Jóla-Vísbending 2006.pdf

Í Eimreiðarhópnum voru á annan tug manna. Þeirra á meðal voru
Magnús Gunnarsson, Davíð Oddsson, Þorsteinn Pálsson, Geir H.
Haarde, Kjartan Gunnarsson, Jón Óttar Ragnarsson (sonur Ragnars
í Smára), Hrafn Gunnlaugsson, Baldur Guðlaugsson, Brynjólfur
Bjarnason, Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, Jón Steinar Gunnlaugsson,
Gunnlaugur Claessen, Þór Whitehead og Þráinn Eggertsson.
Þegar Hannes Hólmsteinn Gissurarson var ráðinn blaðamaður
Eimreiðarinnar að tillögu Kjartans Gunnarssonar haustið 1973,
bættist hann í hópinn. Næstu tvö árin komu út nokkur Eimreiðarhefti,
sem vöktu mikla athygli, meðal annars með viðtölum við Ragnar
Jónsson í Smára og Sigurð Líndal prófessor. Eimreiðarmenn
voru allir virkir í starfi Sjálfstæðisflokksins og fjölmenntu á þing
Sambands ungra sjálfstæðismanna á Egilsstöðum haustið 1973, þar
sem þeir studdu Björn Bjarnason til formanns, en Friðrik Sophusson
varð þá hlutskarpari. Enginn málefnaágreiningur var þó milli
Eimreiðarhópsins og Friðriks og stuðningsmanna hans, en Friðrik
var einn helsti forystumaður annars hóps, sem hittist líka reglulega í
hádeginu þessi árin og löngum síðar, og voru þar meðal annarra Birgir
Ísl. Gunnarsson, Ólafur B. Thors, Ragnar Kjartansson, Björgólfur
Guðmundsson, Páll Bragi Kristjónsson, Pétur Sveinbjarnarson,
Ellert B. Schram, Jón Magnússon og Valur Valsson. Höfðu margir úr
þeim hópi haslað sér völl í atvinnulífinu.
Eimreiðarmenn höfðu sumir unnið á Morgunblaðinu, til dæmis þeir
Davíð Oddsson og Þorsteinn Pálsson, og voru allir stuðningsmenn
Geirs Hallgrímssonar í baráttu hans við Gunnar Thoroddsen um
forystuhlutverk í Sjálfstæðisflokknum eftir óvænt fráfall Bjarna
Benediktssonar sumarið 1970. Fór sú barátta þó aðallega fram
á bak við tjöldin. Geir sigraði Gunnar í varaformannskjöri á
landsfundi 1971 og varð formaður Sjálfstæðisflokksins 1973, þegar
Jóhann Hafstein missti skyndilega heilsuna. Eftir kosningasigur
Sjálfstæðisflokksins sumarið 1974 myndaði Geir ríkisstjórn. Það olli
gremju Eimreiðarmanna og raunar flestra ungra sjálfstæðismanna,
að stjórnin hreyfði lítt við ýmsum verkum vinstri stjórnarinnar 1971–
1974. Í stjórnarandstöðu höfðu sjálfstæðismenn til dæmis gagnrýnt
harðlega svonefnda Framkvæmdastofnun, en í stað þess að leggja
stofnunina niður var einn þingmaður flokksins, Sverrir Hermannsson,
gerður að forstöðumanni hennar ásamt fulltrúa Framsóknarflokksins,
og hóf hann að úthluta þaðan fé í því skyni að halda lífi í illa reknum
fyrirtækjum. Skömmu eftir myndun stjórnarinnar gagnrýndi
Þorsteinn Pálsson þetta harðlega á fjölmennum fundi á Hótel Esju,
þar sem nú er Nordica Hotel. Sverrir var til andsvara, og tíðkuðust
þar hin breiðu spjótin. Eimreiðarhópurinn beitti sér óspart fyrir
framboði Davíðs Oddssonar í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins fyrir
borgarstjórnarkosningar 1974. Tók hann níunda sæti listans,
vann það í kosningunum og gerðist strax ötull og harðskeyttur
borgarfulltrúi. Þegar Þorsteinn Pálsson var ráðinn ritstjóri Vísis
1975, gengu þeir Sveinn R. Eyjólfsson og Jónas Kristjánsson út og
stofnuðu Dagblaðið. Hætti Eimreiðin að koma út í kjölfarið, enda
varð ritstjórinn, Magnús Gunnarsson, framkvæmdastjóri Arnarflugs
1976 og oft bundinn erlendis við verkefni.
Báknið burt!
Friðrik Sophusson átti, sem formaður Sambands ungra
sjálfstæðismanna 1973–1977, frumkvæði að því, að þeir Davíð
Oddsson og Þorsteinn Pálsson unnu ásamt þeim Einari K. Guðfinnssyni
og Vilhjálmi Egilssyni tillögur um úrbætur í atvinnumálum, sem
kynntar voru 1975 undir kjörorðinu Báknið burt. Þar var lagt til, að
ýmis fyrirtæki ríkisins yrðu seld. Þótt þessar hugmyndir þættu nú
eflaust ekki ganga langt, vöktu þær þá mikla athygli. Ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar framkvæmdi þó engar þeirra. Friðrik Sophusson sat
í útvarpsráði og stuðlaði að því, að Hannes Hólmsteinn Gissurarson
var fenginn til að sjá um vikulegan útvarpsþátt í Ríkisútvarpinu árin
1976–1977. Kynnti Hannes þar kenningar ýmissa frjálshyggjumanna,
svo sem Karls Poppers, Ludwigs von Mises, Friedrichs von Hayeks
og Roberts Nozicks, og ræddi við Ólaf Björnsson prófessor og fleiri
íslenska frjálshyggjumenn. Réðist dagblað sósíalista, Þjóðviljinn,
harkalega á Hannes fyrir vikið og kallaði hann meðal annars
„taðkvörn í byggðasafni“. Hannes skrifaði síðan frá 1977 og í nokkur
ár vikulega um stjórnmálahugmyndir í Morgunblaðið. Friðrik
Sophusson náði góðum árangri í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins fyrir
þingkosningarnar 1978. Þegar hann var kominn á þing, beitti hann
sér fyrir margvíslegum umbótum, til dæmis afnámi ríkiseinokunar
í útvarpsrekstri, en áður hafði Guðmundur H. Garðarsson tekið það
mál upp. Hlaut það þó ekki brautargengi að sinni. Herfilegur ósigur
Sjálfstæðisflokksins í tvennum kosningum sumarið 1978, fyrst í
Í þrítugsafmæli Hannesar 19. febrúar 1983 komu forystumenn
í stjórnmálum. Hér eru Geir Hallgrímsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, Vilmundur Gylfason, formaður Bandalags
jafnaðarmanna, og afmælisbarnið.
borgarstjórnarkosningunum, þar sem hann missti meiri hluta sinn, og
síðan í þingkosningunum, varð mörgum ungum sjálfstæðismönnum
umhugsunarefni. Eftir harða baráttu við Júlíus Hafstein var
Kjartan Gunnarsson kjörinn formaður Heimdallar, félags ungra
sjálfstæðismanna í Reykjavík, haustið 1977. Má segja, að það hafi
verið upphafið að áhrifum Eimreiðarhópsins í Sjálfstæðisflokknum.
Að frumkvæði Kjartans hélt Heimdallur sögulegan fund um framtíð
Sjálfstæðisflokksins sumarið 1978, þar sem Davíð Oddsson og
Friðrik Sophusson fluttu framsöguræður. Hvöttu þeir báðir til þess
af miklum eldmóði, að Sjálfstæðisflokkurinn markaði skýrari
frjálsræðisstefnu. Í pallborðsumræðum, sem þeir Geir Hallgrímsson
og Gunnar Thoroddsen tóku þátt í, kom í fyrsta skipti fram opinberlega
sú togstreita, sem hafði verið milli þeirra árin á undan.
Kjartan Gunnarsson ákvað árið 1979 að gefa ræður þeirra
Davíðs og Friðriks á Heimdallarfundinum út í bók ásamt greinum
eftir nokkra aðra unga sjálfstæðismenn. Náðist ekki samkomulag
um, að Heimdallur gæfi bókina út, þar sem andstæðingar Kjartans
(og stuðningsmenn Jóns Magnússonar, sem var orðinn formaður
Sambands ungra sjálfstæðismanna) voru í meiri hluta í stjórn. Ákvað
Kjartan þá að gefa bókina út sjálfur, og sá Hannes Hólmsteinn
8