Zastita zrtava i prevencija trgovine ljudima - UN.GIFT.HUB - UN ...

Zajednički program UNHCR, UNODC i IOM za borbu protiv trgovine ljudima u Srbiji
Socioekonomski status
Socioekonomski status žrtava bi se mogao opisati kao izuzetno loš, što
prema istraživanjima iz ranijeg perioda nije bio slučaj 74 . Većina žrtava je vrlo
siromašna, iz siromašnih porodica, bez zaposlenja, a one koje rade — rade povremeno,
sezonski, slabo plaćene poslove i to “na crno”. Većina žrtava sa kojima
su radili ispitanici iz fokus grupa nemaju ni lična dokumenta, a zbog problema
sa prijavom prebivališta ne mogu ni doći do istih. “Pravno nevidljiva” deca, bez
matičnog broja, posebno su pogodne mete trgovaca ljudima.
Bilo je žrtava koje su poticale iz porodica izbeglih ili interno raseljenih
tokom devedesetih godina prošlog veka, ali se većinom radi o porodicama koje
su ostale sa nerešenim statusom u teškim ekonomskim i socijalnim prilikama.
Opšte je zapažanje da su najranjivije izbeglice i raseljena lica koji žive u kolektivnim
centrima, bez perspektiva za promenu statusa. Među njima je najugroženija
populacija mladih, “druga generacija izbeglica”, rođena ili odrasla u kolektivnim
centrima ili u naseljima velike/male koncentracije stanovništva.
Porodice žrtava trgovine su često korisnici MOP-a i njihov ekonomski status
je ispod ili na donjoj granici zadovoljenja osnovnih egzistencijalnih potreba,
ali ima i porodica čiji je socioekonomski status na nivou donjeg proseka ili je porodica
procenjena kao srednjeg ekonomskog statusa, ali disfunkcionalna.
Obrazovanje
Ispitanici na fokus grupama ističu da je i obrazovni profil žrtava veoma loš.
Ima nepismenih, sa nezavršenom osnovnom školom, a najviši obrazovni domet
jeste srednja škola. Interesantno je da među žrtvama stranog državljanstva nema
nepismenih i da su one višeg obrazovanja (vrlo često višeg i visokog). Međutim,
one su siromašne ili dolaze iz porodica u kojima su trpele nasilje, što potencira
vezu između siromaštva i uopšte višestruke marginalizacije i viktimizacije trgovinom
ljudima. Interesantno je poređenje sa obrazovnim profilom žrtava u prethodnom
periodu (2001—2004). Naime, 2003. godine je bilo 50% žrtava poreklom
iz Srbije sa visokim obrazovanjem, a 20% u 2004. godini, dok su žrtve stranog
porekla i tada bile boljeg obrazovnog profila. 75
Centri za socijalni rad daju slične odgovore. Žrtve su najčešće, kako sami
navode, “niskog” ili “nižeg” obrazovanja ili su “napustile osnovnu školu”, a u nekoliko
slučajeva bilo je reči o nepismenim licima, pri čemu se navodi da su i “vaspitno
zapuštene”. Samo u dva slučaja se pominju osobe ženskog pola sa završenom
srednjom školom, starosti 17 odnosno 34 godine. Iako su u većini slučajeva centri
radili sa maloletnim licima, pa bi se moglo zaključiti da zbog svog uzrasta žrtve
nemaju bolje obrazovanje, to nije tačno, jer se najčešće radilo o devojčicama koje
74
U periodu od 2001. do 2004. godine ekonomski status identifikovanih (i asistiranih) žrtava trgovine ljudima ocenjen je u
značajnom broju slučajeva kao prosečan ili kao loš, te se ukazivalo na to da siromaštvo nije najvažniji push faktor za viktimizaciju.
Tako je u 2003. godini 57% žrtava poreklom iz Srbije bilo prosečnog ekonomskog statusa, da bi se tek u 2004. godini pojavila
polarizacija po ovom pitanju. Naime, pojavljuje se određeni udeo žrtava (35%) veoma lošeg ekonomskog stanja, dok je 15% njih
bilo veoma dobro situirano, R. Surtees, op. cit., p. 520.
75
R. Surtees, op. cit., p. 503, p. 518.
63