youth change - youthXchange

y o u t h X c h a n g e 1 

www.youthexchange.net - tungo sa sustenableng pamumuhay 

youthX 

change 

training kit para sa responsableng pagkonsumo - ANG GABAY 

2nd UPDATE edition

y o u t h X c h a n g e 

Copyright © 2008 UNESCO-UNEP 

2 

This publication may be reproduced in whole or in part and in any form for educational or nonprofit 

purposes without special permission from the copyright holder, provided acknowledgement 

of the source is made. UNESCO-UNEP would appreciate receiving a copy of any publication that 

uses this publication as a source. 

No use of this publication may be made for resale or for any other commercial purpose 

whatsoever without prior permission in writing from UNESCO-UNEP. 

First edition 2002 

Second edition 2008 

The designations employed and the presentation of the material in this publication do not imply 

the expression of any opinion whatsoever on the part of the United Nations Educational Scientifical 

and Cultural Organisation and the United Nations Environment Programme concerning the 

legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning delimitation 

of its frontiers or boundaries. 

Moreover, the views expressed do not necessarily represent the decision or the stated policy 

of the United Nations Educational Scientifical and Cultural Organisation and the United Nations 

Environment Programme, nor does citing of trade names or commercial processes constitute 

endorsement. 

A United Nations Publication ISBN 92-807-2128-3


w w w . y o u t h x c h a n g e . n e t 

youth 

X 

change 

t u n g o s a s u s t e n a b l e n g p a m u m u h a y 

A N G G A B A Y 

training kit para sa responsableng pagkonsumo 

United Nations 

Educational, 

and Cultural 

Organization 

United 

Nations 

Environment 

Programme


P 

a 

u 

n 

a 

n 

g 

S 

a 

l 

i 

t 

a 

Ang UNESCO at UNEP ay nagpapasalamat nang lubos sa mga nagbuhos ng oras at 

lakas sa paglikha at pagbibigay ng komento sa YouthXchange, Ang Gabay. 

Ang librong ito ay inihanda sa pamamahala ng UNEP Division of Technology, Industry 

and Economics (DTIE) at UNESCO Division of Secondary Technical and Vocational 

Education, na likha ng Méta (Media, Ecology and Technology Association) sa 

pakikipagtulungan ng Consumers International. Si Patrizia Lugo Loprieno ang nagsulat 

para sa, Ang Gabay, at namahala sa Grupo ng Méta (Madhavi Bhatt at Peter 

Williams) para sa edisyon ng 2002 at sa lumabas na 2006 update (Ilaria Alegrozzi 

at David Gerstein). Ang koordinasyon sa proyektong ito ay pinangasiwaan ni Isabella 

Marras, Programme Officer sa UNEP DTIE at Julia Heiss, Programme Specialist 

sa UNESCO- Education Sector. Sina Christine Knights at Alina Tugend mula sa 

Consumers International ay nagbigay gabay para sa unang edisyon ng Ang Gabay. 

Malaking pasasalamat din kina Bas de Leeuw, pinuno ng Integrated Resource Management, 

Sustainable Consumption and Production Branch, at sa lahat ng kawani 

at kabahagi ng proyektong ito sa UNEP DTIE, para sa kanilang tulong at suporta, at 

teknikal na kagalingan. 

Ang mga naunang salin nitong librong ito ay ipinamahagi rin sa mga naunang humikayat 

sa UNEP at UNESCO na magpasimula ng pagkukunang impormasyon at edukasyon 

ukol sa Sapat na Pagkonsumo para sa mga kabataan. Kabilang dito ang mga 

nakasama sa UNEP/UNESCO Expert Workshop on Youth, Sustainable Consumption 

and Lifestyles (Paris, 6-7 November 2000). 

Mula nang ito’y ilunsad noong 2002 ang YOUTHXCHANGE ay naisalin na sa higit 

15 wika at naipamahagi sa halos apat na sulok ng mundo sa pamamagitan ng 

mga organisasyong kapartner nito. Ang mga tagasalin para sa Youth Xchange ay 

masasabing mga aktibong organisasyon (pribado, gobyerno o NGO) at dahil dito, 

ang gabay na ito’y nababasa ng 400,000 tao. Sila ang mga tunay na ambasador 

at tagapagtaguyod nitong nasabing proyekto. Makikita ang buong listahan ng mga 

katuwang na organisasyon sa ibaba. 

4 

Ang paraan ng pagkakasulat ng pangalawang edisyon ng YOUTHXCHANGE ay kahalintulad 

ng nauna, kabilang ang mga mga bagong dagdag impormasyon at pagbabago. 

Ang ating daigdig ay humaharap sa matinding krisis. Sa punto 

www... 

youthxchange.net 

Ang mga YXC partner sa 

buong mundo 

Sa ngayon ang YXC - Ang 

Gabay ay mababasa sa mga 

sumusunod na wika dahil sa 

tulong ng mga katuwang na 

organisasyon ng UNEP: 

Portuguese (2003) - Sonae 

Comercio e Servicios; Istituto do 

Consumidor [comunicacao@ 

sonae.pt]; [dgc@dg.consumidor. 

pt]; [ana.cabral@ic.pt] 

Korean (Republic of South 

Korea, 2004) - Consumers Korea 

[jokim@consumerskorea.org] 

Spanish (Messico, 2004) - 

Secretaría de Medio Ambiente y 

Recursos Naturales (Semarnat); 

Procuraduría Federal del Consumidor 

(PROFECO) [tiahoga@ 

semarnat.gob.mx]; [quejas@ 

profeco.gob.mx] 

Catalan (Spain, 2004) - Ajuntament 

de Barcelona 

[recursos@mail.bcn.es] 

Castellano (Mexico, 2004) - 

Secretaría de Medio Ambiente 

y Recursos Naturales (Semarnat); 

Procuraduría Federal 

del Consumidor (PROFECO); 

[quejas@profeco.gob.mx] 

Hungarian (2004 and 2006) 

- Association of Conscious Consumers; 

Association for 

Environmentally Aware 

Management [lewis@tve.hu; 

toth@kovet.hu] 

Chinese (2005) - Cina Centre 

for Environmental Education; 

Broad Company [mayufei@ 

chinaeol.net] 

Flemish (Belgium, 2004) - 

UNESCO Platform Vlaanderen 

[info@unescovlaanderen.be] 

Norwegian (Norway, 2005) - 

Ministry of Children and Equality; 

Ideebanken, Consumer Council 

[oey@bld.dep.no]; [kirsten@ 

idebanken.no]; [post@forbrukerradet.no]


ng ekonomiya at kaunlarang panlipunan, nalalagay tayo ng dagdag na bigat sa pangangalaga 

sa kalikasan. Ang hindi maayos na produksyon at pagkonsumo, kasama 

ang hindi pantay na distribusyon ng yaman-pinagkukunan, ang siyang nagbunsod 

ng higit na agwat sa pagitan ng mga taga-Hilaga at Timog. 

Napagtantiya na kung ang lahat ng tao sa mundo ay kagaya ng mayayamang bansa 

sa pagkonsumo, mangangailangan pa tayo ng apat na dagdag na planetang daigdig. 

Ang mga kabataan ngayon ay mahalagang sektor ng ating populasyon bilang 

mga konsyumer, at ang kanilang paraan ng pagkonsumo ay may malaking kinalaman 

sa kahahantungan ng ating pagkonsumo sa kinabukasan. Ang kanilang desisyon 

bilang mga konsyumer ay may malaking impluwensiya sa paglaki at paglago 

ng ating consumer market at pamamaraan ng buhay. Samakatuwid, mahalagang 

bigyan ng atensyon ang kanilang pamumuhay upang mabawasan ang maaksayang 

uri ng pagkonsumo at mahikayat ang lahat tungo sa sustenableng pag-unlad. 

Bilang konsyensiyang pangkapaligiran ng UN, ang United Nations Environment Programme 

(UNEP) ay nagbibigay halaga sa mabilis na pagtugon upang baguhin ang 

pandaigdigang paraan at pagtingin sa pagkonsumo at produksyon. 

Sa bahagi naman ng United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization 

(UNESCO) higit nitong tinitingnan ang papel ng edukasyon sa paghubog ng 

ating pag-uugali, pagpapahalaga, at asal habang nagbibigay ng kapasidad, kakayahan 

at komitment sa mamamayan sa pagbuo ng isang sustenableng kinabukasan. 

P 

a 

u 

n 

a 

n 

g 

S 

a 

l 

i 

t 

a 

Sa pamamagitan nitong YOUTHXCHANGE, ang UNEP at UNESCO ay kumikilos 

upang ipakita sa mga kabataan na posibleng makamit ang ating mga mithiin para 

sa magandang kinabukasan kahit sa ating mumunti’t pang-araw-araw na pamumuhay. 

Executive Director UNEP 

Director-General UNESCO 

French (France, 2005) - 

EKWO Magazine with Ministère 

de l’écologie et du développement 

durable [monica@ekwo. 

org] 

Italian (Italy, 2005) - Veneto 

Region; Veneto Environment 

agency [psalmaso@arpa.veneto. 

it] 

Arabic (Dubai, 2005) - Emirates 

Diving Association; Ministry 

of Immigration; Knowledge and 

Human Development Authority 

[ibrahim.alzubi@khda.gov.ae] 

Basque (Basque Region - 

Spain, 2006) - Basque Regional 

Government Industry authority; 

IHOBE (Environment authority) 

[josebe-alonso@ej-gv.es]; [xabier. 

gonzalez@ihobe.net] 

Japanese (Japan, 2007) 

- Hakuhodo LTD with Nippon 

express LTD [satoru.mizuguchi@ 

hakuhodo.co.jp] 

Greek (Greece, 2007) - 

Mediterranean Information Office 

[alampei@mio-ecsde.org] 

Slovenian (Slovenia, 2007) - 

Ministry of the Environment and 

Spatial Planning [Alenka.Burja@ 

gov.si] 

Philippino (Philippines, 2009) 

- Young Artists Fellowship for the 

Environment [yafe2004@gmail. 

com]; [laiden@yafe.ph] 

Español (Argentina, 2008)- 

Instituto Argentina para el Desarrollo 

Sustentable (IADS); 

Consumidores Argentinos (CA); 

[matias@iadsargentina.org] 

www... 

youthxchange.net

6 

y o u t h X c h a n g e


06 Ang YXC 

Kabataan sa mundo; Ang Papel ng impormasyon; 

Inisyatibo ng UNEP / UNESCO sa Kabataan at 

SUSTENABLENG PAGKONSUMO 

09 Edukasyon Para Sa 

Pagbabago 

Ang Edukasyon para sa Sustenableng 

Pamumuhay 

11 Ang Sustenableng 

Pagkonsumo 

Konsepto ng Sustenableng Pagkonsumo; 

Salik 4 at 10; Pamamaraan ng pagbabago 

13 Pagpili ng Sustenableng 

Pamumuhay 

Suliraning may maraming anyo; Mga katotohanan 

at bilang; Pagsusuri ng mga paksa 

17 Pag-aalaga 

Krisis sa pagkain; Pangangailangan ng dagdag na 

impormasyon; Paano bawasan ng kemikal? 

21 Paglalakbay 

Mobilidad; Emisyong Karbon; Pagdepende sa 

sasakyan 

24 Paglayo 

Bugso ng malakihang turismo; Sustenableng 

Pagbabakasyon 

27 Pagbabawas Sa Basura 

Produksyon; mga katotohanan at bilang; 

Ecodesign; Ang kabutihan ng limang R 

33 Pagtitipid Sa Enerhiya 

Pagkonsumo; Mga katotohanan at bilang; 

Renewable Energy ; Pagtitipid sa kuryente 

35 Lagay Ng Panahon 

Pagbabago ng klima; pagkasira ng ozone; Mga 

katotohanan at bilang 

39 Magtipid sa Tubig, Ligtas 

Na Tubig 

Pagkonsumo; Mga katotohanan 

at bilang; Di pagkakapantay sa 

pagitan ng Hilaga at Timog; 

Isang isyung kritikal 

42 Pagbiling Walang Pasakit 

Child Labor; Karapatan sa 

edukasyon; Mga kondisyon sa 

pagawaan, di kapantayang 

pangkasarian, karapatang pantao 

48 Mabuhay at Mamuhay 

Kalupitan at testing sa hayop; 

Biodiversity; Endangered species 

53 Cool at Responsable 

Fashion; Matalinong Pamimili 

Sweatshop; Malinis na Damit 

61 Umaksyon 

Globalisasyon, Maalam na pagpili 

Pag-igting sa pagsiyasat ng 

mamimili;Mapagkawang 

pamumuhunan 

65 Pagtuklas Sa 

Pandaigdigang Komunidad 

Media; Bugso ng patalastas; Iyong 

Mga karapatan at obligasyon; Idolo 

at ojens 

69 ANG YXC Website 

70 Networking: Mga Gabay Sa Paggamit 

Bakit ang internet?; Networking bilang kagamitan 

sa pagsasanay;www.youthx change.net: 

ang aming website 

Mga Sanggunian 

www... 

youthxchange.net


8 

The YXC 

project 

“The starting point for a 

better world is the belief that 

it is possible.” 

[Norman Cousins, 

American writer] 

Ang kabataan ang pag-asa ng 

bayan - Dr. Gat Jose Rizal, 

Pambansang Bayani ng Pilipinas 

Ayon sa Second Quarter 2008 

Social Weather survey, 59% ng 

Pamilyang Pilipino o’ 10.6 milyon 

ang naniniwalang mahirap sila, 

24% ang nagsasabing na sa 

borderline sila at 17% lamang ang 

naniniwalang hindi sila mahirap. 

www.sws.org.ph 

Inaasahang lalaki nang higit sa 50% ang populasyon ng daigdig sa pagsapit ng 

2050 na bubuo ng humigit-kumulang ay 9 na bilyong tao sa buong mundo. 

Tinatayang karamihan sa mangyayaring pagbulusok ay magaganap sa mga papaunlad 

na bansa o’ developing countries. 

Nangangahulugan ito ng mas malaking hamon sa pagpapanatili ng 

likas-yaman, biodiversity, at balanseng ekolohikal ng ating planeta na siyang ating 

tahanan. Kailangan ng pagbabago sa pagtingin natin sa ating mga pinagkukunangyaman, 

higit sa lahat, ang mga paraan ng paggamit natin nito. Ang pagtataguyod 

sa Sustenableng Pagkonsumo ay higit na kailangan sa kasalukuyan at sa mga 

darating na panahon. 

Kalahati sa kabuuang populasyon ng mundo ay edad 20 pababa at 90% sa 

mga kabataang ito ay nakatira sa mga papaunlad na bansa o developing countries. 

Ang mga kabataan ay kritikal na tagapagtaguyod sa global na komunidad at siyang 

may pangunahing papel at makinarya para sa pagbabago sa hinaharap. 

Kung kaya’t ang sigla, motibasyon at pagkamalikhain ng mga kabataan ay mahalagang 

kakayahan nila sa pagtatamo ng pagbabago. 

Ang librong ito at ang mga kaugnay na website ay nakatuon bilang tool kit upang 

matulungan ang mga tagasanay (tulad ng guro) sa pakikisalamuha sa mga kabataan. 

www... 


Nasa Iyo Ba ang 

Kinabukasan? Noong 

2000, kinapanayam ng 

UNEP at UNESCO ang 

10,000 kabataan na 

nasa pagitan ng 18-25. 

Layunin nitong buksan 

ang dayalogo sa kanila 

ukol sa: 

antas ng kanilang kamalayan 

at interest sa Sustenableng 

Pagkonsumo; 

bigat ng kanilang pangako sa 

pagtamo ng sustenableng 

pamumuhay; 

ang kanilang pananaw sa 

kinabukasan at ang kanilang 

maaaring papel bilang mga 

pinuno sa paghubog ng mga 

responsableng pamamaraan 

ng pagkonsumo. 

Batay sa survey, marami pa rin sa 

mga kabataan ang hindi malinaw 

sa kanilang pamamaraan ng 

pagkonsumo. Sa partikular, ang 

mga rumesponde ay: 

nagpahayag ng kanilang 

mabibigat na agam-agam 

para sa kanilang kinabukasan: 

kabilang ang sa kalikasan, 

karapatang pantao at 

kalusugan; 

nakakaintindi sa epekto 

ng kanilang paggamit at 

pagtatapon ng mga produkto 

sa kapaligiran subalit hindi 

kabilang dito ang asal nila sa 

pamimili; at 

karamihan sa kanila ay mas 

pipiliin ang pansariling aksyon 

kaysa sa kolektibong pagkilos 

para mapaunlad ang mundo. 

Mula sa mga resultang ito, 

ang UNEP at UNESCO ay 

nagbigay ng konklusyon na may 

pangangailangan sa isang 

maaasahan, malinaw at bukas 

na impormasyon sa paliwanag 

at mga pagsubok bunsod ng 

Sapat na Pagkonsumo sa mga 

kabataan. Makikita ang survey 

sa: www.unep.fr/pc/sustain 

youth/research-project.htm


Idinisenyo ito upang gabayan ang mga grupong pangkabataan, NGOs at guro sa 

pagbibigay-kaalaman ukol sa Sustenableng Pagkonsumo at mapasigla ang mga 

kabataang kumilos mula teorya tungo sa pagsasanay. 

Kinakailangan nating mabigyang-pansin ang mga paraan at kung ano ang ating 

mga nililikha at kinokunsomo. Ngunit upang ito’y maisakatuparan nang mas 

matipid, kailangan natin bilang mga konsyumer ang mga sumusunod: 

malinaw na impormasyon; 

mga sustenableng produkto at serbisyong na malayang 

nakukuha; 

sapat na imprastraktura. 

Binibigyang-diin din ng kit na ito ang relasyon sa pagitan ng mga isyung kultural, 

heograpikal, at pang-henerasyon. Partikular rito, binibigyang diin ng YOUTHX- 

CHANGE kung paanong ang Sustenableng Pagkonsumo ay may direktang kaugnayan 

sa kalidad ng buhay, mahusay na paggamit ng yaman (likas at pantao), 

pagbabawas ng basura, isyung etikal gaya ng child labor, kalupitan sa hayop, patas 

na kalakalan at kapantayang-panlahat. 

Sa mga bahaging tulad ng ‘Pag-aalaga,’ ‘Paglalakbay’, ‘Cool at Responsible’, malalaman 

ang tungkol sa kalusugan, paano ang ating pagkain o pananamit, ang epekto 

ng ating pagbabakasyon o pagbibyahe sa mga probinsya at syudad, at marami 

pang iba. 

Population aged 15-24 

Medium variant (2005-2010) 

Where 2005 % of total 2010 % of total 

/Thousands population /Thousands population 

Africa 188,597 20.8 207,688 20.6 

Europe 101,029 13.9 92,242 12.7 

Lat. America 

& Caribbean 105,665 18.8 107,543 18.0 

Asia 711,633 18.2 737,388 17.9 

Northern America 46,818 14.2 49,255 14.2 

Iba’t-iba ang kahulugan ng 

kabataan, sa iba’t ibang bansa. 

Sa Republic Act (RA) 8044 ng 

Pilipinas, ang kabataan ay may 

edad na 15-30 taon gulang. Sa 

Presidential Decree 603 ng Pilipinas 

naman, ang kabataan ay may 

edad 21 pababa. Sa World Health 

Organization (WHO), ang kabataan 

ay nasa edad 15-24. Ang 

RA 804 ang umiiral na batayan sa 

Pilipinas. (Mula sa Philippine 

Toolkit for Development ng National 

Youth Commission at 

UNFPA, na inilabas sa publiko 

noong taong 2005). 

Oceania 5,132 15.5 5,457 15.6 Mula sa: [http://esa.un.org/ 

unpp/index.asp?panel=2]


Sa kasaysayan ng Pilipinas, 

nanguna ang mga kabataan 

upang lumaban sa mapaniil na 

pamahalaan. Naging dinamiko 

ang pakikibaka—mula sa panulat, 

tabak, pagmartsa sa kalye 

hanggang paggamit ng text o 

cellphone at internet upang 

malayang maipahayag ang 

kanilang saloobin sa kasalukuyang 

rehimen. Bagaman, 

nangungunang kritiko ng 

pamahalaan ang kabataang 

Pilipino, naging malikhain din 

sila upang maging pro-active na 

makipartner sa gubyerno, NGO 

at business community sa mga 

proyektong makakatulong sa 

bayan. Kung kaya’t naitatag ang 

Ten Accomplished Youth 

Organization (TAYO) upang 

taun-taun ay kilalanin ang mga 

angking proyekto ng kabataan sa 

buong Pilipinas. 

Tinatalakay din ng YXC ang ilang mas kilala nang isyu tulad ng pagbabago sa klima at 

ozone layer, problema sa enerhiya, tubig, child labor at karapatang pantao, kapakanan 

ng mga hayop at biodiversity. Ang gabay na ito ay tumutukoy sa mga paraan ng 

pagggamit at pang-aabuso natin sa ating pinanggagalingang-yaman, sa mga makabagong 

solusyon sa pangangasiwa sa nabanggit nang may higit na kalinawan, at 

sa kahalagahan ng pagrespeto sa mga tao at sa kanilang kakayahang baguhin at 

paunlarin ang ating lipunan. 

Isang malalimang pag-unawa sa ating lipunang malakas sa pagkonsumo, kaakibat 

ang mga mekanismo nito at ang maaaring taglay ng aktibong mamamayan bilang 

susi sa paghubog ng kinabukasan ay mababasa sa mga bahaging ’Umaksyon’ at 

‘Pagtuklas sa Pandaigdigang Komunidad’. 

www.youthxchange.net 

10 

Sa huling bahagi ng gabay na ito, malalaman mo ang mahahalagang link ng YOUTHX- 

CHANGE website. Ang huling kabanata ng tool kit na ito ay baha-bahaging paglalarawan 

upang matalakay ang mga interaktibong kakayahan ng website para sa edukasyon. 

www... 


Need to know more on the YXC 

project? Have a look at the 

Trainer’s room section: 

- [what is YXC?] 

- [case-based knowledge] 

- [YXC approach] 

- [pedagogical guidelines] 

YXC Network –Ang sinumang 

may kakayahang mag-internet 

ay maaaring makasali sa 

programang ito. Hindi hadlang 

ang wika para makamit ang 

pababago. 

Mula pa 2002, ang YouthXchange 

bilang gabay ay naisalin na 

sa 15 wika at sa ngayon ay 

isasalin pa sa tatlo pang wika 

-- Japanese, Slovenian, Greek. 

Mula Tsina hanggang Italya, mula 

Dubai o sa Lima, Peru, tinataya 

ng UNEP at UNESCO na nababasa 

na ng 400,000 katao ang 

YouthXchange. 

Ang proyektong YouthXchange, 

sa pagdaan ng mga panahon 

ay nabuo bilang network 

ng mga organisasyon na 

aktibong ipinagpapatuloy 

ang edukasyon tungo sa 

Sustenableng Pagkonsumo 

at nakikipagtulungan sa 

antas ng lokal gamit ang 

parehong gabay at ayon sa 

maipagkukumparang lapit ng 

pagtuturo. 

Ang opisyal na YXC site ay 

mababasa rin sa French [www 

youthxchange.net/fr] at may YXC 

partners na may bersyong lokal, 

puntahan lamang ang [www 

youthxchange.org] kung 

nakakaintindi ka ng Korean at 

kung ikaw naman ay taga 

Colombia, sumangguni sa 

[www.jovenesporelcambio.org]. 

Ang mga katuwang na 

organisasyon sa YouthXchange 

ay nagpatunay na ang 

proyekto sa Sustenableng 

Pagkonsumo ay maaaring 

maging isang katotohanan, 

gaano man ito kakumplikado, 

at maisasabuhay ng mga 

kabataan sa paraang 

makabuluhan, at sa konteksto 

rin ng aktibong palitan ng mga 

ideya at mga karanasan.


Noong Disyembre 2002, Inaprubahan ng UN General Assembly ang United Nations Decade of 

Education for Sustainable Development (2005-2014) at ang UNESCO ang natalagang pangunahing 

ahensya para sa malawakang pagpapakilala nito. Bilang pangunahing ahensya sa 

edukasyon ng United Nations, ang UNESCO ay may malaking bahagi sa pagtatalaga ng pamantayan 

ng edukasyon sa sustenableng pag-unlad o’ education for sustainable 

development (ESD). 

Ang pangunahing layunin ng Decade of Education for Sustainable Development ay mapakilos 

ang bawat isa at makita na ang ESD ay naisasakatuparan ng libu-libong institusyon sa mga 

lokal na komunidad, kasama ang pagsasanib ng mga prinsipyo ng sustanableng pag-unlad sa 

iba’t ibang bahagi ng sitwasyon ng edukasyon. Naimbitahan ang mga pamahalaan mula sa iba’t 

ibang panig ng mundo upang palakasin ang kanilang kontribusyon sa sustenableng 

pag-unlad sa pamamagitan ng edukasyon upang malawakang mapakilala ito. 

Edukasyon 

Para sa 

Pagbabago 

“The object of education is to 

prepare the young to educate 

themselves throughout their 

lives.” 

[Robert Maynard Hutchins, 

Americaneducator] 

Ang ESD ay tumutulong upang ang mga mamamayan ay maging mas handa sa pagharap 

sa mga pagsubok ng kasalukuyan at hinahanarap, at mabuting pinuno ng na kikilos ng 

responsible para sa mundo. Ang ESD ay isang masalimuot at nagbabagong konsepto, kung 

kaya limang uri ng pangunahing pag-aaral tungkol rito ang pinagbubuti: “learning to know, 

learning to do, learning to be, learning to live together, at learning to transform oneself and society.” 

Walang isang paraan ng edukasyon para sa sustenableng pag-unlad: Ang bawat isang 

bansa ay kailangang magtalaga ng kani-kaniyang sariling prayoridad at pagkilos. Ang layunin, 

prayoridad at proseso kung gayon ay dapat nakabatay sa lokal na komunidad, sa sitwasyon 

ng lipunan at ekonomiya na naipapatupad batay sa maayos na paraan. Ang ESD ay mahalaga 

para sa mauunlad at papaunlad na bansa. Ang mga prinsipyo ng ESD ay dapat nagtataguyod 

ng mga sumusunod: 

Pagrespeto sa dignidad at karapatang pantao ng lahat sa buong mundo at 

pangako sa pang-sosyal at pang-ekonomiyang hustisya para sa lahat; 

Pagrespeto sa karapatang pantao ng susunod na henerasyon at pangako na 

ang responsibilidad ay nakaatang sa lahat ng henerasyon; 

Pagrespeto ang pag-aalaga sa pagkakaiba-iba, at pangangalaga sa 

kapaligiran; at 

Pagrespeto sa pagkakaiba-iba ng kultura at pangako sa pagbubuo ng 

isang lokal na global na kultura ng pagtanggap na may kapayapaan, walang 

diskriminasyon o pag-aaway-away. 

Mula sa: [www.unesco.org/ 

education/ desd]; [www. 

unesco.org/ccivs/New-SiteCC- 

SVI/ CcivsOther/esd/ esdpresentation.htm]


Ang ESD ay kumakatawan ng bagong hangarin ng edukasyon, na tumutulong sa 

lahat ng tao na higit na maunawaan ang mundong kanilang ginagalawan, na kumikilala 

sa masalimuot at pagkakaugnay-ugnay ng kahirapan, maaksayang pamumuhay, paglaki 

ng populasyon, kalusugan, pag-aaway at paglapastangan sa karapatang pantao na mga 

banta sa hinaharap. 

“NO BLACK OR WHITE.” 

Kelly Misa, Model and Fashion Columnist 

Photography by Ash Castro 

Ang bagong hangarin ng edukasyon ay nakatuon sa pangkalahatan at interdisciplinary 

na paraan sa paghuhulma ng kaalaman at kakayahan na kailangan para sa 

sustenableng hinaharap; bahagi rin nito ay pagbabago ng prinsipyo, pag-uugali at pamumuhay. 

Ito ay nangangailangan ng pagbabago ng sistema ng edukasyon, patakaran 

at nakagawian upang mabigyang lakas ang bawat isa, bata man o matanda, na 

gumawa ng desisyon at kumilos ng tama batay sa kultura at lokal na pamamaraan sa 

pagsagot sa problema na nagbabanta sa ating kinabukasan. Sa ganitong paraan, ang 

mga tao, anuman ang edad, ay nabibigyang lakas upang makagawa at masuri ang alternatibong 

hangarin ng sustenableng bukas at masagot ang hangarin na ito sa pamamagitan 

ng pagtutulungan. 

Ang pangunahing hangarin ng UN Decade of Education for Sustainable Development ay 

isang mundo na kung saan ang bawat isa ay may pagkakataong makamit ang mga 

benepisyo mula sa edukasyon at matutunan ang mga prinsipyo, pag-uugali, at pamumuhay 

na kailangan para sa isang sustenableng bukas at para sa positibong pagbabago ng 

lipunan. Ito ay may apat na layunin: 

Mapadali ang networking at pakikipag-ugnayan ng mga tao at 

institusyon sa ESD; 

Mapaunlad ang kalidad ng pagtuturo sa ESD; 

Matulungan ang mga bansa upang umunlad at makamit ang Millenium 

Development Goals; 

Mabigyan ang mga bansa ng bagong oportunidad upang maisama ang 

ESD sa pagpapaunlad ng edukasyon. 

Ang YouthXchange ay nasa puso ng gawaing ito ng UN, sapagkat ang YouthXchange 

ito ay naglalayong maitaguyod ang sustenableng pamumuhay. 

“Making the abstract real, and developing the capacities of individuals and 

societies to work for a sustainable future is, essentially, an educational enterprise.” 

12 

mula sa: [www.unesco.org/education/desd] 

www... 


How can you integrate 

sustainability issues into the 

class curricula? How do you put 

theory into action? 

Have a look at the Trainer’s 

room: this section is particularly 

addressed to teachers and 

trainers. The aim is to provide 

them with a ‘mini-guide’ for 

an integrated and educational 

approach to the website, making 

their task of introducing SC to 

students easier. 

By offering a series of class 

activities, trainers can raise 

interest and activate their 

students’ participation. 

Youngster are confronted with 

complex issues like healthy 

living, consumption check-up, 

media-literacy, etc.: they are 

asked to develop a concrete 

approach to sustainability’s main 

issues and to take action by 

increasing awareness, critical 

analysis and networking. 

[www.youthxchange.net/main/ 

trainersroom.asp]


Ang Sustenableng Pagkonsumo ay paghahanap ng mga magagawang solusyon sa 

di-pagkakapantay-pantay – sa lipunan at kalikasan – sa pamamagitan ng mas responsableng 

asal para sa lahat. Partikular dito, ang Sustenableng pagkonsumo ay nakaugnay sa 

produksyon at pamamahagi, paggamit at pagtatapon ng mga produkto at 

serbisyo at higit na impormasyon upang mapag-isipan ang kanilang mga gamit. Nakatuon 

ito sa paninigurong ang mga pangunahing pangangailangan ng buong mundo ay nakakamit 

habang nababawasan ang hindi kailangan at naiiwasan ang pagkasira ng kalikasan. 

Ang Sustenableng pagkonsumo ay mahalagang sangkap ng sustenableng pag-unlad o’ sustainable 

development at ng isyung may kahalagahan para sa United Nations: 

“Ang sustenableng pag-unlad] ay pag-unlad, na nangangahulugang nakakamit sa kasalukuyan ang mga pangangailangan 

nang hindi nakokompromiso ang susunod na henerasyon sa pagkamit nila ng kanilang sariling mga 

pangangailangan.” 

Ang simulain sa pagbabago ay responsibilidad ng pamahalaan, institusyong nag 

reregularisa, non-government organizations (NGOs) at business community. Subalit, ang 

papel ng global na mamimili ay lubhang mahalaga sa pagtulak sa mga nasabing grupo 

upang kumilos nang mas mabilis at mahusay. 

“Ang sustenableng pagkonsumo ay tungkol sa kapangyarihan ng lahat ng mga indibidwal. Walang 

sinuman ang walang pag-asa. Lahat ay maaaring magdesisyon kung siya ay bibili o’ hindi ng mga 

maka-kalikasang produkto. Ito mismo ay huhubog sa sustenableng produkyon.” 

Kung kaya’t dalawang ahensya ng United Nations, ang UNESCO at UNEP, ay nagsanib 

puwersa upang maipamalay sa mga kabataan ang mga opurtunidad dulot ng sustenableng 

pamumuhay at higit na mabigyan sila ng kakayahan sa paglikha ng kaibahan kahit sa 

kanilang pang-araw-araw na pamumuhay. 

Ang 

Sustenableng 

Pagkonsumo 

“The object of education is to 

prepare the young to educate 

themselves throughout their 

lives.” 

[Robert Maynard Hutchins, 

Americaneducator] 

Patuloy na tinatalakay ng UNEP- 

DTIE ang implikasyon ng Sapat 

na Pagkonsumo sa mga eksperto 

sa lahat ng panig ng mundo. 

Ang SC-Net, na isang forum ng 

mga debate at palitan ng mga 

impormasyon, ay bukas sa mga 

kontribyusyon mula sa lahat: 

puntahan ito sa www.uneptie.org/ 

sustain. 

Ang depinisyong ito ang 

malawakang tinatanggap ngayon, 

na pinaghanguan sa Brundtland 

Report [Gro Harlem Brundtland et 

al., Our Common Future, WCED, 

New York-Oxford, Oxford 

University Press, 1987, p.43] 

Kofi Annan, dating Secretary- 

General ng United Nations, New 

York, 29 Abril 2004. 

Teaching and Learning for a 

sustainable future - a multimedia 

professional development 

programme, UNESCO 2001 

Karamihan sa 

pakahulugan ng 

Sustenableng pagkonsumo 

ay nakakahalintulad sa 

mga 

sumusunod na katangian: 

pagtugon sa mga 

pangangailangan ng tao; 

pag-ayon sa 

de-kalidad na buhay 

sa pamamagitan ng 

maayos na paraan ng 

pamumuhay; 

pamamahagi ng yaman 

sa pagitan ng mayaman 

at mahirap; 

pagkilos na may 

malasakit sa susunod na 

henerasyon; at 

pag-iisip sa epekto 

ng ‘cradle-to-grave’ 

(mula pagkapanganak 

hanggang kamatayan) sa 

tuwing komukonsumo; 

Cradle to Grave approach- 

Ito ay pagbibigay konsiderasyon 

sa anumang produkto o serbisyong 

tinatangkilik natin. Halimbawa, 

sa pagiging maluho sa mamahaling 

gadgets—kinakailangan mong 

pag-isipan kung saan galing ang 

mga hilaw o raw material sa 

paggamit nito, ang kalagayan ng 

mga manggagawang nagdisenyo 

nito, kung paano ito kinakalakal sa 

pamilihan hanggang makarating sa 

mga palad mo. At kapag 

pinagsawaan mo na, may maganda 

bang sistema na pagbabasura na 

maaring mangalaga sa mga parte 

ng gadget mo? 

www... 


More on defining SC? Have 

a look at [www.unep.fr/pc/ 

sustain]; [www.unesco.org/ 

education/tlsf/theme]


Anumang kahulugan ng Sustenableng Pagkonsumo ay nagdidiin sa kung paanong 

ang pagkonsumong matitipid ay isang prayoridad. Gayunman, ang pagkonsumong kaiba 

sa nakasanayan ngunit episyente ay ang susing hamon sa lahat. Higit na kinakailangan 

ngayon ay pagbibigay ng kakayahan sa lahat ng oportunidad na makakonsumo ng sapat. 

Tinatayang may higit sa 2 bilyong tao sa mundo ang may higit na pangangailangan 

upang mabuhay nang maayos: 

UNEP, Youth and Sustainable 

Consumption, Nairobi/Paris, 

October 1999. 

Ernst von Weisacker, Amory B 

Lovins and L Hunter Lovins. Factor 

Four: Doubling Wealth, Halving 

resource use, Earthscan 

publications, UK 1998; www. 

factor10-institute.org 

“Maraming tao sa daigdig ang nangangailangan pa ng higit na pagkonsumo upang 

mabuhay lang. Ang iba naman ay nangangailangang maging responsible sa kanil 

ang pagpili. Sa bandang huli, ito’y nangangahulugang mas kaunting mapagkuku 

nan ng kailangan at mas kaunting buga [ng polusyon] ang nalilikha, habang nag 

sisilbi sa pangangailangan at kagustuhan ng populasyon 

ng daigdig.” 

Isang paraan ng pagtingin dito ay ang lapit na FACTOR 4 at FACTOR 10 na nagsasabing 

tayo ay dapat mamuhay nang makahigit dalawang beses pa sa inaasahan ngunit 

nakagagamit lamang ng kalahati ng mahahalagang yaman sa mga darating na dekada. 

Kinakailangan nating kumilos tungo sa pagpapahusay sa paggamit ng yaman ng mga 

industriyalisadong bansa bago sumapit ang 2050. Ang mga pamamaraan ng produksyon 

at pagkonsumo ay dapat maging episyente (nang 4 hanggang 10 beses) kung nais natin 

nang matagalan at mas pantay na pagtamo ng yaman para sa lahat. 

14 

UNEP Resource Kit 

on Sustainable 

Consumption and 

Production - Ito ay 

nasusulat sa Ingles at 

Pranses, at binubuo ng 

mga impormasyon 

tungkol sa advertising, 

ecodesign, enerhiya, 

pagkain, pabahay, 

pamumuhay, mobilidad, 

Information Technology, 

tela, turismo at tubig. 

Nagbibigay ito ng 

impormasyon para sa 

pangkalikasan at pang 

lipunang epekto ng 

mga nabanggit. 

Ikwinukwento rin nito ang 

magagandang karanasan 

sa buong mundo at mga 

payo sa indibidwal, 

kumpaya at lokal na 

pamahalaan na maaring 

isagwa ng bawat isa. 

[www.unep.fr/pc 

sustain/10year/SCP 

Resource_Kit.htm] 

Ang Millennium 

Development Goals 

ay ang walong mithiin 

na dapat makamit 

sa taong 2015 na 

tumutugon sa mga 

pangunahing pagsubok 

ng mundo. Ang mga 

aksyon at target ng 

MDGs ay nakapaloob sa 

Millennium Declaration 

na sinusunod ngayon 

ng 189 na bansa at 

nilagdaan ng 147 na 

pinuo ng bansa nuong 

UN Millennium Summit 

nuong September 2000. 

Ang walang MDG ay 

ang mga sumusunod: 

ay nahati sa 18 na 

target na nasusukat 


48 na pamantayan. 

Ang Sustenableg 

Pagkonsumo ay nabuo 

nuong 2002 World 

Summit for Sustainable 

Development (WSSD) 

bilang susing paraan 

upang makamit ang 

MDGs. Tingnan ang pahina 

16. 

[www.undp.org/mdg]


Ano nga ba ang ibig sabihin ng sustenable para sa ating lahat? Anong magagawa natin 

para maging higit na responsable? Anong dapat nating unahin, ang pangangalaga 

nga ba sa kalikasan o pagsugpo sa kahirapan? Ano ang dapat mauna, ang ating kalusugan 

o ang sa daigdig? Ilan lamang ito sa mga tanong na kay hirap sagutin. 

Ang Sustenableng Pagkonsumo ay isang isyu na patuloy na nagbabago at ang mga 

sagot sa mga tanong ukol dito ay hindi mga simpleng oo at hindi. Gayunpaman, napakaraming 

isyung bumubuo ng mas malaking larawan nito: ang mga susunod ay ilang 

pasada ukol sa mga paksa at hamon kaugnay nito. 

Sa lalong pagkasira ng ating kapaligiran, lalo tayong nanganganib - lalo atang susunod na 

mga henerasyon. Araw-araw, 50 klase ng halaman ang nalilipol o na-e-extinct . Ilan kaya 

iyon sa bawat linggo, buwan, taon? Naniniwala ang maraming syentipiko na karamihan 

sa mga halamang ito ay maaaring magpakukunan ng lunas para sa malulubhang sakit. 

Kaya’t sa bawat pagkawala ng isang klase ay nangangahulugan hindi lamang ng tuluyang 

pagkasira sa ating kapaligiran kundi isang malaking kawalan para sa kaligtasan 

ng ating kinabukasan. 

Ayon sa ulat ng GLOBAL FOOTPRINT NETWORK, ang isang mamamayan (ng daigdig) sa 

ngayon ay nangangailangan ng 2.2hektarya (ang isang hektarya ay katumbas ng isang 

palaruan ng football para malikha ang lahat ng pangangailangan ng nasabing indibidwal 

sa loob ng isang taon, at para rin maitapon nang maayos ang lahat ng nalikha niyang 

basura. 

Gaano ba tayo kayaman? 

Isipin mo ito: Ang Pilipinas ay itinuturing na isa sa 17 pinaka-diverse o mayamang bansa pagdating sa mga 

hayop o halaman. Ang mga bansang ito ang sinasabing nagmamay-ari ng 70% ng kabuuang biodiversity 

ng hayop at halaman sa buong mundo. 

Mayroong 52,000 species o klase ng nilalang sa ating bansa. Mula rito, 13,500 na klase ng halaman ang 

bumubuo sa 5% kabuuang fauna ng halaman ng mundo. 

Bukod sa yaman at dami ng mga nilalang, ang ating bansa ay kakikitaan rin ng mga hayop na endemic o 

dito lamang matatagpuan. Tinatayang 80% ng amphibian, 68% ng reptilia, 64% ng mammal, 44% ng ibon 

at namumulaklak na halaman ay sinasabing na dito lamang nabubuhay sa ating lugar. 

Mula sa: Second Philippines Progress Report on the Millennium Development Goals, United Nations, 2005 

Pagpili sa 

Sustenableng 

Pamumuhay 

“Current trends in 

consumption will swamp any 

gains technology does provide 

unless there are radical 

changes in the way we consume 

resources.” 

[Barbara Young, UK 

Environment Agency Chief 

Executive, 2003] 

[www.footprintnetwork. org]. 

Tingnan rin: Living Planet Report 

2006 [www.panda.org /news_ 

facts/publications/ living_planet_ 

report/index.cfm] 

OPINYON 

Sa panahon ng kahirapan, 

hindi nagiging prayoridad 

ang isyu ng kalikasan. Mas 

mahalaga sa mamamayang 

Pilipino ang isyu ng kung ano 

ang kanilang kakainin, paano 

sila makakaraos sa mga 

pangunahing gastusin at iba 

pa. Ngunit napatunayan rin ng 

mga trahedyang dumaan sa 

bansa, na kung paano 

direktang nakakaapekto sa 

kabuhayan ng tao ang 

pagkasira ng kapaligiran.


16 

Mukha ng bata 

Iba-iba ang mukha ng kabataan 

sa Pilipinas. Sa Maynila, may 

mga kabataang nakakasunod 

sa bagong usong cellphone 

na maaring umabot hanggang 

P40,000 ang halaga. Marami rin 

namang kabataan ang 

tumatakas pa sa klase para 

lang makapag-shopping o’ 

makapanood ng sine sa mall, 

o’ di kaya ay makapaglaro ng 

paborito nilang on-line game. 

Samantalang sa mahihirap na 

probinsya sa Pilipinas, may 

mga kabataang naggagapas ng 

palay upang may maipambayad 

sa gastusin sa paaralan. At 

habang naaliw ang ilang 

kabataan sa lungsod sa 

makukulay na ilaw ng disco 

tuwing Biyernes, may mga 

kabataan naman sa malalayong 

probinsya ang nabubuhay sa 

dilim sapagkat walang 

pagkukunan ng kuryente. 

Mapalad ka pa kung 

nakakatulog ka sa maliit na 

banig, sapagkat sa libo-libong 

kabataan sa ilang bayan sa 

Mindanao ang napipilitang 

tumira sa evacuation center at 

naiipit sa labanang tila walang 

katapusan. 

“May naririnig kami dyan ngayon 

na isuko raw namin ang titulo, 

bibigyan naman ng benepisyo. 

Pero ayaw ko, dahil ang katwiran 

ko dito kami nabubuhay, ito ay 

akin kailanman” --Tatay Pulo 

(Manalo) Calatagan Batangas sa 

gitna ng kanyang agam-agam na 

mabawi ang kanyang lupang 

sinasaka na dati’y ibinigay na sa 

kanya sa ilalim ng Comprehensive 

Agrarian Reform Program (mula 

sa panayam ng Probe para sa 

episode na Pina(nga)kong Lupa) 

www.probeTV.com 

Kung ganon, masasabi ba nating pantay-pantay ang ating mga responsibilidad 

upang makamit ang Sapat na Pagkonsumo? Hindi, dahil iba’t iba ang pamamaraan ng 

pagkonsumo sa iba’t ibang panig ng mundo. 

Ang mga nasa Hilagang Amerika ay komokonsumo ng 9.4 ektarya kada taon, ang mga 

taga-Europa naman ay 4.8 ektarya, ang mga taga-Aprika ay 1.1 ektarya at ang mga 

taga-India ay 0.8 ektarya. Ang pigurang ito ay ang pangkaraniwang pagtataya lamang, 

at hindi pa kasama ang malaking pagkakahati ng mayaman at mahirap ng mga tao sa 

isang partikular na bansa. 

Sa ngayon, 20% ng mga pinakamayamang tao ay kumokonsumo ng halos 75% ng 

likas na yaman ng ating planeta. Ang pag-aari naman ng 225 pinakamayamang 

indibidwal sa mundo ay may halagang katumbas ng kinikita ng mga taong nasa 

ibabang 47% ng pandaigdigang populasyon o 2.5 bilyong katao. 

Naipapakita rin nito na ang problema sa distribusyon at pagkonsumo (ng mga 

pangangailangan at kalakal) ay “out of balance”. Sa training kit na ito, makikita 

ang marami sa nabanggit na problemang ito at malalaman din ang mga solusyon na 

may kinalaman sa aspeto ng ating pamumuhay. 

Sa usapin naman ng pagbabahagi, marami ang nag-iisip na ang ating planeta ay hindi 

nakalilikha ng sapat upang mapakain ang lahat. Mali. Ang hindi patas na pamamahagi 

ng pagkain ang siyang dahilan kung bakit 800 milyon ang kulang sa nutrisyon sa buong 

mundo ngayon. 

www... 


How far from sustainable are 

your consumption habits? How 

many planets would we need if all 

humans consumed as you do? 

Go to the Test & play section and 

surf on the [Look out for your 

prints] page: YXC has gathered 

together a number of provocative 

games to help you answering 

these questions. Caution: some 

quizzes may surprise you, shock 

you, or make you think. Please 

remain calm... but not too calm!! 

Ang Ecological Footprints 

ay isang paraang upang 

malaman ang epekto 

ng ating mataas na 

pangangailagan sa yamang 

likas. Maaari itong gamitin 

para maikumpara ang mga 

pangangailangan ng ating 

lifestyle o’ pamumuhay 

(pagkain, pagmamaneho, 

pagbili ng mga produkto at 

iba pa) sa kakayahan ng 

kalikasan na maibigay ito 

sa atin. 

Halimbawa, sa 

pamamagitan ng Footprints 

na ito, masusukat ang 

ating inilalagay na 

bigat sa kalikasan sa 

paraan ng pagsukat ng 

kakailanganing lupain at 

karagatan para maibigay 

ang ating pangangailangan 

at malaman din ang 

sukat/lawak ng lupa 

para sa nililikha nating 

basura. Sa pamamagitan 

nito, maaaring nating 

mauunawaan ang 

kahahantugang ng ating 

desisyon kaugnay ang 

pagkonsumo, produksyon, 

paglalagay ng lupang 

tirahan, at pati ang 

pangangalaga sa basura. 

Ayon sa Living Planet 

Report 2006 na inilabas 

ng WWF at isinagawa ng 

Global Footprint Network, 

ang ating Ecological 

Footprints noong 2003 ay 

25% higit na malaki sa 

kapasidad ng ating planeta. 

Kung ito’y magpapatuloy, 

tinatayang sa pagdating ng 

2050, ang ating Ecological 

Footprints ay dodoble 

pa higit sa kaya ng ating 

planeta. Lumalabas na 

kakailanganin ng dalawang 

taon para makabawi ang 

ating planeta sa kung 

anung ating ginagamit 

at winawaldas sa loob ng 

isang taon. 

[www.footprintnetwork.org]


Sa kabilang banda, ang pag-aaksaya ng pagkain ay madalas na problema sa mga 

mayayamang lipunan. Isang ulat mula sa Britanya na nagsasabing 30-40% ng mga 

pagkain ay nasasayang lamang at hindi naman nakakain; sa Estados Unidos naman 40- 

50% n pagkain na handa nang anihin ay hindi naman ang nasasayang. Ang epekto ng 

mga basurang ito ay hindi lamang sa usaping ng gastos sa pera. Sa ating kalikasan, ito’y 

nagdudulot ng: 

maaksayang paggamit ng kemikal na pataba at pestisidyo 

mas malaking pangangailangan sa gasolina para sa transportasyon 

mas maraming nabubulok na pagkain, mas maraming methane gas na nalilikha 

ang methane ay isa sa mga mapanganib na greenhouse gas na nagdudulot ng 

pagbabago sa klima. 

Sa kabilang banda, maaari bang mabawasan ang pagka-aksaya ng pagkain at ang masamang 

dulot nito sa kapaligiran habang sinusulosyonan din ang problema ng kahirapan? 

Sa puntong ito makakatulong ang Food Bank. 

Ilan ba sa mga problema at solusyon ang maaaring hinaharap natin sa pang-araw-araw 

nating pamumuhay? 

Nuong taong 2000-2002, ang bilang ng mga taong undernourished sa buong mundo ay umabot sa 852 

million: 815 dito ay mula sa mga papaunlad na bansa (developing countries), 28 milyon mula sa bansang 

nasa transisyon, at 9 milyon mula sa mga industriyalisadong bansa. Mula sa [www.wfp.org/aboutwfp/ 

introduction/hunger_what.asp?section=1&sub_section=1] 

Sa Pilipinas, noong taong 

2006, ang yaman ng sampung 

pinakamayayamang tao sa 

Pilipinas na nagkakahalaga ng 

US $ 12.4 bilyon ay katumbas 

sa sa pinagsamang taunang 

kita ng 9.8 milyong 

pinakamahirap na pamilya. 

Sanggunian: The Philippine 

Poverty Situation: Beyond 

Poverty Measures, Inequality 

Grows 

Lutong Fastfood / Pagpag 

Masarap kumain ng spaghetti 

sa mga fast food chain. 

Gayunpaman, may mga 

mahihirap na bata naman sa 

Pilipinas ang kumakain ng 

tira-tirang pagkain na itinapon 

sa basurahan ng mga fastfood 

chain na ito. Kinokolekta nila 

ang tira-tirang pagkain mula 

sa mga itinapong styrofore, 

niluluto sa lumang lata ang 

gatas, at pinagsasalusaluhan 

Ang Pilipino ay mabubuhay raw sa halagang P36 kada araw, ito ay ayon sa poverty threshold ng 2007 National Statistical Coordinating Board. 

Paano mo itataguyod ang maayos na pamumuhay sa halagang P36/ araw? 

P325-P350 – minimum wage ng isang manggagawa sa NCR 

P756- daily cost of living ayon sa National Wage and Productivity Board (NWPB) noong August 2007 

P662.93 – daily cost of living para sa isang pamilyang may limang miyembro ayon sa NWPB 

P403.34- daily cost of living para sa isang pamilya sa mga agrikultural na lugar 

P10.36 – kita kada oras ng isang taong nagtatrabaho sa palayan 

P4.69 – kita kada oras ng isang taong nagtatrabaho sa koprahan 

P140-150- isang kilo ng baboy sa pamilihan (at patuloy na tumataas....) 

P100-P110- isang kilo ng galunggong sa pamilihan (at patuloy na tumataas....) 

P250-P290- isang kilo ng baka (at patuloy na tumataas....) 

P40- presyo ng isang kilong bigas (special) 

P32.63 – presyo ng isang evaporated na gatas (at patuloy na tumataas....) 

P11 – presyo ng sardinas (at patuloy na tumataas....) 

P6 – presyo ng noodles 

P12- minimum na bayad sa bus 

P290 -callcard na kinokonsumo natin sa bawat tatlong araw 

Ipinalabas ang dokumentaryo tungkol sa P36 sa Sine Totoo ng GMA-7 

(Tala ng mga presyo at pigura ay mula sa www.bulatlat.com/news/6-49/6-49-wage.htm, www.nwpc.dole.gov.ph/pages/ncr/cmwr_table.html at www.marroxas.com/ 

welcome/pricemonitoring.pdf) 

Global Food Banking 

Network (GFN) – 

Milyun-milyon sa 

pinakamahirap na tao sa 

mundo ay kinukulang sa 

pagkain, samantalang 

napakalaki naman ng 

mga sobrang pagkain ang 

nasasayang. 

Ang GFN ay naglalayong 

mabawasan ang kagutuman 

sa undo sa pamamagitan 

ng pagpapaayos ng 

pamamahagi ng pagkain 

sa pamamagitan ng ”food 

bank” at ng network nito sa 

buong mundo. Nagsimula 

ang operasyon ng GFN 

noong Hulyo 1, 2006 nang 

ito ay itatag ng America’s 

Second Harvest, Canadian 

Association of Food Baks, 

Mexican Association of 

Food Banks at ng Argentine 

Association of Food Banks. 

Sa pagtutulungan ng mga 

organisasyong ito, naitatag 

ang pinakamalaking 

pribadong network na 

lumalaban sa kagutuman 

sa buong mundo na 

nagdadala ng 2.6 bilyong 

libra ng pagkain sa higit 

32 milyong tao taun-taon. 

Naitatag ng GFN ang 

matibay na pagtutulungan 

sa mga bansang Argentina, 

Canada, Colombia, Ghana, 

Guatamela, Israel, Japan, 

Mexico, United Kingdom at 

Estados unidos. 

Sa ngayon, mayroong 

tinatayang 1,000 food 

bank sa buong mundo na 

namamahagi ng 3.5 bilyong 

pound taun-taon. (70% sa 

kanila ay mula sa myembro 

ng GFN). Ang isang 

foodbank ay tumutulong 

sa 40,000 katao, at 

namamahagi ng tinatayang 

75 libra sa bawat tao kada 

taon. Sa kabila nito, kaunti 

pa rin sa 50 milyon ng 852 

milyong taong nagugutom 

ang naabot ng mga food 

bank. 

Malinaw na may 

pangangailangan 

pa rin na palawakin ang 

naabot ng mga food bank 

na ito sa pamamagitan ng 

pagtatayo ng mga bagong 

food bank. 

[www.globalfoodbanking.org]


Putting priorities into perspective… 

MDGs: what we should achieve… 

(by 2015) 

US$* 

(billion) 

... compared to what we 

are spending now for: 

US$ 

(billion) 

where 

year 

1. Eradicate extreme poverty and hunger 

TARGET 1: reduce by half the proportion of people living on less than a 

dollar a day 

54/62 

military equipment & services 

1,001 

worldwide 

2005 

TARGET 2: reduce by half the proportion of people who suffer from hunger 

halving the proportion of child malnutrition 

29.6 

pet food & pet care products 

37 

North America 

2006 

2. Achieve universal primary education 

TARGET 3: ensure that all boys and girls complete a full course of primary 

schooling 

11 

alcoholic drinks 

56 

UK 

2004 

3. Promote gender equality and empower women 

TARGET 4: eliminate gender disparity in primary and secondary education 

preferably by 2005, and at all levels by 2015 

0.4/0.6 

cosmetic surgery 

8.5 

USA 

2004 

4. Reduce child mortality 

TARGET 5: reduce by two thirds the mortality rate among children 

under five 

extending the coverage of maternal and newborn care 

6.1 

ice cream & frozen desserts 

36.6 

USA 

2004 

child and maternal immunisation in the poorest countries 

3.5 

baby clothing & footwear 

16.8 

USA 

2005 

5. Improve maternal health 

TARGET 6: reduce by three quarters the maternal mortality ratio 

providing universal access to sexual and reproductive health services 

23 

cosmetics & toiletries 

48.2 

Western Europe 

2005 

6. Combat HIV/AIDS, malaria and other diseases 

TARGET 7: halt and begin to reverse the spread of HIV/AIDS 

22.1 

weight-loss products 

49.2 

Europe 

2004 

TARGET 8: halt and begin to reverse the incidence of malaria and other 

major diseases 

3.2 

cut flowers 

40 

worldwide 

2005 

7. Ensure environmental sustainability 

TARGET 9: integrate the principles of sustainable development into national 

policies and programmes; reverse loss of environmental resources 

funding protected areas (PA) for biodiversity conservation 

12/13 

sea cruises 

28.3 

USA and Europe 

2005 

TARGET 10: halving the proportion of people without sustainable access to 

drinking water 

10 

bottled water 

100 

worldwide 

2006 

TARGET 11: improving lives of 100 million slum dwellers 

20 

jewellery & watches 

59.4 

USA 

2005 

8. Develop a global partnership for development 

TARGET 12: develop more fully an open trading and financial system that 

is rule-based, predictable and non-discriminatory, including a commitment 

to good governance, development and poverty reduction - nationally and 

internationally 

10.2 

online gambling 

12 

worldwide 

2005 

18 

TARGET 13: address the least developed countries’ special needs. This 

includes tariff- and quota-free access for their exports; enhanced debt relief 

for heavily indebted poor countries; cancellation of official bilateral debt; and 

more generous official development assistance for countries committed to 

poverty reduction 

TARGET 14: address the special needs of landlocked and small island 

developing States 

-80 

9.9 

farm subsidies 

personal travel & tourism 

321 

348 

USA, EU, Japan 

Europe 

2004 

2005 

TARGET 15: deal comprehensively with developing countries’ debt problems 

through national and international measures to make debt sustainable in the 

long term 

implementing the Heavily Indebted Poor Countries (HIPC) Initiative 

63.2 

advertising 

451 

worldwide 

2007 

TARGET 16: In cooperation with the developing countries, develop decent 

and productive work for youth 

no data 

video games 

23 

worldwide 

2006 

TARGET 17: In cooperation with pharmaceutical companies, provide 

affordable access to essential drugs in developing countries 

no data 

illicit drugs 

322 

worldwide 

2005 

TARGET 18: In cooperation with the private sector, make available the 

benefits of new technologiesespecially information and communications 

technologies 

improving mobile phone infrastructure in developing countries 

56 

digital consumer electronics 

167 

worldwide 

2006 

* Estimated needed funds per annum. 

MDGs’ estimated budgets calculations are still controversial. The figures mentioned in this table were extracted from official statistics (see Sources, p. 82-83) 

but have no scientific ambition. The table simply aims at visualising the imbalances reported in this chapter higlighting some paradoxal comparisons between spending 

areas. The table does not make any value judgement and nor intends to suggest shifting of funds from one area to another. The research work was carried out between 

January and March 2007.


Pag-aalaga 

“No issue is more compelling 

than the air we breathe, be it 

hot or cold, be it hawk or 

human.” 

[Jack Nicholson, actor] 

Ang kalusugan ay kayamanan, ayon sa matandang kasabihan. Patuloy na 

dumarami ang mga taong pumipili ng malusog na uri ng pamumuhay. Ang paniniguro sa 

kalusugan ay paniniguro rin para sa isang malusog na planeta. Ang pagbabago sa ating 

pamumuhay ay kapakinabangan din ng ating planeta. 

Ang pagkain ay mahalagang salik sa kalusugan. Sa ngayon, may mga taong pumipili 

ng mga produktong pagkain na masustansya subalit nalikha sa paraang mas kaunti ang 

naidudulot na pinsala sa kapaligiran at hindi malupit sa mga hayop. Gayundin, marami rin 

ang nais ng mga pagkaing ligtas at walang mga di-inaasahanang pinsala. 

Ilang krisis na kaugnay ang pagkain – mad cow disease (Bovine Spongiform Encephalopathy 

o BSE), foot and mouth, dioxin sa manok – ang nagtutulak sa maraming mamimili 

na piliin ang mas sustenable at sertipikadong mapagpipilian (pagkaing organiko at GMO 

free). 

Ang mga mamimili sa mauunlad na bansa ay nagsisimula na ring sumuporta ng mga 

establisyamentong umiiwas sa pagkasayang ng pagkain. Sila rin ay humihingi ng mas 

maraming impormasyon ukol sa kung anong kanilang mapipili sa mga supermarket 

– gaya ng mayroon kayang GMO ang delatang ito ng tomato sauce? May hormone kayang 

nagpalaki sa hayop na pinanggalingan nitong karne? Ang mga ito’y nagpapakita ng 

konsepto ng mapagpipilian: may ibang walang pakialam kung may GMO sa kanilang 

kinakain, ngunit ang mas mahalaga’y may sapat na impormasyon ang naihahatid upang 

ang mga mamimili’y makapili. 

Isaw. Ito ang bituka ng manok 

o baboy na iniihaw at 

binebenta bilang streetfood 

sa Pilipinas, maaring kasama 

ng sikat na fishball at kwekkwek 

at sinasawsaw sa suka o 

matamis na sarsa. Dahil mura, 

kinagigiliwan itong kainin hindi 

lang ng mga bata, kung hindi 

maging ng mga matatanda. 

Ngunit may ilang pag-aaral 

na rin ang nagpapatunay sa 

masamang epekto nito sa ating 

kalusugan. Ang isaw na sana’y 

pantawid gutom sa nakakarami 

ay maaring pagmulan ng 

kanser at iba pang sakit. 

May mainit na debate tungkol sa 

GMO. Upang higit na maliwanagan 

tungkol dito, pumunta sa www.foodbiotech.org 

Itinatag ng Don Bosco 

Foundation for Sustainable 

Development, Inc. ang 

Bios Dynamis Health 

Food Center sa Davao 

City. Ito ang kaunaunahang 

tindahan ng 

mga organikong pagkain 

sa nasabing syudad. Ang 

mga produkto sa nasabing 

Center ay 100% ligtas sa 

kemikal, bukod pa rito 

tinutulugan ng Don Bosco 

ang mga magsasaka. 

Taliwas sa karaniwang 

paniniwala na ang mga 

organikong pagkain ay 

mahal, mabibili sa Center 

ang mga pagkain sa 

murang halaga. (Mula sa 

artikulo ni Jeffrey Tupas 

ng INQUIRER MINDANAO 

na pinamagatang “Putting 

money where the 

conscience, “ Hulyo 15, 

2007) 

Nutrition, health & beauty are 

the three pillars of ‘Respecting 

our bodies’, the first thematic 

room of the YXC website. A lot 

of disparities still exist around 

the globe concerning access to 

food and health care. We live in a 

world of strong contrasts! 

That’s why the Facts & figures 

section put together [hunger] 

and [globesity], [organic food] 

and [harmful eating], [meat 

production] and [clean water], 

food wastage [how much is 

www... 


thrown away?] and [food 

miles], [indoor pollution] 

and [acid rain]... they are all 

interconnected issues! 

The world is complex but 

there are simple ways to start 

changing it! Have a look at the 

dep’t store to discover organic 

food & drink products - [organic 

ice cream], [soul food], an 

alternative to junk take-away 

food [Indian lunch box], and 

much more...


May mga kampanya sa ibang 

bansa na isinasagawa ng 

Sustainable Agriculture Food and 

Environment Alliance [www. 

sustainweb.org/chain_fm_index. 

asp] 

Upang higit na maunawaan ano 

ang mga E-numbers, tingnan ang 

www.hacsg.org.uk. 

Hakbang Pasulong 

 

 

 

 

 

Umiwas sa mga pagkaing GM (genetically modified) hangga’t mapatunayang ang 

mga ito’y walang maidudulot na masama; 

Umiwas sa mga produktong nanggagaling pa sa malayong lugar at hindi naman 

regular na napapatubo o mga prutas na nilalako sa pamilihan ngunit wala sa 

panahon; 

Dapat na hikayatin ang ating mga pabrika ng pagkain at pamilihan na maglagay ng 

sapat na impormasyon sa mga tatak ng ating binibiling pagkain; 

Piliin ang mga bitamina at mga pampalusog na pagkain na gawa sa natural na 

sangkap at hindi sa kemikal. 

Alamin ng husto ang tungkol sa mga ”E-numbers” na siyang nagbibigay ng 

artipisyal na kulay at pampalasa sa mga pagkain. 

20 

Ang mga non-biodegradable ay 

hindi nabubulok. Pumili ng 

biodegradable. [http://glossary. 

eea.europa.eu/EEAGlossary] 

“AIM THE ORGANIC LIVING.” 

Corey Wills, Vegetarian/ 

Yoga Instructor/ Model 


Ang pagkonsumo naman ng mga organikong pagkain at pagiging vegetarian 

ay mga klase ng pamumuhay na pinipili ng ibang tao, madalas dahil nais nila ng mas 

malusog na pangangatawan o dahil ito ay bahagi ng kanilang kultura. Kung tutuusin, 

ito’y kapaki-pakinabang sa ating kalikasan sapagkat ang pagkonsumo ng karne ay 

may mas malaking epekto sa kalikasan. Kinakailangan ng mas maraming lupa sa 

pag-aalaga ng mga hayop kaysa sa pagtatanim ng gulay. 

Kinakailangan ng 25/35 kg ng cereals upang makakuha tayo ng 1 kg ng karne: 

kung kaya’t sa hindi pagkain o pagbabawas ng pagkonsumo ng karne maaari ring 

makabawas o makaiwas sa mga suliraning pangkapaligiran dulot ng pagpaparami ng 

hayop na siyang pinanggagalingan ng nasabing karne. Mas kaunti nga ang naidudulot 

na problema ng pagpaparami ng manok: tinatayang kaunti ng 15 beses kumpara sa 

pagkain ng isang hain o’ serving ng karne. 

Ang pangangalaga ay hindi rin nalalayo sa pagpili ng mga produktong panlinis ng ating 

bahay at katawan. Maraming produkto ang may mga kemikal na nakadaragdag ng 

polusyon at non-biodegradable. 

Bocha - ito ang tawag sa 

double dead na baboy na 

napatunayang binebenta 

sa ilang pamilihan sa 

Metro Manila. Ang double 

dead na baboy ay iyong 

mga namatay sa sakit at 

kinatay para ibenta pa rin 

sa mga mamimili. 

Ang GMO o genetically 

modified organism 

(GMO) ay kung saan ang 

genetic na materyales 

ng isang oganismo ay 

nabago gamit ang mga 

stratehiya ng genetic 

engineering na mas kilala 

sa tawag na recombinant 

DNA technology. Sa 

pamamagitan nito, 

nababago ang natural na 

katangian ng nasabing 

organismo. (Sa ganang 

amin, ang pagpili ng mas 

masustansyang pagkain ay 

maaring mas laganap 

na sa mauunlad na bansa 

kaysa sa papaunlad pa 

lamang na bansa. May 

mga artikulo at pagaaral 

kung saan dahil sa 

kahirapan ay nabubuhay 

ang mga mahihirap na 

Pilipino sa pagdidildil 

ng asin o toyo sa kanin, 

o’ di kaya’y dahil mas 

mura ang noodles 

kaysa maghanda ng 

masustansyang pagkain.)


 


Narito ang mga maliliit na bagay na makakapagbawas sa atin sa paggamit ng kemikal: 

 

 

 

 

 

 

Alamin kung ano ang laman ng mga produktong panlinis, pabango at kosmetiko, 

kabilang ang mga sangkap nito at ano ang nagagawa ng mga ito sa iyo at sa 

kapaligiran; 

Gumamit ng maka-kalikasan at di malupit o’ sinusubok (sa hayop) na mga produkto 

kung maaari, at laging gumamit nito sa paraang tamang-tama at di labis sa 

inaasahan; 

Isiping mabuti kung ilang beses ka naglalaba ng damit. Umiwas sa pag-dry clean 

ng damit, marami sa kemikal ng prosesong ito ay pollutants o nakakasira sa 

kapaligiran; at 

Kung kinakailangang gumamit ng pesticide o pestisidyo , gamitin ang pinakaligtas. 

Kung kokonsulta sa doktor, laging tanungin kung ang kanyang nireresatang gamot 

ay mabisang epekto kahit na ito’y nasa katamtamang dosage. 

Tingnan ang iyong lalagyanan ng mga gamot at itapon nang maayos ayon sa 

rekomendasyon ng eksperto. Ang mga hindi mo naman nagagamit subalit may bisa 

pa ay maaaring ibigay sa mga mangangailangan. 

Mga Kemikal: Tapusin ang 

kanilang masamang epekto! 

Para sa karagdagang 

impormasyon, [www.pmac.net/ 

pestenv]; [www.ianr.unl.edu/ 

pubs/pesticides/index] 

Ang Matepok sa Katol- 

Hindi lang mga lamok ang 

pwedeng mamatay dahil sa 

katol. Katumbas ng paninigarilyo 

ng 75-137 istik ang pagsindi at 

pag-ubos ng isang katol dahil sa 

naibubuga nitong particulates 

(particulate matter o PM) o 

mga nakakalasong kemikal na 

hindi nakikita ng mata, tulad 

ng aerosol. Nagtataglay din ito 

ng nakamamatay na kemikal 

na formaldehyde (formalin) 

na halos katumbas din ng 

naiilalabas sa paghithit ng 51 

istik ng sigarilyo. “Environmental 

Health Perspectives,” September 

2003 (Weili Liu, Junfeng 

Zhang, Jamal H. Hashim, 

Juliana Jalaludin, Zailina 

Hashim, and Bernard D. 

Goldstein). Ganunpaman, ang 

katol ay naging katuwang ng 

mga pangkaraniwang pamilya 

sa Pilipinas upang puksain ang 

lamok. 

Messy Bessy 

Para sa panglinis sa 

bahay na natural, ligtas, 

biodegradable 

at non-toxic, nariyan 

ang Messy Bessy. Ang 

mga produkto ng Messy 

Bessy ay gawa ng mga 

kababaihan na dating street 

children mula sa Virlanie 

Foundation. Dahil hindi pa 

nabibili ang Messy Bessy sa 

mga sikat na mall sa bansa, 

ang mga tagasunod 

ng produktong ito ay 

umoorder sa pamamagitan 

ng pagtawag o’ pageemail. 

Kung ikaw ay 

nasa bahagi lamang ng 

Kamaynilaan, asahan 

mong may messenger 

na nakabisikleta ang 

magdedeliver ng order 

mo. Maaring sumangguni 

sa www.messybessy. 

com o’ sa www.virlanie. 

org para sa karagdagang 

impormasyon.



May magagawa tayo upang malinis ang hangin: 

 

Kung maaari, maglakad na lamang kaysa magmaneho o sumakay sa kotse/taxi lalu 

na kung malapit lamang ang lugar na patutunguhan. Kapag mainit, gumamit ng 

payong. Kung hindi naman maiiwasang gamitin ang kotse, mag-carpool! 

 

 

 

Tigilan ang paninigarilyo . (Ayon sa World Health Organization, karamihan ng tao 

sa daigdig ay hindi naninigarilyo, kung kaya’t may karapatan ang mga ito na huwag 

makalanghap ng buga ng mga taong naninigarilyo. Mula sa: http://www.who.int/ 

tobacco 

Regular na mag-ehersisyo; magagawa mong maging malusog ka habang hindi ka pa 

uugod-ugod. 

Magtanim! 

Marami ring mapanganib na kemikal ang ngayo’y nalalanghap natin sa hangin. Sa taong 

2030, sa kauna-unahang pagkakataon sa kasaysayan, mas maraming tao (61%) ay 

maninirahan sa siyudad kaysa sa probinsya. Sa kasawiang palad, ang maruming 

hangin ay bahagi na ng buhay sa syudad. 

Ang mababang kalidad ng hangin ay nagdudulot ng masamang epekto sa 

kalusugan ng mga tao sa mundo—sa mayaman man o’ mahirap na bansa. Nagdudulot 

sa pagtaas ng bilang ng mga may asthma/hika at allergy ang maruming hangin sa mga 

siyudad. Sa mga mayroong asthma/hika o’ allergy, laluna na iyong malulubha, 

napipilitan silang mamalagi sa loob ng bahay laluna’t mataas ang usok sa paligid. 

www.who.int/topics/air 

pollution - indoor/en/index.html 

Naapektuhan rin ng kemikal at bayolohikal na polusyon ang hangin sa loob ng bahay o’ 

mga gusali (indoor air). Ayon sa pag-aaral ng World Health Report noong 2002, ang 

polusyon ng indoor air ay responsible sa 2.7% na pangdaigdigang sakit. 

22 

www.epa.gov/iaq/pubs/ 

hpguide.html 

sumangguni rin sa: 

www.epa.gov/iaq/index.html 

Sa pag-aaral naman ng US Environmental Protection Agency (EPA) sa pagharap ng tao 

sa mga tinatawag na pollutants, may mga pagkakataong 2-5 beses na mas mataas, at 

kung minsan pa’y higit sa 100 beses na mas mataas, ang polusyon sa na dulot ng 

indoor air kaysa sa polusyon sa labas. 

www... 


CARPOOL! 

Isang carpool system ang nalikha ng mga 

mag-aaral ng Ateneo de Manila University 

na nakatira sa Alabang Muntinlupa upang 

mabawasan ang kotse sa kalsada, makatipid 

sa kani-kanilang gastos sa gas at tollgate at 

makatulong sa pagbawas ng pagbuga ng gas 

sa kapaligiran. Ang sistemang ito ay kanilang 

sinasagawa sa mahigit 20 taon na. Sa 160 

na myembro ng carpool system na ito, 

tinatayang nakakatipid ang mga kabataang 

ito ng P1.09 milyon kada buwan sa 

pinagsamahang gastos sa gasolina at tollgate 

at nakakatulong sa C02 emmission reduction 

ng 42 tonelada kada buwan. Sanggunian: 

“Carpool” sa panulat ni Angelo Bermudez sa 

Talk of the Town ng Philippine Daily Inquirer, 

A16, Enero 20, 2008. 

Magbisikleta! 

*Padyak Project 

Sinumulan naman ng mga myembro 

ng UP Mountaineers sa University 

of the Philippines Diliman ang UP 

Padyak Project. Sa Proyektong ito 

ang mga mag-aaral sa UP Diliman 

ay mamakarenta ng bisikleta 

sa loob ng isang semester na 

magagamit nila sa pagpasok imbes 

na mag-jeep o’ magkotse. Kasama 

ng pagpapaupa ng mga bisikleta, 

mayroon ding binibigay na training 

o pagsasanay sa pamimisikleta ang 

UP Mountaineers, at nagtalaga rin 

sila ng mga bike racks at kandado 

para sa mga bisikleta. 

*Tour of the Fireflies 

Kailan ka huling nakakita ng 

alitaptap? Sinasabing ang mga 

alitaptap ay naninirahan lamang sa 

lugar na may malinis na hangin. Sa 

Pilipinas, kilalang kilala ang Firefly 

Brigade dahil sa kanilang kampanya 

para sa paggamit ng bisikleta tungo 

sa malinis na hangin. Taun-taon, 

isinasagawa ng Firefly Brigade ang 

Tour of the Fireflies kung saan 

naglalakbay ang mga myembro nito 

ng 50 kilometro gamit ang bisikleta 

upang ikampanya ang mas murang 

paraan ng paglalakbay, na mas 

episyente at mas nakaktulong sa 

kalusugan.

Paglalakbay 

“It is transport that will make 

or break the sustainability 

of a city.” 

[Richard Rogers, architect] 


Ang mobilidad ay pangunahing katangian ng isang kondisyon na laging nagbabago 

at umuunlad sa mga gawain ng tao. Sa mga paglalakbay natin sa mga dantaong 

sibilisasyon, nasaksihan natin ang iba’t ibang uri at paraan ng pagbabyahe, lumaki ang 

mga ito’t dumami , higit sa lahat, ito’y bumilis. Subalit ang pag-unlad ay laging may 

kapalit. 

Ayon sa pagtataya ng World Bank, Development Indicators 2005, ang bilang ng mga 

kotse at pangkomersyal na sasakyan sa kasalukuyan ay 800 milyon, ngunit 

ang bilang na ito ay ay aabot sa 1.6 bilyon sa taong 2030. Base sa pagtataya sa 

popu¬lasyon, nangangahulugan na mayroong isang sasakyang de-motor sa bawat 

limang tao sa planeta. 

Kasabay ng pag-unlad ng mga bansang Brazil, China, India, Republic of South Korea, 

Mexico, Poland, Russia at Thailand ay ang pagnanais ng mga mamamayan nito na 

mapabilis ang kanilang mobilidad. Kung kaya malinaw na tumataas ang demand sa 

kotse. Kasabay pa nito, sa kabila ng mga isyung pangkalikasan, ang pagkakaroon ng 

sasakyan sa indutriyalisadong bansa ay patuloy na tumataas. 

Gayundin, sa kabila ng mga panlipunan at pangkalikasang alalahanin, higit pang 

tumataas ang bilang ng mga may sariling sasakyan sa mga industriyalisadong bansa. 

Bike for Life 

Sa Marikina, Layunin ng lokal na 

pamahalaan ng Marikina na 

ipakilala ang paggamit ng bisikleta 

sa publiko. Kaya naman, gumawa 

ng pinakamahabang bikeway sa 

Pilipinas ang Marikina upang 

mabawasan ang mga sasakyan sa 

kanilang mga kalye. Makikita rin 

sa website ng Marikina na ayon sa 

ulat ng Department of Health, isa 

ang Marikina sa may malulusog na 

residente sa Kamaynilaan. 

(Sumangguni sa www.marikina. 

gov.ph upang malaman ang 

proyekto ng lokal na pamahalaan 

ng Marikina sa bikeways) 

Sa Laguna, Ang Young Artists 

Fellowship for the Environment 

(YAFE) ay samahan ng mga 

kabataang nagsusulong ng sining— 

maaring sa literatura, pag-arte 

o pagguhit – para sa kalikasan. 

Noong Disyembere 3-7, 2006, 

nagsagawa ito ng Bike Tour kasama 

ang Otesha, isang pangkabataang 

organisasyon sa Canada. Habang 

sila ay namimisikleta, dala-dala 

nila ang kanilang mga iginuhit 

na larawan tungkol sa Fair Trade, 

Sweatshop, at Child Labor. Nais 

ipabatid ng YAFE na ang usaping 

pangkalikasan ay hindi lamang 

tungkol sa pagtatanim ng puno. 

Ito rin ay tungkol sa pagbibigay 

dignidad sa anumang nilalang sa 

kalikasan.Para sa karagdagang 

impormasyon, sumangguni sa 

www.yafe.ph at sa www.otesha.ca. 

Ang pangkaraniwang haba ng 

byahe ay humaba (apat na beses 

sa bawat kabisera): www.wbcsdmobility.org 

[www.oica.net/htdocs/Main.htm] 

Mobility Footprint 

Tinatayang 1/3 ng gawain 

ng tao na nagdudulot 

ng global warming at 

matinding kondisyon 

ng panahon ay dahil 

sa sasakyan. Ang mga 

sasakyan ay responsible 

sa 40% na pagbuga ng 

carbon dioxide (CO2 

emmission) sa Europa, 

kung saan karamihan 

ay nanggagaling sa sa 

sasakyang panglupa. 

Ang buga ng polusyon 

mula sa sektor ng mga 

sasakyan ay mas mabilis 

pa sa kahit anong sektor: 

ang greenhouse gas 

emission (GHG) sa lahat 

ng sasakyan ay lumalaki 

ng 2% kada taon simula 

1990 (ang kabuang 

laki: + 17% mula sa 

sasakyang panglupa, and 

+12% mula sa sasakyang 

panghimpapawid. 

[europa.eu.int/eur-lex/ 

en/com/cnc/2004/ 

com2004_0060en01.pdf]; 

[www.uitp.com/Project/ 

pics/susdev/BrochureUK. 

pdf] 

Paraming-paraming 

kotse 

Batay sa isang 

konserbatibong 

pagtataya, inaasahang 

sa pagdating ng 2020, 

ang bansang Tsina ay 

magkakaroon ng 140 milyon 

na kotse, pitong beses 

na mas marami noong 

2004. Sa India naman, 

inaasahang magkakaroon 

ng pinamalaking bilang 

ng kotse sa buong mundo 

sa tinatayang 611 milyon 

pagdating ng 2050. 

Ang passenger car density 

sa India ay patuloy na 

magiging 1/3 ng kabuuang 

bilang ng sasakyan sa 

China hanggang 2025. 

Subalit mahihigitan ng 

India ang mga karatig 

nitong bansa habang 

papalapit ang 2050, 

kung kailan ang nasabing 

bansa ay mayroon nang 

tinatayang 382 kotse 

kada isang libong tao 

kumpara sa sa China na 

magkakaroon ng 363 kada 

isang libong mamamayan 

sa parehong taon. 

[www.business-standard. 

com],Oktubre 23, 2004.


Tingnan rin ang European Local 

Transport Information Service – 

upang mabigyan kung anu naman 

ang mga batas at polisiya sa 

European Union para sa mga 

sasakyan- [www.eltis.org]; 

Reducing Greenhouse Gas 

Emissions From US Transportation, 

Pew Center on Global Climate 

Change, May 2003 [www. 

pewclimate.org]; International 

Energy Agency,Information Center 

[www.iea.org]. 

“COOL MAG CARPOOL.” 

Bam Aquino, Youth Leader 


Mga dagdag pang problema: ang usok mula sa carbon monoxide ay patuloy na 

tumataas sa antas kritikal sa mga syudad at karamihan sa mga daan rito ay matrapik. 

Ang mga drayber sa Bangkok ay tinatayang namamalagi sa trapik ng 44 na araw 

(average) sa loob ng isang taon. Ang pagbuga ng carbon dioxide (CO2 emmission) mula 

sa mga sasakyan at magagaang na trak sa Estados Unidos ay tinatayang 515 milyong 

tonelada noong 2000 na humigit ibinuga ng ilang bansa sa mundo. Dagdag pa rito, ang 

enerhiyang galing sa tradisyunal na gasolina ay isang bagay na nauubos. 

24 

Para sa karagdagang impormasyon: [www.wbcsd.org/web/publications/mobility/overview.pdf]; 

[www.transport2000.org.uk/factsandfigures/Facts.asp];[www2.acnielsen.com/news/20050316_ 

ap.shtml];[www.unep.org/GEO/geo3/english/376.htm];[http://observer.guardian.co.uk/carbontrust/ 

story/0,16099,1511925,00.html];[www.worldcarfree.net/resources/stats.php #onecar] 

Sipatin ang mga 

pagpapaunlad sa 

teknolohiya para mapabuti 

ang paglalakbay: 

1.Solar Car 

Noong Oktubre 2007 sa 

Australia, matagumpay na 

natapos ang naimbentong 

kauna-unahang solar car 

ng Pilipinas, ang SINAG. 

Pinapurihan ng World 

Solar Challenge (WSC) ang 

sasakyang gawa ng mga 

inhinyero at estudyante ng De 

La Salle University na kung 

saan ay nalampasan ang 

40 pang kalahok sa buong 

mundo. (Tumungo sa www. 

sinag.dlsu.edu.ph upang lubos 

na kilalanin ang Sinag). 

2.Electric Jeep at Electric 

Tricycle 

Noong 2007, ipinakilala ng 

Greenpeace, isang organisasyon 

ng mga environmentalist, ang 

electric car. Sa pamamagitan na 

actor na si Richard Gutierrez, 

minaneho niya ang jeep na 

pinatatakbo ng kuryente. Ang 

bilis ng sasakyan ay umaabot 

sa 40 km kada oras. Sakaling 

suportahan ito ng gobyerno, 

mababawasan ang paggamit ng 

gasolina, at isang daan upang 

maging malinis at kaaya-aya 

ang ating paligid. Samantala, 

sa Puerto Princesa naman ay 

unang nilunsad ang electric 

tricycle na mas kilala sa tawag 

na e-tricycle. 

3. Hybrid Car 

Ang hybrid car ay sasakayang 

gumagamit ng parehong 

gasoline at de kuryenteng 

motor na higit na makatakbo 

nang mas matagal at malayo 

at hindi gaanong nagbubuga 

ng usok, nakakatipid ng 

pera at nakakabawas ng 

mapanganib ng usok sa ating 

atmospera. Ang isang hybrid 

car ay maaaring tumakbo 

sa katamtamang bilis na sa 

20-30 milya bawat galon ng 

gasolina kaysa sa ordinaryong 

sasakayan. Sa kasalukuyan, 

mabibili na ang 2007 Toyota 

Camry Hybrid sa Pilipinas sa 

halagang 2.2 milyong piso. 

Bagama’t may kamahalaan 

pa, higit naman itong 

nakakabawas ng polusyon sa 

hangin. Sanggunian: Business 

Mirror, May 16, 2007


Madali nang makabili ng sasakyan, at dahil dito nagiging palaasa na tayo sa mga 

sasakyang de-motor. Halos isa sa tatlong paglalakbay na hindi lalagpas ng 5 milya 

(8km) sa malalaking syudad ay sa pamamagitan ng kotse. 

Totoong mahalaga ang mga sasakyang de motor sa modernong pamumuhay. 

Subalit ang mas responsableng paggamit ang magdadala sa atin sa mas mainam na 

kalagayan, gaya ng mas malinis na mga syudad na ligtas at maalwang pamuhayan. 

Ang malalapit na paglalakbay ay nakadaragdag ng polusyon: ang 5km (kulang-kulang 

3 milya) na byahe ng isang tao gamit ang kotse ay naglalabas ng carbon dioxide 10 

beses na mas marami kaysa sa isang bus at 25 beses na mas marami kaysa sa isang 

tren. 

Ang bawat paraan ng paglalakbay ay may kanya-kanyang kagandahan. Sa pagkakaroon 

ng mas maraming paraan ng pagbibiyahe nangangahulgan rin ng matalinong pagpili 

ng pinaka-angkop at episyenteng paraan ng paglalakbay kaakibat ang 

isang partikular na sitwasyong pangtrapiko at sariling pangangailanga ng naglalakbay. 

Kung nais mo ng mas magadang kinabukasang iyong kabibilangan, dapat ay maging 

sustenable sa pamamagitan ng pag-iisip sa iyong paraan ng paglalakbay. Ang iyong 

gagawing pagbabago, gaano man kaliit, ay may malaking epekto. Subukan 

mo ito! 


May magagawa tayo upang malinis ang hangin: 

 

 

 

 

Maglakad, Magbisikleta, magroller-blade. Ang bisikleta ay isa sa pinakamatipid sa 

enerhiya sa mga paraan ng paglalakbay, 80% ng enerhiya ng nagmamaneho ay 

napupunta sa pagkilos; 

Mag-carpool!; 

Magrenta na lang ng sasakyan sa panahon na iyong kailangang kailangan; 

Public Transport. Mag-jeep, mag-MRT. mag-bus, magtraysikel. Isang paraan upang 

makabawas sa polusyon sapagkat nagdadala sila ng mas maraming pasahero; 

Bumili ng environmentally friendly na sasakyan and pangalagaan itong mabuti; at 

 

Mag-ingat sa pagmamaneho. Kapag masyadong agresibo sa pagmamaneho, mas 

malakas ang konsumo sa gasoline, mas malaki rin ang polusyon. Patayin ang sasakyan, 

kapag ang paghihintay ay lalagpas ng 30 segundo. 

Caroline Clayton, op.cit. p.16. Ito 

ang mga kondisyon kung bakit 

ang paggamit ng sasakyan ay 

maaring hindi episyente. 

www... 


ANG ECO-FRIENDLY 

NA PARAAN NG DELIVERY!


Paglayo 

“There are no passenger on 

spaceship 

earth. We are all crew.” 

-Marshall McLuhan 

Sociologist 

26 

“Binyagan”- Para sa maraming 

kalalakihang Pilipino, “thrill” ang 

pagbibiyahe upang makahanap ng 

mga bagong karanasan. Tampulan 

ng tukso na hindi lang dapat isang 

beses “nabibinyagan” ang mga 

lalaki. Kaya naman, sa tuwing may 

“for the boys,” nagiging karaniwan 

na ang pagpasok nila sa mga casa 

na nagkakanlong ng mga babaeng 

biktima ng kahirapan at kawalan ng 

oportunidad. At ang masaklap, 

karamihan sa mga “bahay-aliwan” ay 

may mga batang babaeng biktima ng 

white slavery. Sa mga pagkakataong 

tinatangkilik natin ang mga lugar 

na bumubusog sa panandaliang 

kaligayahan,nagiging bahagi pa tayo 

ng isang malaking problema na 

pumapatay sa pag-asa ng bawat 

kababaihan na mamuhay ng 

marangal at may dignidad. Ang mga 

babaeng ito ay tulad rin ng ating 

mga ina at kapatid na babae, na 

nangangarap magkaroon ng isang 

ligtas at makatarungang komunidad. 

Tinatayang mahigit 10% ito ng pandaigdigang 

aktibidad sa ekonomiya na nagbibigay ng 

direkta o’ hindi direktang trabaho sa may 200 

milyong tao. Para sa karagdagang 

impormasyon: 

[www.unep.fr/tourism] 

[www.world-tourism.org] 

[www.wttc.org] 

“Kapag ang teritoryo at kalikasan ng katutubo 

ang nawasak, mawawasak ang kanyang 

kultura at kabuhayan, mawawala ang 

kanyang identidad bilang isang katutubo. 

Kadugtong ng kanyang buhay ang lupa”- Joan 

Carling ng Cordillera’s People Alliance. 

Ang mobilidad ay hindi lamang nangangahulugan ng paglalakbay. Ito rin ay 

paglayo, pamamasyal, ito man ay may kinalaman sa pag-aaral, trabaho, o 

pagliliwaliw. Ngunit ang ilang bagay ba na ating mapagpipilian ay sustenable 

kaysa sa iba? Narito’t ating pag-isipan. 

Ang turismo ay may napakalaking epekto sa ating planeta at ito ang pinakamalaking 

industriya sa lahat. Ayon sa World Tourism Organization, ang mga pandaigdigang 

paglalakbay ay aabot ng 1.6 bilyon sa taong 2020 (763 milyon noong 2004). 

Ang malakihang turismo ay maaaring makasira sa kalikasan. Tinataya ng mga 

syentipiko na sa pagdating ng 2015, kalahati ng taunang pagkasira ng ozone layer 

ay dahil sa mga byaheng pamhimpapawid. Gayunpaman, hindi lahat ng paglalakbay 

panghimpapawid ay masisisi sa mga turista, ganunpaman sila ay may malaking 

kontribusyon sa problema. 

Para sa karagdagang impormasyon sa isyung ito: 

www.ecotourism.org; www.sustravel.org; www.greenglobe21.com; www.green-travel.org; www.responsibletravel.com 

Sa episode ng Probe noong Nubyembre 7, 2007, Inilarawan ang buhay ng tatlong dalagitang sina KC, Anne 

at Leah na nagmula sa mahirap na probinsya ng Samar. Sila ay tatlo lamang sa 400,000 na babae at mga 

bata sa Pilipinas na nabibiktima ng human trafficking taun-taon. Nalinlang ng mga matatamis na pangako ng 

mga recruiter na makakapagtrabaho ng maganda sa Maynila subalit nasasadlak sa prostitusyon. (Maari ring 

mapanuod ang episode na ito sa www.probetv.com)


Sa mga lugar malapit sa dagat o tubig, kadalasan nang nararanasan ang polusyon 

at pagkasira ng katubigan at lupa. Idagdag pa rito ang kalunus-lunos na kalagayang 

dulot ng iresponsableng turista na binabago ang isang piraso ng paraiso tungo sa 

isang malawak na basurahan? Sa ngayon, may mapagpipilian ng mga paglalakbay at 

bakasyong sustenable (na may kaakibat na pangangalaga at pagpapanumbalik, mga 

gawain at proyektong boluntaryo, pagtuturo, at iba pa). 

Tingnan mo sa internet: makakahanap ka ng napakaraming ideya at pagpipilian, ngunit 

ingat ka rin dahil may ilang internet sites ang nagbibigay ng mga travel packages na 

hindi naman sustenable higit pa sa ating inaakala! 

Naghahanap ka ba ng lugar na para mag-relax? Hindi ito problema. May mga 

mapagpipiliang bakasyon na sustenable. Ang ilang maliliit na hotel, bahay-bakasyunan, 

resort, inn, camping site ay maaari rin namang gumagalang at nagtataguyod sa maliliit na 

lokal na ekonomiya, kalikasan at kultura kaysa sa mga naglalakihang international 

hotel at resort. 

Lumalaganap na rin bilang isang positibong aksyon ang turismong sustenable at 

makatao. Ang nabanggit sa taas ay maaaring isang mahabang isipin sa pagbabakasyon. 

Maaari pang madagdagan ang listahan ng dapat isaisip at gawin kapag naglalakbay sa 

ibang lugar. Dapat mong tandaan na sa paglalakbay sa ibang lugar ay humaharap ka sa 

kulturang iba sa nakagawian mo. Gayunpaman, dapat mong isipin na habang ikaw ay 

dumadayo sa ibang lugar, ikaw ay nasa ibang pamamahay at pamumuhay at dapat kang 

maging isang magalang na bisita. 

Bakit kailangang ang sustenableng paglalakbay/ turismong sustenable? 

• 60% ng pandaigdigang trapiko sa hangin ay dahil sa turismo 

• Ang mga cruise ship sa Carribean ay naglalabas ng 70,000 toneladang basura 

kada taon 

• Sa isang pag-aaral sa Thailand, tinatayang 70% ng pera na nagagastos ng mga 

turista ay lumalabas ng kanilang bansa (ibig sabihin ang mga establisyimento/ 

serbisyo/produkto na may kinalaman sa paglalakbay tulad ng tour opera¬tor, 

airline,hotel, inumin at pagkain ay pagmamay-ari ng mga banyaga). Sa pagtataya sa 

papaunlad na bansa o’ developing country, ito ay umaabot mula 80% sa Carribean 

hanggang 40% sa India. 

• Tinatayang 13-19 milyong bata at kabataan, 18 taon pababa ay nagtatrabaho sa 

industriya ng turismo sa buong mundo (10-15% ng lahat ng empleyado). Kalimitan 

ang mga ito ay nasasadlak sa marahas at hindi magandang kondisyon. 

Ilan sa mga coastal area sa 

Mediterrenean ay nanganganib dahil 

sa dami ng turista kada taon: Batay 

sa pag-aaral ng EEA (2001) ay ¾ 

ng coastal sand dune sa pagitan ng 

Espanya at Sicily ay naglaho na dahil sa 

urbanisasyong nakarugtong sa turismo. 

Nangangahulugan ito ng higit 10% ng 

pangkalahatang ekonomiya sa mundo 

at nagbibigay ng direkta at di direktang 

trabaho sa higit 200 milyong katao. 

Para sa mga detalye tingnan ang: www. 

uneptie.fr/tourism, www.world-tourism. 

org at www.wttc.org. 

OPINYON: 

Sa kulturang Pinoy, higit na 

mapagtiis at tapat ang mga 

kababaihan. Ngunit dahil sa 

mga malikot at risky behavior 

ng kanilang kaparehang lalake 

ay nagiging malaki ang 

posibilidad na mahawa ang 

mga kababaihan ng sexuallytransmitted 

diseases. Ang 

tunay na pagkakalaki ay 

mapapatunayan kung sensitibo 

ka para isaalang-alang ang 

kapakananng mga kababaihan. 

OPINYON: 

Para konkretong makatulong 

sa pagpapalaganap ng 

sustenableng paglalakbay, 

maari tayong sumulat sa mga 

lokal na opisyal na masigurong 

tanggalin ang mga bata at 

kabataan na may edad 18 tao 

pababa sa pagtatrabaho sa mga 

lugar pangturismo. Kailangang 

ibalik ang mga batang ito sa 

paaralan! Maglobby—gumawa 

ng kampanya na magtataguyod 

sa 100% Child-labor free na 

hotel, resort at iba pang tourist 

spot. Habang patuloy tayong 

tumatangkilik sa mga hotel o’ 

resort na may batang 

trabahador, nagiging bahagi 

tayo ng patuloy nang 

pang-aalipin sa mga batang ito. 

Nagbibigay ang UNEP ng impormasyon 

tungkol sa sustenableng paglalakbay. 

[www.unep.fr/tourism]


Mula sa mga sumusunod: 

Tourism and Deserts [www.unep.fr/ 

tourism]; Tourism Concern’s (UK) 

[www.tourismconcern.org.uk];Survival 

International’s code[www.survivalinternational.org];The 

Himalayan Tourist 

Code (Nepal) [www.farfrontiers.com 

/about-us/166/the-himalayantouristcode]; 

Ecumenical Coalition of the Third 

World Tourism (Bangkok) [www.eed. 

de/fix/ten-tourism];Tourism with insight 

[www.tourisminsight.com];Sierra Club, 

America’s oldest environmental 

organisation [www.sierraclub.org] 

“TAKE PICTURES, NOT SHELLS” 

Luke Jickain, Model / Advocate 



Ilang bagay na maaari nating gawin upang mabawasan ang masamang epekto ng turismo: 

 

 

 

 

 

 

 

Pumili ng paglalakbay na magdudulot ng pinakamainam na benepisyo sa mga 

residente sa lugar na yaon. Isaalang-alang na ang pakikipagtawaran sa mas 

mababang presyo ng tiket o souvenir ay maaring may nakapaloob na ekploytasyon 

sa mga nakatira rito; 

Iwasang maglaba o maghugas sa mga may ilog, lawa, dagat o katubigan; 

Huwag magtapon ng basura sa ibang lugar lalo na kung ito ay hindinabubulok 

tulad ng plastik; 

Huwag pitasin ang mga halaman o bulaklak; 

Tangkilikin ang mga lokal na produkto ngunit iwasang bumili ng mga 

produktong yari sa kabibe, o balat ng ligaw na hayop; 

Igalang ang karapatan ng mga katutubo. Kapag nasa kanilang teritoryo, 

igalang ang kanilang kaugalian at 

Magsaliksik tungkol sa bansa/lugar na iyong bibisitahin. Makakatulong ito upang 

maunawaan mo ang kultura ng lugar. 

Mula sa: Tourism Concern’s (UK); Survival International’s Code; The Himalayan Tourist 

Code (Nepal); Ecumenical Coalition of the Third World Tourism (Bangkok); Tourism with 

Insight (D); www.sierraclub.org 

28 

www... 


Kulang sa Budget? Mag-bird watching! 

Kung kulang ka sa budget, mag-birdwatching na lang. May sampung dahilan kung bakit, ayon sa WILD BIRD CLUB OF 

THE PHILIPPINES (WBCP) ay dapat tayong mag-birdwatching: 

1. It won’t cost you much 

2. Exercise 

3. Companionship 

4. Solitude 

5. The great outdoor 

6. Travel 

7. Discovery 

8. The birds! 

9. Fun and Adventure 

10. Happiness 

(Mula sa 10 Reasons to Go Birdwatching ng WBCP, at halaw kay Diane Porter, www.birdwatching.com) 

Ang WBCP ay isa mga napili ng World Bank bilang Environmental Champions for para sa kanilang “State of the 

Environment Annual Publication”noong 2004. Para sa karagdagang impormasyon kung paano mag-enjoy sa pagtingin sa 

mga ibon, sumangguni sa www.birdwatch.ph.


Pagbabawas 

sa Basura 

“Every product we consume has 

a similar hidden story, 

unwritten inventory of its 

materials, resources, and 

impacts. It also has attendant 

waste generated by its use and 

disposition.” 

Sa mga nakaraang taon, nagkaroon ng dramatikong pagtaas ang pagtatapon 

natin ng basura. Sa katamtamang bilis, ang isang tao sa maunlad na bansa o 

developed country ay nagtatapon ng 1 kilong basura araw-araw. 

Ayon sa pag-aaral ng EEA (European Environment Agency) noong 2005, ang 

katamtamang bilang ng basura mula sa mga munisipalidad na nalikha sa maraming 

mauunlad na bansa sa Europa ay umaabot sa higit 500kg. Nangangahulagan ito na 

hindi nakuha ng mga Europeo ang kanilang target na sa taong 2000 na mabawasan 

ang kanilang basura sa timbang na 300kg kada kapita kada taon. 

Malinaw na malinaw na kailangan natin itong itigil at mabaligtad ang proseso nang 

hindi tayo mismo ang matabunan ng basura. Kailangan nating makahanap ng mga 

paraan para iwasang magtapon dahil sa dalawang napakahalagang dahilan: 

mas maraming kalat o basura, mas dagdag na posibleng polusyon; 

maraming bagay pa ang magagawa sa basura sa pamamagitan ng 

pagrerecycle – at sa pagbawas ng basura, may dagda pang kita! 

Sa Estados Unidos, halos 113 bilyong tasa/baso, 39 bilyong utensil (kutsara/tinidor/ 

kutsilyo) at 29 na bilyong plato ang nagagamit at itinatapon taun-taon – kalahati ng 

mga ito’y gawa sa plastik. Sa India naman ay nakalilikha ng 4.5 milyong toneladang 

plastik na basura. Ang hindi mainam na sangkap rito ay polyethylene (na siyang 

pinagmumulan din ng mga plastik bag) na kailangan pa ng 100 taon para lamang 

mabulok.Ang paggamit ng mga disposable na plastik (bag, cup at mga lalagyan 

ng pagkain) at ang pagtatapon nito pagkatapos gamitin ay nangangahulugan ng 

malawak na pagkasira sa kapaligiran at makikita kahit pa sa mga lugar na hindi pa 

nagagalaw halos ng tao. 

[Paul Hawken, 

environmental expert] 

Noong Hulyo 10, 2000, gumuho 

ang tone-toneladang basura sa 

ilang bahagi ng Payatas dumpsite 

sa Quezon City na tinatawag na 

Lupang Pangako, at ibinaon ang 

mahigit 100 kabahayan. 

Tinatayang mahigit 200 ang 

nasawi. Ang bundok ng basurang 

pinagkukunan ng kabuhayan ng 

mga residente ng Payatas ang 

ang siya ring kumitil sa maraming 

buhay sa nasabing kalusnos-lunos 

na lugar. 

[http://themes.eea.eu.int/ 

Environmental_issues/waste/ 

reports] 

http://europa.en.int.comm/ 

environment/waste/facts_en 

Inilunsad ng Board of Investment, 

sa pakikipagtulungan ng JICA, 

Department of Trade and 

Industry (DTI) at Department 

of Environment and Natural 

Resources (DENR) ang Cell 

Phone Wastes Collection and 

Recycling Pilot Project noon 

Setyembre 14, 2007. Kung saan 

naglagay sila ng 18 collection 

bin o lalagyan ng mga lumang 

cellphone, baterya, charger at iba 

pang gamit sa cellphone sa ilang 

piling mall at shopping center 

sa Metro Manila, at maging sa 

opisina ng DTI at DENR. 

Ang lahat ng makokolekta ay 

kinikuha ng isa pang katuwang 

sa proyektong ito—ang HMR 

Envirocycle, para sa tama at 

wastong pagpoproproseso 

ng duming nanggagaling 

sa cellphone. Layunin ng 

proyektong ito na ituro sa mga 

tao ang wastong pagtatapon 

ng mga lumang cellphone at 

mga accessory nito. Dahil ang 

cellphone ay nagtataglay ng 

mga nakakalasong elemento 

tulad ng asuhe (mercury) at 

lead, kinakailangan lamang ang 

tamang pagtatapon nito. 

www... 


Huwag Magsisiga! - 

Sa ilalim ng Section 48, 

paragraph 3 ng Republic 

Act 9003 o ng Ecological 

Solid Waste Management 

Act of 2000, may 

nakaambang parusa mula 

P300 hanggang P1,000 o 

pagkakakulong ng hindi 

bababa sa 1 araw at hindi 

tataas sa 15 araw ang 

pagsisiga.


[www.mindfully.org/Plastic/Ocean/ 

Moore-Trashed-PacificNov03.htm] 

[www.plasticdebris.org] 

[www.algalita.org] 

“NO TO PLASTICS. USE ECO-BAGS” 

Sam Oh, TV and Radio Host 


Halimbawa, sa mga tagong lugar sa Karagatang Pasipiko na aakalain mong wala pang 

nakagagalaw, makikitang malawakang nakalutang ang mga plastik. Pinakamalaki 

rito ay singlaki ng estado ng Texas sa Estados Unidos na tinatawag ring ‘eastern 

garbage patch’. Sa katunayan, ang plastik ang sinasabing pinakamarami o 90% sa 

bahagi ng lumulutang na basura sa dagat, samakatuwid, banta sa buhay ng mga sea 

plankton, ibon, isda at mga halamang-dagat. 

Samantala, ang mga kompyuter ay may malaking tulong rin sa Sustenableng 

Pagkonsumo, laluna sa pagpabilis ng komunikasyon sa mga tao. Nakatutulong rin 

ito sa tinatawag na networking ng mga grupo na nagtataguyod sa Sustenableng 

Pagkonsumo. Ngunit, maaari ring magdulot ang mga elektronikong kagamitan ng 

nakasasamang basura. Ang tinatawag na E-waste ay maaaring pagkunan ng 

mahahalagang hilaw na materyales, ngunit kung maitatapon nang di maayos ay 

lason sa kapaligiran. Mga halimbawa nito: computer, TV, telepono, cellphone, air 

conditioner, elektronikong laruan, at iba pa. Iba-iba ang komposisyon ng mga E-waste 

bawat bansa. Halimbawa, sa Estados Unidos, mas maraming E-waste mula sa mga 

sirang telebisyon na maliit naman ang bahagi sa mga bansang tulad ng Germany at 

Gran Britanya. 

TUNGO SA SAPAT NA PAGKONSUMO: 

30 

Alam naming hindi maiiwasan ang pagkain sa mga fastfood chain, ngunit tangkilikin ang mga kainang 

gumagamit ng pinggan kaysa styrofore. Hikayatin rin ang iyong barkada o organisasyon na sulatan 

ang mga may-ari ng mga kainang ito na bawasan ang paggamit ng styrofore. Kung mas marami sa 

atin ang magsusulat, makikita ng kanilang pamunuan ang kapangyarihan nating mga kabataan na 

magdesisyon ng mas mainam. 

www... 


Mabuting pamamaraan - 

May mga kumpanya nang 

gumagamit ng mabubuting 

pamamaraan upang 

matulungan ang kalikasan 

tulad ng pag-rerecycle. 

Halimbawa dito ang Epson 

na may programang magrecycle 

ng mga gamit 

ng produktong ibinabalik 

ng mga konsyumer nito 

(ipinapadala ng mga 

konsyumer ang mga 

pinaglagayan o materyales 

ng mga produkto ng 

nasabing kompanya). 

Ang mga konsyumer 

ay nagbabayad para sa 

pagpapadala (sa barko o 

eroplano) ng mga sira o 

gamit nang produkto upang 

ma-recycle ng Epson. 

Kabilang dito ang mga 

computer or peripheral nito, 

tulad ng printers, scanners, 

digital cameras, laptop, 

at projector. Sa pagsali 

sa programang ito, 

makakatanggap ang 

konsyumer ng $5 coupon 

kada gamit na maibabalik 

at ang coupon na ito 

ay maaaring magamit 

sa pagbili ng produkto 

ng Epson. Lahat ng 

ibinalik na produkto 

ay ipinapadala sa mga 

lisensyadong recycling 

facility kung saan ang 

mga ito’y pinaghihiwalay 

upang gayatin para muling 

magamit sa paglikha ng 

mga produkto. 

[www.epson.com/cgi-bin/ 

Store/Recycle/Recycle]


Ang mabilisang pagbabago ng teknolohiya ay nagdulot ng lumalalang problema sa 

buong mundo. Noong 2003, may E-waste na nakakahalaga ng US$1.5 bilyon 

ang nalikha sa India. Sa Estados Unidos, tinatayang may e-waste na humigitkumulang 

1% ng kabuaang municipal solid waste ng bansa. Samantala, 4 na 

milyong computer ang itinatapon sa Tsina taon-taon. 

Isa sa mga dahilan ng pagdami ng e-waste ay maaaring sisihin sa paglaki ng 

pagkonsumo ng napakaraming electronic na gamit at mabilisan ding pagpapalit 

nito batay sa nauuso o bagong modelo. Sa pagitan ng 1990 at 1997, ang bilang 

ng telebisyon sa Asya ay lumaki mula 42 hanggang 672 milyon. Ang karaniwang 

buhay ng telebisyon ay sampung taon. Nangangahulugan itong higit sa 1 bilyong 

telebisyon sa Asya noong dekada 90 ang itinuturing na luma o basura na. 

Paano natin ngayon hahanapan ng solusyon ang mga kalat na ito? Una, gumamit ng 

matipid o mas konti. Pangalawa, isipin mo muna ang disenyo ng produkto. Ang 

pagdidisenyong muli ng mga produkto nang makabawas o makaiwas sa paglikha ng 

kalat ay malaking bahagi ng solusyon. Upang higit pang malinawan ukol sa isyu ng 

ecodesign. 

bisitahin ang mga sumusunod: 

[www.o2.org/index.php]; 

[www.cfd.rmit.edu.au]; 

[www.wastewatch.org.uk]; 

[www.unep.fr/pc/sustain 

/design/design.htm] 

OPINYON 

Eco-bags! Ang makabagong bag para sa kalikasan! 

Naglipana ang mga eco-bag ngayon sa mga mall; hinihikayat ang mga mamimili na gumamit ng katsa 

kaysa plastik. Maganda ang ganitong adhikain upang mabawasan ang mga plastik na hindi naman 

basta-basta natutunaw sa kapaligiran. Ngunit kung kasabay ng kampanya sa paggamit ng eco-bag 

ang kampanya para sa mas madalas na pagshoshopping, nawawalan ng saysay ang adhikain nitong 

makabawas sa paggamit ng plastik. 

Sa paggamit ng eco-bags, laging tatandaan kung bakit ito isina-konsepto sa simula, maging responsable 

sa pamimili, bilin lamang ang tunay na kailangan at bawasan/iwasan ang paggamit ng disposable 

plastics. Wag gawing panakip butas ang paggamit ng eco-bag para sa walang habas na pamimili. 

GIYERA LABAN SA 

BASURA 

Pinatunayan ng mga 

kabataan ng Zamboanga 

na hindi kinakailangang 

maging biktima na lamang 

palagi. Nang pumutok ang 

giyera at sunod-sunod na 

kaso ng kriminalidad sa 

probinsya ng Basilan sa 

Mindanao, marami ang 

nawalan ng tirahan at 

kabuhayan, kabilang dito 

ang maraming kabataan 

na nawalan din ng mga 

magulang. Bunga nito ay 

inilunsad noong 2004 ng 

Ateneo de Zamboanga 

ang programang 

Recycling War Trash 

for Peace para sa 

mga kabataang hindi 

nakapag-aaral (out-ofschool 

youth o OSY) 

na biktima ng giyera. 

Layunin ng programa na 

palaguin ang kakayahan 

sa malikhaing sining 

at paggawa habang 

isinusulong ang 

pangkapayapaang 

adhikain sa mga 

komunidad. 

Kwarta sa Basura (Cash in 

Trash or KSBP) 

Taong 2002 pa lamang ay 

sinimulan na ng Barangay Luz 

sa Cebu City ang Programang 

Kwarta sa Basura. Ang 

nasabing programa ang 

nakitang solusyon ng 

mga taga Barangay Luz 

sa lumalalang basura sa 

kanilang lugar. Mula sa mga 

balat ng tetra pack, at mga 

lumang papel, nakakalikha 

ang Barangay Luz ng mga 

bag, flower vase at iba pang 

palamuti sa bahay at opisina. 

Ang produkto ng Barangay 

ay naibebenta sa bansa sa Asya, 

Europa at Estados Unidos. Ang 

Programang ito ay nagbigay 

ng kabuhayan sa maraming 

kababaihan sa Barangay Luz. 

Kinokolekta rin ng barangay 

ang mga basura mula sa Ayala 

Center Cebu, Asiatown IT Park at 

Cebu Business Park (CBP) upang 

gawing pataba o’ compost. Nagaalaga 

rin ang barangay ng mga 

bulati para sa kanilang programa 

sa vermiculture. Ang mga 

pataba na nalilikha ng Barangay 

ay binebenta na sa Ormoc at 

Mindanao. [http://www.sunstar. 

com.ph/cebu/editorials-greenchristmas]


Para masuri ang mga halimbawa 

ng mga produktong may 

disensyong sustenable, tingnan 

ang UNEP’s webpage tungkol sa 

sustainable design: www.unep. 

org/pc/sustain/design/design 

Ano ang ecodesign? 

Ito ay pagdidisenyo ng mga produkto gamit ang ‘circular approach’ – o ang tinatawag na 

mula ‘pagkapanganak hanggang kamatayan.’ Sa prosesong ito binibigyang konsiderasyon 

ang buong siklo ng buhay o gamit ng isang bagay, lalo na sa kung paano ito mainam na 

itatapon. Narito ang ilan sa mga adhikain ng ecodesign: 

Paggamit ng materyales, mga pinagkukunan at enerhiya nang mas episyente o 

mahusay; 

Ang paggamit ng mga materyales o sangkap sa paggawa mula sa mga lugar na 

hindi nanganganib sa pagkasira; 

Ang pagdidisenyo upang makaiwas sa polusyon at kalat; 

Ang pagpili sa mga recyclable o nare-recylce na mga bagay, maging ang mga 

teknolohiyang nakakatipid ng enerhiya; 

Pagpapasimple! – Sa paraang gumagamit ng mas konting materyales upang 

mapadali ang pagkakalas at pagrerecycle; 

 

 

 

Pagpapahusay sa mga lohistika ng pagbyabyahe (ng kalat o basura); 

Pag-iwas sa panganib sa paggamit ng ligtas at di-nakakalasong mga gamit; 

Pagrespeto sa karapatang-pantao (pag-iwas sa mga di makatarungang pagawaan at 

child labor). 

Ang ecodesign, kung tutuusin, ay hindi ang muling pag-iimbento o pagpapalamuti sa 

mga produkto. Ito’y isang pag-unawa na ang kailangan ng tao ay hindi sandamukal na 

mga produkto kundi mga solusyon. Kung madidisenyo nang mas mahusay, ang takure 

na painitan ng tubig ay hindi na kailangang palitan ng mga electric boiler o heater. 

Ang ecodesign rin ay paghahanap ng mga alternatibong paraan para matapos ang mga 

gawain natin nang may kabawasan sa masamang epekto nito sa kalikasan at may higit 

pang kahusayan. Nangangahulugan din ito na ang kagandahan ng produkto ay hindi 

taliwas sa etika o makataong usapin sa paggawa ng produkto, sa kabilang banda, ito’y 

magkasalikop pa nga. 

32 

LuzViMinda Eco-House 

project 

Ang LuzViMinda Eco- 

House Initiative ay 

proyekto ng ModernA, 

isang organisasyon ng 

mga arkitekto na kung 

saan myembro din ng 

United Architects of 

the Philippines. Ang 

LuzViMinda ay isang 

disenyo ng bahay na 

mas energy efficient 

ng 25% kaysa sa isang 

tipikal na bahay. Ito 

rin ay mas murang 

gawin ngunit binuo 

batay sa pamantayan 

ng United Kingdom sa 

pagtatayo ng bahay. 


impormasyon, magemail 

sa L.A. DUCUT AND 

COMPANY, INC. sales@ 

Laducut.com


Isa pa sa mahahalagang hamon sa atin ay pagbabawas sa pagkonsumo ng 

pinagkukunang-yaman. Ibig sabihin, kailangan nating pakatandaan na ang mga yaman 

ng daigdig tulad ng krudo/gasolina, malinis na tubig, puno ay hindi magpakailanman 

nariyan. Kaya’t dito pumapasok ang mahalagang papel ng pagre-recycle. 

Kung ayaw nating agad na maubos ang supply ng ating mga pinagkukunang-yaman, 

ang pag-aayos, paggamit-muli at pagre-recycle ay kinakailangang maging bahagi ng 

ating pamumuhay, maging sa pang-araw-araw man o sa komersyal na aspeto. Ito’y 

makakatulong sa: 

Pag-iwas at pagbawas sa lalong pagkasira ng kalikasan; 

Pag-iwas sa paggamit ng mga pinagkukunang yaman na hindi akma o 

ka 

Pagtipid ng enerhiya at pagbaba ang lebel ng polusyon. 

Sa pagre-recycle, nagagawa rin nating bawasan ang mga kalat o basura sa paglikha 

pa natin ng bagong produkto. Sa bawat toneladang papel na 

nare-recycle, 17 puno at 21,000 litro ng tubig ang ating natitipid. Dagdag 

pa rito, nakakabawas tayo ng 30 kilo ng polusyon sa hangin at 2.3m³ na lawak sa 

landfill na pinagtatapunan ng basura. 

Ang paggamit muli at pagbabawas ay mga susi upang bumaba ang tinatawag na 

packaging waste. Sa Estados Unidos, halimbawa, 64 milyong tonelada ng 

packaging ang itinatapon taon-taon. Ngunit marami na ring kumpanya ang nagbabago 

ng kanilang pamamaraan. 

Tulad ng pagkasira ng kagubatan 

at pagkuha ng mga hilaw na 

materyales mula rito. 

Para sa karagdagang impormasyon 

: [www.wastewatch.org. 

uk];[www.recycle.net] at [www. 

grn.com/grn/library/gloss]. 

Ang PHILIP DESIGN, halimbawa, 

ay nagtatag ng “global design 

programme” para sa mahigit 

80,000 nitong produkto na 

makikita sa Philips Consumer 

Electronics portfolio. Noong 2005, 

tinatag nito ang 50 na bagong 

‘Green Flagships’ na produkto. 

Kapag ang produkto ay kabahagi 

ng Green Flagship, kinakailangang 

mas mainam ang gamit nito sa 

kalikasan kaysa sa pinakamalapit 

na kalabang modelo sa mga 

batayan ng pagkonsumo, pagbabalot 

o’ packaging, konsentrasyon 

ng nakakalason o’ mapanganib 

na materyales, bigat, pagrerecycle 

at pagtatapon, at tagal 

ng produkto. [www.philips.com/ 

about/sustainability] 

“Too Much Gadgets??? 

Too much Wastes.” 

Paolo Paraiso, Model/Actor 


Tungo sa Sapat na Pagkonsumo: 

Kalimitang problema ng mga samahang pangkabataan ay 

kakulangan ng pondo upang pakilusin ang mga community 

project. Maaari tayong kumuha ng inspirasyon sa ginagawa ng 

Ayala Foundation—ang Waste Market. Ang Waste Market ay isang 

lingguhang aktibidad kung saan maaring ibenta ng mga tao ang 

kanilang mga basura sa mga kumpanyang maaring bumili nito. 

Kalimitan kasi may mga basura tayo sa bahay na maari pa palang 

irecycle tulad ng ink cartridge, glossy magazine at mga metal. 

Para sa karagdagang impormasyon tungkol rito, mag-email sa: 

swm@ayalafoundation.org o tumawag sa (02) 7521084. 

www... 


Reducing waste is a horizontal 

issue cutting across different 

thematic rooms: for instance, 

‘Packaging yourself’ displays 

fashion-related cases: [Waste 

to taste] - [Rethinking luxury] - 

[Committed sportswear] - [2nd 

chance to clothes]. 

Find other relevant cases in 

‘Clean up your fun’ [Don’t waste 

your party], or in ‘Looking for a 

place’ [From waste to houses].



May mga simpleng bagay kang magagawa upang makabawas sa kalat at basura. Tandaan 

lamang ang limang R ng recycling: 

 

 

 

 

 

Refuse o umiwas sa paggamit ng mga balutan na hindi kailangan (maraming supot 

o malalaking balot sa produkto) at hikayatin ang mga pabrika na itigil ang paglikha 

ng mga produktong sobrang marami ang pagkakabalot. 

Return o ibalik ang mga boteng maaari pang gamitin o lagyang-muli at bumili 

lamang ng mga ganitong klase ng bote. 

Reuse o gamiting-muli, kung maaari, ang mga bagay-bagay tulad ng papel, sobre, 

bag, o supot. Ipamigay ang mga damit na hindi naisusuot sa mga nangangailangan. 

Sa pamamagitan nito, hindi ka lang nagre-recycle kundi nakakatulong ka pa sa 

ibang tao. 

Repair o ayusin ang mga bagay sa halip na ito’y itapon. 

Recycle o gamiting muli ang mga papel, dyaryo at bote sa pagdadala nito sa mga 

junk shops o recycling centers. Gayundin, gawing pataba ang mga nabubulok na 

basura kaysa isama ito sa mga di nabubulok. 

Hanapin ang recycling logo. Bilang mamimili makakatulong ang iyong kakayahang 

pumili at lumikha ng kaibahan. Paalala: Kung ang sa etiketa o’ product label, 

sinasabing ilang bahagi o’ porsyento lamang ng produkto ang na-rerecycle, 

o’ nagsasabing na ang produkto ay madaling lamang ma-recycle, ang ibig sabihin 

lamang ang produkto ay hindi naman talaga nare-recycle. 

Para sa mga matatalinong mamimili, ang paghahanap ng produktong mula sa 

recycle na gamit ay naging bahagi na ng kanilang pamimili. Halimbawa, maaari kang 

makahanap ng mga gamit – kabilang ang mga damit, kasangkapan sa bahay, maging 

laruan – na gawa sa papel na narecycle. 

34 

Noong taong 2007 nang 

magkaroon ng eleksyon 

sa Pilipinas at binaha ng 

maraming banner at 

poster ng ating bansa. 

Dahil dito, sinimulan ng 

Earthday Network 

Philippines ang kampanya 

na maisaayos ang mga 

basurang ito sa 

pamamagitan sa 

pagrerecycle ng mga ito, 

imbes na itapon lamang 

sa basurahan. 

Dito nabuo ang Earthday 

Village sewing facility sa 

Antipolo upang magawang 

bag ang mga lumang 

tarpaulin banner, poster at 

billboard na ginamit ng mga 

kumandidato sa panahon 

ng halalan. Sinimulan 

ng Earthday Village ang 

paggawa ng bag sa tulong 

ng mga residente sa Sitio 

Sampaguita, Brgy. Sta. 

Cruz, Antipolo City. 

Nagbigay sila ng libreng 

pagsasanay sa paggawa 

ng bag sa mga residente, 

at ang mga ito ay 

binabayaran din sa bawat 

bag na nalilikha. Nagkaroon 

ng pinagkukunan ng 

kabuhayan ang mga 

residente ng Sitio 

Sampaguita. Nakakautang 

pa ang mga ito para 

makabili ng sarili nilang 

makina upang sila ay 

makapagtrabaho sa bahay. 

Nakipag-ugnayan rin ang 

Earthday Village sa mga 

kumpanya,socio-civic 

organization at local na 

pamahalaan upang 

maipamahagi ng mga ito 

ang mga gamit nilang 

tarpaulin at magawang 

bag para sa mga batang 

nag-aaral sa pampublikong 

paaralan.


Pagtitipid 

sa 

Enerhiya 

“It is up to us as individuals to 

do what we can, however little 

that may be. Just because 

switching off the light on 

leaving the room seems 

inconsequential, it does not 

mean that we should not do it.” 

Sa mga nagdaang siglo, ang tao’y gumagamit likas-yaman ng daigdig na tila wala 

nang bukas. Simula ng Industrial Revolution, kaakibat ng paglago ng ekonomiya ang 

pagtaas ng konsumo sa enerhiya. Sa nakaraang 30 taon, tumaas ang pagkonsumo 

ng 85%. Sa susunod na 30 taon, tinataya pang tataaas ito ng dagdag na 60% 

-- may average annual growth rate na 1.7%, mas mababa lang ng kaunti sa 

tinatayang gross domestic product (GDP). 

Ang krudo at langis ang mga pangunahin nating pinagkukunan ng enerhiya ay 

tinatawag ring fossil fuels. Galing ito sa mga nabulok na bahagi ng mga hayop 

at halaman sa loob ng milyong-milyong taong pagkakabaon sa lupa. Ang mga fossil 

fuel, laluna ang langis, ay tinatayang magiging pangunahing pagkukunan ng enerhiya 

sa darating pang mga dekada, kung hindi magbabago ang nakagawiang pagkonsumo 

natin sa ngayon. Alinsunod sa sitwasyong ito, ang sektor ng enerhiya ay mananatilng 

pangunahing dahilan ng greenhouse gasses sa ating atmospera. Ang pagsunog sa 

mga fossil fuel ang nagdudulot ng carbon dioxide – tingnan ang tungkol dito sa 

susunod na bahagi – at sanhi rin ng tinatawag na acid rain. 

Ang sobrang paggamit din ng mga nasabing fuels ang nagdudulot ng 

dramatikong paglaki ng bilang ng Greenhouse Gasses (GHG) concentration 

sa ating kalawakan, na siya ring nagdudulot sa malawakang pagbabago ng klima. 

Paano? Kapag maraming init galing sa araw ang hindi makalabas sa ating atmospera 

ay nag-iinit ang ating planeta at sumisira sa natural na sistema ng klima – dulot 

nito’y mga negatibong konsekwensya sa pangkalahatang antas. 

[the 14th Dalai Lama, 

religious leader] 

International Energy Agency 

[www.iea.org]; Energy 

Information Administration 

[www.eia.doe.gov] 

Ang krudo ay isa sa 

pinakamahalagang pinagkukunan 

ng enerhiya sa buong mundo at 

nagbibigay ng humigit-kumulang 

na 36.4% ng pandaigdigang 

komersyal na pangangailangan sa 

enerhiya noong 2005. Mula sa : 

International Energy Agency, 

Energy Outlook 2006 [www.eia. 

doe.gov/oiaf/ieo/pdf/highlights. 

pdf]. 

Mula sa International Energy 

Agency [www.iea.org] 

Sa pangunguna ng World 

Wildlife Fund, naitatag 

ang PARE NI JUAN o’ 

Positibong Alternatibo 

ang Renewable Energy 

ni JUAN. Ang PARE ni 

JUAN ay isang signature 

campaign ng mga 

kabataan at iba pang 

NGO sa buong bansa 

upang mahikayat ang 

mambabatas na isabatas 

na ang RENEWABLE 

ENERGY BILL. 

Ganuonpaman, bagaman 

naging matagumpay ang 

signature campaign na ito, 

hindi naipasa ang 

RENEWABLE ENERGY BILL 

sa 13th Congress. 

Kailangang maging mas 

masigasig ang mga 

kabataan sa paghahanap 

ng mga mambabatas na 

magtataguyod ng mga 

batas pangkalikasan. 

Sumulat tayo sa mga 

senador o mga kongresista 

upang higit nilang makita 

na may ”voting power” ang 

isyung pangkalikasan. 

www... 


May 2,400 na komunidad pa sa 

Pilipinas ang walang kuryente. 

Dahil dito, sinimulan ng ilang 

kabataan ang Rural Light (www. 

rurallight.com) upang magbigay 

ng kuryente ilang komunidad 

sa pamamagitan ng renewable 

energy.


Kailangan nating bawasan ang ating pangangailangan sa papaubos ng pinagkukunang 

likas-yaman ng daigdig. Kailangan natin ng mga alternatibong pinagkukunan 

na tinatawag na renewable energy sources. Sa kasamaang palad, ang 

pinagkukunang-enerhiya tulad ng hangin, solar, geothermal, biomass, at hydroelectric 

ay hindi pa nagagamit nang malawakan. Bakit? 

36 

WORLD RESOURCES INSTITUTE: 

www.wri.org/wri/trends/index 

[http://rredc.nrel.gov/tidbits]; 

[www.solardome.com]; 

[www.solarnow.org/glossary]; 

[http://solstice.crest.org/ 

sustainable/index]; 

[www.eren.doe.gov]; 

[www.renewables.ca/main/ 

main.php]; [www.fedarene.org]; 

[www.energystar.gov] 

www.fuelcellpark.com 

Ang space at water heating ay 

kalimitan lamang sa malalamig 

na bansa. At ang 75% na bayad 

sa kuryente ay pagtataya sa mga 

bansang ito at hindi sa Pilipinas. 

Ganuonpaman, maari tayong 

makakuha ng aral tungkol sa 

isyung ito. 

Sa ibang bansa, tinatangkilik na 

ang paggamit ng mga “Green 

Building Materials” [www. 

designinggreen.com/english / 

index.htm]. Sa Pilipinas, nariyan 

ang Green Building Council na 

nagtataguyod ng mga materyales 

na environment-friendly. 

Ang mekanismong nangangasiwa sa presyo ng enerhiya ay isang kumplikado at 

marahas na usapin: ang halaga ng fossil fuel tulad ng langis ay masasabing mura 

laluna’t hindi ikinokonsidera ang ilang mga pangkalikasan at panlipunang 

halaga kaugnay sa pagkuha, distribyusyon, at paggamit nito. Sa kabilang banda, ang 

mga pinagkukunang-enerhiya na “carbon-free” (mga maka-kalikasang pamamaraan 

na tulad ng mga renewable energy) ay mas mahal dahil ito’y bago pa lamang at hindi 

pa ganuon karami ang gumagamit para mapababa ang gastos (sa pagpapagawa at 

pangangasiwa). Ngayon, paano ba natin masasagot ang kabalintunaang ito? 

Kailangan natin ng mga polisiya o batas na hihikayat sa pribadong sektor na 

mamuhunan sa mga renewable sources upang sa ganoon, lumawak sa merkado ang 

mga ito at bumaba ang halaga. Gayundin, dapat na bigyang presyo ang mga fossil 

fuel batay sa totoong halaga nito alinsunod sa banta sa ating lipunang lumilikha 

at gumagamit nito. 

Ang enerhiya ay mahalaga sa halos lahat ng ating ginagawa, kasama ang pagluluto 

ng pagkain, pagpapatakbo sa mga airconditioner sa ating mga bahay o establisyemento 

o pagbibigay ng kuryente sa mga industriya. Ngunit, ang paggamit ng enerhiya 

ng ating planeta, paglikha nito at pagtapon ay may kaakibat na masamang resulta. 

Sunod sa kotse, ang mga power plant ang pinakamalaking sanhi ng polusyon 

sa mundo. 

Ang pagtitipid ng enerhiya ay isang malaking isyu na nangangailangan ng 

global at indibidwal na solusyon. Marami tayong magagawa araw-araw para mapababa 

ang konsumo ng ating enerhiya. Tandaan natin na ang pagtitipid sa kuryente ay 

pagtitipid din sa ating salapi! 

Ang pagpapainit (o pagpapalamig) sa tubig at lugar ay bumubuo ng 75% ng ating 

bayad sa kuryente. Ang pagtaas ng halaga ng kuryente ay dapat magpaalala sa atin 

ukol sa wastong paggamit ng enerhiya. 


Narito ang ilang puntos upang mapababa ang kuryente sa bahay: 

 

 

 

 

 

 

Palitan ang bombilya ng compact fluorescent lamp, at ang makakapal na fluorescent lamp (T12) ng maninipis 

na fluorescent lamp (T8); 

Sa pagbili ng aircon o refrigerator, hanapin ang “Energy Efficient factor” (EEF) label, mas mataas ang EEF, 

mas mahusay at mas matipid sa konsumo ng kuryente; 

Gumamit ng mas maliit na electric fan sa kwarto kung kinakailangan at kung kinakailangan, sa isang direksyon 

lang ang hangin; 

Huwag hayaaang kumapal nang labis sa ¼ pulgada ang yelo sa freezer; 

Mainam na gawin ang pamamalantsa sa umaga kung kalian malamig ang panahon at maliwanag; at 

Huwag gumamit ng maliit na kawali sa malaking electric stove. Ang sobrang apoy na sumusobra sa laki ay 

nawawala lamang sa hangin. 

Sanggunian: Brochure na “Cutting your Electric Bills”, “ at “Tipid Tips Sa Bahay”, mula sa Department of Energy 

Consumer Welfare and Promotion Office (www.doe.gov.ph)


Lagay ng 

Panahon 

“Those who still claim that 

global warming is not caused by 

the greenhouse effect through 

human activities are a bit like 

people still believing that the 

earth is flat.” 

[Gerhard Berz, scientist] 

Ang pinsala sa ating hangin at klima ay tilang malaking problema, kung kaya’t ang 

ating unang reaksyon ay magtanong: ano ang malaking magagawa ng indibidwal? 

Ngunit ang pagbabago ay kinakailangan sa lalong madaling panahon. Ang Global 

Warming at ang pagninipis ng ozone layer ay dalawang magkaibang 

problema. Sila ay napag-uugnay sapagkat pareho itong may kinalaman sa kalidad 

ng atmospera at may direktang epekto sa ating kalusugan at sa kalusugan ng 

ating planeta. Kung wala tayong gagawin, tayo ay nahaharap sa isang malaking 

trahedya. 

Ang butas sa ozone layer. Ang ozone ay isang uri ng nakalalasong elemento 

kapag nasa lupa. Ngunit kapag ito’y nasa nakapailanlang 25 kilometrong sa taas, 

ito’y pumapalibot sa planeta bilang proteksyon natin sa init ng araw. Ang layer na 

ito ay mahalaga sa ating buhay sa daigdig. Hinahadlangan nito ang mapaminsalang 

ultraviolet na liwanag (UV rays) mula sa araw na siyang nagdudulot ng kanser sa 

balat at kapansanan sa mata. Ito rin ay nakakapaminsala sa mga halaman 

at hayop. May mga gas na nakakasira sa ozone at patuloy na nagiging aktibo at 

mapaminsala sa ating stratosphere sa loob ng 111 taon. 

Ang mga gas na nakakasira sa 

ozone ay unang ginamit sa ating 

mga refrigerator at sumunod 

ay sa airconditioner.Ang ibang 

gamit ng CFCs ay sa mga aerosol. 

Para sa karagdagang kaalaman, 

sumangguni sa UNEP DTIE Energy 

and OzonAction Unit- www.unep. 

fr/ozonaction. 

“Limilipas ang panahon 

kasabay ng ating gunita ang mga 

puno’t halaman bakit kailangang 

lumisan” 

- mula sa kantang “Kanlungan” 

ni Noel Cabangon 


Sa pamamagitan ng maliliit na pamaraan, makokontrol natin ang pagbabago ng klima at 

pagnipis ng ozone: 

www... 


*Tigilan ang paggamit ng aerosol o spray—Bagaman hindi na ito nagtataglay ng 

CFC, nagtataglay pa rin ito ng mga kemikal na nagdudulot ng polusyon at hindi rin ito 

mare-recycle. 

*Siguraduhin na ang bagong refrigerator ay nagtataglay ng nabawasang dami ng 

CFC o mas mabuti ay walang CFC. 

*Bawasan ang paggamit ng kotse o sasakyang de-motor. Ang kotse ang 

pinakamalaking pinagkukunan ng sobrang Carbon dioxide at iba pang greenhouse gas.


Ang UNEP, UNESCO at WHO ay 

nakagawa ng isang programa 

upang maituro ang mga 

simpleng pamamaraan ng 

pangangalaga sa ozone layer. 

[www.unep.fr/ozonaction/topics/ 

children.htm] 

Taong 1985 nang matuklasan ng mga syentipiko ang butas sa ozone layer. Ang butas 

na ito ay nasa itaas na bahagi ng Antartika at patuloy na lumalaki. Sa ngayon, 

tinatayang 10% ng ozone ng mundo ay nasira na. Ang mga CFCs ang dahilan ng 

pagkasirang ito ng ozone layer. 

Ang mga mauunlad na bansa ay nagkasundong bawasan ang mga mapaminsalang 

kemikal sa ozone. Ito ay sa pamamagitan ng pagbabawal sa mga ito o tuluyang 

pagtigil sa produksyon nito. Bagaman sa mga papaunlad pa lamang na bansa 

(developing countries), maaaring gamitin ang mga kemikal na ito hanggang 2010. 

38 


impormasyon: 

Intergovernmental Panel on 

Climate Change[www.ipcc.ch]; 

UN Framework Convention on 

Climate Change [http://unfccc. 

int/2860.php]; World 

Metereological Organisation 

[www.wmo.ch/index-en.html]; 

UNEP/GRID [www.grida.no]. 

Tingan rin ang mga sumusunod: 

[http://pacinst.org/globalchange. 

org]; [www.greenpeace.org/ 

international/campaigns / 

climatechange]. 

Hindi pa lubos na huli para kumilos. Ang nasirang ozone layer ay maaaring mapalitan 

kung babawasan natin ang paggamit ng mga kemikal na magpapanipis sa ozone. 

Subalit, kung lahat ng kemikal na ito ay ipagbabawal sa lalong madaling panahon, 

kakailanganin pa rin nating maghintay ng 40 taon para muling bumalik sa dati ang 

ozone layer. 

Global Warming. Sa nagdaang 100 taon, ang ang pangkaraniwang temperature 

sa mundo ay tumaas ng humigit-kumulang ½ºC. Ang pinakamakikitang epekto nito 

ay ang pagkatunaw ng mga yelo: ang mga glacier ay natutunaw at lumiliit – sa 

Antartica, Chile, Peru, sa bulubudukin ng Alps at Himalayas. 

Ang Intergovernmental Panel On Climate Change (IPCC) ay nagsasabing ang planeta 

natin ay nagiging mas mainit dahil sa mga taong gumagamit ng fossil fuel para sa 

mga milyon-milyong pagawaan at pabrika, mga sasakyan, mga plantang nagpapainit 

o nagpapalamig. Ang mga ito’y nagbubuga ng Greenhouse Gasses (GHG) 

tulad ng carbon dioxide (CO2), methane, nitrous oxide at fluorinated gas sa ating 

atmospera. 

Tinataya ng IPCC na kapag hindi tayo kumilos, ang surface temperature ng ating 

planeta ay tataas pa ng 6.4ºC sa pagtatapos ng siglong ito. Ang temperaturang 

ito’y magiging sanhi ng seryosong pagkawasak ng mundo tulad ng pagkatunaw ng 

mga glacier. Ang pagtaas naman ng sea level ng 18-59 cm ay magdudulot ng mga 

pagbaha sa mga mabababa at baybaying lugar. Magkakataliwas na sama ng panahon 

ang susunod: ang mga bagyo, pagbaha, tagtuyot ay magiging madalas, 

www... 


‘Looking ahead’, the 9th 

thematic room, collects most of 

the energy-related case studies 

[choose positive energy!] - 

[lighting up lives] - [Soweto’s 

house]. Also see ‘Looking for 

a place’ for an interesting case 

study on sustainable building 

[Bedzed]. 

In the Dep’t store you’ll find 

plenty of energy-saving products 

& services. To mention just a 

few: [portable solar system] - 

[ecological wall boilers] - [solar 

camp fridge] - [solar-dynamo 

radios]. 

The Trainer’s room offers two 

classwork activities focused on 

energy: [household energy 

audit] and [burn it up!]. This last 

one has been designed to raise 

students’ awareness about the 

huge gap between industrialised 

and developing countries in 

terms of energy access and 

consumption. 

‘Working for a better world’ is 

not just a slogan. In the Career 

compass section get examples of 

people/orgs that focus on energy 

for tomorrow: [Fabio Rosa] 

- [Ashden awards] - [Smart 

municipality].


malawakan at matindi. Higit na maapektuhan dito ang Aprika. Sa darating na 2085, 

sa pagitan ng 25% hanggang 40% na species habitat ay maaaring mawalan nang 

tuluyan. 

Kaya’t ang Kyoto Protocol ay nalikha at tumatayo sa pandaigdigang pangako na 

bawasan ang CO2 sa hangin ng 5% (kumpara sa 1990) sa pagitan ng 2008-2012. 

Nagkaroon ito ng higit na puwersa noong Pebrero ng 2005 at sa pagtatapos ng 2006, 

ito’y naratipika ng 168 na bansa. 

Maaari pa nating mabawasan ang pagkasira dulot ng pagbabago ng klima kung 

mababago lamang nating ang ating pamamaraan ng paglikha at pagkonsumo. 

Pagbabawas sa pagkonsumo ang isa sa pangunahin nating magagawa. Ayon sa 

mga dalubhasa, ang pandaigdigang pagbabawas ng CO2 ng 60% hanggang 

80% (gamit ang 1990 bilang pamantayan) ay talagang kinakailangan pagdating 

ng 2050. Ang halaga para magawa ito ay dapat na maging bahagi ng 3% ng 

pandaigdigang GDP sa pagdating ng 2030. Mas magiging mahal ang kawalan ng 

aksyon dahil kapag hindi tayo kumilos, ang 2.5ºC na pagtaas ng temperatura ay 

hihila ng 0.5 hanggang 2% ng kabuang GDP, mas mataas pa sa mga mga 

mayayamang bansa. 

Subalit dahil marami sa mga pagbabago ang hindi na maibabalik pa sa dati, maraming 

eksperto sa pampubliko at pribadong sektor ay nagsusulong ng ‘adaptation’ 

bilang tugon. Sa madaling salita, ito ay ang paglikha ng mga stratehiya at inisyatiba 

upang mapangasiwaan ang mga dulot na epekto likha ng pagbabago ng klima na 

kinaharap na ngayon ng ating lipunan. 

Dahil sa matagal na panahon na tayo’y gumagamit ng fossil fuel, hindi gaanong 

naisulong ang pagbabago ng ating pananaw tungo sa paggamit ng mas malilinis at 

alternatibong pagkukunan ng enerhiya. Kung kaya’t patuloy pa rin ang ating pagasa 

sa mga datihang mapagkukunan ng enerhiya at dahil dito nakararanas tayo ng 

mga problema sa kalusugan at sa ating planeta. Kinakailangan nating mamuhunan ng 

mas maraming panahon, pera, at kakayahang pantao upang ang renewable energy 

ay maging kapaki-pakinabang at alternatibo sa mga fossil fuel. 


impormasyon tungkol sa Kyoto 

Protocol, Kyoto Protocol: [http:// 

unfccc.int/essential_ background/ 

kyoto_protocol/items/2830.php] 

Ayon sa UN IPCC, ang 

pagbabawas ng CO2 ay 

imposible, ngunit tinutukoy nito 

ang uri ng pagbabawas ng 

polusyon na kinakailangan upang 

mahinto ang global warming. 

[www.hm-treasury.gov.uk/ 

media/8AC/F7/Executive_ 

Summary.pdf];[http://unfccc. 

int/files/press/backgrounders/ 

application/pdf/factsheet_ 

adaptation.pdf];[http:// 

ipcc-wg1.ucar.edu/wg1/ 

Report/AR4WG1_Pub_SPM-v2. 

pdf]Summary for policy makers 

of IPCC’s AR IV, p.12 table 10.7, 

and [http://news.bbc.co.uk/2/hi/ 

science/nature/6620909.stm]. 

Yosi Kadiri 

Binigyan rin ng papuri ng 

World Health Organization 

ang lungsod ng Makati 

para sa epektibong 

implementasyon ng 

Revised Anti-Smoking 

Ordinance of Makati, o ng 

Ordinance No. 2002-090. 

Ang nasabing ordinansa 

ay nagbabawal sa 

paninigarilyo sa lungsod 

sa lahat ng pampublikong 

lugar, at kahit pa sa loob 

ng pampublikong 

sasakyan. Bahagi rin ito 

sa ulat ng WHO na anim 

na tao ang namamatay 

kada minuto sa sakit na 

Tubercolosis. Sa talang 

ito, 40% ang kabataan na 

nasa edad 19 hanggang 

32. Dahil dito, hinuhuli 

at pinagmumulta ang 

sinumang nahuhuling 

lumabag sa ordinansa. Kaya 

para sa mga yosi kadiri, 

lumayo sa siyudad ng 

Makati. O mas mabuting 

tumigil na lang sa 

paninigarilyo nang hindi 

ma-trobol. Nawa’y maging 

ehemplo ito sa maraming 

lungsod sa bansa. 

(Maaring isangguni sa 

www.makati.gov.ph/portal/ 

news/view_news.jsp?news_ 

id=623) 

Sa ibang bansa, ang NIKE ay isa 

sa mga kumpanyang tumulong 

sa programa ng World Wildlife 

Fund na Climate Savers 

Program.(www.nikebiz.com; 

www.panda.org/climate/ 

savers). Sa Pilipinas, patatag 

nang patatag ang partisipasyon 

ng business community sa 

usaping pangkalikasan—nariyan 

ang League of Corporate 

Foundations (LCF) na 

nakikilahok hindi lamang sa 

isyung may kinalaman sa 

edukasyon, kalusugan,kabataan 

at kabuhayan, ngunit maging sa 

kalikasan. Sa ginanap na CSR 

Expo 2007 ng LCF, malaking 

bahagi ng naitampok na usapin 

ang isyung pangkalikasan


40 

“Energy Technology Perspectives - 

scenarios and strategies to 2050”, 

International Energy Agency, Paris 

2006. [www.iea.org/Textbase/ 

npsum/ enertech 2006SUM.pdf] 

www... 



Narito ang ilang puntos upang mapababa ang kuryente sa bahay: 

 

 

 

 

 

 

 

Iwasang Gumamit ng aerosol o’ spray. Bagaman hindi na ito nagtataglay ng CFCs, 

nagtataglay pa rin ito ng mga nakakapolusyong kemikal na hindi naman pwedeng 

i-recycle; 

Kapag bibili ng bagong refrigerator, Siguraduhing ito ay nagtataglay ng mas 

mababang antas ng CFC, o’ mas mabuti ay walang CFCs. Tawagan o’ sulatan 

ang mga gumagawa ng refrigerator, at hingin sa kanila na gawing CFC-free ang mga 

refrigerator natin. Kinakailangang nare-recycle din ang ating mga refrigerator; 

Bawasan ang paggamit ng kotse o’ sasakyang de-motor. Malaki ang binubugang 

CO2 at greenhouse gas ng kotse; 

Bumili ng lokal at napapanahon (seasonal) na produkto, kung maari. Mas maraming 

polusyon ang nalilikha ng mga pagkaing wala sa panahon sapagkat maaring pinalaki 

ito sa pilit sa pamamagitan ng artipisyal na kemikal o’ kinuha pa sa malayong lugar; 

Kapag hindi naman gaanong mainit, huwag nang gumamit ng airconditioner; 

Patayin ang ilaw! Ang pagpapailaw sa isang walang taong opisina magdamag ay 

katumbas ng enerhiyang kinakailangan upang painitin ang 1,000 na baso ng kape; 

Tanggalin sa pagkakasaksak sa kuryente ang mga gamit sa bahay na hindi naman 

ginagamit. 

Sa ngayon, dahil sa mga negosyo ng ilang kumpanya at sa dumaraming bilang ng 

mamimili, ang renewable energy ay kabahagi na ng 18% ng energy mix. 

Inaasahan pa itong lalaki ng 23% sa taong 2050 at 34% sa pinakapositibong senaryo 

sa mga darating na taon. 

Mapa tungkol man ito sa ozone o sa pagbabago ng klima, bilang responsableng 

mamimili, mayroon kang malaking papel: sa pamamagitan ng iyong positibong 

aksyon, ang mga tagahanga ng sustenableng pamumuhay ay lalago pa! Ang mga 

makakapangyarihang kumpanya ay mahihirapang panatilihin ang kanilang posisyon 

kung hindi nila tayo papansinin. Makialam ka, magtanong tungkol sa mga polisiya 

ukol CO2! At huwag kalilimutang pansinin ang iyong pamumuhay. 

Do you know what the link is 

between global warming and 

depletion of the ozone layer? 

How can your consumption habits 

contribute to reducing/increasing 

global warming? 

Go to the Test & play section and 

test your knowledge on such a 

complex issue [Global warming]. 

What are people trying to do 

to reduce the damage? In 

‘Carrying the torch’, you 

will find case studies where 

environmental education plays a 

key role [educar forestando] - 

[environment’s caretakers]. 

Climate changes have another 

terrible consequence: the swollen 

ranks of environmental refugees 

could double to 50 million in just a 

few years time... See [a rest far 

from home] in the ‘Looking for a 

place’ thematic room.


Magtipid 

sa Tubig, 

Ligtas na 

Tubig 

“Many of the wars in this 

century were about oil, 

but those of the next century 

will be over water.” 

[Ismail Seragelgin, 

World Bank, 1995] 

Umiinom tayo, naliligo, naghuhugas ng pinggan, damit, bahay at kotse. Ang katawan 

ng tao ay binubuo halos ng tubig. Ang mga tanim ay hindi lalago kung walang tubig. 

Sa katunayan, ito ay mahalaga upang mabuhay ang lahat ng nilalang. Tayo ay 

maaaring mabuhay ng isang buwan na walang pagkain, ngunit kung walang tubig, 

tayo’y aabot lamang hanggang 5-7 araw. 

97% ng tubig sa mundo ay nagmumula sa karagatan, hindi ito nagagamit ng tao. 

Mas maliit pa sa 1% ang tubig ng mundo ang pwedeng inumin at gamitin sa iba 

pang kadahilanan, tulad ng agrikultura at industriya. Ang mga tubig na ito ay galing 

sa ilog, dam, at ilalim ng lupa. 

Tumataas ang pagkonsumo ng tubig sa buong mundo. Ang pangangailangan natin 

sa malinis na tubig at pinagkukunan nito ay maaaring maging isang napakahalagang 

isyu sa mga darating na taon. 

Rainforestation ng Haribon: 

Rainforest, hindi reforestation. 

Madalas sumasagi sa ating isipan 

na ang Reforestation ay simpleng 

pagtatanim lamang ng puno. 

Lingid sa ating kaalaman, mas 

mahalaga sa pagtatanim ang 

pagtukoy sa mga likas na puno na 

tumutubo sa isang partikular na 

gubat. Rainforestation ang 

iminungkahing solusyon ng 

Haribon na nagpapanukalang mga 

puno lamang na likas (native) sa 

isang gubat ang pinakamainam 

itanim Bukod sa mas madaling 

pamilyar sa sariling gubat, 

nakatutulong din ang native na 

puno para patatagin ang lifesupport 

system ng nasabing 

gubat. Sa susunod na mag-tree 

planting, alamin ang puno na likas 

sa lugar na tamtamnan nyo. Mula 

sa: A Forest is More than Just a 

Collection of Tress: 

RAINFORESTATION:Haribon 

Foundation Interactive Kit 

“FROM THE RIVER OF YOUR 

GARBAGE JUICE.” 

Stephanie Tan, Youth Leader and 

Environmentalist 


Patubig Para Sa Bohol 

Kumpara sa ibang 

estudyanteng kaedad nila, 

mas maliit daw ang mga 

kabataan ng Baclayon sa 

Bohol, ayon sa kanilang 

guro. Dala marahil ito ng 

masaklap na sitwasyon na 

ang mga bata sa Baclayon 

na kailangang tumulong 

sa kanilang pamilya sa 

pagkuha ng tubig sa 

bayan sa pamamagitan ng 

pag-iipon at pagbubuhat 

ng galon-galong tubig 

tuwing sila’y uuwi mula 

paaralan. Sa bayan ng 

Baclayon, matagal nang 

suliranin ang kawalan ng 

pagkukunan ng malinis 

na tubig. Kilu-kilometro 

ang tinatahak ng mga nais 

makasalok ng tubig mula 

sa karatig-bayan. : Walang 

poso, gripo, balon o ipunang 

tangke sa mga liblib na 

lugar ng Baclayon. 

Nagkaroon ng pag-asa ang 

mga mamayan dito nang 

tumulong ang grupong 

MAMA (Mangool Active 

Mother’s Association) 

mga nanay na humiling 

ng tulong sa PEF para sa 

pagkakaroon ng patubig sa 

Baclayon. Taong 2005 ay 

napagbigyan ang kanilang 

hiling na pondo para sa 

paglalatag ng daluyan 

ng tubig at pagtatayo 

ng water tank. Umani 

ang proyekto ng suporta 

at tulong mula sa ibang 

NGO at ng pamahalaan. 

(Halaw mula sa panulat 

ni Michael Cañares, PEF 

Visayas. Inilimbag sa 

Creating Access Through 

Partnerships: PEF Report 

2005)


A karaniwang golf course sa 

mainit na bansa tulad ng Thailand 

ay nangangailangan ng 1,500 kg 

ng kemikal na pampataba/fertilizer, 

pestisidyo at herbicides kada 

taon at gumagamit ng tubig na 

maaring nang gamitin ng 60,000 

residente. 

[www.waterweb.org] 

Base sa lumalaking pangangailangan, ang tubig na ating ginagamit ay maaaring 

mawala sa ilang kritikal na lugar sa mga darating na panahon. Sa taong 2025, 2/3 ng 

kabuang populasyon ng mundo ay maaaring humarap sa seryosong kakulangan 

sa patubig. 

Malaking bahagi ng populasyon ng mundo na humigit kumulang na 2.4 bilyong 

katao ay walang pinagkukunan ng malinis at ligtas na tubig. Mahigit sa apat na 

bilyong tao sa buong daigdig ang walang dumadaloy na tubig sa kanilang bahay. Sa 

ibang bahagi ng Aprika, ang mga kababaihan at bata ay nagdadala ng 20 litrong 

tubig sa loob ng limang oras mula sa pinakamalapit na pinagkukunan nila ng 

tubig. Samantalang sa mga industriyalisadong bansa, ang karaniwang bahay na may 

limang katao ay gumagamit ng 640 litro tubig araw-araw. 

Ang bilang na ito ay nakakagulat, at may posibilidad na magkaroon tayo ng ‘di 

mapipigilang trahedya kung hindi tayo magtitipid sa tubig at seryosong mangangalaga 

rito. 

Noong 1960, nagsimulang 

bumaba ang daloy ng tubig sa 

dagat na ito. Kinain ng irigasyon 

ang 90% ng natural na daloy ng 

tubig mula sa Tian Shan sa 

Sentral Asya. Dahil dito, 

naapektuhan ang Dagat Aral. 

[http://enrin.grida.no/aral/ 

main_e.htm] 

Ilang mga pag-aaral ang ngayo’y nagbibigay atensyon sa ekonomikong kahalagahan 

ng freshwater ecosystem tulad ng wetlands (tubig na may bakawan), lawa at mga 

ilog. Sa kabila ng kanilang kahalagahan, marami sa mga freshwater ecosystem sa 

daigdig ay nanganganib na mawala. Sa loob lamang ng 30 taon, ang dagat Aral – 

ang dating pang-apat sa pinakamalalaking lawa sa buong mundo – ay lumiit ng mas 

maliit sa kalahati nitong sukat at naging sing-alat na ng dagat. 

Ang mga mayayamang bansa ay sinasabi ring regular na nagdudumi ng mga 

katubigan, ilog, at dagat at nagdadala sa mga lugar na ito sa higit pang panganib. 

42 

Tunay na presyo ng 

Bottled Water 

Ang 

pandaigdigang 

konsumo ng 

bottled 

water ay 

umabot sa 

154 bilyong 

litro (41 

bilyon galon) noong 

2004, tumaas ng 57% 

mula sa 98 bilyong litro 

na nakonsumo noong 

1999. Kahit sa mga 

lugar kung saan ang 

tubig mula sa gripo ay 

ligtas namang inumin, 

patuloy na tumataas ang 

demand ng bottled water, 

na nagdudulot nang hindi 

naman kailangang basura 

at enerhiya. Bagaman 

sa mayayaman at 

industriyalisadong bansa, 

ang bottled water ay hindi 

naman mas mainam o 

ligtas kaysa sa tubig sa 

gripo, mas mahal pa rin ito 

ng 10,000 ulit. Sa halagang 

US$2.50 kada litro ($10 

kada galon), ang bottled 

water ay mas mahal pa sa 

gasolina. 

Ang Estados Unidos ang 

nangungunang konsyumer/ 

mamimili ng bottled water, 

ang mga Amerikano ay 

umiinom ng 26 bilyong litro 

noong 2004 o’ tinatayang 

isang baso kada tao kada 

araw. Ang Mehiko ang 

sumunod na malakas 

komonsumo sa tayang 18 

bilyong litro. Ang Tsina 

at Brazil ang sumunod, 

malapit sa 12 bilyon 

pareho. Panglima ang 

Italya at pang-anim ang 

Alemanya, na gumagamit 

ng mahigit 10 bilyon. 

Kabaligtaran ng tubig 

na galing sa gripo o tap 

water na napapamahagi 


episyenteng imprastruktura, 

ang pagdadala at paglalako 

ng ng bottled water sa 

malalayong lugar ay 

nangangailangan ng 

pagsunog ng malaking 

bahagi ng fossil fuel. Mahigit 

¼ ng lahat ng bottled 

water ay lumalabas ng mga 

bansa para makarating sa 

mga konsyumer nito sa 

pamamagitan ng bangka, 

tren o trak.


Araw-araw, ang mga tao ay nagpapakawala ng polusyon sa iba’t ibang bahagi ng 

water cycle: mula sa pagdaloy ng tubig sa mga estero’t kanal hanggang sa paglabas 

nito sa dagat mula sa mga ilog dala-dala ang mga mapanganib na kemikal. 

Ang kalidad ng tubig ay singhaliga sa dami nito sa mga papaunland at mauunlad 

nang bansa. Ayon pa sa pag-aaral ng World Health Organization, ang 

bansang United Kingdom ay lumagpas sa sinasabing ‘Acceptable Daily Intake’ sa 

mga pestisidyong ginamit nito sa kapaligiran. Mahaba ang listahang ito kabilang 

ang herbicide (pamatay damo), nitrates, phosphates, lead, oil at iba’ ibang pang 

kemikong industriyal. 

World Health Organization, 

Guidelines for Drinking-water 

Quality, Third Edition 2004, ISBN 

92 4 154638 7 o’ [www.who.int/ 

water_sanitation_health/dwq/ 

guidelines/en]. Tingnan rin ang 

Pesticides Action Network UK 

[www.pan-uk.org]. 


Makakagawa tayo ng pagbabago kung babaguhin natin ang paggamit ng tubig. Kapag mas kaunti ang 

tubig sa ilog, mas mataas ang konsentrasyon ng polusyon. Ano ang dapat nating gawin para maligtas 

ang tubig? 

 

 

 

 

Gumamit ng tabo at balde imbes na mag-shower. Mas nakokontrol natin ang paggamit ng tubig 

sa ganitong paraan. 

Madalang labhan ang mga damit, laluna ang pantalon. Kung minsan, hindi naman talaga 

marumi ang ating damit. Kailangan lang itong pahanginan. Sa ganoong paraan, magtatagal 

pa ang ating damit. 

Huwag itapon sa indoro ang mga sanitary napkin o pasador, diaper at condom. Gayunpaman, 

itapon ito nang maayos, laluna kung nakatira ka sa lugar malapit sa ilog o estero. 

Iwasang itapon basta-basta sa lababo ang mga kemikal sa bahay tulad ng langis, turpentine o 

pangtanggal ng pintura. 

Gumagamit rin ng fossil 

fuel sa pagrerepake ng mga 

bottled water. Ang 

pinakapalasak na plastik na 

ginagamit sa paggawa ng 

plastik na bote ng bottled 

water ay ang polyethylene 

terephthalate (PET),na 

mula sa krudo. Para 

masagot ang malaking 

demand ng mga Amerikano 

sa bottled water, 

kinakailangan ng higit 1.5 

milyong bariles ng langis 

kada taon (katumbas nito 

ang langis na kailangan 

para 100,000 na kotse sa 

Amerika kada taon). Sa 

buong mundo, kailangan ng 

2.7 milyon na toneladang 

plastik para malagyan ng 

bote ang tubig kada taon. 

Ang United Nations 

Millennium Development 

Goal for environmental 

sustainability ay 

naglalayong kalahatiin ang 

proporsyon/bilang ng mga 

taong walang sapat na 

akses sa malinis at ligtas na 

tubig na maiinom sa taong 

2015. Para makamit ito, 

kailangang doblehin ang 

$15 milyon kada taon na 

ginagastos ng mundo para 

sa malinis na suplay ng 

tubig. Bagaman mukhang 

malaki ang halagang ito, 

maliit ito kung tutuusin sa 

tinatayang $100 bilyong 

Tungo sa Sapat na 

Pagkonsumo : Imbes na 

bumili nang bumili ng 

mineral water, magbaon na 

lang ng water jug. 

ginagastos kada taon para 

sa bottled water. 

[www.earth-policy.org/ 

updates/2006/Updates51. 

htm] Tingnan rin ang 

[www.panda.org/ 

about_wwf/what_we_do/ 

freshwater/news/index. 

cfm?uNewsID=2250] 

www... 


Tungo sa Sapat na 

Pagkonsumo : 

Imbes na bumili nang bumili 

ng mineral water, magbaon 

na lang ng water jug.


44 

Pagbiling 

walang 

hapdi 

Injustice anywhere is a threat 

to justice everywhere. 

[Martin Luther King, 

civil rights leader] 

[www.ilo.org/public/english/ 

standards/ipec/simpoc/others/ 

globalest.pdf] 

Batang Kasambahay 

Ang Republic Act 9231 o Anti- 

Child Labor Law ay nangangalaga 

sa kapakanan at karapatan ng 

kabataan. Sa batas na ito, isang 

kriminal na opensa ang 

pang-aalipin sa mga bata sa 

anumang mabigat na trabaho. May 

katulong o kasambahay ba kayo 

na menor-de-edad pa lamang? Sa 

Catanduanes na itinuturing na isa 

sa pinakamahirap na probinsya ng 

bansa, maraming mga recruiter 

ang nagsasamantala sa pagkuha 

ng mga menor de edad na 

katulong na inilalako sa Maynila. 

Sa ulat ng Visayas Forum, 

karamihan ng mga batang 

manggagawa ay mula sa 

pinakamahihirap na probinsya 

sa Pilipinas. Ang iba sa kanila ay 

walong taong gulang hanggang 

disi-sais anyos. Iligal ang pagkuha 

ng menor de edad na 

kasambahay, maaring makasuhan 

ng RE 9231 na may habambuhay 

na pagkabilanggo.(Para sa 

karagdagan impormasyon, 

tumungo sa website na www. 

visayanforum.org, may mga 

estadistika at tala ang 

organisasyon ukol sa mga batang 

kasambahay) 

Hindi naman makatotohanan na hindi na tayo bibili, ngunit ang pagtigil sa labis 

na pagbili ay mahalaga. Ang isyu ng Sustenableng Pagkonsumo ay hindi lamang 

sa pinsalang dulot sa kapaligiran ng ating paglikha at pagkonsumo. Ito rin ay may 

kaugnayan sa mga isyu ukol sa pinsalang dulot sa tao at lipunan ng labis na 

pagkonsumo. 

Hindi mabilang na kagamitan sa mga tindahan at tahanan ay gawa sa mga mahihirap 

na bansa dahil mas mababa ang pasahod ng mga multinasyonal na kumpanya sa mga 

manggagawa rito. Ngunit ang isyu rito ay kailangang maging patas sa bawat isa. Ang 

Sapat na Pagkonsumo ay nagsusulong sa panlipunang hustisya at pagrespeto sa 

pangunahing karapatan ng tao. Walang dapat ibukod sa isyung ito. 

Ang child labor ay isang malinaw na halimbawa kung bakit ang Sustenableng 

Pagkonsumo ay kailangang tingnan ang kondisyon at pangunahing karapatan ng 

taong bahagi sa produksyon ng mga produkto. Batay sa pagtataya ng International 

Labour Organization (ILO), sa buong mundo ay humigit-kumulang 211 milyong mga 

bata na nasa 5-14 taong gulang ang nagtatatrabaho na. 

Ayon sa ILO, dalawa sa limang bata sa Aprika (32% ng kabuuang populasyon o’ kp 

ng mga batang nagtatrabaho sa mundo), isa sa limang bata sa Asya (61% sa kp), 

isa sa anim sa Latin Amerika at isa sa tatlo sa Oceania. Sa Aprika, ang bilang 

ay lumalaki ng 1 milyon kada taon at tinatayang magiging 100 milyon sa taong 

2015. 

Ang tunay na pasabog 

Mahilig tayong bumili 

ng mga paputok tuwing 

sasapit ang Bagong 

Taon. Ngunit, sa likod 

ng nakakamanghang 

pasabog ay isang mapait 

na karanasan. Si Gerard, 

(di tunay na pangalan), 

ay limang taong gulang 

na taga-Bocaue, Bulacan. 

Nagtrabo sa pabrika 

ng paputok si Gerard 

dahil maliit lamang ang 

kinikitang pera ng kanyang 

ina. Bawat pulburang 

binabalot ng kanyang 

maliit na kamay, may 

katumbas na isang sentimo. 

Buong araw, lima hanggang 

anim na piso ang kanyang 

kinikita. Ngunit isang araw, 

nasunog ang pabrika dahil 

sa pagsisigarilyo ng isang 

katiwala. Nasunog ang ina 

ni Gerard. Pumutok ang 

ibinabalot na paputok ni 

Gerard. Sumabog ito sa 

kanyang mukha. Ngayon, 

walang paningin si Gerard. 

Madilim na ang kanyang 

pangarap. Bulag na ang 

kanyang pag-asa. 

(Ang kuwento ni Gerard 

ay tunay na nadokumento 

ng World Vision, 

isang organisasyon na 

tumutulong sa mga 

kabataan na makamit 

ang kanilang pangarap 


edukasyon. May pag-aaral 

ang www.visayanforum.org 

at World Vision ukol sa mga 

batang biktima ng child 

labor)


Sa India, libu-libong bata ang nagtatrabaho sa pagawaan ng posporo at paputok. 

Sila ay binabayaran sa halagang 48 hanggang 57 sentimong dolyar araw-araw. Sila 

ay nagtatrabaho ng 10-12 oras sa loob ng isang linggo. Sa Pakistan, tinatayang 

75% ng gumagawa ng karpet sa bansa ay mga batang babae na may edad 14 

pababa. 

Sa Zimbabwe, ang mga bata ay nagtatrabaho sa minahan. Maraming kumpanya 

ng minahan ang nagpapatrabaho sa mga bata upang minahin ang chromium at ginto. 

Walang Safety Standard ang mga kumpanyang ito at walang mga kagamitang 

pangproteksyon para sa mga manggagawa. 

Subalit, ito ay hindi lang problema sa mahihirap na bansa. Batay sa pag-aaral ng 

UNICEF, tinatayang 2.5 milyong and 2.4 milyong bata ang nagtatrabaho sa mga 

insutriyalisadong bansa at mga bansang nasa transisyon. Noong 2000, 170 milyong 

bata ang nasa mga mapapanganib na trabaho sa buong mundo. 

Ang mga kabataan ang kalimitang bahagi ng mahihirap na trabaho na hindi 

masyadong nangangailangan ng partikular na kakayahan (paggawa ng karpet, 

pananahi, paggawa ng posporo). Sila ang mas malapit sa mapanganib na 

kondisyon sa paggawa at kalimitang mas madaling masaktan. Mahabang oras silang 

pinagtatrabaho, at kumikita nang maliit at hindi pa nakakapag-aral. 

“Research on Girl Child Weavers 

in the Carpet Industry”, Rugmark 

Society Pakistan, 1999: 

[www.rugmark.org /news_facts] 

[www.unicef.org/ protection/files/ 

child_labour.pdf]; [www. 

solidar.org/Document.asp? 

DocID=173&tod=44735] 

Tingnan din ang website ng US 

Department of Labor 

[www.dol.gov] at ng USA Bureau 

of Labor Statistics [www.bls.gov] 


impormasyon sumangguni sa 

[www.ilo.org/public/english/ 

standrads/ipec/simpoc/others/ 

globalest.pdf] 

Inday! Palasak na pangalan 

ng katulong ang Inday sa 

pelikula o pangtelebisyon 

programang Pinoy. Kapag 

heavy drama, sinasaktansaktan, 

kapag naman 

comedy, binabatukan. 

Madalas pangit ang mukha 

ni Inday-mahina ang ulo, 

nakakatawa. ganito mo ba 

tratuhin ang mga katulong 

nyo sa bahay? 

Sa Pilipinas, 2 milyong bata 

na nasa edad 5-17 gulang 

ang nagtatrabaho sa isang 

delikadong kondisyon—mula 

sa media kit ng ABK 

Initiative na sinusuportahan 

ng United States 

Department of Labor. 

Pag-iskor laban sa child labor. Ang FIFA ay nagbibigay ngayon 

ng higit na suporta upang maitaguyod ang kahalagahan ng 

karapatang pangtao at edukasyon sa mga kabataan sa 

pamamagitan ng ilang nitong insentibo sa pandaigdigan nitong 

operasyon na nangangalaga sa kahalagahan ng karapatang 

pantao and edukasyon ng mga bata sa buong mundo. Isa sa 

mga programa nito ay may kaugnayan sa pagpapaba ng bilang 

ng kaso ng child labor. Ang International Labour Organisation 

(ILO) ay naglunsad ng programang ‘Elimination of Child 

Labour in the Soccer Ball Industry’ sa Atlanta noong 

1997 sa pakikipagtulungan ng gubyerno,manufacturer, 

FIFA, trade unions, at NGOs. [www.fifa.com/en/fairplay/ 

index/0,1255,113478,00.html?articleid=113478]


Ang malungkot na katotohanan ay maraming mahihirap na pamilya sa buong mundo ang umaasa sa 

kinikita ng kanilang mga anak. Ang ilan pa ngang mambabatas ay naniniwala sa halaga ng trabaho sa buhay ng 

mga bata at kanilang pamilya, ngunit hindi para wakasan ang child labor. Kinakailangang mabigyang pansin 

ang isyu ng child labor. 

LUMAMPAS NA PAGKAKATAON 

Hindi lamang ang pisikal na kalusugan at kaligtasan ng bata ang nasasakripisyo dahil sa pagtatrabaho, maging 

ang karapatan nila. Isa sa mga ito ay ang pagkakataon nilang makapag-aral. Noong 2001, 115 milyon 

na bata ang lumiliban sa pag-aaral sa elementarya bago pa man sila magtapos ng ika-aapat na baytang. Layunin 

ng United Nations Millenium Development Goals na makapag-aral ang lahat ng bata bago mag 2015. 

Ang kawalan ng edukasyon ang simula ng mapaniil na siklo ng kahirapan. Kung walang edukasyon, wala ring 

pagkakataong makalaya sa sitwasyon ng mababang pasahod at kahirapan. Ang mas matagalang resulta ng child 

labor ay hindi nakakabuti. Ang mga kabataan ang kumakatawan sa pag-asa at kinabukasan ng anumang bansa. 

Ang ipagkait sa kanila ang edukasyon ay pagkakait rin sa yamang-pantao ng bansa. Ang mga nakapagtapos 

ng pag-aral at may mahusay na kasanayan pa naman ang kailangan ng isang umuunlad na bansa. 

46 

Ang World Vision 

Development 

Foundation (WVDF) 

at Plan International 

Philippines ay ilan 

lamang sa mga NGOs na 

tumutulong sa mga batang 

mahihirap upang matupad 

nila ang kanilang pangarap 

na makapagtapos ng 

pag-aaral.Hindi naman 

kailangan ng malaking 

halaga upang makatulong. 

Ang WVDF, halimbawa, 

ay may proyektong 

Sponsor-A-Child kung saan 

sa halagang P600 kada 

buwan 

ay makakatulong ka na 

sa pagpapaaral ng isang 

bata. Para sa karagdagang 

impormasyon, sumangguni 

sa mga sumusunod na 

website: www.worldvision. 

org.ph at http://www. 

plan-international.org/ 

wherewework/asia/ 

philippines/.


Sa 773 milyong tao, isa sa apat na mamamayan sa umuunlad o’ developing na bansa ay hindi marunong 

magbasa at magsulat. 2/3 sa kanila ay kababaihan. Nagkakahalaga ng karagdagang $6 bilyong dolyar 

ang kailangan para mabigyan ang bawat bata sa mundo ng pangunahing edukasyon, katumbas ito ng apat na 

araw na paggastos sa gawaing pangmilitar sa mundo o’ global military spending. 

Makakagawa tayo ng pagbabago sa pamamagitan ng pagmumulat sa mga mamimili, paghamon sa mga patakaran 

ng gobyerno at kumpanya at hindi pagbili sa mga produktong nakakasagasa ng isyung etikal. Ang mga 

mamimili ay maaari ring pumanig sa mga lumalakas na presensya ng mga fair trade organization. Ang mga 

ganitong organisasyon ay nagbibigay garantiya na ang mga produkto ay makakalikasan at nilikha nang walang 

pananamantala sa mga manggagawa. 

Ang child labor ay isa lamang sa mga malilinaw na aspeto ng mas malaking isyu ng kondisyon sa paggawa, 

karapatang pantao, hindi pagkakapantay-pantay sa kasarian at pangangailangan na kilalanin 

ang karapatan ng mga papaunlad at mahihirap na bansa upang magkaroon ng buhay na may dignidad at 

sustenable. 

[www.uis.unesco.org/ev_fr.php? ID=5275_201&ID2=DO_TOPIC] 

Sa pag-aaral ng 

Philippine Business for 

Social Progress noong 

2003, wala pa sa kalahati 

ng mga bata sa Mindanao 

ang nakakatapos ng 

elementary at wala pa 

sa 35% ang natatapos 

ng highschool. Dahil dito 

nabuo ang Education and 

Livelihood Skills Alliance 

(ELSA). Layunin ng ELSA 

na magbigay ng suporta 

sa edukasyon sa mga 

bata ng mahihirap na 

pamilya at ihanda naman 

ang mga out-of-school 

youth na magkaroon ng 

marangal na trabaho. Isa sa mga programa ng ELSA ay 

ang Integrated Technical Education Program kung saan 

10-buwan na pag-aaral sa mga out-of-school youth ng 

Reflexology, Hair Science, Garments, Electronic, Food 

Technology at Welding. Para sa karagdagang impormasyon, 

sumangguni sa www.elsa.org.ph. 

www... 


Find all the case studies on 

child labour & sweatshops in 

‘Packaging yourself’. 

Other stories on the key role 

played by education are 

displayed in ‘Carrying the 

torch’: [education for all 

movement] - [edu on boats] - 

[solidarity in literacy].


48 

Maganda ring sumangguni sa 

www.antislavery.org, bagaman 

kadalasang kumpanya na nasa 

listahan ay nakabase sa ibang 

bansa. 

Tingnan rin 

[www.amnesty.org/actnow]; 

[www.hrw.org] 

May ilang kampanya laban sa 

child labor: [www.icftu.org] 

On successful boycotts, see: 

[www.ethicalconsumer.org/ 

boycotts/successfulboycotts.htm] 

Opinyon: Pangit na trabaho at 

maliit magpasweldo o walang 

trabaho? Ano ba ang mas mahalaga? 

Madalas kasi parang wala 

nang pagpipiliin an gating mga 

kababayan at kung hindi nya 

gusto ang sistema ng isang 

kumpanya ay maari siyang 

umalis. Ganoon lang bang kadali? 

May malakas na pagkakaugnay ang Sustenableng Pagkonsumo at 

ang pangangailangang mabigyan ng pangunahing karapatan ang mga 

tao para sa pagtataguyod ng pagbabago. Ang kahirapan at pagkasira ng kapaligiran 

(dulot halimbawa ng iligal na pagtotroso) ay may tuluy-tuloy na epekto sa karapatang 

pantao at pag-unlad ng kasalukuyan at hinaharap na henerasyon. 

Ang pamahalaan ay may tungkuling pangalagaan ang karapatan ng mga 

mamamayan. Nakakalungkot nga lang na sa maraming pagkakataon, ang karapatang 

pantao ay inaabuso at pinababayaan. Kapag nagsimula nang tumutol ang mga tao 

ang di-makatarungang pamamaraan sa lipunan, nangangahulugang mas lumalawak 

na ang kanilang kamalayan bilang mamamayan. 

Tumataas na ang popularidad sa internet ng pagboboykot ng ilang piling 

produkto bilang isang uri ng kampanya. Ngunit bago mo simulan ang pagboykot, 

mahalagang maunawaan mo muna kung ano ang posibleng epekto nito at sino 

ang tunay na magdurusa sa gagawin mo—ang kumpanya ba o ang mga taong nais 

mong protektahan? Ang paghingi ng malinaw at tapat na ulat mula sa 

kumpanya ay pangunahing salik upang makasiguro na ang mga ito ay hindi 

nagsasagawa ng mga hindi makatarungang gawain. Ang panawagan para sa tapat 

na pag-uulat ng mga kumpanya ay magiging daan para sa pagkilos ng mga mamimili 

tungo sa pakikibahagi sa responsibilidad. 

“Women Go Beyond”, Sri Lanka 

- Karamihan ng kumpanyang may 

Corporate Social Responsibility 

Program ay walang kaugnayan sa 

tunguhin ng kompanya. Ngunit, 

iba ang MAS – isang $650 milyong 

halagang garment manufacturer sa 

Colombo, Sri Lanka – na pinipilit 

maiba ang sarili sa mga low cost 

competitor sa buong mundo. 

Ang MAS ang lumikha ng bagong 

pamantayan sa industriya ng 

pananamit sa pamamagitan ng 

Women Go Beyond, isang programa 

upang mabigyang edukasyon ang 

92% ng kababaihang manggagawa 

ng kumpanya. Sinimulan noong 

1986, ang MAS ay may siyam pang 

ibang planta sa ibang bahagi ng 

mundo. 

Sa pagdaan ng panahon, ang MAS ay 

nakalikha na ng pagtaas sa taunang 

kita nito habang iniiwasan ang 

marahas na kondisyong paggawa, 

nagbibigay ng 3-4% dagdag na 

benipisyo kada manggagawa at 

lumilikha pa ng mga pilantropong 

programa. Nagbibigay ang kumpanya 

ng allowance para sa pamasahe, 

libreng pagkain, medical care at 

on-site banking na matatagpuan 

sa mga planta nito. Nagpopondo 

rin ang kumpanya para sa mga 

hospital, paaralan, at scholarship 

sa mga kanayunan kung saan ito 

ay may planta. Ginagawa ng MAS 

ang operasyon nito malapit sa 

mga rural area nang sa ganoon, 

ang kababaihang manggagawa ay 

hindi na lalayo sa kanilang pamilya 

at dadayo pa sa lungsod para 

magtrabaho. 

Sa pamamagitan ng Go Beyond 

Champion sa bawat planta, ang lahat 

ay nakakapag-aral sa mga klase ng 

English, Information Techonology 

at financial management. Kalakip 

din ng programa ang beauty, 

health at hygiene certificate sa 

pakikipagtulungan ng Unilever, 

maliban pa sa mga klase ukol sa 

reproductive health, domestic 

violence, traditional craft at paano 

magsimula ng negosyong pambahay. 

Sa pamamagitan ng Go Beyond, 

patuloy na lumakas ang ugnayan sa 

pakikipagnegosyo ng MAS sa apat na 

mahalagang kliyente nito - Victoria’s 

Secret, Gap, Marks & Spencer and 

Nike. Ang Gap ay nangako na ng 

US$150,000 para sa tatlong taon 

upang likhain ang Gap Go Beyond, 

para sa mga klase ng sustenableng 

pag-unlad sa 20 paaralan, university 

scholarships para sa mga kabataan, 

at entrepreneurship workshops para 

sa mga kababaihang nagnenegosyo 

sa lokalidad. Sa ngayon, ang Nike at 

Marks & Spencer Go Beyond program 

ay sinisimula na ring trabahuhin. 

[www.managementtoday.co.uk/ 

article/600660]


 

 

 

 

 

 


Pumili ng mga produkto ng mga kumpanyang nangangalaga sa 

kapakanan ng mga empleyado nito; 

Maging mapanuri sa mga tatak ng paborito mong damit. 

(Maganda ba ang pagpapasweldo sa mga empleyado? May 

kasaysayan ba ang kumpanya sa pang-aapi sa mga tao o 

pagsira sa kapaligiran?) Sumali sa mga kampanya o samahang 

nagtataguyod sa karapatan ng mga manggagawa; 

Iwasang bumili ng mga produktong mula sa kumpanyang may 

kasaysayan ng pagsasamantala. Iboykot ang mga ito ; 

Huwag bumili ng mga produktong mula sa child labor, o kaya 

naman ay sinubok sa hayop; at 

Iboykot rin ang mga produkto o serbisyong nag-aanunsyo ng 

mga di-makatoto hanang o mapagligaw na patalastas . 

Halimbawa, may kasaysayan 

ng pagsasamantala, 

nang-aabuso sa mga kababaihan, 

at iba pa. 

[www.antislavery.org] 

“MIND THE SHIRT YOU’RE IN.” 

Enchong Dee, Actor / Model / Athlete 


Endo - Ito ang maikling 

kataga para sa end-ofcontract. 

Sikat itong kataga 

para sa mga kabataang 

nagtatrabaho sa mga pabrika. 

Kalimitan kasing kalakaran 

sa kasalukuyan ay 

natatapos ang kontrata ng 

isang empleyado bagu pa 

man ito mag-limang buwan 

sa kumpanya. Sa ganitong 

paraan, naiiwasan ng mga 

kumpanya na magkaroon 

ng ”regular employee,” na 

obligasyon nilang bigyan 

ng mga benepisyo. Sa ilang 

kumpanya sa mga industrial 

park sa Pilipinas, kalakaran 

na magtapos ang kontrata 

ng isang empleyado sa loob 

ng isang buwan lamang. 

Noong Hulyo 3, 2003, ibinalita 

ng Philippine Daily Inquirer ang 

kalagayan ng mga kababaihang 

empleyado ng isang pabrika ng 

mga damit sa bayan ng Taytay. 

Ayon sa balita, tuloy-tuloy na 

pinagtatrabaho nang walang uwian 

ang mga empleyado nito mula 

48 hanggang 72 na oras. Ayon 

sa nagsumbong na supervisor ng 

kumpanya, gumagamit siya ng 

makapal na kahoy para ihampas 

sa lamesa kapag nakikita na nyang 

inaantok ang mga empleyado. Isa 

pang paraan upang mapanatiling 

gising ang mga empleyado ay 

ang pagpapainom ng “Duromine,” 

isang gamot na pampapayat na 

nagpapanatili ring gising sa mga 

empleyado. Ang mga damit sa 

nasabing pabrika ay pinapadala 

sa isang sikat na kumpanya ng 

mga damit sa Hilagang Amerika , 

samantalang ang mga mananahi ay 

kumikita lamang 100 hanggang 

190 na piso kada araw, mas mababa 

pa sa minimum wage. 

Harapan man o patago, nagagamit ang babae bilang paksa 

ng mga anunsyo komersyal sa alak. Noong Pebrero 2004 

nagkaroon ng isang kontrobersyal na patalastas ng alak kung 

saan ay may slogan na ”Nakatikim ka ba ng kinse-anyos?”. 

Para sa GABRIELA, isang organisasyon ng mga kababaihan, 

isa itong panghahalay at pangsasamantala sa isang 

batang babae. Para naman sa kumpanya ng alak, isa lamang 

itong pangbenta sa kanilang kinse-anyos na inumin. Naging 

matagumpay ang Gabriela sa pagpapatigil ng nasabing ad, sa 

desisyon ang korte noong 2004, kailangang itigil ang 

anunsyo sa radyo at billboard dahil malinaw na may iba pa 

itong kahulugan tungkol sa pakikipagtalik sa isang batang 

babae.


Mabuhay 

at 

Mamuhay 

“The cruel wild beast 

is not behind the bars 

of the cage. He stands 

in front of it.” 

[Axel Munthe, physician, 

psychiatrist, and writer] 

Ang karapatan para sa isang marangal na pamumuhay ay hindi lang para sa tao. Ang 

pagiging mulat sa pagkakaugnay sa kalikasan at ang epekto ng mga gawain ng tao 

sa kapaligiran ay isang susing elemento para maunawaan natin ang Sustenableng 

pagkonsumo. 

Ang pagtrato sa mga hayop, ang isyu ng kalikasan at pagpapanatili ng balanse sa 

kapaligiran ay magkakaiba ngunit magkakaugnay na isyu. Ang seksyong ito ay 

naglalayong magbigay kaalaman tungkol rito. Ngunit nasa indibidwal na pagpapasya 

ang pagpili ng uri ng pamumuhay sa konteksto ng Sustenableng pagkonsumo. 

ANG SAKAHAN NG MGA HAYOP 

Patuloy na nababahala ang mga tao kung paanong ang mga hayop ay minamaltrato 

sa proseso ng produksyon.Mababawasan ang kalupitan sa mga hayop kung susundin 

ang mga sumusunod na panuntunan: pagbibigay respeto sa mga hayop, pagbibigay 

sa mga ito ng sapat na pagkain at matitirahan, pagtitiyak na nabibigyan ng 

pangunahing kalinga mula sa beterinaryo at malinis na tirahan at pagtitikyak na hindi 

sila sinasaktan o pinipilit pakainin. 

50 

Ang produksyon ng pagkain ay nakakaapekto sa ating lahat. Maaari nating tanggihan 

na tangkilikin ang mga produktong nalikha sa di-makatarungang pamamaraan. Ang 

paghahanap ng mga sertipikadong produkto ay nakabubuti sa mga hayop at 

Naisabatas ang Philippine 

Welfare Act o Republic Act 

No. 8485 noong Pebrero 

1998. Layunin ng batas 

na ito na pangalagaan ang 

mga hayop at maiwasan 

na dumaan ang mga ito 

sa kapabayaan o labis na 

paghihirap. Ang sinuman 

na mapatunayan na may 

sala laban sa batas na 

ito ay maaring magbayad 

ng P5,000 o makulong sa 

loob ng dalawang taon. 

Hindi ipinagbawal ng batas 

na ito ang pagsasabong 

ng manok bilang iligal 

na gawain, gayung ito 

ang pinakatalamak na 

pamamaraan ng 

pag-abuso sa hayop. 

(Mula sa panayam sa 

PETA-Asia Pacific)


sa mga mamimili. Ang kalinisan at kalidad ng mga karne at iba pang produkto 

galing sa mga sakahan ay maaring hindi maganda o’ substandard. Ang mad cow 

disease, halimbawa, ay nagbigay liwanag sa atin ng pagkakaugnay ng kalinisan at 

ng pagpapakain sa mga hayop sa ating sariling kalusugan. 

Nauunawaan na ng mga kumpanya na ang mga mamimili ay umiiwas sa hindi 

kinakailangang pang-aabuso sa hayop.Taong 1997, isang pangdaigdigang koalisyon 

ng nga grupong nangangalaga sa hayop mula Hilagang Amerika at European Union 

ang nagbigay daan para sa bagong “Not Tested on Animal Standards”. Ang tumatalong 

kuneho na logo ay kinikilala ng Amerika, Canada at United Kingdom, at karamihan 

sa bansa sa Europa. 

Taong 1979 nang pondohan ng REVLON COSMETICS ng 750,000 dolyar ang 

Rockerfeller University para sa pagsasaliksik ng alternatibo sa pagsusubok sa 

hayop o animal-testing. Nagkaroon din ng katulad na programa ang Johns Hopkins 

Center for Alternatives to Animal Testing (CAAT). Talamak pa rin ang animal testing 

sa mga malalaking kumpanya, ngunit may ilan rito ang masasabing gumagawa na 

ng “cruel-free” na produkto. 

Ang pag-eeksperimento gamit ang hayop ay isang kontrobersyal na isyu. Ang opinyon 

ng mga tao tungkol rito ay hindi laging malinaw, at madalas nakabatay sa indibidwal 

na pang-unawa at karanasan. 

Halimbawa , may produktong 

sertipikado na “organically 

produced” or “certified organic”. 

[www.leapingbunny.org] 

http://hometwon.aol.com/ 

cfinews/index.htm 

Para sa listahan ng mga 

kumpanya, bisitahin ang www. 

allforanimals.com / cruelfree1. 

htm, o’ hindi kaya ay ang www. 

naturewatch.org para sa 

karagdagang impormasyon. 

Ang Battery-cage egg 

production ay isang 

malupit na paraan ng 

produkyon ng itlog kung 

kaya ito ay tinatanggal na 

sa mga bansa sa Europa, 

bagaman patuloy pa ring 

isinasagawa sa ibang parte 

ng mundo. 

bodega. Ang mga inahin 

ay tinatanggalan ng tuka 

upang mabawasan na 

magkasakitan. Ang mga 

inahin kasi ay nanunuka 

ng labis kapag sila ay 

nilagay sa maliit na lugar, 

nabagot at nagiging 

agresibo. 

Kapag ito ay dinala sa 

pamilihan para ibenta sa 

meat section, madalas 

nang naitatago ang mga 

pasa at sugat ng mga 

inahin na ito. 

www... 


Sa isang battery farm, apat 

na inahin ang nagsisiksikan 

sa isang alambreng 

kulungan na may lapad na 

40.64 sentimetro o 16 na 

pulgada. Nakahanay ang 

mga ganitong kulungan 

sa loob ng isang malaking 

Ang mga inahin ay 

nangigitlog nang mahigit 

250 itlog sa isang taon. At 

matapos ang isang taon, 

ang mga inahin na ito 

ay maaring gamitin muli 

upang mangitlog o hindi 

kaya ay kinakatay na.


Malupit ba ang fashion sense mo? 

Rumampa na parang wala ng 

bukas. Malimit nating nakikita sa 

mga style network ang mga high 

fashion model sa kanilang mga fur 

coat. O kaya’y paglakad sa runway 

ng mga bagong labas na disenyo 

ng mga signature designer na 

mula sa balat ng mga eksotikong 

hayop. Wallet. Belt. Pitaka. Bag. 

Ang mga presyo, umaabot sa 

tatlo hanggang limang taong kita 

ng isang minimum wage earner 

sa Pilipinas. Maaari na rin nitong 

mapag-aral ang limang daang 

kabataan sa bansa. Ngunit ang 

pinakamasakit sa reyalidad ng 

mga fashionistang ito, ay ang ‘di 

makataong (walang malasakit 

na) pagtrato sa mga hayop sa 

pamamagitan ng paggamit sa 

kanilang bahagi ng katawan 

bilang damit o palamuti sa ating 

katawan. Ang mga hayop ay may 

karapatan din tulad ng tao. Bawat 

isa sa atin ay may karapatan sa 

dignidad at respeto. 

Isipin mo na lang na balatan 

ka. Masakit ‘di ba? (para sa 

impormasyon ng mga produktong 

umaapak sa karapatan ng bawat 

tao, sumangguni sa www.peta. 

org). 

ANG LAKAS SA PAGKAKAIBA 

Nakikihati ang tao sa planetang ito sa tinatayang 15 milyong iba pang uri ng nilalang. Lahat 

ng nilalang ay may kani-kanilang parteng ginagampanan sa pagbubuo at pagpapanatili ng 

sali-salimuot na kapaligiran na sumusuporta sa lahat ng anyo ng buhay. Ang mga nilalang ay 

namamatay at nawawala nang mabilisan. Ang kasalukuyang bilis ng pagkalipol o’ extinction ng 

mga nilalang ay hindi malinaw, ngunit ayon sa mga siyentipiko ang pagkalipol ay tinatayang 

nasa 1,000 hanggang 10,000 na ulit kaysa kung wala ang pag-unlad sa industriya. 

Ang banta ng pagkalipol ay sanhi na rin ng iba’t ibang kadahilanan. Ang labis na pag-aani 

ng mga halaman at hayop at pagpapapakilala ng ilang dayuhang nilalang sa kapaligiran pati 

ang pagbabago ng klima, polusyon at mga sakit—ang lahat ng ito ay nagbabanta sa balanse sa 

kapaligiran at nilalang. 

Tingnan [www.iucn.org] 

Ang pagkakaiba-iba ay isang mahalagang yaman, ang pagkakaugnay at pagtutulungan ng 

iba’t ibang nilalang ay nangangailangan ng maingat na pamamahala. Humigit-kumulang 30% 

ng lahat ng medisina sa mga pagamutan ay nabuo dahil sa mga ligaw na halaman at hayop. 

Marami rito ay nabubuhay sa isang di-pangkaraniwang kapaligiran. Isang kabalintunaan na 

ang mga lugar na may pinakamayamang likas na yaman ay kadalasang may mga pinakamahirap 

na populasyon sa mundo. Ang hamon para sa panahong ito ay mapangalagaan ang kapaligiran 

habang tinatanggal ang kahirapan. 

Binuo ng mga siyentipiko ay CONVENTION ON BIOLOGICAL BIODIVERSITY (CBD) na 

sinang-ayunan ng 180 na bansa. Ang nasabing Convention ay nanawagan para sa isang 

pandaigdigang pagkakaisa sa pangangalaga ng likas na yaman, paggamit ng likas na yaman sa 

52 

Sumikat ang maliit na 

bayan ng Donsol sa 

probinsya ng Sorsogon 

bilang “Butanding Capital” 

ng mundo. Normal nang 

makakita sa karagatan ng 

Donsol ang grupo ng mga 

palakaibigang Butanding. 

Ngunit mahigit sampung 

taon na ang nakalilipas 

ay talamak ang pagkatay 

sa mga Butanding para 

gawing kabuhayan ng mga 

lokal na mamamayan. 

Sa tulong ng Fisheries 

Administrative Order 193 

mula sa Kagawaran ng 

Agrikultura noong Marso 

1998, ay ipinagbawal 

ang paghuli, pagbebenta, 

pagbili, pagbabyahe, at 

pag-e-export ng mga 

Butanding. Sa tulong ng 

mga organisasyon tulad 

ng World Wildlife Fund, 

Haribon at Conservation 

International, napaunlad 

ang community-based 

Eco-tourism. Nakatulong 

ito para makatulong sa 

kabuhayan ng komunidad 

habang pinangangalagaan 

ang mga Butanding ng 

Donsol. Naging bida 

ang mga butanding sa 

pelikulang Donsol na 

pinagbidahan 

nina Sid Lucero at Angel 

Aquino. Ang pelikulang 

Donsol na likha ni Adolfo 

Alix Jr. ay lubos na 

hinangaan sa ikalawang 

Cinemalaya Film Festival. 

Sila’y may dignidad rin 

Kadalasan, sa Antipolo, 

sikat na sikat ang pitbull 

fighting o ang pagsasabong 

ng mga aso. Marahas ang 

labanan. Maraming aso ang 

nasasaktan 

at namamatay sa sugal na 

ito na karaniwang 

umaabot sa milyon-milyong 

pisong taya. Maraming 

aso ang naaapakan ang 

karapatan sa pamamagitan 

ng bisyong ito. (Maaring 

tingnan ang http:// 

newsinfo.inquirer.net/ 

inquirerheadlines/metro/ 

view_article.php?article_ 

id=104682 para sa artikulo 

ng pitbull 

fighting.)


sumasapat na paraan at pagsisigurado na ang lahat ng benepisyo mula sa pangangalagang ito 

ay napapamahagi nang makatarungan para sa lahat. 

Kailangang isaisip ng bawat sektor ang epektibong pangangalaga sa kapaligiran. Ang 

pangangalaga sa kapaligiran ay nagtataguyod ng isang sustenableng lipunan, partikular sa 

mga katutubong tao na higit na nakakaalam kung ano ang mainam. 

Isang paraan nang pangangalaga sa kapaligiran ay pagbabawal sa pangangalakal ng mga 

hayop sa kagubatan. Ang CONVENTION ON THE INTERNATIONAL TRADE IN ENDANGERED 

SPECIES (CITIES) ay naglalayong masiguro na ang kalakalan sa ligaw na halaman at hayop ay 

hindi nagbabanta sa buhay nito. Sa ngayon, tanging ang pagpuslit ng iligal na droga at armas 

pa lamang ang humihigit sa pandaigdigang iligal na kalakalan ng mga wildlife, o’ mababangis 

at ligaw na nilalang. Ang pangangailangan para sa mga di-pangkaraniwang hayop, pagkain 

at medisina (tulad ng buto ng tigre at sungay ng Rhinoceros) at kuryusidad ang dahilan sa 

pagpapatuloy ng ganitong kalakalan. 

May mga kwento ng tagumpay kung saan ay napigilan o napababa ang bilis ng pagkalipol 

ng ilang nilalang. Halimbawa na rito ay ang itim na rhinoceros at elepante ng Aprika. Sa pagitan 

ng 1979-1989, pinababa ng mga mangangaso ang bilang ng mga elepante sa Aprika mula 

1.3 milyon sa 625,000 na lamang. Ngunit dahil sa pagtutulungan ng pamahalaan at ng mga 

samahang nangangalaga sa mga mababangis na hayop sa kagubatan, lumalaki muli ang bilang 

ng elepante sa Aprika. Gayunpaman, nababadya pa rin ang banta sa buhay ng maraming hayop 

roon. 

Para sa karagdagang impormasyon, 

bisitahin ang www. 

traffic.org/news/salaw 

Tungo sa Sapat na Pagkonsumo. 

Iwasan ang pagbili ng mga 

produktong galing sa hayop 

tuwing mamasyal sa malayong 

lugar. 

Time Europe, Abril 17, 2000 Vol. 

155 No. 15 

[www.eia-international.org]; 

[www.eia-international.org/ 

Campaigns/Elephants/Updates/ 

t0000053]; [www.ecocrimes.org] 

Ang Philippine Eagle o Pithecophaga jefferyi ang pinakamalaking raptor na matatagpuan lamang sa 

Pilipinas. Siya ay isa sa pinakamalaki at pinakamalakas na agila sa buong mundo. Ang Philippine 

Eagle ay monogamous, at tapat sa kanilang kaparehas. 1965, nuong mapansin ng isang Pilipinong 

siyentipiko na si Dr. Dioscoro Rabor, ang pagkaubos ng Philippine Eagle. Ang mga sumunod na taon 

ay panahon ng pakikibaka at pakikipag-ugnayan sa gubyerno at ilang samahan para makatulong sa 

adhikaing ito. Nuong 1987, nabuo ang Philippine Eagle Foundation at nuong 1992, matagumpay na 

naisilang ang unang dalawang Philippine Eagle na inilagaan ng Foundation. Sila ay sina Pag-asa at 

Pagkakaisa. 

www... 


In the ‘Respecting our 

bodies’ thematic room, see: 

[committed beauty] - [EU 

ban on antibiotics]. Other 

cases relevant to this chapter 

of the guide can be found in 

‘Packaging yourself’: [100% 

endangered specie] - [anti-fur 

TV spot] and in ‘Pay the right 

price’: [respect the Amazon].


Bagaman, wala pang ganitong 

sistema sa Pilipinas hindi katulad 

sa mayayamang isda, 

magandang maunawaan na hindi 

dapat ihiwalay ang mga isda 

sa mga hayop na kailangang 

bigyang paggalang at 

pagpapahalaga. Na ang mga 

isda, tulad din ng mga manok na 

naiipit sa masikip sa 

kulungan, ay naiipit rin sa 

masikip na lambat o’ aquarium. 

“CHECK FOR BLOOD. 

NO TO ANIMAL TESTING.” 

Bianca Araneta-Elizalde 

Environmentalist / Beauty Personality 


Hakbang Pasulong! 

Ilang suhestiyon upang matulungan kayo sa pamimili na hindi naman nakakasira sa 

biodiversity: 

Tandaan na ang ilan sa mga natural na produkto ay hindi naman dapat binibili. 

Ito ay ang mga halaman o hayop mula sa kagubatan na tinuturing na endangered 

species. 

Kapag nasa bakasyon, huwag bumili ng mga palamuti na mula sa mga koral, kabibe, 

balat ng hayop o’ endangared species. 

Kapag naglalakbay sa ibang bansa, mag-isip muna bago kumain. Bagaman maaring 

ang pagkain ng exotic food ay bahagi ng magandang karanasan, ngunit alamin 

kung saan nanggagaling ang karne ng iyong pagkain. Iwasang kumain ng karne 

mula sa mga endangered species. 

Mahilig ka ba sa seafood o’ pagkaing dagat? Pumili ng isdang galing sa sustenableng 

kalakal tulad ng may mga tatak ng Marine Stewardship Council. Humigit kumulang sa 

70% ng isdang kinakalakal sa buong mundo ay labis na pinangisdaan. 

Pumili ng produktong mula sa ‘fair trade’ (halimbawa, may negosyanteng 

gumagawa ng tsokolate at kape na nangangalaga sa kagubatan, hindi nagtataguyod 

ng child labor o’ kemikal at nagbibigay sa mga magsasaka ng tamang bayad). 

Bumili ng mga produktong napapanahon. Bumili ng mga organikong produkto. 

Makakasigurado ka na wala itong pestisidyo na mapanganib sa iyong kalusugan at 

kapaligiran. 

Gumamit ng mga panglinis sa bahay na natural na nabubulok o’ natutunaw sa 

kapaligiran, at hindi iyong mga mapanganib sa dagat, o’ nakakalason sa tubig. 

Huwag basta-basta itapon ang mga kemikal at pintura sa bahay. 

Gumawa ng compost o’ pataba mula sa dumi sa kabahayan. 

54 

www... 


The Facts & figures section 

provides plenty of stats on 

animal welfare and biodiversity: 

[dark side of beauty] - [furs] 

- [hotspots] - [sharing the 

planet] - [meat production]. 

In the Career compass 

section see [ending animal 

testing] - [eblood clothing] - 

[bioplaneta]. 

How do you organise an 

effective campaign against 

animal testing? Go to the 

Trainer’s room and get the 

answer: [cruelty free labels]. 

Then when you feel ready to 

challenge yourself, go straight to 

the Test & play section and try 

[animal or beast] - [thinking 

biodiversity] - [preserving wild 

life] - [shop carefully]. 

Check the [bio-cultural diversity] 

- [endangered species] - 

[fashion & beauty] directories 

within the Links section to save 

time surfing on the Net. 

Sa Pilipinas, aktibo ang 

People for the Ethical 

Treatment of Aimals 

(PETA) sa paggamit 

ng mga artista at sikat 

na personalidad upang 

hikayatin ang mga tao 

na mag-vegetarian, at 

maging mabuti ang 

pakikitungo sa mga hayop. 

Info@PETAAsiaPacific.com


Cool at 

Responsable 

“Fashion is a form of ugliness 

so intolerable that we have to 

alter it every six months”. 

[Oscar Wilde, Anglo-Irish 

playwright, novelist, and poet] 

Ano ang Fashion? Sa nakalipas na ilang-daang taon, ang pananamit at mga 

pang-gayak sa katawan ay naging simbolo ng indibidwal at lipunan upang ipahayag 

ang kanilang trabaho, katungkulan, civil status, gender preference, pinanggalingan, 

yaman at grupong kinaaniban. 

Ang fashion ay isang language of signs and symbols. Ito ay isang 

pangdaigdigang wika, isang pangkaraniwang sining, kung saan ang tinutukoy ang 

konsepto ng kagandahan at kabutihan ng isang kultura. 

[http://en.wikipedia.org /wiki/ 

Fashion]; [http://en. wikipedia. 

org/wiki/Dress_code]; [www. 

fashion-era.com/sociology _ 

semiotics.htm]; [http://online. 

sfsu.edu/~kendrav/fashion/]; 

Joanne Finkelstein, Chic Theory, 

in Australian Humanities Review, 

1997 [www.lib.latrobe.edu.au/ 

AHR/archive/Issue- 

March-1997/ finkelstein.html]; 

[www.marquise. de/en/misc/ 

fashion. shtml]. 

Maaaring basahin ang: Roland 

Barthes, The Language of 

Fashion, Berg Publishers, Oxford 

(UK), March 2006, pp 224 

[www.bergpublisher.com]. 

Ang fashion ay hindi lamang tumutukoy sa pananamit. Kahit saan may fashion. 

Ang fashion ay kung ano ang nangyayari sa paligid natin. Ito ay maaring tumukoy sa 

ating ideya o’ hindi kaya ay pag-uugali. 

Eco & Ethical Fashion 

Simula noong 2004, 

tuwing autumn, 

ginanaganp ang “The 

Ethical Fashion Show” 

sa Paris, ang 

pinakaglamorosong 

“haute coutoure catwalk” 

sa buong mundo. 

Ang fashion show na ito ay 

pinasimulan at inoorganisa 

ng French Universal Love, 

at naghihikayat ng mga 

kilalang fashion designer 

upang ipakita ang kanilang 

talent at eksperto upang 

mapag-usapan kung paano 

ang fashion industry ay 

mas maging sustenable. 

Ang mga designer na ito 

ay nanggaggaling pa sa 

iba’t ibang parte ng mundo 

tulad ng Bangladesh, 

Brazil, France, Ivory Coast, 

Madagascar, Philippines 

Senegal, South Africa 

at United Kingdom. Isa 

sa mga kumpanya na 

nakikilahok sa gawaing ito 

ay ang: People Tree, ang 

nangunguna sa fair trade at 

ecology fashion show. 

Nagiging batayan ng 

katayuan sa buhay ang 

uri ng pananamit na 

isusuot natin. Sa Pilipinas, 

maraming kahulugan ang 

salitang jologs—baduy, 

mga nagsusuot nang hindi 

“original,”o’ mahihilig 

sa pelikulang Pilipino. 

Masama ang ibig sabihin 

ng jologs sa tipikal na 

usapang Pilipino. Tila 

ikaw ay “trying hard,” o’ 

“pa-sosyal”. Para naman sa 

iba ipinakikibit-balikat na 

lang ang katagang ito. 

May nakatagong epekto 

sa usaping panlipunan at 

kapaligiran ang fashionnariyan 

ang sweatshop, 

paggamit ng pestisidyo 

para produksyon ng 

tela, paglalako ng mga 

mababangis na hayop 

bilang balat ng mga 

mamahaling bag, sinturon 

at sapatos, at marami 

pang iba.


Sa katunayan, sinasaklaw ng fashion ang mga damit, palamuti sa katawan, alahas, 

buhok, produktong pampaganda, sining sa katawan tulad ng tattoo, arkitektura, 

sining, musika at iba pa. 

Patuloy na nagbabago ang fashion. Maari itong magbago na mas mabilis 

pa sa ibang larangan ng Gawain ng tao (wika, kaisipan, at iba pa). Para sa iba, ang 

mabilis na pagbabago ng fashion ay kumakatawan sa maraming negatibong aspeto 

ng makakanlurang lipunan: nagiging dahilan ng pag-aaksaya ng yaman, at 

pag-akit sa mga tao na bilhin ang mga bagay na hindi naman nila kailangan. 

Para naman sa iba, lalu na sa mga kabataan, nagpapakasaya sila sa pagiging “iba” 

na binibigay ng fashion, kung saan ang patuloy na pagbabago ay isang paraan para 

mapunan ang kanilang kagustuhan sa bago at kapanapanabik na mga bagay. 

Si Anita Roddick, ang isa sa mga 

nagtatag ng Body Shop, bisitahin 

ang kanyang website sa: 

[www.anitaroddick.com] 

Kahit saan – at kung minsan kahit sa mahihirap na lugar—ang mga kabataan ay 

higit na naiimpluwensiyahan ng mga pagbabago sa fashion. Ang mga pananamit 

at palamuti sa katawan ay naghihikayat ng pakiramdam na kabahagi ka sa isang 

“tribo”. Ang mga patalastas ay kilalang kilala sa paggamit sa mga kabataan para sa 

hanapin ang kanilang identity. 

Ang globalisasyon at ang mga pandaidigang imahe na binubuo nito sa internet, 

sinehan, magasin, at musika, ay may mahalagang bahagi sa prosesong ito. 

56 

www... 


Need to know more on 

environmental and social costs 

of fashion? Search the following 

keywords on the YXC website: 

- clothes (consumers’ global 

trends) 

- fibres (textiles production and 

trade impact) 

- advertising (and ‘body image’) 

- sweatshops 

- child labour 

- beauty (dark side of beauty) 

- fashion victims 

- cruelty free 

- fakes (counterfeiting impact) 

How do you choose what to wear? 

How healthy are your clothes? 

What is your favourite shirt made 

of? Where does it come from? 

Look at the Trainer’s room 

section of the YXC website. 

The [reading textiles] classwork 

activity aims at raising awareness 

about the importance of reading 

labels; developing critical thinking 

on label credibility and clearness; 

inspiring responsible behaviour.


Mayroon itong dobleng epekto: sa isang banda, hinahayaan nito ang malalaking 

produkto at malaking pangalan na madikta sa ating pamumuhay at pagpapahayag 

n gating fashion. Dahil dito, ang mga tao, lalo na ang mga kabataan, ay nagbibihis, 

kumakain at kumikilos ng halos parehong pareho. 

Sa kabilang dako ang globalisasyon ay nagbubukas ng bintana sa mga pananamit, 

ugali at pagkilos ng iba’t ibang tao sa buong mundo kung kaya’t naiimpluwensiyahan 

ang kanilang fashion. Nagbibigay ito ng ideya upang maglakbay, at humihikayat ito ng 

pagtatanong ng mga tao kung saan galing ang kanilang damit. Maraming kabataan 

ang nahihilig sa mga “ethnic look” na resulta ng paghahalo halo ng mga kasuotan 

mula sa buong mundo. Ang mga ganitong istilo ay nagpapahiwatig ng “ I am a citizen 

of the world and am interested in other cultures and people.”(Mamamayan ako ng 

mundo at interisado ako sa iba’t ibang kultura at tao). Kailangan bang mayroon ako 

nito? 

KAILANGAN KO BANG MAGKAROON NITO? 

Sa ngayon, ang pangangailangang makapasa sa isang fashion test, higit sa mga 

industriyalisadong bansa, ay nangangahulugang mabuhay sa mundo ng pagdidiyeta, 

kagandahan, cosmetic surgery at iba pang rehimen; pag-sa-shopping ng mga 

mamahaling damit, cellphone, ipod, kotse at iba pa. 

JOLOGS!- Ano ang ibig sabihin 

ng jologs? Ang kahulugan nito 

ay depende sa kung sino ang 

nagbibinyag ng katagang jologs. 

Para sa iba ang jologs, ay ang 

kabataang mahilig sa pelikulang 

Pilipino, mahilig magsuot ng 

pekeng damit o’ mga istilong, 

para sa atin ay, wala naman 

sa uso. Ang mga jologs daw 

ay “baduy,”, “bakya,” “Trying 

hard” o’ hindi sosyal. Ngunit sino 

nga ba ang dapat magdikta ng 

tamang pagkilos at pananamit? 

Mga artista ba sa Holywood? 

Fashion Designer? O’ ang ating 

mga sarili? 

Cool ka na, responsible ka pa! 

Tingnan ang mga sumusunod na 

website na nagtuturo sa atin na 

maging cool at responsible: 

[www.sustainablestyle.org]; 

[www.lucire.com]; [www. 

treehugger.com]; [www. 

springwise.com/fashion_beauty] 

Rags2Riches 

Mabibili sa Cubao Expo, The Bead 

Shop (Rockwell), House of Laurel, 

Firma at Echostore ang mga bag na 

yari sa mga tira-tireng tela na hinabi 

ng mga kababaihan ng Payatas sa 

Quezon City. Sa matagal na panahon, 

gumagawa ng mga basahan ang 

mga kababaihan sa Payatas mula 

sa mga tira-tirang tela. Kumikita sila 

ng piso kada basahan, samantalang 

ang mga negosyanteng tumatayong 

“middleman” naman ay kumikita ng 

P25. Bagaman hindi makatwiran 

ang sistemang ito, nagpatuloy ang 

ganitong kalakaran sapagkat walang 

ibang pinagkakakitaan ang mga 

kababaihan. Dahil sa Rags2Riches, 

www... 


ang mga kababaihan na ng Payatas 

ay mayroon ng kapangyarihan upang 

magdisenyo at magdesisyon para 

sa kanilang mga produkto. Ang 

proyektong ito ay sinusuportahan 

ng isa sa mga kilalang designer 

sa bansa-si Rajo Laurel. Para 

sa karagdagang impormasyon, 

sumangguni sa www.rags2riches.ph.


Ang mga ganitong status symbol ay malalaos agad sa uso at napipilitan tuloy 

ang tao na bumili ng pinakabagong modelo sa loob ng 6 na buwan. 

Ang mga mamimili, lalu na ang mga kabataan, ay nahaharap tuloy sa tila 

magkasalungat na sitwasyon ng pamimili—pamimili na tulungan ang 

kapwa at ang planeta sa isang banda ngunit manatili sa kagustuhang mabili ang 

pinakabagong produkto. 

Sa unang tingin, tila wala ng higit pang magkasalungat sa isyu ng fashion at 

sustenableng pamumuhay. Ang fashion ay maaring simbolo ng panlabas na 

katatayuan, paggasta ng yaman at iba pa, at ang sustenableng pamumuhay naman 

ay tungkol sa kumplikado (at minsan ay unfashionable) na isyu ng pamumuhay 

ng simple/payak, pagpili ng mga kagamitang magtatagal. Ngunit tanggalin natin 

ang ating paghuhusga, makikita natin na ang malakas na relasyon ang fashion at 

pagiging sustenable ay possible at makakatulong sa isa’t isa. Gawin nating ang fashion 

na hindi masyadong pupukaw sa panlabas na katatayuan, at gawin naman 

nating kaunting mapang-akit o’ “seductive” ang sustenableng pamumuhay. 

Ang sustainable fashion ay tumutukoy sa moderno, holistic, at etikal na 

pamamaraan ng pag-iisip. Ang mga sustenableng produkto ay maaring cool, 

maganda sa kalidad at presyo at mapang-akit tulad ng ibang produkto. 

Ang Industriya ng Pananamit at ang Tao 

Anumang damit na ating sinusot ay may kaugnayan sa mga taong gumawa nito 

(malayo man sila o’ malapit sa atin). 

58 

Ang industriya ng pananamit ay malakas sa labas ng Western Europe at North America. 

Ang mga mananahi ay kalimitang nagtatrabaho sa ilalim ng hindi magandang 

kapaligiran na hindi angkop sa kalusugan at kaligtasan. 90% ng mga manggagawa 

sa pabrika ng mga damit ay mga kababaihan—na kalimitan ay nagtatrabaho sa 

sweatshop. Marami sa kanila ay nagdadalaga o nagbibinata pa lamang at ang 

iba ay mga bata pa. Kalimitan sila ay kumikita nang mas mababa pa sa minimum 

wage o’ sa lebel na kinakailangan upang mabuhay. Ang kanilang oras paggawa ay 

kalimitang mas mahaba at kailangan nilang mag-overtime, at ang Clean Clothes 

www... 


Echostore - Ang ECHO 

ay nangangahulugang 

Environmental and 

Community Hope 

Organization. Ito ay isang 

tindahan na nagsusulong 

ng sustenableng 

pamumuhay para sa 

lahat sa pamamagitan 

ng mga produkto nitong 

makakalikasan, natural, 

organiko at nagbibigay 

oportunidad sa mahihirap. 

Ane echostore ay 

matatagpuan sa Serendra, 

Fort Bonifacio, Taguig City. 

Filipinas Fair Trade - 

Inataguyod ng Filipinas 

Fair Trade Ventures 

(FFTV) ang simulain ng 

fair trade. Gumagawa 

ang FFTV ng mga 

dekorasyong pambahay 

na mula sa natural a 

materyales. Ang mga 

produkto ng FFTV ay mula 

sa disenyo ng kanilang 

mga in-house designer 

sa pakikipagtulungan 

sa mga magagaling na 

manggagawa mula sa mga 

maliliit na negosyante 

sa buong Pilipinas. 

Ang mga produkto ng 

FFTV ay nabibili sa iba’t 

ibang bansa. Para sa 

karagdagang impormasyon, 

sumangguni sa www.fftv. 

ph.


Campaign (CCC) (http://www.cleanclothes.org/) ay isang samahan ng mga NGOs, 

designer and unyon na naglalayong mapabuti ang kondisyon ng mga manggagawa sa 

pamamagitan ng pag-oorganisa ng kampanya at aktibidad na tatawag sa atensyon 

ng media at ng publiko tungkol sa kalalagayan ng mga manggagawa. 

[www.cleanclothes.org/ codes/ 

intro.htm]. Tingnan rin ang 

[www.sweatshopwatch.org]; 

[www.corpwatch.org] 

Salamat sa ganitong inisyatiba at marami ng konsyumer ang mas nagiging mulat 

sa problema ng mga manggagawa. Ang mga manggagawa sa produksyon ay 

nagsimula na ring ipaglaban ang kanilang sariling interes. Sa kasawiang palad, ang 

tunay na pagbabago sa kanilang kalalagayan ay limitado lamang sa kondisyon sa 

kalusugan at kaligtasan. 

Mayroon pang ibang mga international network na nabuo upang lalong mapagbuti 

ang kalalagayan ng mga manggagawa. Parami nang paraming organisasyon ang 

naniniwala na ang code of labor conduct ay mas magiging epektibo lamang 

upang mapagbuti ang kalalagayan ng manggagawa kung ang gubyerno, mga unyon, 

at samahan ng mga negosyante ay kabahagi sa pagpapatupad nito. 

Maraming lokal na manggagawa sa mga papaunlad na bansa o’ developing 

countries ang nagtulungan upang bumubo ng mga kooperatiba upang makagawa ng 

kanilang sariling produkto. 

Paano naman ang mga kumpanya? Ang salitang Corporate Social Responsibility 

ay naging slogan sa pagpasok sa pandaigdigang debate. Habang nagiging 

makapangyarihan ang isang kumpanya at lumalawak ang saklaw nito sa buong 

mundo, inaasahan na nagkakaroon na rin ito ng programang makakatulong sa 

lipunan. Ang mga konsyumer sa ngayon ay naniniwala na kinakailangang maging 

responsible ng mga kumpanya sa kondisyon ng paggawa at isyung pangkalikasan. 

Ang Industriya ng Pananamit at ang kalikasan 

Ang industriya ng tela ay sumasaklaw sa mga natural na sinulid tulad ng wool, 

silk, linen, cotton, at hemp at artipisyal o’ gawa ng tao tulad ng synthetic na 

sinulid na mula sa petrochemicals. 

Ang synthetic fiber o sinulid ay 

mula sa polymer na nabubuo sa 

mga planta ng kemikal. Madalas 

ito ay produkto na mula sa 

petrolyo o’ natural na gas. 

Kasama sa mga polymer na 

ito ang nylon at polyethylene 

terephthalate, kasama rin dito 

ang acrylic, polyurethanes at 

polypropylene. 

Ang mga synthetic fiber ay 

ginagawa nang maramihan. 

Milyung milyong tonelada ang 

nagagawa taun-taon. (nuong 

2004, ang global na produksyon 

nito ay umabot sa 34. 6 milyong 

tonelada, mas mataas ng 8.9% 

kumpara nuong 2003). 

Mula sa [http://concise. 

britannica.com/ebc/ 

article-9108501/man-madefibre] 

at [www.marketresearch. 

com] 

Tungo sa Sustenableng 

Pagkonsumo - Ang mga 

kumpanya ng paborito 

nating damit ay kalimitang 

kumukuha ng subcontractor 

sa mga papaunlad na bansa 

o’ developing countries 

upang ito ang mag massproduced 

ng mga damit na 

ipagbibili naman sa mga 

paborito nating mall sa loob 

man o’ labas ng bansa. 

Mahalagang malaman 

natin ang kalalagayan 

ng mga manggagawa 

sa ilalim ng pamunuan 

ng mga subcontractor 

na ito. Sulatan o’ i-email 

natin ang mga kumpanya 

ng mga paborito nating 

damit at ipaalam sa kanila 

na mahalaga sa atin na 

malaman ang kalalagayan 

ng mga manggagawang 

gumagawa ng ating mga 

damit. Mas maraming 

susulat o’ mag-eemail, 

mas makukuha natin ang 

atensyon ng mga kumpanya 

nito. Sa ating opisina o’ 

paaralan, alam ba natin ang 

kalalagayan ng mga janitor 

o’ security guard? Kalimitan 

kasi sa mga opisina ay 

kumukuha ng mga janitor 

o’ security guard sa mga 

agency o’ subcontractor. 

Napapasweldo ba sila nang 

maayos at tama? Nakukuha 

ba nila ang tamang 

benepisyo? Mahalagang 

ipaalam sa Human 

Resources Department o’ 

sa Management ng ating 

opisina na pinapahalagahan 

din natin ang kalalagayan 

ng mga munting bayani ng 

ating opisina. 

www... 


Dep’t store: need to know more 

on responsible companies and 

things produced ethically? 

Have a look at the ‘Taking care’ 

section (clothes & accessories, 

health & beauty) of our virtual 

store...


Ayon sa Pesticide Action 

Network, 22% ng lahat ng 

insecticide na gingamit sa mundo 

o US$2.5 bilyong halaga kada 

taon ay dahil sa cotton. 

[www.pan-international.org] 

Simmon Ferrigno, Organic Cotton 

Fiber Report- Spring 2006, 

Organic Exchange, Oakland, April 

2006. [www.organicexchange. 

org] 

Ganunpaman, iligal na 

magpatubo ng hemp sa ibang 

bansa tulad ng Pilipinas 

sapagkat ang hemp ay mula sa 

uri ng halamang cannabis sativa, 

na tulad ng marijuana. 

Nagsagawa ng pag-aaral ang 

Patagonia, isang kumpanya ng 

damit na nakabase sa Ventura, 

California tungkol sa epekto ng 

kanilang mga hilaw na 

materyales sa paggawa noong 

dekada 90. Inisip nila na ang 

mga oil-base synthetic tulad ng 

polyester at nylon ay magdudulot 

ng pinakapinsala sa tao at 

kalikasan. Ikinagulat nila na 

batay sa naging pag-aaral, ang 

cotton ay higit na nagdudulot ng 

pinsala. Taong 1994, 

nagdesisyon ang Patagonia na 

palitan ang cotton na kanilang 

ginagamit ng organic na cotton, 

at ginawa lamang nito sa loob ng 

18 buwan. 

Karamihan sa mga damit natin sa aparador ay mayroong polyester, elastane o lycra. 

Ang mga mura at madaling alagaang tela na ito ay naging isang miracle solution 

sa industriya ng tela. Subalit, ang mga gumagawa nito ay lumilikha ng polusyon 

at mahirap pang i-recycle (halimbawa, kailangan ng 30 hanggang 40 taon 

para mabulok ang nylon). Ang mga natural na sinulid tulad ng cotton ay hindi rin 

naman masasabing “malinis”. Bagaman ang cotton ay nagmumula sa maliit sa 3% ng 

sakahan sa buong mundo, maraming kailangan naman nito ng maraming insecticides 

at herbicides. 

Ang mga bagong eco-friendly na tela ay mula sa mga materyales na sinasabing 

nagdadala ng mas kaunting pinsala sa kapaligiran tulad ng organic cotton at 

wool na nabubuo nang walang synthetic na kemikal o’ pesticide. Maari rin ang 

kawayan o’ bamboo, o’ hemp na nabubuo nang kaunti lamang ang pesticide o’ 

pataba. 

Parami nang parami ang mga tatak ng damit na gumagamit ng organic cotton 

sa buong mundo. At dahil ditto, sa pagitan ng 2001 at 2005, tumaas ang global 

na kalakalan ng organic cotton ng 35%, 55% naman ang itinaas sa Estados 

Unidos. Sa kabila nito, ang mga certified organic cotton ay kumakatawan lamang sa 

tinatayang 1% ng lahat ng cotton na nililikha sa buong mundo. 

60 

[www.laborrights.org/projects/ 

conference/ecopolitics.htm] 

T-shirt: simple, pero 

hindi inosente - Ang 

mundo ng fashion ay 

maaring glamoroso at 

kapana-panabik, pero 

naisip mo nab a ang mas 

malaking epekto nito? Mula 

sa usaping pangkalikasan, 

ang mga damit na ating 

isusuot ay maaring mula 

sa mga materyales na 

lubos na nagdudulot 

pinsala sa kapaligiran. 

Ang cotton, halimbawa, ay 

isa sa mga pinakamalaking 

produkto na binubuo 

sa sakahan sa buong 

mundo kung kaya 50% 

ng pangangailangan sa 

damit ay mula sa cotton. 

Karaniwang iniisip na nag 

cotton bilang natural at 

makakalikasan. 

Ngunit ang simpleng 

pagpapalaki at pag-aani ng 

1 librang sinulid ng cotton 

upang makagawa ng isang 

t-shirt ay nangangailangan 

ng maraming hangin, tubig 

at lupa. Nanganganib rin 

ang kalusugan ng mga 

taong nakatira sa sakahan 

ng cotton. Ang cotton para 

makagawa ng isang t-shirt 

ay nangangailangan ng 1/3 

na librang kemikal. 

Hindi lang sa sakahan 

nagtatapos ang problema 

sa pagpapatubo ng cotton. 

Kapag ginawa ng damit 

ang isang cotton, ilang 

nakalalasong kemikal 

ang nilalagay dito tulad 

ng silicone wax, panlinis 

na gawa sa petrolyo, 

mabibigat na metal, at 

flame/water retardant , 

ammonia at formaldehyde. 

Ang mga kemikal naman 

na ginagamit upang 

kulayan ang mga damit ay 

nakakapinsala rin sa ating 

kapaligiran at kalusugan. 

Ang mga lumang damit na 

ating itinatapon lamang ay 

kumakain lang ng espasyo 

sa ating mga landfill. 

Karamihan sa mga damit 

natin ay maari naming 

i-recycle o’ gamitin.


Sa parehong paraan na pwedeng magkaroon ng organikong pagsasaka, maari rin 

tayong makalikha ng organic wool. Dahil sa mga mapinsalang pesticide na ginagamit 

para paramihin ang tupa, dumarami ang demand sa organic wool. 

May mga materyales tulad ng biopolymers na mula naman sa mais at soya. 

Isa pa ay ang Ingeo ni Cargill-Dow. Ito ay isang natural synthetic fiber na mula sa 

pagkuha ng asukal mula sa mga halaman tulad ng mais. Ipinakilala ang ganitong uri 

ng materyales sa tulong ng sikat na pantalon sa Italy ang Diesel at Versace Sport. 

Gayunpaman, maraming hadlang sa paggamit ng eco-friendly na produkto. 

Mahirap mag-supply ng ganitong mga produkto. Sa maraming pagkakataon, ang 

mga kumpanya ay kailangang gumawa ng produkto mula sa wala o’ sa isang proseso 

na hindi pa gaanong malawakang sinusubukan. Ang presyo ay isa pang isyu. Ang 

mga organic cotton ay mas mahal palaguin kaysa sa mga pangkaraniwang cotton at 

ang presyo ay depende sa kalidad at lokasyon. 

Taong 2005, Nagsagawa ang 

M+R Strategic Services ng 

survey para sa Organic Trade 

Association tungkol sa lawak n 

g produksyon ng organic wool. 

Batay sa survey, 8,705 kilo ng 

organic wool ay mula sa Estados 

Unido at Canada noong 2005. 

[www.ota.com/organic/ 

woolfactsheet.html] 

Ang biopolymer ay polymer na 

nabuo sa pamamagitan ng 

biotechnology. Ang 

pangunahing produkto nito ay 

kadalasang natural mula sa 

agrikultura o biowaste. Ang mga 

biopolymer ay hindi 

nangangahulugang kakaiba sa 

mga pangkaraniwang polymer 

na mula sa petrolyo. At hindi rin 

lahat ng biopolymer ay 

biodegradable. 

Kung kumikilos ang 

konsyumer, 

Kikilos ang kumpanya 

- Taong 2000 nang 

makatanggap ng pagkilala 

ang Chiquita, isang tatak 

ng saging, ng Better 

Banana Certification para 

sa 127 na company-owned 

farm nito sa Latin America. 

Nuong panahon na iyon 

ay mga kumpanya ng 

saging ay nasa mahigpit 

na mga mata ng publiko 

tungkol sa isyu ng 

pagkakapantay-pantay at 

etikal na paggawa. Ang 

Chiquita ang tanging tatak 

ng saging na pumasa sa 

mahigpit na pamantayan 

ng Rainforest Alliance’s 

Better Banana Project. Ang 

sertipikasyon na natanggap 

ng Chiquita ay katumbas 

ng 15% ng lahat ng ineexport 

na saging mula sa 

Latin America. Sa ngayon, 

ang mga sertipikadong 

sagong ay binubuo ng 90% 

ng kabuuang saging ng 

Chiquita papunta sa Europe 

at 2/3 ng kabuang saging 

papunta sa North America. 

Nawawalan ng saysay ang ating 

pagbili ng mga eco-friendly na 

produkto, kung patuloy naman 

tayong bumibili nang labis-labis. 

Eco-friendly man o’ hindi, pilitin 

natin bumili nang kailangan 

lamang natin. 

www... 


Get inspired to orient your 

choice in the working world... 

The Career compass section 

displays a selection of 

companies and organisations 

relevant to the issues treated in 

this chapter : [CSR - Europe] 

- [fiber futures] - [love the 

earth] - [eblood clothing] 

- [anti pesticides network] - 

[fairlabor] - [ad!dict] - [reciclar 

t3] - [Teruo Masaki on CSR].


Ang industriya ng tela at pananmit ay malawak at iba-iba sa hilaw na materyales 

na ginagamit at proseso na ginagamit. Sa bawat proseso upang magawa ang isang 

damit, marami at iba’t ibang masamang epekto ang dinudulot nito sa kapaligiran. 

“MAKE YOUR MOTHER EARTH PROUD.” 

Juris - Vocalist of MYMP 



Mag-isip bago bumili. Isipin kung ano talaga ang iyong kailangan sa ano naman 

ang iyong gusto. Huwag kang bumili ng damit o’ palamuti dahil lamang halos lahat ay 

mayroon nito. Iwasan ring magpadala sa sa mga marketing campaign. Bumili nang mas 

kaunti at mas matibay na damit; 

Tahiin o’ sulsihan ang damit kapag may sira upang tumagal ito; 

Basahin ag mga etiketa o’ label ng mga damit. Kapag hindi malinaw ang 

impormasyon, huwag matakot magtanong; 

Piliin ang mga damit na ginawa ng mga kumpanya na may malinaw na polisiya 

tungkol sa isyung pangkalikasan at etikal; 

Piliin ang mga eco-labelled o’ ethical-labelled na produkto o’ serbisyo. Iwasan ang 

mga produktong hindi naman nagsasabi ng totoo; 

Make Your 

Mother 

Earth Proud 

Pumili ng mga produktong nagtataglay ng mataas a porsyento ng ni-recycle na 

materyales. I-recycle din ang mga damit na hindi na isusuot. 

Suriin at pag-aralan ang mga paboritong produkto, magsaliksik kung ang mga ito 

ay may magandang polisiya para sa mga manggagawa nito. 

Direktang bumili sa mga gumagawa ng damit. Sa internet, may mga online 

shop na nakakatulong upang mabawasan ang mga polusyon dala ng mga sasakyan 

na nagdadala ng mga produkto, haban nakakatulong naman sa mga lokal at maliliit 

na negosyante. 

62 

www... 


Do you want to look into workers 

conditions in the textile and 

garment industry in developing 

as well as developed countries? 

Have a look at the Test & 

play section of the website; try 

[behind fashion], our true-orfalse 

quiz and see what you 

could concretely do to stop 

sweat logos... 

Don’t forget to use the Links 

section: check the [fashion 

& beauty] and [creative lab] 

directories to save time carrying 

out your research projects.


Umaksyon 

“I would label the consumer 

of 2025 in three ways: more 

demanding, wiser and more 

worried.” 

[Mike Clasper, 

Procter & Gamble Europe] 

Ang bawat isa ay bumibili at ang pamimili ay isang malaking negosyo. Ang 

pagsibol ng globalisasyon, paglaganap ng makabagong media at ang pagbilis sa 

pagsagap ng impormasyon ay nakapag-ambag sa pagkamulat natin sa pangkalikasan, 

panglipunan at pang-ekonomikong epekto sa ating mundo ng ating simpleng 

pagbili. 

Tayo –bilang mga mamimili- ay nararapat humingi ng karagdagang impormasyon sa 

mga kumpanya sapagkat nalalaman natin na ang pamimili ay may direktang epekto 

sa atin. Mahalaga para sa mga mamimili na magkaroon ng pagpipilian. 

Sa European Union at ibang bansa, puspusan ang pamahalaan upang tugunan 

ang kahilingan ng mga mamimili na mabigyan sila ng sapat na impormasyon sa 

pangkalikasan at pangkalusugang aspeto ng mga produkto o serbisyo. 

Sa pagtataya mayroong 1.5 m2 

na espasyo ng shopping mall 

para sa bawat Amerikano. Ang 

pinakamalaking mall ay ang 

Ontario Mills, Sa Los Angeles na 

kasing laki ng 34 na footballfield. 

Lumahok sa mga on-line 

discussion ng UNEP. Magpadala 

ng mga tanong at ibahagi ang 

inyong Mga ideya sa sc@unep. 

fr, o’ di kaya ay bisitahin ang : 

[www.unep.fr/sustain]. 

Green Choice Philippines. 

Kapag nakita nyo ang 

logong ito nangangahulugan 

lamang na pumasa ito sa 

pagsusuri ng Clean and 

Green Foundation sa mga 

batayang nakakatulong ito 

sa kalikasan. 

Ethical and eco-labels, ethical 

investments, and critical 

consumers’ networks are gaining 

popularity... Fairness has 

emerged as a key concept. 

Find all that and much more 

in the ‘Pay the right price’ 

thematic room: [buy nothing 

day] - [buy it green] - [certified 

forests] - [make trade fair] - 

[let’s exchange] - [banking for 

the poor] - [fair money]. 

‘Packaging yourself’ also hosts 

other cases relevant to this 

chapter: [blackspot sneakers] 

- [salmon nation] - [the 

www... 


sneakers’ revolt] - [harmless 

textiles]. 

Last but not least, ‘Carrying 

the torch’ focuses on 

education’s key-role 

[consumers’ school], on 

using the media [make your 

voice heard], and designing 

communities [students’ 

network].


Eco-labels (among those 

recognised by governments) 

1. Blue Angel (Germany) 

2. European Union Ecolabel 

3. Green Seal (USA) 

4. Terra Choice (Canada) 

5. China Environmental 

Labelling 

6. Japan 

7. Nordic White Swan 

8. Austria 

9. Taiwan 

10. India 

11. Israel 

12. Milieukeur 

(The Netherlands) 

13. Environment 2000 

(Zimbabwe) 

14. South Korea 

15. Aenor (Spain) 

16. Green Label Thailand 

17. Green Label (Hong Kong) 

[http://europa.eu.int/comm/ 

environment/ecolabel/index.htm] 

[www.energystar.gov] 

Ang paggamit ng etiketa o tatak ay isa sa mga opisyal na pamamaraan ng pamahalaan 

upang bigyan ng sapat na kaalaman ang mga mamimili tungkol sa produkto. Ngunit 

mag-ingat! Iilang tatak o etiketa lamang ang kinikilala ng pamahalaan. Ilan sa mga 

kilalang tatak ay ang EU Eco-label, German Blue Angel, Nordic Swan at French AB 

(organikong agrikultura). 

Sa Estados Unidos, ang Energy Star ay isang sistema upang malaman ng mga 

mamimili ang kakayahang pang-enerhiya ng mga kagamitan. Ang ganitong sistema 

ay kasalukuyang ginagawa na rin sa European Union. 

Ang mga korporasyon at pamahalaan ay sumasailam sa masusing pagsusuri 

ng publiko. Kung mas maraming tao ang magtatanong sa mga korporasyon tungkol 

sa kanilang produksyon, mas malakas ang tsansang pagbutihin nila ang mga ito. 

Sapagkat kung nais ng mga negosyanteng makuha ang tiwala ng tao, kailangan 

nilang makinig sa mga hiling at hinaing ng mga ito. 

64 

Panahon na para sa mga mamamayan na umaksyon! Ilan sa mga gawain tungkol rito 

ay mula sa mga pagkukusa ng civil society. 

UNEP-Tunza - Ang 

Tunza-ay salitang Kiswahili 

(o’ Swahili, isang wika 

sa Eastern Africa) na 

nangangahulugang 

“pagtrato nang may 

pag-aalaga at 

pagmamahal”. Ang 

programa ng UNEP- 

Tunza ay naghihikayat 

sa mga bata at kabataan 

na pangalagaan ang 

kalikasan sa pamamagitan 

ng pagpapalaganap ng 

kaaalaman tungkol sa 

kalikasan at pagkilos. 

Ang Tunza Youth Network 

ay isang database ng 

mga organisasyong 

pangkabataan na 

nagtutulungan upang 

mapabuti ang kalikasan 

sa buong mundo. Ang 

mga kabataang ito ay 

nagbabahagi ng 

kani-kanilang karanasan. 

www.unep.org/tunza 


Ikaw ang magdedesisyon kung paano mo gagastusin ang iyong pera. Pumili ng mga 

eco-friendly o’ makakalikasang produkto: 

Mag-isip muna bago kayo bumili ng produkto; 

Basahin ang etiketa o’label ng produkto. Kapag malabo ang impormasyon, 

magtanong; 

Piliin ang mga eco-labelled o’ ethical-labelled na produkto o’ serbisyo; 

Kung maari, bumili ng mga local at mga produktong nasa panahon; 

Pumili ng produkto na mare-recycle o’ malaking porsyento ay 

marerecycle; 

Buy direct. May mga produkto nang mabibili sa internet, magandang 

tingnan at tangkilikin ang mga ito sapagkat tinantanggal na nito 

ang ilang polusyon dala ng paglalakbay o’ transport cost. Kung mahusay 

na gagamitin, ang internet ay maaring makatulong tungo sa 

sustenableng pagkonsumo.


Pamumuhunan 

Sa pagpaplano sa hinaharap, ating suriin kung ang investment natin ay na sa mga 

kumpanyang nagtataguyod ng sustenableng pamumuhay. Kung maraming tao 

ang tatangkilik sa mga kumpanyang ito, nagbibigay din tayo ng mensahe sa mga 

kumpanya at institusyon na dapat tangkilikin ang corporate responsibility. 

Ang mga kumpanyang may responsableng polisiya ay maaring mangunasa 

pagtataguyod ng sustenableng pamumuhay upang iba naming kumpanya ay 

sumunod, lalu na kung makikita ng ibang kumpanya na maaring pagsabayin ang 

paggawa ng pagbabago at kumita. 


impormasyon tungkol sa ethical 

finance, at pati sa mga 

kumpanyang may magaganda at 

responsableng proyekto: 

[www.cool-companies. 

org]; [www.co-operativebank.co. 

uk/ethics.html]; [www.ethical 

consumer.org]; [www.novethic. 

fr/novethic/site/index.jsp]. 

Lumalaki ang sektor ng publiko , indibidwal at institusyunal ay nagsisimula ang 

etikal na namumuhunan. Ang mga mamamayan ay humihiling sa mga kumpanya na 

maging mas responsible sa kanilang mga ginagawa. 

May iba’t ibang paraan ng sustenableng pamumuhunan - ang pagbili ng shares mula 

sa responsableng kumpanya; pamumuhunan sa mga ethical pension fund, 

securities at mga gawaing pang-komunidad. 

Ang ethical fund ay isang oportunidad para sagutin ang global at lokal na 

pangangailangan. Ang paglalapat ng pangunahing kapital sa mga komunidad 

ang lumilikha ng mga microcredit at oportunidad para sa mga maliliit na negosyo 

para sa mga negosyante sa buong mundo. Ang microcredit ang nagbibigay lakas sa 

mga taong humaharap sa mga suliraning pangpinansyal. 

Ang microcredit ay 

nagpapautang sa mga mahihirap 

na tao upang makapagtayo sila 

ng sarili nilang negosyo, upang 

bigyan sila ng pagkakataong 

mapangalagaan ang kanilang 

mga sarili at pamilya. Mula sa: 

MICROCREDITSUMMIT [www. 

gdrc.org/icm] 

Ang Hapinoy ay isang 

programa ng Microventures, 

Inc. kung saan ang isang 

maybahay na nagnanais 

magkaroon ng sari-sari 

store ay nabibigyan ng 

pagkakataong makautang, 

makatanggap ng training 

at murang produkto mula 

sa malalaking kumpanya. 

Ito ay tinatag ng grupo ng 

mga kabataang naglalayong 

makapagbigay ng oportunidad 

sa mga kababaihan. Para sa 

karagdagang impormasyon, 

bisitahin ang www.hapinoy. 

com. 

www... 


Volunteers play an especially 

important role not only in 

maintaining the non-profit 

sector’s advocacy functions, 

but also in helping it maintain 

its long-standing commitment to 

social justice and development... 

Need to know more? Go to the 

Facts & figures section and 

click [volunteering].


Powerbreak 

Pinatunayan ng Sunlife Foundation 

na isa sa mahalagang elemento ng 

Corporate Social Responsibility ay 

ang pagpapatupad ng programang 

magpapaunlad ng kakayahan ng 

mga empleyado nito na maging 

mabuting mamamayan. Isinagawa 

ng Sunlife Financial Philippines ang 

mga linguhang seminar tungkol sa 

kahalagahan ng pagmamahal sa 

kalikasan at paggamit ng mas 

energy-efficient na ilaw tulad ng 

compact fluorescent lamp. Ang 

nasabing seminar ay ginaganap 

tuwing tanghali upang hindi maabala 

ang pagtatrabaho ng mga 

empleyado. May libreng tanghalian 

para sa mga nagsipagdalo bilang 

pasasalamat sa oras na ginugol nila 

para sa 45-minutong seminar. 

Ang gobyerno ay maaring manguna sa mga gawaing may kinalaman sa etikal na 

pamumuhunan sa pamamagitan ng multilateral at international financing. Halimbawa, 

sa usaping internasyunal, may mga hakbang na ginagawa upang matulungan ang 

mga nais magtayo ng kumpanya na may kinalaman sa renewable energy sa 

pamamagitan ng pagtatas ng pondo na maaring mapagkunan ng mga negosyante. 

Ang G8 RENEWABLE ENERGY TASK FORCE, halimbawa, na binuo sa G8 Summit in 

Okinawa (July 2000) ay nagsagawa ng ilang pangunahing aksyon para sa usaping 

ito. 

Sa ibang bansa ang International Financial Institutions (IFIs) tulad ng Export Credit 

Agencies (ECAs) ay ilan lamang sa mga ginagamit ng gubyerno upang masuportahan 

ang kanilang mamumuhunan o’ negisyante. Tinitulungan ng ganitong ahensya ang 

mga kumpanya na pumasok sa mga iba’t ibang uri ng investment. Halimbawa ang 

ECAs ay dinisenyo upang palaguin ang export industry ng isang bansa. 

Anu ang kailangan nating isaalang-alang bago mamuhunan sa isang kumpanya: 

Nais mo bang bumili ng “shares”? Kung ikaw ay may balak na mamuhunan sa isang 

kasalukuyang negosyo, gamitin mo ang mga sumusunod na salik bilang gabay: 

Ano ang ginagawa ng kumpanya? 

Ano ang talaan ng mga nagawa ng kumpanya para sa panglipunang polisiya at 

isyung pangkalikasan? 

Paano pinangangalagaan ng kumpanya ang mga empleyado nito? 

Nakikibahagi ba ang kumpanyang ito sa mga gawaing panglokal sa kanilang 

komunidad? 

66 

Pagbabangko para 

sa mahihirap - Ang 

Bangladeshi Grameen Bank 

Microcredit Programme 

ang nagpasimula ng 

hamon sa tradisyonal na 

konsepto ng pag-iimpok 

dahil nasimulan nitong 

magpautang sa mahihirap 

na dati-rati’y klasipikado 

bilang ‘not creditworthy’ 

(hindi mapapautang dahil 

walang pambayad). Ang 

pilosopiya ng Grameen 

ay ang mahihirap ay 

may kakayahan din na 

hindi lamang nagagamit 

at napapaunlad. Ang 

pagpapautang ay 


boluntaryong pagbuo ng 

limang katao para sa isang 

grupo upang mangasiwa 

para sa isa’t isa ng 

isang matatag prinsipyo, 

moralidad, at kaseguruhan 

ng pagbabayad bilang 

garantiya na hindi 

tinatanggap ng mga tipikal 

na bangko. Sa ngayon, 

95% ng mga pautang nito 

ay nabibabalik dahil sa 

group pressure at selfinterest, 

at dahil na rin sa 

motibisayong naibibigay sa 

mga umuutang. Ang mga 

pautang ay maliliiit lamang 

ngunit sapat na para 

palaguin ang mga maliit na 

negosyo ng mga umutang 

tulad: pagpapatuyo at 

pagbubunot ng palay, 

pagpapaayos ng makina, 

pagbili ng sasakyan 

tulad ng rickshaw, etc. 

Inaasahan kasi na ang 

mga pinapautang, kapag 

binigyan ng pagkakataong 

makahiram ng pera, ay 

makakapagsimula at 

papaunlarin ang sarili sa 

isang negosyo hanggang 

sa ito’y makabayad. 

[www.grameen-info.org/ 

bank/moa.html]


Dicover 

the global 

village 

“Let the villages of the future 

live in our imagination, so that 

we might one day, come to live in 

them.” 

[Mahatma Gandhi] 

Ang mga kabataan sa kasalukuyan ay binabagyo ng mga imahe at 

impormasyon mula sa media—mula sa politika, musika, agham, mga sikat na 

artista, usong pananamit, at iba’t iba pang mga isyu. Ang mga bata sa ngayon ay 

nabubuhay sa kultura kung saan ang impormasyon at libangan ay nagmumula 

sa media—mapadyaryo, radyo, magasin, pelikula, internet o telebisyon. 

Paano kumikilos ang media? Paano ito nagiging organisado upang bumuo ng isang 

katotohanan? Kung sapat nating mauunawaan ang media, mas magiging mulat 

tayo sa mga stratehiya nito upang makaapekto sa ating mga desisyon. Kung gayon, 

mauunawaan natin kung paano tayo magsasalita laban sa laganap na impluwensiya 

nito sa ating pagbili. Maaari rin nating magamit ang media upang gumawa ng ingay 

para sa pagtataguyod ng bagong kaugalian o paniniwala para sa mas sustenableng 

pamumuhay. 

Sa Estados Unidos, 10 % lamang 

ng mga napapanuod ng mga 

bata ang pambata. Ang 

natitirang 90% ay mga 

palabas na pangmatanda. 35% 

ng kabataan ay mag telebisyon 

sa kanilang sariling kwarto, at 

kumakaing mag-isa sa harap ng 

telebisyon. Mula sa :US National 

Association for the Education of 

Young Children; L’Espresso, 27 

September 2001, p. 104 

Malala ang sugat ng maling 

representasyon ng babae sa 

telebisyon, radio, diyaryo, 

magasin at internet. Dahil dito, 

patuloy na nabibiktima ng 

karahasan ang bata at babae. 

Ayon sa ulat ng Philippine 

National police noong Disyembre 

2006, sa bawat anim na oras, 

may isang batang nabubugbog at 

sa bawat tatlong oras, may isang 

babaeng binubugbog ng kanyang 

asawa. Isa kada oras naman ang 

nabibiktima ng panggagahasa 

at isa rin kada pitong oras ang 

nabibiktimang bata at babae sa 

sekswal na panliligalig.” – Cong. 

Liza Maza ng Gabriela Women’s 

Party 

Ang Campaign for Real 

Beauty ng Dove - Sa 

gitna ng mga paniniwalang 

ang kagandahan ay 

nasa kabataan lamang, 

maputing kutis o maliit 

na pangangatawan, 

umusbong ang Campaign 

for Real Beauty ng Dove. 

Layunin ng proyekto na 

gisingin ang kamalayan ng 

lipunan ukol sa balikwas na 

pagtingin sa kagandahan 

sa pamamagitan ng mga 

diskusyon at debate. 

Sa mga patalastas ng 

Dove, gumamit sila ng 

mga modelong babae na 

hindi babad sa make-up, 

mga pampaganda at 

retokado para ilarawan 

na ang kagandahan ay 

wala sa mukha, timbang o 

edad. Hangad ng Dove na 

baguhin ang kinasanayang 

pagkakilala ng kagandahan 

at palawigin ang 

pagtanggap at pagtrato ng 

lipunan sa pagkakaiba-iba 

ng itsura ng tao. 

[www.campaignforrealbeauty. 

ph] 

“Bawal ang mataba. Taboo ito. 

Bawal ang maitim. Isa itong 

malaking kasalanan. Para 

magkaroon ng kapangyarihan, 

gumamit ng gamot pampapayat 

at pampaputi. Ang pamilihan at 

merkado ang siyang humuhubog 

sa kung ano ang maganda at 

hindi kaaya-aya sa mata ng tao. 

Ngayon, ang pagbili at 

pagkonsumo ang siyang bibliya 

www... 


ng kagandahan” – Rosel Pineda, 

“The Unbearable Heaviness of My 

Being” from the anthology Body 

Politics: Essays on Cultural Representations 

of Women’s Bodies 

by Odine de Guzman, Center for 

Women’s Studies, 2002


ANUNSYO 

Ang mga higanteng billboard, patalastas sa telebisyon, o’ magasin...tila hindi ka 

makakawala sa mga anunsyo habang ito ay lumalaganap sa apat na sulok ng mundo. 

Anga mensahe nito ay masasabing may malaking impluwensiya sa mga tao 

upang hikayatin silang bumili. Lahat ba ng anunsyo ay masama? 

68 

Gusto nilang simulan ng mga 

kabataang gamitin ang kanilang 

produkto habang bata pa ang 

mga ito at patuloy na tangkilikin 

sa kanilang pagtanda. 

Nakikipagtulungan ang UNEP sa 

mga sektor ng advertising upang 

ilaan ang kanilang galing sa 

pagkampanya ng mas 

sustenableng pamumuhay. 

Taong 1999 nang tanggalin ng 

Calvin Klein ang kanilang mga 

advertisement sapagkat 

maraming mamimili ang 

nagreklamo tungkol sa paggamit 

sa mga bata sa isang sekswal 

na mensahe. Samantalang ang 

Camel Cigarettes naman ay 

hininto ang paggamit kay “Joe 

Camel” na karaketer dahil na rin 

sa reklamo ng mga mamimili na 

ang tinatarget nito ay mga bata. 

[www.media-awareness.ca] 

Partikular na tinatarget ng maraming anunsyo ang mga kabataan. Gumagamit ang 

mga ito ng mga salita at imahe na kukuha ng atensyon ng kabataan, na maaring wala 

namang pang-akit sa mga magulang (halimbawa ay anunsyo tungkol sa cellphone, 

junkfood o musika). Sa katunayan, ang mahalagang tagapakinig ng mga anunsyong 

ito ay mga kabataan sapagkat nais ng mga kumpanya na magtaguyod ng katapatan 

o’ loyalty sa paggamit ng kanilang produkto. Nais ng mga kumpanya na magsimula 

ang mga tao na gamitin ang kanilang produkto habang bata pa ang mga ito. Sa 

gayon, makakasiguro sila na gagamitin ng tao ang kanilang produkto habang ang 

mga ito ay nabubuhay. 

Kadalasan, gumagamit ang anunsyo ng mga mensaheng may stereotype. 

Halimbawa, itataguyod nila ang isang produkto para sa mga batang babae na iba 

kung paano nila itaguyod ang produkto sa mga lalake. Bagaman ang produkto 

namang ito ay maaring gamitin ng babae o lalake. Ang steoreotype ay isang makitid 

na paniniwala na kung ikaw ay babae o lalake ay maayroon kang partikular na 

bahaging dapat gampanan . 

Sa ganitong mga paniniwala ay natatanggal ang kakayahan nating makapamili ng 

sarili nating interes. Kailangan na lang natin na umupo at tanggapin ang mensahe na 

binibigay nila sa atin. 

Hindi natin kailangang magsawalang kibo at tanggapin na lamang ang lahat ng 

mensahe mula sa media. Maari tayong sumagot at sabihin ang ating opinyon. 

Ganuonpaman, hindi lang hinihikayat ng mga anunsyo ang mga tao para bumili. 

Ilang mga organisasyon na rin ang gumagamit ng mga anunsyo para mapukaw ang 

atensyon ng mga mamimili sa mga isyung may kinalaman sa lipunan o’ kalikasan. 

Ang mga anunsyo tungo sa isang sustenableng pamumuhay ay nangangahulugang 

mas maraming anunsyo tungkol sa mga produktong maka-kalikasan o’ 

eco-products. Nangangahulugan ito ng pagbabago sa pamumuhay na 

mas mainam at katangap-tangap sa tao na tumutugon sa paghahanap ng higit na 

kahalagahan, transparency at etikal. 

www... 


OPINYON. 

“UNDER THE SAYA”. Bukod sa sabong panlaba, ang mga 

patalastas na may kinalaman sa pangangalaga sa mga bata ay 

kadalasang ginagampanan ng mga babae. Kinakahon nito ang 

katungkulan ng babae sa pangangalaga ng anak lamang. Kung 

kayat kahit sa makabagong panahon kung saan kinikilala na ang 

pagkakapantay-pantay ng babae at lalake, hindi pa rin 

matanggap ng karamihan sa atin kapag ang lalake ang 

namamalagi sa bahay habang ang babae ang nagtatrabaho. 

Simula pa noong 1995, 

sinimulan na ng Body 

Shop ang kampanya nito 

para maitampok ang selfesteem 

o pagpapahalaga 

sa sarili. 

Noong 1997 inilabas 

nito ang kampanya nito 

base sa isang manikang 

ang pangalan ay ‘Ruby’, 

isang representasyon 

ng kagandahan base 

sa totoong hitsura ng 

kababaihan. Ayon pa sa 

slogan: “There are three 

billion women in the 

world who don’t look like 

supermodels and only eight 

who do” (Mayroong tatlong 

bilyong kababaihan sa 

mundo na hindi kamukha 

ng mga supermodel at 

mayroon lamang walo). 

Hinahamon ng programang 

ito ang di-makatotohanang 

kamalayang dulot ng 

industriya ng kagandahan 

sa pamamagitan ng wika 

at imaheng nagpapakita ng 

respeto at pagpapahalaga 

sa esensiya ng kagandahan 

ng mga babae. 

[www.thebodyshop.com]


TELEBISYON 

Napakaraming eksena ng Pag-stereotype ang mapapanood sa telebisyon. Kadalasan, 

ang mga marginalized at minority ay ipinapakita sa media na may mababang uri/ 

kakayahan kumpara sa mga naghaharing-uri o dominanteng grupo. Ang masaklap 

pa rito, masaklaw ang naabot ng mga programa sa telebisyon TV higit pa sa target 

nitong manonood. 

Halimbawa na rito ang mga palabas na napapanood ng mga kabataan na puno 

karahasan, sex, social trauma, at iba pa sa kabila ng kawalan nila ng karampatang 

kakayahang intindihin ang mga ito sa antas ng kanilang panlasa at emosyon. 

Para sa mga bata/kabataan, ang mga palabas na ito’y madaling paniwalaan at 

tanggapin, samantalang ang isang nakakatanda at kritikal ay may kakayahan nang 

magsuri. Isang pag-aaral ang nagsasabing ang mga kabataang babad sa panonood 

ng telebisyon ay madalas gumagamit ng dahas upang masulusyunan ang isang 

problema. 

Sa kabila nito, may malaki ring kabutihang naidudulot ang telebisyon. Ang 

positibong aspekto ng panonood ay makikita sa mga programang nagpapalabas 

ng iba’t ibang uri ng pamumuhay at kultura sa mga kabataan, humihikayat na 

maging bukas sa mga opurtunidad at pag-intindi sa ibang tao. Sinasabing mga 

kabataang nag-aaral ngayon ay higit na may kaalaman (base sa kanilang mga 

napapanood) kaysa noong hindi pa uso ang telebisyon. 

Gayundin, may ilang ebidensyang nagpapakita na ang mga palabas pambata sa 

telibisyon na idinisenyo para sa akademikong pag-aaral at pagtuturo ng pakikipagkapwa 

tao ay nakakatulong epektibong pagkatuto ng mga kabataan. Dahil ang 

telebisyon, habang nagtuturo ay may entertainment value din. Totoo nga, ang mga 

karahasan sa TV ay nakakagulat sa mga kabataan, ngunit kung pag-iisipan din, ang 

mga aral na ibinabahagi sa pamamagitan ng panonood ay maaaring makapagpabago 

ng kaisipan ng tao/kabataan. Halimbawa, ang paulit-ulit na hikayat upang baguhin 

ang lifestyles sa pagkain o pagkonsumo ng sobra, ay nakakatulong upang ang mga 

kabataan ay magbago ng pananaw at kumilos. 

“Anong nakakatawa? Sa lahat ng palabas 

ng komedya sa bansa, kinukutya 

ang maitim, pango ang ilong, mataba, 

maliit, mga bakla’t lesbiyana, mga 

mahihirap na walang kakayanan, mga 

may disabilidad… Sino nga ba ang 

perpekto?..Hindi natin alam, kada 

pinagtatawanan natin ang mga taong 

ito, pinagtatawanan natin ang ating 

mga sarili.” 

- Dr. Glecy Atienza, “Anong 

Nakakatawa?” Pelikula Magazine, 

June 1997 

OPINYON 

Subukang tumutok sa 

telebisyon mula alas-7 ng 

umaga hanggang alas-11 

ng gabi. Ilang palabas ang 

nagtataglay ng “PARENTAL 

GUIDANCE”, at ilan naman 

ang hindi? Sa kasalukuyan, 

kahit ang mga cartoon at 

programang pambata ay 

hindi na rin tunay na ligtas 

para panuorin ng bata. 

Marami nang eksena tungkol 

sa karahasan, halikan at 

sex. At kahit ang mga 

telenobelang hinango sa 

mga sumikat na karakter 

sa komiks na ginawa raw 

para sa mga bata, ay mukha 

namang hindi pambata. 

Ang mga karahasan sa telebisyon ay maaring manggulat, ngunit may mga natatagong 

mensahe rin ito na maaring makaimpluwensiya sa mga kabataan. Kapag paulit-ulit 

na napapanuod, maari nitong baguhin ang pamumuhay, katulad ng pagpapahintulot 

sa labis na paggastos. 

An Inconvenient Truth 

- Naniniwala ang dating 

bise-presidente ng Estados 

Unidos na si Al Gore na 

makapangyarihan ang 

media upang mabuksan 

ang opinion ng tao sa iba’t 

ibang isyu. Ang kanyang 

documentary film na ‘An 

Incovenient Truth’ ay 

nabuo sa pagtutungan 

ng ilang eksperto. Ang 

nasabing documentary film 

ay madaling maintindian, 

ngunit hitik sa tamang 

impormasyon. Dahil dito, 

matagumpay na nadala ng 

pelikula ang isyu ng climate 

change. 

Signos 

- Bilang pagtugon 

sa panawagan para 

mapangalagaan ang 

kalikasan, binuo ng GMA 

Public Affairs ang isang 

documentary film na 

pinamagatang Signos. 

Layunin ng nasabing 

documentary film na imulat 

ang mga Pilipino sa isyu ng 

climate change. Ang mga 

isyung tinalakay sa Signos 

ay batay sa karanasan at 

isyung pangkalikasan ng 

Pilipinas.


Sangkap ng pagiging 

superhero - Naglipana ang 

mga superhero ngayon. 

1.Sa maraming pagkakataon, 

pinapalutang ang pagiging 

superhero sa kanyang pisikal na 

kaayuhan. Halimbawa, 

dapat kasing-seksi ka ni Darna, 

o kasing-macho ni Captain 

Barbel. 

2.May mga superhero tulad ni 

Lastikman, Volta, Pedro 

Penduko at Petrang Kabayo 

na lumilihis sa mga 

tradisyunal na superhero na 

seksi at gwapo’t maganda. 

Gayunman, sinasadya ito upang 

maging katawa-tawa o tila 

maging karnabal na lang ang 

karakterisasyon ng superhero. 

3. May mga superhero 

naman tulad ni Rona Mahilom 

at Sajid Bulig. Mga kabataang 

isinugal ang sarili para sa 

kanilang mga kapatid at 

kaibigan. Para sa mga bayaning 

ito, ang sakripisyo ang 

kailangan mangibabaw sa mga 

panahon ng trahedya at sakuna. 

Sa mga uri ng superherong ito, 

saan mo gustong maihalintulad 

ang sarili? 

IDOLO AT MANUNUOD 

Ang mga artista, modelo, atleta ay maaring maging mabuting huwaran. Ang media 

ay maaring maging instrumento upang magtaas ng kamalayan ng mga kabataan. 

Ang musika ay isang paraan upang mapadala ang isang panlipunang isyu. 

Halimbawa ng mga ito ay ang mga mga kaganapan tulad ng LIVE AID, FARM AID, 

THE AMNESTY INTERNATIONAL TOUR, OUR COMMON FUTURE, GREENPEACE ALBUM 

AT IBA PA. Sa ngayon, ang mga kabataan ay higit na komportable sa media. Libolibong 

website ang pinatatakbo ng mga kabataan at para sa kabataan. Ang kanilang 

pangakong ikampanya ang mga masalimuot na paniniwala (tulad ng karapatang 

pantao o kapaligiran) ay isang patunay ng kanilang kakayahan na gamitin ang media 

at ang kanilang talino tungo sa isang sumasapat na proyekto. 

70 

Eco-defenders 

Ang Eco-defenders ay kwento ng kabayanihan ng tatlong bata para sa pangangalaga sa 

kalikasan. Ito ay proyekto ng Sustainable Energy Development Program (SEDP)- United States 

Agency for International Development (USAID). Nagkaroon na ito ng puppet show, librong 

pambata at maging infomercial sa sinehan kung saan itinututro ang “3 Rs” (Reduce, Reuse, 

Recycle), pangangalaga sa tubig at pagiging episyente sa paggamit ng enerhiya. Tatlo ang 

kilalang karakter sa Ecodefenders; ito ay sina Waste Buster, Water Warrior, at Switch Ninja. 

www... 


Need to know more? Go to the 

Facts & figures section and 

look for [advertising & youth] 

- [internet / intro] - [internet & 

youth] - [music global market] 

- [media concentration] - [bizconcentration]. 

Get inspiration to guide your 

choice in the working world... 

The Career compass 

section displays a selection of 

organisations relevant to the 

issues treated in this chapter: 

[media diversity] - [media 

watch, Canada] - [indie 

music online] - [enviro film 

festival] - [sustainabilty-TV] - 

[alternet] - [eco-entertainment] 

- [indymedia] - [inspiring 

responsibility]. 

Look at the Trainer’s room 

section: here you’ll find two 

classwork activities [decoding 

advertising] and [progress is 

progress], designed to help you 

to understand better - respectively 

- advertising mechanisms and 

science & technology innovations. 

Young MDG 

Ang Young MDG (www. 

youngmdg.com) ay 

isang proyekto na 

pinagtutulungan ng mga 

estudyante sa high-school 

mula sa iba’t ibang panig 

ng mundo sa paglikha 

ng isang website. Ang 

hangarin ng programang 

ito ay palaganapin 

ang mahahalagang 

impormasyon ukol sa 

United Nations Millennium 

Development Goals 

(MDGs), isang nasusulat 

na tunguhin na ipinanukala 

ng United Nations sa 

naganap na Millennium 

Declaration noong 2000 na 

pinagkaisahan ng mga 189 

pinuno ng mga bansa sa 

daigdig. 

Sa pamamagitan ng 

information technology 

bunsod ng nasabing 

website, ang mga 

kabataang nagsusulong 

sa nasabing proyekto 

ay nakakapag-usap sa 

internet sa pamamagitan 

ng forum at makabagong 

teknolohiya.

y o u t h X c h a n g e Ang YXC 

Website 

“The best way to predict the 

future... is to create it.” 

71 

[Alan Kay, American computer 

scientist]


Networking: 

Panuntunan 

sa Paggamit 

Ang internet ay higit na nagiging mahalaga bilang instrumento sa komunikasyon 

at pintuan para sa maraming impormasyon. Bagaman may limistasyon pa rin 

ang kakayahan ng internet, ito ay paraan sa hinaharap upang higit na magamit 

ang kakayahan ng mga kabataan ngayon. Ang internet ay isa ring “wika” ng 

lumalaking bilang ng kabataan. 

“Service to others is the rent 

you pay for your room here on 

earth.” 

[Muhammad Ali, 

world boxing champion] 

Ang librong ito ay dinisenyo para sa mga tagapagsanay, maging sa mga 

estudyante. Habang ang gabay na ito ay kumakatawan sa isyu at pagsubok ng 

konsumong sumasapat, sinisiyasat naman ng YOUTHEXCHANGE (YXC) 

website ang mga isyu nang may lalim. 

Ang mga popular na usapin (tulad ng musika, usong pananamit, pelikula, at 

bagong media) ay ginagamit na simula ng mga diskusyon. 

Bakit Internet? Ang bagong teknolohiya ay pampuno sa kakulangan ng tradisyunal 

na gabay. Kapag ang internet ay ginamit para mabigyang edukasyon ang mga tao, 

ito ay nagbubuo ng malaking oportunidad. May “snowball effect” ang internet— 

pinararami nito ang mabuting resulta sa lahat ng taong sangkot—guro, kabataan, 

institusyon, kumpanya at NGO. 

72 

Ang pagbabahagi ng karanasan sa pamamagitan ng networking ay nagdaragdag 

ng halaga upang higit na manghikayat sa pagtataguyod ng pamumuhay na 

sumasapat. Ang YXC website ay kukuha sa atensyon ng mga gumagamit nito


upang mapaunlad ang kanilang pagkamalikhain. May mga halimbawa sa tunay na 

buhay na nagsisilbing paunang hudyat upang patingkarin ang iba’t ibang datos 

at pag-aaral. 

www.youthxchange.net, ang website, ay nakaayos sa sumusunod na 

paraan: 

ANG MGA THEMATIC ROOM SA YXC Website 

May humigit kumulang 130 na kwento at pag-aaral batay sa tunay na buhay ang makikita sa 

YouthXchange website. Ang mga ito ay makakatulong upang maipakilala ng mga guro ang 

sustenableng pagkonsumo sa mga gawain sa klase. Mayroong siyam na thematic room sa 

website: 

01_respecting our bodies - Ang pagrespeto sa ating sarili ang simula ng pagrespeto sa 

ibang tao, kalikasan at planeta. 

02_packaging yourself - Ikaw ba talaga ang pumili kung ano ang iyong ayos? Ano ang 

papel ng media sa prosesong ito? 

03_awakening your soul - Pagbubuo ng iyong sariling personalidad ay tulad ng 

pagpupuno sa iyong pagkatao. Paano? Ikumpara ang iba’t ibang kultura, alamin kung paano 

higit na maipapahayag ang saloobin at isipin kung ano talaga ang iyong kailangan.


04_looking for a place - Ang bahaging ito ay tumatalakay sa pagkakaugnay 

ng mga isyung tila magkaiba-pabahay, paglayo o’ paglalakbay. Tinatalakay 

dito kung paano masisiguradong ang iyong bahay ay eco-friendly. Tinatalakay 

rin dito ang epekto ng turismo at ilang isyu tungkol sa mga immigrant at mga 

refugee. 

05_carrying the torch - Ang bahaging ito ay tungkol sa pormal at di-pormal 

na edukasyon, tradisyunal na kaalaman, pagpapalitan ng kaalaman sa kultura 

at henerasyon. Idinidiin ng bahaging ito kung paano magagamit ang media upang 

makapagpahayag ng saloobin. 

06_clean up your fun - Ang mga libangan (sport, musika, sinehan, 

komiks, at iba pa) ay isang magandang paraan ng pakikipagkapwa-tao. Dito 

matutunan natin kung paano gumawa ng mga libangan na masaya na, sustenable 

pa: no-waste party, zero-emmission venues at iba pa. 

07_social belonging - Ang bahaging ito ay tumatalakay sa pakikibahagi natin 

sa mga gawaing panglipunan. May isyung sosyal at politikal na karapatan sa 

bahaging ito (tulad ng paghahanap ng trabaho, pagkilala sa kasarian, kapayapaan 

at hustisya). 

08_pay the right price - Ang bahaging ito ay nakatuon sa epekto sa 

kalikasan, panglipunan at pang-ekonomiya ng ating produkyon at pagkonsumo. 

Tungkol rin ito sa karapatan ng mga konsyumer. 

09_looking ahead - Matuto tungkol sa sa enerhiya at kahirapan. Ang 

bahaging ito ay kumikilala sa pagiging malikhain tungo sa isang magandang 

lipunan. 

DROP DOWN MENUS: Upang lubos na maunawaan ang mga isyu sa 

siyam na thematic room, may mga pag-aaral sa bawat rehiyon sa mundo na 

na sa makikita sa bahaging ito. Dito mauunawaan kung paano kumikilos ang 

proyektong YouthXchange sa global na antas. May tatlong drop down menu. 

74


UTILITIES (drop down menu): 

facts & figures: higit 500 na datos tungkol sa ekonomiya, kalikasan at 

isyung panlipunan. 

dep’t store: direktang impormasyon tungkol sa 150 sustenableng produkto 

at serbisyo na mabibili sa pamilihan na makakatulong sa mga konsyumer upang 

maging sustenableng pamumuhay. 

career compass: tinatalakay dito ang ilang magagandang organisasyon 

para sa sustenableng pag-unlad sa lipunan. May mga panayam rin ito sa mga 

taong pinili ang propesyon na may kinalaman sa sustenableng pag-unlad. 

trainer’s room: pagpapakilala sa YXC at kung paano gamitin ang website at 

magsagawa ng mga gawaing pampaaralan para sa mga estudyante. 

test & play: mga pagsusulit, laro upang lalong mapalago ang kaalaman sa 

isyu habang nagsasaya. 

links: mga online resources na inaayos batay sa isyu. 

PARTICIPATE (drop down menu): 

Sa bahaging ito, maari kang magdagdag sa website, mag-download ng mga video 

at kopya ng YXC sa iba’t ibang wika. Maaari ka ring magpadala ng YXC e-card, 

at magpadala ng iyong komento sa UNEP at UNESCO. 

YXC WORLDWIDE (drop down menu): 

Ang YXC- Ang Gabay ay mababasa sa humigit 15 wika. Ang mga katuwang na 

organisasyon ng proyektong YXC ay nasaan man sa mundo. Maari kang bumuo ng 

partnership sa kanila, mag-organisa ng mga pagsasanay tungkol sa sustenableng 

pamumuhay o’ hindi kaya ay lubos mong maunawaan ang mga proyekto tungkol 

sa sustenableng pamumuhay sa iyong bansa. Ito ay bukas para kaninuman sa 

mundo.


76 

Sanggunian 

Website, libro, at iba pa. 

ANG YXC 

www.unep.fr/pc/sustain/youth/ 

research-project.htm 

United Nations Population 

Division: http://esa.un.org/unpp/ 

index.asp?panel=2 

EDUKASYON PARA SA 

PAGBABAGO 

www.unseco.org/education/ 

desd 

www.unesco.org/ccivs/New- 

SiteCCSVI/CcivsOther/esd/esdpresentation.htm 

PAGPILI SA SUSTENABLENG 

PAMUMUHAY 

www.footprintnetwork.org 

www.ecofoot.org 

Living Planet Report 2006: 

www.panda.org/news_facts/ 

publications/living_planet_report/ 

index.cfm 

www.wfp.org/aboutwfp/ 

introduction/hunger_what. 

asp?section=1&sub_section=1 

“More than 30% of our 

food is thrown away” by John 

Vidal, environment editor, 

The Guardian, Friday April 

15, 2005 [http://society. 

guardian.co.uk/environment/ 

news/0,14129,1460299,00.html] 

www.globalfoodbanking.org 

National Statistical Coordinating 

Board, 2007 Poverty Threshold 

Sine Totoo, GMA 7 

www.bulatlat.com/news/6- 

49/6-49-wage.htm 

www.nwpc.dole.gov.ph/pages/ 

ncr/cmwr_table.html 

www.marroxas.com/welcome/ 

pricemonitoring.pdf 

Nailing the Enemy by Howie 

Severino. Syndicated by 

Malaya, Manila Chronicle, Manila 

Standard, Manila Times at The 

Philippine Star – March 10, 1995; 

Published at “Saving the Earth: 

The Philippine Experience” 4th 

edition, Philippine Center for 

Investigative Journalism (PCIJ) 

PAG-AALAGA 

“Putting Money Where The 

Conscience” by Jeffrey Tupas for 

Inquirer Mindanao, July 15, 2007 

Stockholm Convention on 

Persistent Organic Polluntants: 

http://chm.pops.int 

www.pmac.net 

http://ianrpubs.unl.edu/ 

pesticides 

“Environmental Health 

Perspectives” by Weili Liu, 

Junfeng Zhang, Jamal H. Hashim 

and Bernard D. Gildstein, 

September 2003 

Pesticides Action Network: 

www.pam-international.org 

World Health Organization: 

www.who.int/tobacco 

“Carpool” by Angelo Bermudez, 

Talk of the Town, Philippine Daily 

Inquirer, January 20, 2008 

“Padyak Project” - UP 

Mountaineers, University of the 

Philippines Diliman 

“Tour of the Fireflies” - Firefly 

Brigade 

PAGLALAKBAY 

www.marikina.gov.ph 

www.ecofoot.org 

YAFE, Inc.: www.yafe.ph 

Otesha of Canada: www. 

otesha.ca 

www.wbcsdmobility.org 

www.oica.net/htdocs/Main.htm 

http://europa.eu.int/ 

eur-lex/en/com/cnc/2004/ 

com2004_0060en01.pdf 

www.uitp.com/Project/pics/ 

susdev/BrochureUK.pdf 

www.business-standard.com 

European Local Transport 

Information Service: www.eltis. 

org 

US General Accounting Office, 

Washington 2000 

Sinag: www.sinag.dlsu.edu.ph 

Business Mirror, May 16, 2007 

Clayton Caroline, Dirty Planet: 

the Friends of the Earth Guide 

to pollution and what you can do 

about it, London, Livewire Books, 

2000 

www.greener-driving.net/site/ 

home.html 

UNEP, Transport Initiative: 

www.unep.fr/en/info/videos.htm 

PAGLAYO 

“Probe” – November 7, 2007: 

www.probetv.com 

Joan Carling, Cordillera’s 

People Alliance 

www.unep.fr/tourism 

www.world-tourism.org 

www.wttc.org 

www.ecotourism.org 

www.tourismconcern.org.uk 

www.survival-international.org 

www.farfrontiers.com/aboutus/166/the-himalayan-touristcode 

www.eed.de/fix/ten-tourism 

www.tourisminsight.com 

www.green-travel.org 

www. responsibletravel.com 

www.sierraclub.org 

Cell Phone Waste Collection 

Project: http://www.trc.dost. 

gov.ph/index.php?option=com_ 

content&task=view&id=218 

PAGBAWAS SA BASURA 

www.europa.eu.int/comm/ 

environment/waste/facts_en 

www.epson.com/cgi-bin/Store/ 

Recycle/RecycleProgram.jsp 

www.o2.org/index.php 

www.smartarch.nl 

www.cfd.rmit.edu.au 

www.unep.fr/pc/sustain/ 

design/design.htm 

www.apple.com/environment/ 

recycling/nationalservices 

Waste Market by 

Ayala Foundation: www. 

ayalafoudnation.org 

www.philips.com/ 

assets/Downloadablefile/ 

Environmentalresponsibility- 

2828.pdf 

www.env.go.jp/recycle/3r/en 

www.shareholder.com/bid/ 

news/20021206-96753.cfm 

Second Philippines Progress 

Report on the Millennium 

Development Goals, United 

Nations, 2005 

www.reciclar-t3.org.br 

OPTIMISE ENERGIES 

World Resources Institute: 

www.wri.org/wri/trends/index 

Clayton Caroline, Dirty Planet, 

op.cit. 

www.fuelcellpark.com 

www.eccj.or.jp/index_e.html 

www.seba.es 

www.menergia.gov.ec/php/ 

proy_galapagos_ELECT.php 

Brochure “Cutting Your Electric 

Bills” and “Tipid Tips Sa Bahay” - 

Department of Energy Consumer 

Welfare and Promotion Office, 

www.doe.gov.ph 

Department of Energy - 

Lighting and Appliance Testing 

Laboratory (DOE-LATL) and 

Department of Trade and 

Industry - Bureau of Product 

Standards (DTI-BPS) 

http://europa.eu.int/comm/ 

energy/en/renewable/idae_site/ 

deploy/prj083/prj083_1.html 

http://database.bestpractices. 

org 

www.barefootcollege.org 

http://www.housing.gov.za


ULAT PANAHON 

www.unep.fr/ozonaction 

League of Corporate 

Foundations 

www.makati.gov.ph/portal/ 

news/views_news.jsp?news_ 

id=623 

www.greenpeace.org/ 

international/campaigns/climatechange 

http://unfccc.int/essential_ 

background/kyoto_protocol/ 

items/2830.php 

www.hm-treasury.gov.uk/ 

media/8AC/F7/Executive_ 

Summary.pdf 

http://unfccc.int/files/press/ 

backgrounders/application/pdf/ 

factsheet_adaptation.pdf 

ILIGTAS ANG TUBIG, LIGTAS 

NA TUBIG 

Michael Carañes for PEF 

Visayas, Creating Access Through 

Partnerships: PEF Report 2005 

Mangool Active Mother’s 

Association 

www.earth-policy.org/ 

Updates/2006/Update51.htm 

www.panda.org/about_wwf/ 

what_we_do/freshwater/news/ 

index.cfm?uNewsID=2250 

www.grinningplanet.com 

www.who.int/water_sanitation_ 

health/dwq/guidelines/en 

www.unesco.org/water 

www.unwater.org 

www.gpa.unep.org 

www.thewaterpage.com 

PAGBILING WALANG HAPDI 

www.visayanforum.org 

ABK Initiative – United States 

Department of Labor 

www.ilo.org/public/english/ 

standards/ipec/simpoc/others/ 

globalest.pdf 

www.rugmark.org 

www.fifa.com/en/fairplay/ 

index/0,1255,113478,00. 

html?articleid=113478 

www.unicef.org/ 

protection/files/child_labour.pdf 

www.unesco.org/education/efa/ 

fr/wef_2000/index.shtml 

www.ilo.org/public/english/ 

standards/ipec/about/ factsheet/ 

expls-98/exampl3.htm 

www.stopchildlabor.org/ 

internationalchildlabor/ 

PlantationProject 

www.ethicalconsumer.org 

www.managementtoday.co.uk/ 

article/600660 

Philippine Daily Inquirer, July 

03, 2003 

Gabriela: www. 

gabrielaphilippines.org 

LIVE AND LET LIVE 

www.peta.org 

www.iucn.org 

Kristine L. Alave for the 

Philippine Daily Inquirer, April 01, 

2007: http://newsinfo.inquirer. 

net/breakingnews/metro/view_ 

article.php?article_id=58268 

www.traffic.org/news/salaw 

Time Europe, April 17, 2000 

Vol.155 No.15 

Philippine Eagle Foundation 

www.worldwildlife.org/ 

buyerbeware 

http://valuesreport. 

thebodyshop.ne 

www.unep.org/grasp 

www.infolav.org 

www.themeatrix.com/shop 

www.leapingbunny.org/faq. 

htm 

www.allforanimals.com/ 

www.cruelfree1.htm 

LOOKING COOL AND FAIR 

http://en.wikipedia.org/wiki/ 

Fashion 

http://en.wikipedia.org/wiki/ 

Dress_code 

www.fashion-era.com/ 

sociology_semiotics.htm 

http://online.sfsu. 

edu/~kendrav/fashion 

Joanne Finkelstein, Chic 

Theory, in Australian Humanities 

Review, 1997: www.lib.latrobe. 

edu.au/AHR/archive/Issue- 

March-1997/finkelstein.html 

www.marquise.de/en/misc/ 

fashion.shtml 

Roland Barthes, The Language 

of Fashion, Berg Publishers, 

Oxford (UK), March 2006, pp 

224: www.bergpublishers.com 

www.coopa-roca.org.br/en/ 

index_en.html 

www.indigenousdesigns.com 

www.cleanclothes.org/codes/ 

intro.htm 

www.sweatshopwatch.org 

www.corpwatch.org 

www.itcilo.org/actrav/ 

actravenglish/telearn/global/ilo/ 

code/main.htm#The%20Concept 

http://www.britannica.com/ 

EBchecked/topic/361113/manmade-fibre 

www.marketresearch.com 

www.jo-in.org 

www.pan-international.org 

www.organicexchange.org 

www.laborrights.org/projects/ 

conference/ecopolitics.htm 

www.ota.com/organic/ 

woolfactsheet.html 

www.centexbel.be/Eng/i-box_ 

archives.htm 

www.katarinahamnett.com 

UMAKSYON 

www.unep.fr/sustain 

http://europa.eu.int/comm/ 

environment/ecolabel/index_ 

en.htm 

www.greenmoneyjournal.com 

www.grameen-info.org/bank/ 

moa.html 

PAGTUKLAS SA 

PANDAIGDIGANG 

KOMUNIDAD 

www.campaignforrealbeauty. 

ph 

“The Unbreakable Heaviness of 

My Being” by Rosel Pineda from 

the anthology “Body Politics: 

Essay on Cultural Representatives 

of Women’s Bodies” by Odine de 

Guzman, Center for Woman’s 

Studies, 2002 

“Anong Nakakatawa?” by Dr. 

Glecy Atienza, Pelikula Magazine, 

June 1997 

www.interpublic.com 

www.smh.com.au 

www.chamber.org.hk 

www.climatecrisis.net 

Jonathan Greenblatt, 

“Kingdom Come: Striking the 

Balance between Celebrities 

and Causes”, December 21, 

2006: www.worldchanging.com/ 

archives/005505.html 

Crystal Park, “Celebrity 

Activism: Publicity Stunt or 

Sincere Care?”, Washington, 21 

February 2007: www.voanews. 

com/english/2007-02-21-voa38. 

cfm 

www.italica.rai.it/eng/ 

principal/topics/bio/jovanotti.htm 

www.adbusters.org 

www.casseursdepub.org 

www.ijbnpa.org/content/1/1/3 

www.iotf.org/media/ 

euobesity2.pdf


MDGs: what we should achieve… 

(by 2015) * 

US$ 

source 

year 

** 

1. Eradicate extreme poverty and 

hunger 

TARGET 1: reduce by half the proportion of people 

living on less than a dollar a day 

TARGET 2: reduce by half the proportion of people 

who suffer from hunger 

halving the proportion of child malnutrition 

54-62 

29.6 

Rathin Roy and Antoine Heuty, “MDG Cost Estimates: The Limits of Expert Knowledge”, 

UNDP Public Resource Management Training, New Delhi. March/April 2004. [www.undg.org/ 

documents/5637-MDG_Cost_Estimates__The_Limits_of_Expert _Knowledge_-_PowerPoint_ 

Presentation.ppt#268,12,Global cost estimate 2 - The World Bank] 

International Food Policy Research Institute, December 2005. IFPRI-IMPACT projects that 

the business as usual scenario will cost US$21.5 billion per annum during 1995-2015 for all 

developing countries. The MDG scenario projects US$29.6 billion per annum over the same 

period. Investments are needed in the five key drivers--rural road construction, education, 

clean water provision, agricultural research, and irrigation. [www.ifpri.org/pubs/agm05/ 

jvbagm2005.asp#read] 

2004 

2005 

(1995/ 

2015) 

2. Achieve universal primary education 

TARGET 3: ensure that all boys and girls complete (...) 

3. Promote gender equality and 

empower women 

TARGET 4: (...) in primary and secondary education 

4. Reduce child mortality 

TARGET 5: reduce by 2/3 (...) children under 5 

extending the coverage of maternal and 

newborn care 

child and maternal immunisation in the poorest 

countries 

11 

0.4/0.6 

1/6.1 

3.5 

EFA Report 2007 [www.unesco.org/education/GMR/2007/highlights.pdf] 

[http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001297/129777e.pdf] 

The cost, additional to current levels of expenditure in the 75 poorest countries, increases from 

US$ 1 billion in 2006 to US$ 6.1 billion in 2015. [www.who.int/entity/whr/2005/td_two_en.pdf] 

[www.who.int/entity/immunization/givs/GAVI_Imm_Forum_piece.pdf] 

2007 

2002 

2005 

(2006/ 

2015) 

2006 

2006 

5. Improve maternal health 

TARGET 6: reduce by 3/4 the maternal mortality ratio 

providing universal access to sexual and 

reproductive health services 

6. Combat HIV/AIDS, malaria and 

other diseases 

TARGET 7: halt and begin to reverse (...) HIV/AIDS 

TARGET 8: (...) malaria and other major diseases 

23 

22.1 

3.2 

Global Health Watch 2005-2006 [www.zedbooks.co.uk] 

By the same year (2008), UNAIDS estimates that US$ 11.4 billion will be needed for HIV prevention 

activities alone. [http://data.unaids.org /pub/GlobalReport/2006/2006_GR-ExecutiveSummary_ 

en.pdf] 

WHO and UNICEF, World Malaria Report 2005, [www.rbm.who.int/wmr2005/html/3-1.htm] 

2006 

(2008) 

2005 

78 

7. Ensure environmental sustainability 

TARGET 9: (...) reverse loss of environmental resources 

funding protected areas (PA) for biodiversity 

conservation 

TARGET 10: (...) sustainable access to drinking water 

TARGET 11: (...) 100 million slum dwellers 

8. Develop a global partnership for 

development 

TARGET 12: (...) an open trading and financial system (...) 

trade-related technical assistance and capacity 

building 

TARGET 13: address the least developed countries’ 

special needs. This includes (...) 

full cancellation of the debt of the poorest 

countries 

TARGET 14: address the special needs of landlocked 

and small island developing States 

TARGET 15: (...) national and international 

measures to make debt sustainable in the long term 

implementing the Heavily Indebted Poor 

Countries (HIPC) Initiative 

TARGET 16: In cooperation with the developing 

countries, develop decent and productive work for 

youth 

TARGET 17: In cooperation with pharmaceutical 

companies, provide access to affordable essential 

drugs in developing countries 

TARGET 18: In cooperation with the private sector, 

make available the benefits of new technologiesespecially 

ICT 

improving mobile phone infrastructure in 

developing countries 

12/13 

10 

20 

10.2 

- 80 

9.9 

63.2 

= 

= 

56 

Another recent, widely-cited estimate suggests that up to US$45 billion per year (over 30 years) 

may be required to secure an expanded network of protected areas, covering 15% of terrestrial and 

30% of marine ecosystems, mainly in the tropics., [www.iucn.org/bookstore/HTML-books/BP13- 

sustainable-financing/Part%20I-section2.html] 

World Water Council, Jérémie Toubkiss, March 2006; [www.financingwaterforall.org/fileadmin/ 

Financing_water_for_all/Reports/FullTextCover_MDG.pdf] 

Cities Alliance, Annual Report 2005 [www.citiesalliance.org/doc/annual-reports/2005/ch-1.pdf] 

WTO/OECD, 2003 - reported in [www.unmillenniumproject.org/documents/tf9interim.pdf] 

EURODAD, a European coalition of CSOs that closely follows debt and finance, calculates that 

about US$35 billion is needed to fully cancel the multilateral debt of the HIPC countries, and 

up to $80 billion to cancel the debt of all low income countries (except India). [www.ccic.ca/e/ 

docs/002_aid_2005-05_politics_of_mdgs_part_2.pdf] 

[http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Resources/Attach/Products/Progress2005/goal_8.doc] 

The total cost of the HIPC Initiative for the 40 HIPCs is estimated at US$63.2 billion in end-2005 

NPV terms. Of this, US$41.3 billion represents the cost of HIPC Initiative debt relief committed to 

the 29 countries that have reached their decision points. HIPC Initiative debt relief that has been or 

is being delivered irrevocably to the 19 countries that have reached the completion point amounts 

to US$28.8 billion. Of the total committed assistance, about half of the cost is borne by multilateral 

creditors - 23% by IDA and 8% by the IMF. [www.imf.org/external/np/pp/eng/2006/082106.pdf] 

no available data 

no available data 

Some rich nations are spending US$3,000 per capita per year or more on ICT, whereas 

a number of poor countries are spending less than US$50 per capita per year. [www. 

developmentgateway.org/download/222137/partnership.doc] 

Fay and Delgado (2003), reported in -- World Bank, Global Trends and Policies - Information 

and Communications for Development, 2006 [www-wds.worldbank.org/external/default/ 

WDSContentServer/WDSP/IB/2006/04/20/ 000012009_ 20060420105118/Rendered/INDEX/35924 

0PAPER0In101OFFICIAL0USE0ONLY1.txt] 

2005 

(2005/ 

2015) 

2006 

2003 

(2001/ 

2002) 

2005 

2005 

(2003) 

2006 

(2005) 

= 

= 

2003 

2006 

(2005/ 

2010) 

* See: “Putting priorities into perspective” (p.16) - ** Publication year. Contents referred to specific year/s in brackets.

... compared to what we 

are spending now for: 

US$ 

source 

country 

year 

military equipment & services 

1001 

Stockholm International Peace Research Institute, “SIPRI Yearbook 2006 - Armaments, 

Disarmament and International Security”, June 2006 [http://yearbook2006.sipri.org/chap8] 

worldwide 

2005 

pet food & pet care products 

37 

In 2005, Americans spent over $35 billion on pet supplies and services. This figure is projected 

to approach $37 billion in 2006 and surpass $43 billion by 2011, an average annual growth rate 

(AAGR) of 3.4% from through 2011. [www.bccresearch.com/fod] 

North 

America 

2006 

alcoholic drinks 

73.7 

[www.marketresearchworld.net/index.php?option=content&task=view&id=304&Itemid=] 

UK 

2004 

cosmetic surgery 

8.5 

American Society of Plastic Surgeons [www.plasticsurgery.org/news_room/Media-FAQs.cfm] 

USA 

2004 

ice cream and frozen desserts 

36.6 

2005 Dairy Facts/International Ice Cream Association [www.idfa.org/facts/icmonth/page2.cfm] 

USA 

2004 

baby clothing and footwear 

16.8 

[www.packagedfacts.com] 

USA 

2005 

cosmetics & toiletries 

48.2 

(€36.6 billion) - The European Cosmetic, Toiletry & Perfumery Market 2005 [www.colipa.com] 

Western 

Europe 

2005 

weight-loss products 

49.2 

“Overweight consumers and the future of food and drinks”, Dec. 2005. [www.datamonitor.com] 

Europe 

2004 

cut flowers 

sea cruises 

40 

28.3 


Amy Stewart, Flower Confidential: The Good, the Bad, and the Beautiful 

in the Business of Flowers, Algonquin Books of Chapel Hill, USA, Feb. 2007. [www.powells.com/ 

biblio/9781565124387] 

European Cruise Council (ECC) [www.hrnnews.com/news.php?sid=26129] and [www. 

cruisedownunder.com] 

worldwide 

USA and 

Europe 

2005 

2005 

bottled water 

100 

Worldwatch Institute - October 19, 2006 [www.worldwatch.org/node/4683] 

worldwide 

2006 

jewelry and watches 

59.4 

[http://unitymarketing.ecnext.com/coms2/gi_0270-761/Jewelry-Report-2006-Update-The.html] 

USA 

2005 

online gambling 

12 

There are more than 2,000 Internet gambling sites worldwide. Sports betting accounted for 

almost $4.3 billion of the total, poker around $2.4 billion. [www.responsiblegambling.org/ 

staffsearch/library_news_results_details.cfm?intID=9628] 

worldwide 

2005 

farm subsidies 

321 

“Agricultural Policies in OECD Countries: Monitoring and Evaluation 2005” [www.oecd.org/docu 

ment/9/0,2340,en_2649_33773_35015433_1_1_1_1,00.html] 

USA, EU, 

Japan 

2004 

personal travel & tourism 

advertising 

348 

451 

Worldwide, international tourism receipts are estimated at US$ 680 billion (547 billion euros) in 

2005. [www.world-tourism.org/facts/menu.html] 

ZenithOptimedia, reported in [www.itfacts.biz/index.php?id=P5330] 

Europe 

worldwide 

2005 

2007 

video games 

illicit drugs 

23 

322 

Electronic games revenues are dominated by North America, Europe and Japan, which currently 

account for 90% of global sales. [www.deloitte.com/dtt/cda/doc/content/2006%20TMT_Media_ 

Predictions.pdf] 

The value of the global illicit drug market for the year 2003 was estimated at US$13 billion at 

the production level, at US$94 billion at the wholesale level, and at US$322 billion based on 

retail prices and taking seizures and other losses into account. [www.unodc.org/unodc/world_ 

drug_report_2005.html] 

worldwide 

worldwide 

2006 

2005 

digital consumer electronics 

167 

Strategy Analytics, reported in [www.itfacts.biz/index.php?id=C0_25_1] 

worldwide 

2006

y o u t h 

THE YOUNG ARTISTS X c h a FELLOWSHIP 

n g e 

for the ENVIRONMENT (YAFE), Inc. 

Winner, 2005 Ten Accomplished Youth Organizations of the Philippines 

“Service to others is the rent 

you pay for your room here on 

earth.” 

[Muhammad Ali, 

world boxing champion] 

About YAFE. YAFE is a volunteer-group of young individuals who use arts as 

platform for environmental advocacy. YAFE is composed of young professionals, and 

students (high school and college). All members are unpaid-volunteers. Originally 

based in Laguna, YAFE is now touching the lives of people from as far as Nabua, 

Camarines Sur. Its flagship project, the Enviro-Art Workshop, has benefited more 

than 4,000 youths since 2004. YAFE coordinates with other youth organizations, 

government agencies and NGOs in the implementation of its projects. 

The notion of art has often been tied to elitism. The perception that art has 

remained detached from the common people is unfortunately fueled by an artificial 

classification of particular works and forms of art, such as operas and expensive 

galleries, as “high art”, as opposed to “low art”: what people may deridingly 

refer to as “bakya or jologs”. Continuing economic challenges serve to increase 

this arbitrary chasm, since specific tastes in art inevitably become equated with 

specific social classes. 

Ang mga opisyal na 

youthxchange website: 

[www.youthxchange.net/fr], 

para sa mga Pranses; [www. 

youthxchange.org] kapag ikaw 

naman ay koreano;at 

[www.jovenesporelcambio.org] 

kapag ikaw ay taga-Colombia. 

This misconception is what the YAFE hopes to address, by using art, in all its 

forms, to empower the community in advocating environmental awareness. YAFE 

hopes to encourage the youth to recognize and appreciate the beauty of artwhether 

in song or dance, literature or theater, in high-end galleries or in the 

solitary rooms of aspiring comic artists-and eventually break the invisible wall 

that seems to separate art from the issues of common people. 

80 

YAFE and Otesha, Biketour: Youth for Social Justice 

The YAFE-Otesha Bike Tour 2006: 

Youth for Global Justice was a mobile theater and art exhibit that traveled across 

the province of Laguna, Philippines to raise awareness of shared environmental 

issues of people in Asia and North America. The YAFE and Otesha of Canada 

toured Laguna for seven days using bicycles with a convoy of a jeepney, which 

brought all the materials and artworks of YAFE. There were different stations/ 

stops such as schools, colleges and universities, local government units, fisher 

folks, farmers and even major malls in the said province. The Project is funded by 

International Youth Foundation, United Nation Environment Programme and other 

corporate and local partners. 

Regular Activities and Projects of YAFE 

1. Weekly Discussions on the Environment 

2. Art Jamming Sessions 

3. Vegetarian Cooking 

4. Film Showing and Video Marathon to Town 

5. Enviro-Art Workshops ( an integration of art and environment workshop)

Some of our External Activities 

1. Speaker, Asia-Europe Youth Dialogue held on November 2007 in Mindoro; 

2. Partnership with EVER of Korea for a 1, 500 pcs. Solidarity Art Tiles Project in 

Bulelak, Bgy. Malanday, Marikina City; 

3. Mural Painting on Volunteerism (YAFE was tapped by the United Nations 

Volunteers-Philippines to make the mural on volunteerism in celebration of the 

National Volunteers Month on December 5, 2004. (Venue: Clamshell, Intramuros) 

On December 5, 2005, with the support of United Nations Volunteers, YAFE 

spearheaded the celebration of the International Volunteers Month in Camarines 

Sur; 

4. International Conference on Youth Empowerment 2004 and 2006; 

5. Member of some loose groups such as PARE Ni JUAN, and USAID- Clean Air 

Youth Alliance. 


Laiden Pedriña 

Project Manager 

(Head Translator/Head Researcher) 

Angelicum Oda 

Information Specialists and Co-Researcher 

Mark Anthony Navida 

Graphic Artist 

Reagan Frank Maiquez 

Co-Translator 

Veejay Cruz Rubio 

Co-Researcher 

Regina Martinez 

Business Manager 

81 

The UNEP YouthXchange Book-Filipino Version Team 

Glenn Perez 

Jester delos Santos 

Katrina Sevilleja 

Ash Castro 

Interns/ Volunteers 

Pat Villafuerte 

Filipino Editor 

Readings Association of the Philippines 

USAID-Sustainable Energy Development Programme 

Junior Chamber International-Perlas Pasay 

Partners

About UNESCO 

UNESCO (United Nations Educational, 

Scientific and Cultural Organisation) 

came into being in 1945. The main 

objective of UNESCO is to contribute 

to peace and security in the world by 

promoting collaboration among 

nations through education, science, 

culture and communication in order 

to further universal respect for 

justice, for the rule of law and for 

the human rights and fundamental 

freedoms which are affirmed for 

the peoples of the world, without 

distinction of race, sex, language or 

religion, by the Charter of the United 

Nations. 

Based in Paris, UNESCO performs five 

principal functions: Prospective 

Studies (what forms of education, 

science, culture and communication 

for tomorrow’s world?); The 

advancement, transfer and sharing 

of knowledge; Standard Setting 

Action (the preparation and adoption 

of international instruments and 

statutory recommendations); 

Expertise: provided to Member States 

for their development policies and 

projects in the form of ‘technical 

co-operation’ and the exchange of 

specialized information. 

UNESCO’s work on sustainable 

development is interdisciplinary, 

partnering, implemented mainly 

by the Education for Sustainable 

Development sector. It has the 

objective to promote values and 

ethics in education at different 

82 

levels in order to make an impact on 

people’s lifestyles and comportment 

and help to build a sustainable future. 

For further information contact: 

UNESCO 

Division for the Promotion 

of Basic Education 

7, place de Fontenoy 

75732 Paris Cedex 07 (France) 

Tel: (+33 1) 456 810 36 

Fax: (+33 1) 456 856 44 

e-mail: j.heiss@unesco.org 

website: www.unesco.org 

About UNEP DTIE 

About MÉTA 


The mission of the United Nations 

Environment Programme, Division of 

Technology, Industry and Economics 

(UNEP DTIE) is to help decisionmakers 

in government, local 

authorities, and industry develop and 

adopt policies and practices that: 

• are cleaner and safer; 

• make efficient use of natural 

resources; 

• ensure adequate management 

of chemicals; 

• incorporate environmental costs; 

• reduce pollution and risks for 

humans and the environment. 

UNEP DTIE, with its head office in 

Paris, is composed of one centre 

and four units: The International 

Environmental Technology Centre 

(Osaka); Production and Consumption 

(Paris); Chemicals (Geneva); Energy 

and Ozon Action (Paris); Economics 

and Trade (Geneva). 

UNEP DTIE activities focus on raising 

awareness, improving the transfer of 

information, building capacity, 

fostering technology cooperation, 

partnerships and transfer, improving 

understanding of environmental 

impacts of trade issues, promoting 

integration of environmental 

considerations into economic policies, 

and catalysing global chemical safety. 

UNEP DTIE functions as a catalyst to 

bring industry, government and nongovernmental 

organisations together 

to work towards environmentally 

sound forms of industrial 

development and promote sustainable 

development. 


UNEP DTIE 

Division of Technology, Industry 

and Economics 

15 rue de Milan 

75441 Paris Cedex 09 (France) 

Tel: +33 1 4437 1450 

Fax: +33 1 4437 1474 

e-mail: unep.tie@unep.fr 

website: www.unep.fr 

TMÉTA (Media Ecology Technology 

Association) is an international NGO 

that groups together specialists 

in environment, sustainable 

development and communication, 

dedicated to the promotion of 

sustainable development through 

new media and technology. The 

main activities of the association 

include research, event organisation, 

developing publishing products, 

communication campaigns and giving 

technical and scientific support to 

public and private organisations. 

MÉTA previously worked with UNEP 

DTIE on “Advertising for a Better 

World” an initiative to encourage 

the media to get involved in the 

promotion of SC. MÉTA developed 

the general concept, researched and 

finalised the YOUTHXCHANGE training 

tool kit. 

For information please contact: 

MÉTA 

Media Ecology Technology 

Association 

About CI 

34-36, rue du Chimiste 

1070 Brussels (Belgium) 

Tel: (+ 32 2) 537 1845 

Fax: (+ 32 2) 537 4753 

e-mail: info@e-meta.net 

website: www.e-meta.net 

Founded in 1960, CI is an 

independent, non-profit organisation 

that supports, links and represents 

consumer groups and agencies 

worldwide and strives to promote a 

fairer society by defending the rights 

of all consumers, including poor, 

marginalised and disadvantaged 

people. Recognising that meeting 

the needs of tomorrow’s consumers 

will depend on shifts towards more 

sustainable consumption patterns, 

CI supported the YOUTHXCHANGE 

project by helping to collect data and 

providing advice on the output. 


Consumers 

International 

24, Highbury Crescent 

London N51 RX (UK) 

Tel: (+ 44 20) 722 666 63 

Fax: (+ 44 20) 735 406 07 

e-mail (Head Office): consint@consint.org 

website: www.consumersinternational.org


Notes 

Ticks, remarks, 

additional urls 

& contacts... 

83


Notes 

Ticks, remarks, 

additional urls 

& contacts... 

84

y o u t h X c h a n g e 85

y o u t h X c h a n g e www.unesco.org 

United Nations Educational 

Scientific and Cultural Organization 

Tel: (33 1) 45 68 10 00 

Fax: (33 1) 45 67 16 90 

Telex: 204461 Paris; 270602 Paris 

UNESCO Division 

for the Promotion 

of Quality Education 

Education for 

Sustainable Development 

7, place de Fontenoy 

75732 Paris Cedex 07 

France 

Tel: (+33 1) 456 810 36 

Fax: (+33 1) 456 856 35 

e-mail: j.heiss@unesco.org 

www.unesco.org/education 

www.yafe.ph 

UNEP Division 

of Technology, Industry 

and Economics 

Sustainable Consumption 

15 rue de Milan 

75441 

86 

Paris Cedex 09 

France 

Tel: (+33 1) 443 714 50 

Fax: (+33 1) 443 714 74 

e-mail: sc@unep.fr 

www.uneptie.org/sustain 

www.unep.org 

United Nations Environment Programme 

P.O. Box 30552 Nairobi, Kenya 

Tel: (254 2) 621234 

Fax: (254 2) 623927 

E-mail: cpiinfo@unep.org 

web: www.unep.org

youth change - youthXchange

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?