Gminny program opieki nad zabytkami Miasta STARACHOWICE na ...
Gminny program opieki nad zabytkami Miasta STARACHOWICE na ... Gminny program opieki nad zabytkami Miasta STARACHOWICE na ...
Początkowo osadnictwo kształtowało się wokół wsi Krzyżowa Wola a następnie na niżej położonym terenie nad brzegiem rzeki Kamiennej gdzie Benedyktyni ulokowali swoją osadę młyńską. Dzięki staraniom opata świętokrzyskiego osada młyńska Wierzbnik uzyskała w 1624 r. prawa miejskie, które nadał król Zygmunt III Waza. Wierzbnik dość szybko się rozwijał. Oprócz uprawy roli i mielenia mąki, rozwinęło się rzemiosło oraz handel, czemu sprzyjała bliskość szlaku handlowego, którym przepędzano woły z Mołdawii i Wołoszczyzny do Wielkopolski i Brandenburgii. Nazwa Wierzbnik wywodzi się prawdopodobnie od herbu wierzbięta, którym posługiwał się dzierżawca miasteczka (wbrew wcześniejszym domniemaniom jakoby nazwa Wierzbnik powstała od wierzb licznie występujących na brzegach rzeki Kamiennej). W 1657 r. Stanisław Sierakowski – ówczesny opat świętokrzyski, określa przywileje i obowiązki mieszczan Wierzbnika, zaś w trzy dekady później w 1658 założona zostaje Parafia Rzymskokatolicka pw. Świętej Trójcy, która istnieje po dzień dzisiejszy. Na przestrzeni XVII i XVIII w. zaznacza się coraz większa symbioza przemysłowych Starachowic oraz rolniczo – rzemieślniczo – handlowego Wierzbnika. Wierzbnik oraz okoliczne wsie stanowią naturalny rezerwuar siły roboczej do rozbudowującego się kompleksu górniczo – hutniczego w Starachowicach. Szczególnego przyspieszenia rozwoju starachowickiego przemysłu dodała zmiana technologii wytopu żelaza. Stosowane dotychczas tradycyjne kuźnice zastąpiono w 1789 r. pierwszymi wielkimi piecami, co znacząco zwiększyło jego moc produkcyjną. Odtąd też można stosować pojęcie zakładu, czy też zakładów w Starachowicach, choć pojęcie to nabierze pełnego znaczenia trzydzieści lat później w czasach działalności Stanisława Staszica i Ksawerego Druckiego – Lubeckiego. Wprowadzenie metody wytopu wielkopiecowego zbiegło się z konfiskatą istniejących dóbr za odszkodowaniem, co zdynamizowało rozbudowę górnictwa i hutnictwa. I połowa XIX w. to czas wielkiej prosperity Zakładów Starachowickich, przerywanej klęskami żywiołowymi, które kilkakrotnie hamowały i opóźniały rozwój Starachowic. W latach XX-tych XIX w. Starachowice stanowiły największy kompleks górniczo - hutniczy ni tylko w Staropolskim Zagłębiu Przemysłowym ale także w całym królestwie Polskim a nawet w rozległym Cesarstwie Rosyjskim. W przededniu wybuchu Powstania Listopadowego a następnie wojny polsko – rosyjskiej 1831 r. Królestwo Polskie było najlepiej (po Belgii) uprzemysłowionym krajem w kontynentalnej Europie oraz bezspornym liderem w tej dziedzinie w imperium Romanowów. Restrykcje polityczne i gospodarcze po powstaniu i wojnie spowodowały przejściowy regres w rozwoju gospodarczym organizmów osadniczo – ekonomicznych, które w 1939 r. złączone zostały w jeden organizm miejski. Połowa XIX w. stała się momentem ponownego rozwoju zakładu wielkopiecowego w Starachowicach, który przerwał wybuch Powstania Styczniowego. W czasie dwu letnich walk działały na tym terenie silne oddziały powstańcze, m.in.: Mariana Langiewicza 12
czy Karola Kality „Rębajły”. Po upadku Powstania wskutek polityki represyjnej caratu, nastąpił ponowny regres gospodarczy obszaru dzisiejszych Starachowic. Wskutek reformy administracyjnej w 1870 r. Wierzbnik utracił prawa miejskie i jako osada wszedł w skład powiatu iłżeckiego. W czasie I wojny światowej, po zajęciu tych terenów przez wojska austro – węgierskie i niemieckie, Wierzbnik, ze względu na linię kolejową oraz pobliże Zakładów Starachowickich, stał się siedzibą powiatu iłżeckiego. Fakt ten zadecydował o dalszym rozwoju miasta i stał się siłą napędową do wyjścia z trwającego kilka dziesięcioleci kryzysu. W nocy z 30 października na 1 listopada 1918 r. miejscowy silny oddział Polskiej Organizacji Wojskowej zaatakował koszary stacjonującego w Wierzbniku oddziału C.K. Armii austro – węgierskiej, biorąc do niewoli cały garnizon. W ślad za nim skapitulował posterunek pruskiej armii w Zakładach Starachowickich. 1 listopada 1918 roku Wierzbnik i Starachowice odzyskały niepodległość a miejscowa POW i działacze społeczni sprawnie zorganizowali władze i samorząd powiatowy, straż obywatelską, szkolnictwo oraz kompanię strzelecką, która kilka tygodni później wyruszyła na odsiecz Lwowa obleganego wówczas przez Ukraińców. W okresie międzywojennym Wierzbnik jako siedziba władz powiatowych rozwijał się znacznie szybciej niż na przełomie XIX i XX w. Jednak jego rozwój odbywał się w cieniu błyskawicznego skoku cywilizacyjnego Starachowic, stanowiąc w znacznej części rezerwuar siły roboczej pobliskich zakładów. 1 kwietnia 1939 r. mocą reskryptu Ministra Spraw Wewnętrznych połączono Wierzbnik i Starachowice wraz z przyległymi osiedlami w jedno miasto o nazwie Starachowice - Wierzbnik. Starachowicki przemysł przeżył poważny kryzys po upadku powstania styczniowego, kiedy to ostatecznie zlikwidowano autonomię Królestwa Polskiego, zmieniając go w tzw. Kraj Przywiślański. Władze carskie przejęły zarząd nad kompleksem dawnego Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego w tym nad zakładami Starachowickimi. Pod koniec XIX wieku w epoce dynamicznego rozwoju dróg żelaznych oraz na początku wyścigu zbrojeń epoki imperialno – kolonialnej mocarstw, władze carskie potrzebowały wydajnego przemysłu żelaznego. Powstał w tym czasie w Zakładach Starachowickich obecny Wielki Piec. Uruchomiony został w 1899 r. i pracował do 1968 r. Kiedy to został wygaszony. Dziś stanowi główną atrakcję Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach i unikatowy na skalę światową obiekt architektury techniczno – przemysłowej. W okresie międzywojennym Starachowice stały się głównym dostawcą sprzętu artyleryjskiego dla Wojska Polskiego oraz dla odbiorców z zagranicy. Ostatecznie w tym czasie ukształtowały się tzw. Zakłady dolne – czyli hutniczo – odlewnicze oraz zakłady górne – mechaniczno – narzędziowe. W latach 1938 – 1939 Zakłady Towarzystwa Starachowickich 13
- Page 1 and 2: Załącznik nr 1 do Uchwały nr XIV
- Page 3 and 4: 1. WPROWADZENIE Celem Gminnego Prog
- Page 5 and 6: zachowania, wyeksponowanie poszcze
- Page 7 and 8: udowlanego, placu, ulicy lub jednos
- Page 9 and 10: Przestrzennego: - Plan A1, A3, B1,
- Page 11: 3 ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU K
- Page 15 and 16: Lp. Wyszczególnienie zabytków Lic
- Page 17 and 18: 4 004. 182 Urządzenia wodne z tam
- Page 19 and 20: Tabela 2. - Wykaz zabytków nieruch
- Page 21 and 22: 7 013. Cmentarz Parafialny (Katolic
- Page 23 and 24: 35 041. Domy przy Łaźni, ul. Rado
- Page 25 and 26: 96 102. 3.3.1. Spis Miejsc Pamięci
- Page 27 and 28: 11. Tablica Pamiątkowa poświęcon
- Page 29 and 30: 14. Kapliczka murowana współczesn
- Page 31 and 32: 14. Pomnik pamięci Edmunda Massals
- Page 33 and 34: Cmentarz Żydowski /Kirkut/ - nr re
- Page 35 and 36: wytwory cywilizacji oraz elementy p
- Page 37 and 38: kamienna 8 Starachowice miasto 20 8
- Page 39 and 40: i promocji dziedzictwa kulturowego,
- Page 41 and 42: Cele szczegółowe: • ożywianie
- Page 43 and 44: przestrzennego krajowej sieci powi
- Page 45 and 46: zabytków oraz ich wpływów w szer
- Page 47: 4. Starachowice miastem wielu narod
Początkowo osadnictwo kształtowało się wokół wsi Krzyżowa Wola a <strong>na</strong>stępnie <strong>na</strong> niżej<br />
położonym terenie <strong><strong>na</strong>d</strong> brzegiem rzeki Kamiennej gdzie Benedyktyni ulokowali swoją osadę<br />
młyńską. Dzięki staraniom opata świętokrzyskiego osada młyńska Wierzbnik uzyskała w 1624 r.<br />
prawa miejskie, które <strong><strong>na</strong>d</strong>ał król Zygmunt III Waza. Wierzbnik dość szybko się rozwijał. Oprócz<br />
uprawy roli i mielenia mąki, rozwinęło się rzemiosło oraz handel, czemu sprzyjała bliskość szlaku<br />
handlowego, którym przepędzano woły z Mołdawii i Wołoszczyzny do Wielkopolski<br />
i Brandenburgii. Nazwa Wierzbnik wywodzi się prawdopodobnie od herbu wierzbięta, którym<br />
posługiwał się dzierżawca miasteczka (wbrew wcześniejszym domniemaniom jakoby <strong>na</strong>zwa<br />
Wierzbnik powstała od wierzb licznie występujących <strong>na</strong> brzegach rzeki Kamiennej).<br />
W 1657 r. Stanisław Sierakowski – ówczesny opat świętokrzyski, określa przywileje<br />
i obowiązki mieszczan Wierzbnika, zaś w trzy dekady później w 1658 założo<strong>na</strong> zostaje Parafia<br />
Rzymskokatolicka pw. Świętej Trójcy, która istnieje po dzień dzisiejszy.<br />
Na przestrzeni XVII i XVIII w. zaz<strong>na</strong>cza się coraz większa symbioza przemysłowych<br />
Starachowic oraz rolniczo – rzemieślniczo – handlowego Wierzbnika. Wierzbnik oraz okoliczne<br />
wsie stanowią <strong>na</strong>turalny rezerwuar siły roboczej do rozbudowującego się kompleksu górniczo –<br />
hutniczego w Starachowicach. Szczególnego przyspieszenia rozwoju starachowickiego przemysłu<br />
dodała zmia<strong>na</strong> technologii wytopu żelaza. Stosowane dotychczas tradycyjne kuźnice zastąpiono w<br />
1789 r. pierwszymi wielkimi piecami, co z<strong>na</strong>cząco zwiększyło jego moc produkcyjną. Odtąd też<br />
moż<strong>na</strong> stosować pojęcie zakładu, czy też zakładów w Starachowicach, choć pojęcie to <strong>na</strong>bierze<br />
pełnego z<strong>na</strong>czenia trzydzieści lat później w czasach działalności Stanisława Staszica i Ksawerego<br />
Druckiego – Lubeckiego. Wprowadzenie metody wytopu wielkopiecowego zbiegło się z konfiskatą<br />
istniejących dóbr za odszkodowaniem, co zdy<strong>na</strong>mizowało rozbudowę górnictwa i hutnictwa.<br />
I połowa XIX w. to czas wielkiej prosperity Zakładów Starachowickich, przerywanej<br />
klęskami żywiołowymi, które kilkakrotnie hamowały i opóźniały rozwój Starachowic. W latach<br />
XX-tych XIX w. Starachowice stanowiły <strong>na</strong>jwiększy kompleks górniczo - hutniczy ni tylko w<br />
Staropolskim Zagłębiu Przemysłowym ale także w całym królestwie Polskim a <strong>na</strong>wet w rozległym<br />
Cesarstwie Rosyjskim. W przededniu wybuchu Powstania Listopadowego a <strong>na</strong>stępnie wojny polsko<br />
– rosyjskiej 1831 r. Królestwo Polskie było <strong>na</strong>jlepiej (po Belgii) uprzemysłowionym krajem w<br />
kontynentalnej Europie oraz bezspornym liderem w tej dziedzinie w imperium Romanowów.<br />
Restrykcje polityczne i gospodarcze po powstaniu i wojnie spowodowały przejściowy regres<br />
w rozwoju gospodarczym organizmów osadniczo – ekonomicznych, które w 1939 r. złączone<br />
zostały w jeden organizm miejski. Połowa XIX w. stała się momentem ponownego rozwoju zakładu<br />
wielkopiecowego w Starachowicach, który przerwał wybuch Powstania Styczniowego. W czasie<br />
dwu letnich walk działały <strong>na</strong> tym terenie silne oddziały powstańcze, m.in.: Maria<strong>na</strong> Langiewicza<br />
12
Change language