pełna wersja do pobrania - Protetyka Stomatologiczna

PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 6, 454-462
Przygotowanie podłoża, korekty i modyfikacja filarów, jako
jeden z warunków powodzenia terapii z zastosowaniem protez
szkieletowych
Foundation preparative procedures, abutment correction and modification as one
of the conditions of successful partial denture therapy
Tomasz Godlewski, Krystyna Rusiniak-Kubik, Jolanta Nawrocka-Furmanek
Z Katedry Protetyki Stomatologicznej IS Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik: prof. dr hab. n. med. E. Mierzwińska-Nastalska
HASŁA INDEKSOWE:
protezy szkieletowe, przygotowanie podłoża, zęby filarowe
KEY WORDS:
chrome-cobalt partial denture, foundation preparative
procedures, abutments
Streszczenie
Pozytywne długoletnie wyniki optymalnego funkcjonowania
protez szkieletowych zależą w znacznej mierze
od uważnego rozważenia wielu czynników związanych
ze stanem całego narządu żucia, szczególnie podłoża
protetycznego, w tym zębów filarowych.
Artykuł przedstawia szereg zaleceń dla zabezpieczenia
zdrowia tkanek narządu żucia i niezbędnych
wstępnych zabiegów przedprotetycznego i protetycznego
przygotowania podłoża i zębów filarowych dla
uniknięcia częstych problemów napotykanych podczas
użytkowania protez.
Omówiono najnowsze podejście do wskazań i procedur
postępowania zalecanych przy planowaniu rekonstrukcji
utraconego lub uszkodzonego uzębienia i odtworzenia
prawidłowej okluzji z zastosowaniem protez
szkieletowych.
Zwrócono uwagę na zagadnienia właściwego przygotowania
podłoża protetycznego zębów filarowych z
zastosowaniem wstępnych zabiegów modyfikacji, korekty
i polepszenia mechanicznych właściwości filarów,
ich ochrony i profilaktyki próchnicy. Optymalne współdziałanie
konstrukcji metalowej protezy częściowej
(szkieletowej) oraz zębów filarowych jest zasadniczym
warunkiem profilaktyki chorób przyzębia oraz efektywnego
długoletniego użytkowania uzupełnień protetycznych.
Summary
The longitudinal effectiveness of removable partial
denture (RPD) greatly depends on a thorough consideration
of many factors involved in the function of the
whole masticatory organ, with special attention paid to
the denture foundation and abutment teeth preservation.
This article provides recommendations for the prevention
of commonly encountered problems of RPD
restorations. The latest approach to pre-prosthetic and
prosthetic procedures, detailed planning of the impaired
dentition reconstruction and deflected occlusion
are presented.
Numerous clinical situations for procedures facilitating
occlusal reconstruction, modification, correction
and improvement of the abutment teeth shape and mechanical
strength are discussed. Optimal interaction
between the abutment teeth and parts of prostheses are
considered essential for periodontal prophylaxis, as
well as for effective and long wearing of RPD restorations.
454

Protezy szkieletowe
Wstęp
Zasadniczym celem leczenia z zastosowaniem
protez częściowych ruchomych o szkielecie metalowym
jest odbudowa wystarczającej powierzchni
zwarciowej przy brakach uzębienia oraz zapewnienie
czynności układu stomatognatycznego w optymalnym
stopniu. Poziom czynnościowy odtworzony
przez zastosowanie protez szkieletowych,
chociaż niezupełnie odpowiadający warunkom naturalnym
pełnego uzębienia – umożliwia jednak pacjentom
zaadaptowanie protezy z materiału niebiologicznego
(stopów metali i tworzyw sztucznych) i
funkcje żucia pokarmów w zadowalającym stopniu
jak podają w publikacjach Bergman (1), Petridis
(2), Knezowic (3) oraz Spiechowicz E. (4, 5).
Istotne znaczenie dla długoletniego użytkowania
uzupełnienia ma zarówno konstrukcja protezy
szkieletowej, warunki podparcia i umocowania
w jamie ustnej, jak też wiele dodatkowych czynników
stanu podłoża protetycznego. Szczególnie
ważne dla funkcjonalnych efektów użytkowania
protez szkieletowych jest stan przyzębia zębów filarowych,
niezależnie od liczby zachowanych własnych
zębów, ich rozmieszczenia oraz obecności
stref podparcia zwarciowego. Pierwotna odporność
przyzębia na występujące podczas żucia siły i urazy
zwarciowe, określana jako wydolność rekompensowana,
przechodzi w niewydolność. Ma to miejsce
w przypadkach przebycia przez pacjenta schorzeń
ogólnych, jako objaw zaburzeń przemiany materii,
uszkodzenia gospodarki fosforowo-wapniowej,
dysregulacji hormonalnej lub braku witamin co
podkreślają w pracach Butz-Jorgensen (6), Isidor
(7), Mierzwińska E. i wsp. (8), Valderhaug (9).
W przypadkach utraty części uzębienia zawsze
dochodzić może do niewydolności przyzębia pozostałych
zębów z powodu przeciążenia aparatu zawieszeniowego,
zmian okluzji czy braku stref podparcia.
Przy większych i długotrwałych obciążeniach,
przy brakach częściowych uzębienia wzrasta
stopień odkształceń aparatu zawieszeniowego filarów
pozostałych zębów oraz resorpcji tkanki kostnej
podłoża, dochodzi też do uszkodzeń twardych
tkanek szkliwa i zębiny.
Jak wykazało wiele badań, przeciążenia i związane
z nimi zmiany patologiczne struktur narządu
żucia występują zarówno przy braku uzupełnień,
jak i w przypadkach niewłaściwie zaplanowanych
protez szkieletowych. Przy planowaniu konstrukcji
protez, wyborze filarów, umocowania, rodzaju
podparcia czy określonych elementów konstrukcyjnych
rozpatrywać należy kinematykę protez oraz
możliwości obciążenia zębów mając na uwadze ich
stan morfologiczny i czynnościowy: aktualny i prognozowany
(2, 10-14).
Wykonanie zabiegów przygotowania podłoża
i wyrównawczych zabiegów wstępnych powinny
być określone jako konieczność dla ochrony podłoża
i struktur układu stomatognatycznego podczas
planowanego długotrwałego użytkowania protez
szkieletowych.
Majewski w kilku publikacjach (15, 16, 17)
stwierdza, że stosowanie protez częściowych szkieletowych
bez koniecznych wyrównawczych zabiegów
wstępnych jest podstawowym błędem z
ujemnymi konsekwencjami nie tylko dla funkcjonowania
protez, struktur zębów filarowych i ich
przyzębia, lecz może być przyczyną takich schorzeń
układu stomatognatycznego jak zespół zgryzu
urazowego, parafunkcje, okluzja patologiczna i
mioartropatie skroniowo-żuchwowe.
Spiechowicz E. (4, 5, 18) zaleca rozważne planowanie
konstrukcji protez szkieletowych wraz z oceną
podłoża i właściwym przygotowaniem przedprotetycznym,
zachowawczym i periodontologicznym
całego uzębienia, a w szczególności zębów filarowych,
które w znaczny sposób są poprzez protezy
obciążane. Podkreśla też wagę przygotowania protetycznego
filarów poprzez wykonanie koron pojedynczych
lub zblokowanych w celu osiągnięcia
korzystnego odciążenia i zwiększenia mechanicznej
oporności podłoża oraz polepszenia właściwości
retencyjnych filarów.
Budkiewicz (19) oraz Kraft (20) w przygotowaniu
protetycznym filarów pod elementy retencyjne
czy podparcie protezy szkieletowej, zalecają stosowanie
koron o kształtach wykonywanych pod kontrolą
paralelometru.
Wiele prac podkreśla szczególnie istotną rolę
protetycznych (zachowawczych i przedprotetycznych)
metod odtwarzania równowagi okluzyjno-
-artykulacyjnej, zaburzonej w wyniku utraty części
uzębienia, niewłaściwego podparcia i kontaktów
zębowych. Odbudowa odpowiedniej ilościowo i
jakościowo powierzchni zwarcia z zapewnieniem
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6 455

K. Rusiniak-Kubik i inni
optymalnej kinematyki protezy szkieletowej dyktuje
konieczność wstępnych zabiegów wyrównawczych,
niekiedy niesłusznie pomijanych w planach
leczenia (9, 11, 21, 22).
Należy zaznaczyć, że wśród protetyków różnych
krajów i szkół dentystycznych istnieje szereg postaw
i bardziej lub mniej rygorystyczne podejście
do przestrzegania wskazań odnośnie postępowania
przygotowawczego przy brakach częściowych uzębienia,
przed wykonaniem protez szkieletowych.
Począwszy od koronowania wszystkich pozostałych
własnych zębów wraz z blokowaniem koron
do oszczędnego i zachowawczego postępowania z
pozostawieniem filarów bez korekt nawet kosztem
mniej korzystnego podparcia czy umocowania protezy
oraz niewłaściwych warunków okluzyjnych.
Zalecają to Hobo i Whitsett (23), Hupfauf (14),
Segal (24), Yanzeveren (25), Nawrocka (26).
Cel pracy
Ruchomość zębów oceniano za pomocą aparatu
Periotest (Gulden, Bensheim, Niemcy), a pomiary
głębokości kieszonek wykonano z zastosowaniem
sondy Florida Probe (Florida Probe Corporation,
USA). Ocenie poddano także stan higieny jamy
ustnej i protez. Analiza modeli diagnostycznych
zestawionych w zwarciu nawykowym pozwoliła
na pełną ocenę podłoża protetycznego i warunków
okluzji.
Przeprowadzone badania umożliwiły wybranie
(wyselekcjonowanie) grupy 25 pacjentów, których
stan narządu żucia i uzębienia pozwalał na wykonanie
protez szkieletowych z prognozami kilkuletniego
użytkowania. Pozostałym zaproponowano
inny plan leczenia: protezy natychmiastowe, protezy
typu overdenture lub protezy częściowe osiadające,
czy przebudowę zwarcia z zastosowaniem
protez nakładowych. Kliniczne decyzje dotyczące
planowanych uzupełnień notowano w Karcie projektu
protez (ryc. 1), zaznaczając niezbędne korekty
Założeniem pracy było przedstawienie wskazań
i zasad postępowania przygotowawczego (uzębienia
jako podłoża) w planowanej terapii z zastosowaniem
protez szkieletowych. Omówiono przygotowanie
dotyczące korekt, modyfikacji, poprawy i
wzmocnienia oraz ochrony powierzchni zębów filarowych.
Dokonano oceny stanu zębów filarowych
i przyzębia w toku 2-letniego użytkowania protez
wybranej grupy pacjentów.
Materiał
Materiał do badań stanowiło 60 pacjentów z
częściowymi brakami uzębienia, którzy zgłosili
się do Kliniki Katedry Protetyki Stomatologicznej
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w celu
wykonania uzupełnień protetycznych.
Przeprowadzono badania kliniczne i radiologiczne
narządu żucia wraz z oceną modeli diagnostycznych.
Oceniano aktualny i prognozowany stan narządu
żucia, biorąc pod uwagę stan zdrowia ogólnego
i występujących chorób oraz ocenę radiologiczną
stanu podłoża. Szczegółowe badania dotyczyły
stanu morfologicznego i czynnościowego zębów
planowanych jako filary oraz zębów pozostałych
wraz z oceną przyzębia. Klinicznie oceniano kolor
i konsystencję tkanek dziąsła wokół zębów.
Ryc. 1. Karta projektów protez szkieletowych oraz planowania
zabiegów przygotowania podłoża protetycznego.
456 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6

Protezy szkieletowe
i preparacje na schematach oraz konieczność wykonania
koron pojedynczych lub połączonych dla
uzyskania optymalnych warunków umocowania i
podparcia protez.
Wyniki
W grupie 25 pacjentów zakwalifikowanych do
wykonania protez szkieletowych jedynie 2 osoby
nie wymagały wstępnych zabiegów przygotowawczych
podłoża w zakresie wielospecjalistycznego
leczenia (zachowawczego, periodontologicznego,
endodontycznego) przedprotetycznego lub/oraz leczenia
protetycznego z zastosowaniem uzupełnień
stałych.
Obecność płytki nazębnej świadcząca o niewłaściwej
higienie jamy ustnej oceniano u wszystkich
pacjentów na wizycie wstępnej, przed leczeniem
protetycznym. W uzyskanych wyniach procentowy
wskaźnik płytki nazębnej w całej badanej grupie
wyniósł średnio 65%. Oznacza to, że na 65% badanych
powierzchniach zębów zostały znalezione
złogi płytki nazębnej. Przed rozpoczęciem leczenia
protetycznego pacjenci byli poddani zabiegom
przygotowawczym – profesjonalnemu usunięciu
złogów nazębnych oraz instruktażowi i motywacji
odnośnie higieny jamy ustnej. Przy każdej wizycie
kontrolnej ponawiano motywację odnośnie utrzymania
właściwej higieny jamy ustnej. Po 24 miesiącach
obserwacji procentowy wskaźnik płytki w
badanej grupie osób uległ poprawie i wynosił 32%
powierzchni badanych. Największe zmniejszenie
złogów nazębnych dotyczyło powierzchni policzkowo-wargowych,
najłatwiej poddających się zabiegom
higienicznym.
Zestawienie zaplanowanych, niezbędnych zabiegów
leczniczych przygotowawczych dotyczących
uzębienia przedstawia tabela I. Najczęściej niezbędna
okazała się konieczność opracowania powierzchni
zębów filarowych w celu uzyskania przestrzeni
i kształtu wgłębień dla osiowego obciążenia
przez elementy podpierające (ciernie). Stwarzanie
przestrzeni dla cierni poprzedzające wykonanie
protezy było istotnym zadaniem przygotowania
podłoża. Polepszenie kształtu filarów przez zastosowanie
materiałów złożonych lub koron protetycznych
było niezbędne w wielu rozpatrywanych przypadkach.
Często również analiza modeli diagnostycznych,
zestawionych w zwarciu nawykowym,
wskazywała na niewłaściwe kontakty zębów prze-
T a b e l a I . Przygotowanie podłoża protetycznego przed wykonaniem protez szkieletowych, zestawienie
zabiegów przygotowawczych w grupie 25 pacjentów
Fazy leczenia
Postępowanie lecznicze
Zęby
filarowe
Pacjenci
Wstępna
przedprotetyczna
Badanie i ocena stanu narządu żucia aktualnego i prognozowanego.
Plan leczenia.
271
25
Leczenie stomatologiczne wielospecjalistyczne: chirurgicze, zachowawcze,
periodontologiczne, endodontyczne.
21
14
Leczenie zaburzeń okluzji, dysfunkcji ssż, korekty zwarcia.
17
2
Protetyczna
przygotowawcza
Opracowanie miejsc podparcia dla protez oraz korekty kształtu filarów.
Poprawa kształtu filarów materiałami złożonymi.
28
7
12
7
Podbudowa: wkłady koronowe, koronowo-korzeniowe.
21
7
Zabezpieczenie filarów, ochrona, poprawa kształtu, estetyki:
Korony, korony połączone, mosty, zaczepy precyzyjne.
28
7
Protetyczna
Rekonstrukcja braków uzębienia – zastosowanie protez szkieletowych.
–
25
Badania kontrolne narządu żucia i warunków funkcjonowania protez
szkieletowych.
–
25
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6 457

K. Rusiniak-Kubik i inni
ciwstawnych i konieczność korekty zwarcia przez
selekcyjne szlifowanie lub przebudowę warunków
zwarcia, a w niektórych przypadkach istniała konieczność
zastosowania szynoprotez z nakładami
lub wykonania koron.
Korony protetyczne połączone planowane były
głównie w przypadkach konstrukcji uzupełnień
umocowanych i podpartych za pomocą zaczepów
precyzyjnych. Ponadto rozpatrując wiele aspektów
takich jak względy estetyczne czy statyczno-dynamiczne
funkcjonowanie uzupełnień, stosowano łączenie
koron uzyskując funkcjonowanie kilku filarów
istotne przy rozległych brakach zębowych.
Przed rozpoczęciem leczenia protetycznego rutynowo
przeprowadzono sanację uzębienia w zakresie
leczenia zachowawczego i wyeliminowania
ognisk próchnicowych. W 2-letnim okresie obserwacji
nowe ogniska próchnicy (zarówno pierwotnej,
jak i wtórnej) stwierdzono łącznie u 11% osób
użytkujących protezy szkieletowe. Najczęściej
próchnica dotyczyła powierzchni zębów kontaktujących
z elementami-łącznikami protezy oraz przestrzeni
międzyzębowych i występowała głównie na
powierzchni korzeni zębów.
Stan przyzębia pacjentów badanej grupy przed
leczeniem w niektórych przypadkach wymagał leczenia
periodontologicznego. Wpływ uzupełnień
protetycznych i zmian okluzji na filary i przyzębie
oceniano w badaniach klinicznych poprzez badanie
ruchomości zębów (Periotest) oraz pomiary
głębokości kieszonek dziąsłowych (sonda Florida
Probe). Zmiany ruchomości zębów rozpatrywano
osobno dla protez szkieletowych górnych i dolnych
(tabela II). Średnia ruchomość wszystkich zębów w
przypadku użytkowania protez szkieletowych górnych
zmieniła się nieznacznie: od 10,83 na etapie
badania wstępnego do 11,44 po 2 latach obserwacji.
Obserwowane zmiany ruchomości nie były istotne
statystycznie. Podobnie nieznaczne zmiany ruchomości
zębów obserwowane były w grupie użytkowników
protez szkieletowych dolnych. Średnia
ruchomość wszystkich zębów wzrosła z 7,32 w badaniu
wyjściowym do 8,04 po 2 latach obserwacji.
Większy wzrost ruchomości dotyczył zębów filarowych,
ale nie były to zmiany statystycznie istotne.
Wyniki oceny głębokości kieszonek dziąsłowych
wykonane elektroniczną sondą periodontologiczną
Florida Probe zestawiono w tabeli III. Podczas
badania wstępnego i badań kontrolnych określano
głębokość kieszonek dziąsłowych w 6 miejscach
pomiarowych wokół każdego zęba. Analizowano
częstość występowania kieszonek dziąsłowych o
głębokości > 4 mm i ≤ 4 mm. Na wizycie wstępnej
stwierdzono kieszonki dziąsłowe o głęboko-
T a b e l a I I . Średnia zmiana ruchomości zębów u użytkowników protez szkieletowych górnych i dolnych po 24
miesiącach obserwacji (badania aparatem Periotest)
Badania
ETAP 0
przed leczeniem
ETAP 24
po 2 latach
Protezy szkieletowe górne
Protezy szkieletowe dolne
średnia minimalna maksymalna średnia minimalna maksymalna
10,83 4,60 19,50 7,32 0,21 14,75
11,44 5,70 18,10 8,04 2,05 16,78
T a b e l a I I I . Zmiany w głębokości kieszonek dziąsłowych płytkich (≤4 mm) w trakcie 24-miesiecznego okresu
obserwacji u użytkowników protez szkieletowych górnych i dolnych (badania periodontologiczną sondą Forida
Probe)
Etapy
badania
wzrost
głębokości
Protezy szkieletowe górne
zmiejszenie
głębokości
bez zmian
wzrost
głębokości
Protezy szkieletowe dolne
zmniejszenie
głębokości
bez zmian
Etap 24 7% 11% 82% 6% 15% 79%
458 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6

Protezy szkieletowe
ści większej niż 4 mm tylko w 2% przypadków.
Pozostały odsetek kieszonek dziąsłowych, czyli
98% mieścił się w granicach do 4 mm głębokości.
W 2-letnim okresie obserwacji głębokość kieszonek
pozostawała na podobnym poziomie jak w
badaniu wyjściowym. Zaobserwowano niewielkie
zmiany głębokości kieszonek zarówno w kierunku
ich zwiększania, jak i zmniejszania. Obserwowane
zmiany głębokości kieszonek dziąsłowych w trakcie
obserwacji nie były istotne statystycznie. Wyniki
świadczyć mogą o braku negatywnego oddziaływania
uzupełnień protetycznych na stan tkanek podłoża.
Wykonane badania pozwoliły na stwierdzenie,
że przestrzeganie zasad przygotowania podłoża i
konstrukcji protez szkieletowych warunkuje prawidłowe
funkcjonowanie narządu żucia i uzębienia,
czego wyrazem może być stan zębów filarowych.
Oceniany przez nas stan zębów i przyzębia,
ruchomość zębów, głębokość kieszonek dziąsłowych,
stopień podparcia kostnego oraz ewentualne
zmiany próchnicowe, pozwoliły na pozytywną
ocenę leczenia.
Przykład przeprowadzonego leczenia z zastosowaniem
endodontycznego leczenia przygotowawczego
oraz koronowania zębów dla optymalnego
zabezpieczenia filarów, korzystnego efektu estetycznego,
dobrego funkcjonalnie umocowania i
podparcia protezy szkieletowej przedstawiają ryciny
2, 3, 4.
Omówienie wyników i dyskusja
Ogólnie wiadomo, że zęby filarowe w toku użytkowania
protez szkieletowych są pod wpływem
znacznie większych obciążeń niż pozostałe zęby
nieobciążone przez elementy podpierające, ciernie
lub klamry czy zaczepy. Warunki takiego obciążenia
mogą przekroczyć zdolności adaptacji i możliwości
tolerancji aparatu zawieszeniowego, tak
więc ocena porównawcza stanu przyzębia może
być wyrazem braku negatywnego wpływu protezy
i pozwolić na pozytywną ocenę konstrukcji protez
w badanej grupie pacjentów.
Celem postępowania przygotowawczego było
możliwie osiowe, intruzyjne obciążenie zębów filarowych
przez protezę szkieletową wraz z pionowym
obciążeniem grzbietu wyrostka zębodołowego
Ryc. 2. Pacjentka H. S. lat 65. Rekonstrukcja protetyczna
z optymalnym, rozszerzonym zakresem przygotowania
podłoża przed wykonaniem protezy szkieletowej.
Wykonane połączone korony na podbudowie z tlenku
cyrkonu (po leczeniu endodontycznym i zastosowaniu
wkładów koronowo-korzeniowych), frezowane stopnie
dla podparcia protezy szkieletowej oraz proteza szkieletowa.
Ryc. 3. Proteza szkieletowa górna w jamie ustnej.
Ryc. 4. Zdjęcie wewnątrzustne uzupełnień protetycznych
„in situ”.
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6 459

K. Rusiniak-Kubik i inni
oraz wyrównanie płaszczyzny okluzji. Zestawienie
problemów klinicznych oraz zabiegów wyrównawczych
w ramach postępowania przygotowawczego
przedstawiono w tabeli I. Niekorzystne ukształtowanie,
ustawienie w łuku oraz nieodpowiednie wymiary
zębów filarowych, patologiczne obniżenie
lub zawyżenie wysokości zwarcia, a szczególnie zaburzenia
powierzchni okluzyjnej łuków zębowych
wymagały koniecznych korekt w fazie wstępnej leczenia.
Ważne było stworzenie właściwej przestrzeni
dla unikania nieprawidłowego kontaktu zwarciowego
protezy (cierni i klamer) oraz możliwości
prawidłowego wykonania i funkcjonowania elementów
podparcia protez, cierni. Zabezpieczenia
przestrzeni poprzez analizę i korekty powierzchni
zębów stanowiły znaczącą część zabiegów klinicznych.
Opracowanie (selekcyjne szlifowanie) części
lub całej powierzchni okluzyjnej pojedynczych zębów
lub grup zębowych, dewitalizacja i leczenie
endodontyczne, a następnie zaopatrzenie wkładami
koronowymi, koronowo-korzeniowymi i koronami
były uwarunkowane indywidualnie, w zależności
od potrzeb u leczonych pacjentów.
Indywidualne zmiany przestrzennego położenia
żuchwy w relacji do szczęki, lub zmiany relacji pionowych
(dotyczących wysokości zwarcia) wymagają
od doświadczonego lekarza zastosowania leczenia
etapowego, protez nakładkowych lub szyn
okluzyjnych, stosowanych przez odpowiednio długi
okres adaptacji układu stomatognatycznego pacjenta
(od 2 do 6 miesięcy). W badanej grupie pacjentów
leczenie takie dotyczyło 2 przypadków.
Długoletnie pozytywne wyniki rehabilitacji narządu
żucia, przy zastosowaniu protez częściowych
ruchomych szkieletowych zależą w znacznej mierze
od właściwej oceny reakcji zębów i ich przyzębia,
a także bezzębnych wyrostków zębodołowych
na obciążenia, jak również od właściwej konstrukcji
uzupełnienia. Reakcje tkanek narządu żucia i
możliwości adaptacyjne organizmu pacjentów są
zróżnicowane, jednakże prawidłowy plan leczenia,
uwzględniający właściwe przygotowanie przedprotetyczne
i protetyczne, zabiegi wyrównawcze
podłoża, są istotne w każdym przypadku dla pozytywnych
wyników leczenia i funkcjonowania protez
szkieletowych. Faktem jest, że tak wiele czynników
ma potencjalny wpływ na wyniki leczenia
protetycznego, iż jest raczej niemożliwe określenie
wpływu pojedynczego elementu protezy. Zgodnie z
najnowszą wiedzą nie zawsze można przewidzieć,
które z konkretnych odmian konstrukcji protezy
szkieletowej są najkorzystniejsze dla konkretnego
pacjenta. Należy przyjąć, że czasem jest więcej niż
jedno właściwe rozwiązanie dla każdego przypadku
braków zębowych, co podkreślają Bergman (1),
Spiechowicz (5), Isidor (7), Kraft (20), Keyt (22).
Wielu autorów potwierdza fakt, że czynnik higieny
jamy ustnej jest bardziej istotny niż konstrukcja
protezy. Tak więc regularna kontrola w toku użytkowania
pozwalająca na ocenę higieny, a także aktywności
próchnicy, tendencji do resorpcji kości,
zmian okluzji i problemów ze strony struktur ssż
jest sprawą istotną dla zdrowia jamy ustnej oraz
długoletnich rezultatów rehabilitacji protetycznej
narządu żucia. Uważa się, że wyrównane warunki
okluzyjno-artykulacyjne mają większe znaczenie
dla profilaktyki schorzeń układu stomatognatycznego,
niż zachowanie pojedynczych zębów bez niezbędnych
korekt, dewitalizacji oraz bez rekonstrukcji
protetycznej, podkreślają to: Knezovic (3), Isidor
(7) i Budtz-Jorgensen (6), Devlin (12), Segal (24),
Vanzeveren (25).
Ocena indywidualnych warunków narządu żucia
i układu stomatognatycznego pacjenta jest podstawową
zasadą, jednakże obawy przed zbytnią ingerencją
w stan uzębienia nie powinny powstrzymywać
lekarzy przed prawidłowym przygotowaniem
podłoża protetycznego dla zapewnienia stabilności
elementów podpierających i umocowujących protezy
szkieletowe oraz optymalnej mechanicznej odporności
filarów. Nie istnieją jednoznaczne odpowiedzi
dotyczące rozwiązania problemów leczenia
protetycznego oraz równocześnie przestrzeganie
zasady iż zabiegi protetyczne nie powinny uszkadzać
narządu żucia. Trzeba jednak podkreślić fakt,
iż zbyt ostrożne podejście do przygotowania filarów
jako podłoża protez szkieletowych, powoduje
w rezultacie uszkodzenie struktur układu stomatognatycznego
poprzez niemożliwość przestrzegania
niezbędnych kinematycznych zasad konstrukcji
protez, brak osiowego obciążenia uzębienia czy
zaburzenia okluzji łuków zębowych. Planowanie
„zachowawczej” z punktu widzenia przygotowania
zębów filarowych, tradycyjnej protezy konstrukcji
szkieletowej bez koniecznych wyrównawczych zabiegów
wstępnych powodować może ujemne kon-
460 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6

Protezy szkieletowe
sekwencje zarówno dla układu stomatognatycznego
oraz ograniczać pozytywne efekty użytkowania
długoletniego protez (5, 6, 8, 10, 14, 20, 24-26).
W końcowej ocenie wyników leczenia układu
stomatygnatycznego bierze się pod uwagę utratę
czy stopień odtworzenia struktur jamy ustnej oraz
długotrwałość rezultatów, skutków przeprowadzonej
terapii. Analiza wpływu wszystkich wysiłków
podjętych w ramach wielodyscyplinarnej terapii
stomatologicznej podjętych dla osiągnięcia i utrzymania
zdrowia jamy ustnej wraz z rozpoznaniem i
ocena skutków długotrwałych przeprowadzonej terapii
może być zaleceniem dla metod leczniczych.
Wnioski
1. Właściwe przygotowanie podłoża protetycznego,
a w szczególności zabiegi dotyczące zębów
filarowych, warunkują prawidłowe dynamiczne
warunki funkcjonowania protez szkieletowych,
eliminując działania sił uszkadzających
narząd żucia.
2. Zasadniczą przeszkodą oprócz pracochłonności
oraz odwlekania finalnego rozwiązania
problemów pacjenta poprzez rekonstrukcję
protetyczną jest przekonanie niektórych lekarzy
oraz większości pacjentów o konieczności
zabiegów przygotowawczych podłoża protez
szkieletowych.
3. Warunki morfologiczne uzębienia, tak jak i
stan przyzębia wpływają decydująco na szczegółowy
plan konstrukcji oraz na prognozę leczenia,
a następnie na długoletnie, pozytywne
wyniki użytkowania protez szkieletowych.
Piśmiennictwo
1. Bergman B., Hugoson A., Olsson C. A.: 25 year longitudinal
study of patients treated with removable
partial dentures. J. Oral. Rehabil., 1995, 22, 595-
-599.
2. Petridis H., Hempton T.: Periodontal considerations
in removable partial denture treatment: a review of
the literature. Inter. J. Prosthodont., 2001, 14, 164-
-172.
3. Knezović D. i współ.: A survey of treatment outcomes
with removable partial dentures. J. Oral
Rehabil., 2003, 30, 847-854.
4. Spiechowicz E.: Protetyka Stomatologiczna. PZWL
Warszawa 2004.
5. Spiechowicz E.: Dylematy współczesnej rehabilitacji
protetycznej. Protet. Stomatol., 2006, 56, 175-
-185.
6. Budtz-Jorgensen E., Luan W-M., Holm-Pedersen
P., Fejerskov O.: Mandibular dysfunction related to
dental, occlusal and prosthetic conditions in a selected
elderly population. Gerodontics, 1985, 1, 28-
-33.
7. Isidor F., Budtz-Jorgensen E.: Periodontal conditions
following treatment with bridges or removable
partial dentures. A 5-year study. J. Periodontol.,
1990, 61, 21-26.
8. Mierzwińska-Nastalska E., Godlewski T. i wsp.:
Ocena użytkowania i stan protez szkieletowych
– badania odległe. Protet. Stomatol. 2004, 4, 239-
-245.
9. Valderhaug J.: Periodontal conditions and carious
lesions following the insertion of fixed prostheses:
a 10-year follow-up study. Int. Dent. J. 1980, 30,
296-304.
10. Helkimo M.: Studies on function and dysfunction of
the masticatory system. Swed. Dent. J., 1974, 67,
101-121.
11. Siedlecki M., Nawrocka J. i wsp.: Kliniczna i radiologiczna
ocena podłoża protetycznego oraz wskazania
do jego przedprotetycznej korekty. Konferencja
Sekcji Protetyki, Gdańsk 2001.
12. Devlin H.: Integrating posterior crowns with partial
dentures. Br. Dent. J., 2001, 191, 3, 120-123.
13. Fradeani M.: The application of all-ceramic restorations
in the anterior and posterior regions. Pract.
Proced. Aesthet. Dent., 2003, 13-17
14. Hupfauf L.: Protezy częściowe, Stomatologia praktyczna
6, wyd. Urban & Partner, Wrocław 1997.
15. Majewski S.: Protetyka stałych uzupełnień zębowych.
SZS-W, Kraków 1998.
16. Majewski S.: Podstawy protetyki. Wyd. I, Kraków
2000.
17. Majewski S., Loster B. W.: Procedura zabiegowa
preparacji zębów filarowych pod schodkowe korony
protetyczne z zastosowaniem zestawu instrumentarium”.
Protet. Stomatol., 2004, 5, 307-313.
18. Spiechowicz E., Godlewski T., Bączkowski B.: Płyta
językowa – zalecany, czy tylko tolerowany duży
łącznik w dolnej protezie szkieletowej. Protet.
Stomatol., 2007, 57, 5, 309-315.
PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6 461

K. Rusiniak-Kubik i inni
19. Budkiewicz A.: Protezy szkieletowe. Wydawnictwo
PZWL, Warszawa 1993.
20. Kraft E.: w podręczniku “Protezy częściowe” pod
red. Hupfaut’a, wyd. Urban & Partner, Wrocław
1997.
21. Mierzwińska-Nastalska E.: Zasady leczenia protetycznego
w chorobach przyzębia. Rozdział XVII,
138-148, w podręczniku “Choroby przyzębia” pod
red. R. Górskiej, Warszawa 2002.
22. Keyt F.: Frequency of use of the various clases of
removable partial dentures and selection of major
connectors and direct/indirect retainers. Tr J. of
Med. Sci., 2001, 31, 445-449.
23. Hobo S., Whitsett L. D.: Protezy stałe. Zarys postępowania
klinicznego i laboratoryjnego. Wydawnictwo
Kwintesencja, Warszawa 1994.
24. Segal B. S.: Retrospective assessment of 546 allceramic
anterior and posterior crowns in a general
practice. J. Prosthet. Dent., 2001, 85, 544-550.
25. Vanzeveren C. i współ. Treatment with removable
partial denture: a longitudinal study. Part I and II. J.
Oral Rehabil., 2003, 30, 447-469,
26. Nawrocka-Furmanek J.: Praca doktorska „Wpływ
utraty stref podparcia oraz ich rekonstrukcji protetycznej
na stan układu stomatognatycznego”,
Warszawa 2004.
Zaakceptowano do druku:21.X.2010 r.
Adres autorów: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59.
© Zarząd Główny PTS 2010
462 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 6