84
O značaju obrazovanja i njegovoj vezi sa siromaštvom i nejednakošću govori i Evropska komisija: “Znanje je motor održivog
razvoja... Jačanje obrazovanja je jedan od najefikasnijih načina borbe protiv nejednakosti i siromaštva”, Commission Working
Document: Consultation on the Future “EU2020” Strategy, Brussels, 24. 11. 2009, COM(2009) 647 final, p. 5.
85
I. Vidaković, “Rasprostranjenost nasilja u porodici”, u: V. Nikolić-Ristanović (ur.) Porodično nasilje u Srbiji, Viktimološko društvo
Srbije, Prometej, Beograd, 2002, str. 13—14.
86
O podacima o nasilju nad decom u porodici (i uopšte o nasilju nad decom): Nacionalna strategija za prevenciju i zaštitu dece
od nasilja, “Službeni glasnik RS”, br. 122/08.
73