Vita Academica 1(61) - Uniwersytet Papieski Jana Pawła II

Recenzje
VitaAcademica nr 1(61)/2011
Zdzisław Gogola OFMConv, Dzieje franciszkańskiej Prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię 1918–1939, Kraków 2010
Okres międzywojenny w historii Polski ma jeszcze wiele obszarów badawczych, które warto podjąć
w analizach źródłowych, dlatego z satysfakcją trzeba odnotować pierwsze tak poważne studium dziejów
franciszkanów polskich w Prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię. Jest to nie tylko pierwsze, ale
i dotąd jedyne bardzo szczegółowe, krytyczne i obiektywne dzieło historyczne, które pozwala zrozumieć,
jak trudna była sytuacja zakonu franciszkańskiego w czasie odrodzonej Polski, po kasatach i ograniczeniach
życia zakonnego w czasach zaborów.
Autor wnikliwie opisuje przyczyny i uwarunkowania odrodzenia życia franciszkańskiego na obszarze ówczesnej
Polski, wskazuje ogrom pracy w odzyskiwaniu i organizowaniu dóbr zakonnych, rewindykacji odebranych
przez zaborcę obiektów sakralnych i klasztorów oraz – najtrudniejszego – odrodzenie stanu osobowego
Prowincji. Te często pionierskie wysiłki w odbudowie życia zakonnego wiązały się też z odnową duszpasterstwa,
tworzeniem życia parafialnego i towarzyszenia umacnianiu jedności narodowej i scalania kultury, religii
i społeczności podzielonej wcześniej przez długie lata zaborów i wojen. Praca pokazuje również systematyczne
działania apostolskie, charytatywne, naukowe, wydawnicze i kulturalne prowadzone przez Prowincję
krakowską na ogromną skalę, zarówno jeśli chodzi o intensywność działań, jak i terytorium Prowincji, która
obejmowała również misje poza Rzeczpospolitą, np. w Japonii i Chinach. O rozmiarze zmian i rozwoju prowincji w latach 1918–1939 świadczą
chociażby dwie liczby: w 1918 roku w Prowincji krakowskiej było 110 zakonników, a w 1939 roku było już około 1200 zakonników.
Walorem książki jest skupienie się Autora nie tylko na strukturach i stanie materialnym Zakonu ale opisanie historii osób: katechetów, kaznodziejów,
misjonarzy, przełożonych i wychowawców, kapłanów i braci zakonnych. Wielu z nich, niekiedy już dziś zapomnianych, odegrało
w okresie międzywojennym znaczącą rolę w odbudowie Prowincji i odnowie życia zakonnego; niektórzy swoją pracą i poświęceniem,
a później męczeńską śmiercią sięgneli po laury świętości (np. św. Maksymilian M. Kolbe). Mimo iż dynamiczny rozwój zakonu franciszkańskiego
przerwała II wojna światowa, najnowsza historia prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię ciągle wiele korzysta z osiągnięć
polskich franciszkanów po 1918 roku.
Ze strony formalnej, nieprzeciętną wartością Dziejów franciszkańskiej Prowincji… jest ogromny materiał źródłowy, przebadanie kilkudziesięciu
archiwów w Polsce i zagranicą, drobiazgowa bibliografia, kompletne tabele i wykazy, indeks osób, miejscowości, wykorzystanie szeregu
dokumentów po raz pierwszy udostępnionych historykom. Całość na 650 stronach formatu B5, w solidnej pozycji wydanej przez Wydawnictwo
UNUM. Rozprawa jest doskonałym źródłem poznania dziejów nie tylko dla zainteresowanych historią franciszkanizmu, ale dla
każdego komu nieobojętne są losy Polski i Polaków w XX wieku.
Jerzy Brusiło OFMConv
Służyć i królować, czyli o kapłaństwie powszechnym, red. s. Anna Emanuela Klich, Kraków 2010
Na publikację składają się materiały z XL Sympozjum Katechetycznego zorganizowanego w Międzyzakonnym
Wyższym Instytucie Katechetycznym w Krakowie na temat kapłaństwa powszechnego
wiernych, artykuły podejmujące ten temat, konspekty katechez biblijnych o kapłaństwie przygotowane
przez siostry studentki Wyższego Instytutu Katechetycznego, a także sprawozdania z ważniejszych
wydarzeń roku akademickiego 2009/2010 w tymże Instytucie. Etymologia słowa „kapłan”, jak i teksty
Starego Testamentu wskazują na formę pośrednictwa między sferą świętości a światem doczesnym.
W Nowym Testamencie postać Jezusa Chrystusa zdeterminowała rozumienie kapłaństwa w pierwotnym
Kościele. Zbawcze dzieło Chrystusa zostało zinterpretowane przez uczniów nie tylko jako ofiara,
ale także jako dzieło pośrednictwa w zbawczej wymianie darów między Bogiem a ludźmi. Nowy Testament
nawiązuje w swojej teologii kapłaństwa wierzących do Wj 19, 6, jednakże wyjaśnia je chrystologicznie,
ponieważ kapłańska godność chrześcijan ufundowana została na zbawczym dziele Jezusa
Chrystusa. Najważniejsze teksty biblijne o kapłaństwie wierzących (1 P 2, 1–10, Ap 1, 6; 5, 10; 20, 6)
wyraźnie podkreślają, że kapłańska godność chrześcijan jest nie do pomyślenia bez bezpośredniej osobistej
więzi z Chrystusem i Jego tajemnicą paschalną.
Renata Dulian
Anna Wilk, Dylematy jako elementy itinerarium duchowego osoby świeckiej w świetle Dziennika
Anieli Kluzek (1910–1951), Kraków 2010.
Książka zawiera fragmenty dysertacji doktorskiej, opierającej się przede wszystkim na analizie Dziennika
Anieli Kluzek (1910–1951). Autorka Dziennika zadaje sobie pytanie o życie czynne i kontemplacyjne,
o konfrontację samotności z życiem wspólnotowym w życiu chrześcijańskim. Jej dylematem była kwestia
udziału życia uczuciowego w religijności wobec niezbędnej w chrześcijaństwie racjonalności. Ważny problem
stanowiła dla niej miłość do świata w konfrontacji z wewnętrznym oderwaniem się od świeckich wartości.
Starała się ona pogodzić radość z powagą, ucząc się radości doskonałej. Samotność dla Kluzkówny była
powinnością wobec Boga, ale i ludzi, miała rodzić wspólnotę z Trójcą Świętą i Kościołem. W religijności
doceniała wartość uczuć, dbała o poprawny stosunek do świata i rodziny, pragnęła, aby był przepełniony miłością
agape. Cechą charakterystyczną jej duchowości była radość chrześcijańska, głęboka radość mimo cierpień,
a nawet z ich powodu. Z jej dylematów zrodziły się: koncepcja człowieka doskonałego, postulaty możliwości
studiowania teologii przez świeckich w tym kobiety, oryginalna idea Domu oraz rozwój duchowy.
26
Renata Dulian