recenzje - Portret

filozofia
Marek Jędrasik
Świat i podmiot
jako atrapy, czyli
o konsekwencjach
rewolucji
informatycznej
„Atrapa” była początkowo rozumiana jako makieta
ustawiona w pewnej rzeczywistości. W ten sposób granica
pomiędzy imitacją a realnością była łatwa do uchwycenia.
Jednak hitlerowcy, zafascynowani siłą propagandy politycznej,
zaczęli twórczo rozwijać ideę atrapy. Wynikało to z uznania
przez nich idei teatralności świata, którą, na przykład,
zastosowano w mundurach SS (mam na myśli sławne trupie
główki). Dzięki idei theatrum mundi, po raz pierwszy użyli
atrapy kompleksowej, której przykładem może być mała
stacyjka w Treblince. Naśladowała ona któryś z wielu sennych,
czystych dworców: z kwiatami zwisającymi z drewnianych
skrzynek i pustymi peronami. Całość imitowała nudną
oczywistość codzienności, a za nią znajdowały się komory
gazowe gotowe na przyjęcie nowych transportów – oczywiście
ze względu na techniczną efektywność umieszczenia w nich jak
największej ilości ludzi, w jak najkrótszym czasie. Same komory
imitowały łaźnię, będąc jej atrapą.
Wraz z powstaniem technologii informatycznej
komputerów powyższa idea świata jako atrapy uległa
przyspieszonemu procesowi konkretyzacji. Do tego przyczyniły
się gry komputerowe, a także rozwój technologii różnych
symulatorów. Można powiedzieć, że pełną prezentacją,
w sposób popularny, idei realności jako atrapy był film
„Matrix”, w którym cały świat ludzkiego doświadczenia
został przedstawiony jako efekt symulacji komputerowych
programów. Również w tym filmie istnieje wyraźna granica
pomiędzy realnością a światem wirtualnym, chociaż
uświadamianą tylko przez wybranych obserwatorów. Jednak,
gdy przemyślimy do końca logikę rewolucji informatycznej, ona
zniknie. W końcu istotą tej rewolucji jest to, że relatywizuje ona
na wszelkie możliwe sposoby relacje czasowe i przestrzenne,
a proces ten zaczął się wraz z odkryciem telegrafu, który
relatywnie zmniejszył wszystkie odległości naszego świata.
Komputery są jedynie podsumowaniem tego procesu
relatywizacji relacji czasoprzestrzennych przez współczesne
technologie i to one przyczyniły się do tego, że zwracamy
uwagę na coraz większą liczbę sposobów współistnienia i
współobecności zjawisk. W końcu posługujemy się coraz
większą liczbą czasoprzestrzeni funkcjonalno-informacyjnych,
komunikacyjnych, czynnościowooperacyjnych,
technicznych,
formalno-logicznych, cybernetycznowirtualnych,
symulacyjnych i
wieloma innymi. Inaczej sama ta
technologia ze swej istoty wymusza
przyjęcie istnienia wielości światów
jako różnych czasoprzestrzeni, które
definicyjnie nie dają się zredukować
do jednej absolutnej czasoprzestrzeni,
a to oznacza, że pomiędzy tymi
światami nie ma relacji przyczynowoskutkowych,
związków materialnoenergetycznych.
Jeżeli istnieją, to
są tak małe, że można je w sensie
praktycznym pominąć. Wydaje
się, iż w ten sposób znaleźliśmy
się w sytuacji, kiedy słusznym jest
zastosowanie zasady Ockhama, aby
nie mnożyć bytów bez potrzeby,
w tym przypadku – światów.
Tak byłoby, gdybyśmy rozważali
związki pomiędzy nimi tylko z
perspektywy pojęcia materii i
energii, a nie informacji, gdyż
samo pojęcie informacji nabiera
głębszego znaczenia filozoficznego
dopiero z perspektywy wielości
czasoprzestrzeni. Informacja z tej
perspektywy jest niczym innym
jak miarą ich porównywania –
to ona umożliwia odniesienie
ich w znaczeniu formalnym do
świata jednego obserwatora.
Gdy czasoprzestrzenie te ulegają
obiektywizacji, stają się w odniesieniu
do niego światami możliwymi,
równoległymi. Dzięki informacji
różnica pomiędzy owymi różnymi
światami w sensie braku związków
przyczynowo-skutkowych,
materialno-energetycznych, nie staje
się ostateczna, gdyż można jeszcze
rozważać kontakty informatyczne
pomiędzy nimi. Byłyby to związki
175