recenzje - Portret

ecenzje
Rafał Derda
Dziennik krytyka
Pisać notkę krytyczną o książce, która ma być zbiorem
tekstów krytyczno-literackich może zakrawać na paranoję,
jednak wydaje mi się że „Po debiucie” jest pozycją na tyle
ciekawą i być może nawet inspirującą, że nie powinna
zostać zbyta milczeniem. Mało jest osób, które w żarliwy,
dociekliwy i jednocześnie profesjonalny sposób próbuje
opisywać i diagnozować, co w nowej polskiej poezji
„piszczy”, tak więc każda pozycja zajmująca się tym
tematem to książka na wagę złota. Jeżeli zaś autorem
takiej książki jest Karol Maliszewski, wtedy omówienie jej
staje się prawie obowiązkiem.
Karol Maliszewski nazywany jest „maszyną do czytania”
nie bez powodu. Chyba nikt w Polsce nie zapoznał się z
tak wielką ilością powstających obecnie tekstów poetyckich,
co mieszkający w Rudzie Śląskiej krytyk. Mało kto czytał
też tyle tekstów przed ich publikacją. To oczytanie autora
widoczne jest w „Po debiucie” na każdym kroku. Gdybym
wypisał teraz nazwiska wszystkich przywołanych w tekście
poetów, zajęłoby to miejsce przeznaczone w „Portrecie”
na omówienie tej książki. Maliszewski nie omija nikogo,
kto cokolwiek znaczy w obecnym poetyckim światku, jest
skrupulatny w omawianiu silnych stron pisania danego
autora i wzorem profesjonalnego pedagoga częściej
chwali niż gani. Widać jednocześnie, że autor ma swoich
„pupili”, ulubionych twórców, którzy układają się u niego
w pewien mini-kanon, zresztą w dziewięćdziesięciu
procentach podobny do mini-kanonów innych osób
zajmujących się tzw. „krytyką towarzyszącą”. Z tekstów
Maliszewskiego wynika, że twórcami, którzy wywarli
największy wpływ na współczesną poezję, są Marcin
Świetlicki i Andrzej Sosnowski. Dla każdego choć trochę
interesującego się młodą liryką stwierdzenie to jawi się
jako truizm, należy jednak zauważyć skrupulatność oraz
konsekwencję, z jaką autor „Dziennika pozornego” szuka
i znajduje potwierdzenie tej tezy w wydawanych w latach
dziewięćdziesiątych oraz obecnej dekadzie tomikach.
Potok nazwisk i tytułów u Maliszewskiego nie wynika
z zamiłowania do rokokowych tyrad. Nie jest to również
pusty erudycyjny popis. Można to raczej określić jako
aptekarską dokładność w zbieraniu dowodów. Warto
sięgnąć do tej publikacji, by z tymi dowodami się zapoznać.
Wymieniony wyżej powód nie jest jedynym, który
stanowi o wartości wydanego przez Biuro Literackie
zbioru tekstów. Książka ta, mimo że posługuje się językiem
krytyki literackiej, jest niezmiernie osobista. Rozpoczyna
się ona refleksją na temat sensu debiutowania, tego
specyficznego gestu duchowego ekshibicjonizmu. W „Po
debiucie” moment ten opisany jest w
następujący sposób: „Wszystko jest
dobrze do momentu upublicznienia
zawartości zeszytów. Potem sytuacja
zaczyna się wymykać spod kontroli.
Nie ma jednak innej możliwości
sprawdzenia się w cudzych oczach.
Nawet anonimowy poeta, działający
w kulturalnym podziemiu, czeka
na reakcję odbiorcy. Trzeba uchylić
szufladę, żeby doszło do konfrontacji
i weryfikacji. Ta decyzja może być
przełomem w życiu piszącego,
dobrym lub złym wstrząsem. Pamiętaj
o tym, debiutancie, niefrasobliwie
debiutujący” („Po debiucie” – To
wszystko przez debiut).
Słowa te nie brzmią zachęcająco
dla osoby, która nie ma jeszcze na
swoim koncie pełnowymiarowego
wydawnictwa. Równie zniechęcające
przesłanie ma następny tekst w
wyborze – „Pokolenie obeszło go
bokiem”. Przywoływane są tutaj
nazwiska związane z istniejącym w
latach osiemdziesiątych czasopismem
„Radar”. Maliszewski wspomina
o takich twórcach jak: Krzysztof
Świerkosz, Gabriel Koch, Dorota
Wójcik, Joanna Szczepaniak,
Wojciech Izaak Strugała, Hanna
Karaś. Dla ludzi z roczników
osiemdziesiątych są to niewiele
mówiące nazwiska. Mariusz Baryła,
enfant terrible środowiska „Radaru”,
któremu krytyk poświęca najwięcej
miejsca w swoim tekście, wydaje
tomiki poetyckie do dzisiaj, jednak
jego wpływ na obecne pokolenie jest
znikomy. Po raz kolejny pojawia się
więc pytanie o sens debiutowania.
Autor odpowiada na tę kwestię
następującymi słowami: „[...] Ale siła
literatury (czyli tego, co usiłujecie
robić) polega na tym, że skazaniec
śpiewa zza krat, a podróżnik
zagubiony w buszu wyciąga się z
99