Makroekonomia FiR ZIF - Wrzuta.pl

Makroekonomia FiR ZIF 1 

MAKROEKONOMIA 

Dr hab. Maria Piotrowska 

Literatura: David Begg „Makroekonomia” 

Cele makroekonomiczne: 

1. Wzrost gospodarczy 

2. Niskie bezrobocie, pełne zatrudnienie (ci którzy chcą znajdą pracę) 

3. Niska i stabilna inflacja (2-3% - Europa; 2,5% - Polska) 

4. Równowaga z bilansie płatniczym (import + eksport) 

Rząd + bank centralny – prowadzą politykę makroekonomiczną 

Polityka makroekonomiczna 

a) Budżetowa (fiskalna) – wydatki i przychody; rząd ją prowadzi 

b) Monetarna (pieniężna) – bank centralny za nią odpowiada 

c) Kursu walutowego – NBP 

Mierniki makroekonomiczne 

1. PKB – miernik produkcji krajowej 

2. Miernik inflacji – wskaźnik cen konsumpcyjnych 

3. Stopa bezrobocia 

14. 02. 2008 

Produkt Krajowy Brutto 

PKB – produkcja krajowa brutto – bieżąca wartośd rynkowa wszystkich finalnych dóbr i usług 

wytworzonych w danym okresie (roku najczęściej, lub kwartale) na terytorium danego kraju. 

Ad.1. 

1. Finalne dobra i usługi 

2. Wartośd rynkowa 

3. Bieżąca wartośd 

4. Na terytorium danego kraju 

Dobra można podzielid na finalne i pośrednie 

finalne – gotowe do wykorzystania, nie podlegają dalszemu przetworzeniu (dobra konsumpcyjne i 

narzędzia) 

pośrednie – podlegają przetworzeniu (półfabrykaty, surowce, materiały) 

np. węgiel – w gospodarstwie domowym lub przeznaczony na eksport jest dobrem finalnym 

Do PKB wliczana jest wartośd wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym roku, ale wliczana jest 

tylko raz. Wartośd finalnych dóbr i usług wliczana jest bezpośrednio do PKB. Natomiast wartośd dóbr i 

usług pośrednich również wliczana jest do PKB, ale w sposób pośredni, jako element kosztów 

wytworzenia danego dobra finalnego.


Ad.2. 

Cena rynkowa = wartośd rynkowa 

Nominalny PKB – liczony jest w bieżących cenach rynkowych; nie jest dobrym miernikiem 

zmian produkcji w czasie (czyli wzrostu gospodarczego) bo jego wzrost może odzwierciedlad: 

a) Spadek fizycznego rozmiaru produkcji krajowej przy bardzo dużym wzroście cen (inflacja) 

b) Wzrost fizycznego rozmiaru produkcji oraz cen 

c) Wzrost tylko cen 

d) Wzrost tylko rozmiaru fizycznego produkcji 

Realny PKB – liczony w stałych cenach rynkowych 

Uproszczony schemat liczenia realnego PKB w danym roku: 

Realny PKB = 

ceny rynkowe w 

roku bazowym, tzn. 

ceny stałe 

x 

rozmiar fizyczny 

(w jednostkach naturalnych) 

produkcji krajowej w danym 

roku 

Przykład: 

1996 

1997 

1998 

1999 

2000 

Wybór roku bazowego – ceny w roku bazowym są cenami stałymi do obliczania realnego PKB w 

każdym roku. 

Jeżeli realny PKB rośnie wzrost gospodarczy 

Realny PKB jest właściwym miernikiem wzrostu gospodarczego, jego wzrost pokazuje wyłącznie 

powiększenie fizycznego rozmiaru produkcji. Na realny PKB nie ma wpływu wzrost cen bieżących 

(inflacja) 

W gazetach jeżeli piszą o PKB to mają na myśli realny PKB 

Jeżeli podają wzrost gospodarczy to rokiem bazowym jest rok poprzedni. 

Ad.3. 

bieżąca produkcja 

Na rynku kupowane i sprzedawane są dobra, które spełniają 2 kryteria (są finalne i mają cenę 

rynkową), ale nie są wliczane do PKB w danym roku, bo zostały wyprodukowane w latach 

wcześniejszych. 

Renty, emerytury, zasiłki nie są wynagrodzeniem za bieżącą pracę, więc nie są wliczane do PKB. 

Ad.4. 

Tylko przedsiębiorstwa działające na terytorium Polski, i nie ma znaczenia kto jest właścicielem 

kapitału


PNB produkt narodowy brutto (ang. GNP Gross national product) 

PKB - i firm zagranicznych + firm danego kraju = PNB 

GDP 

Dochody cudzoziemców 

uzyskane w danym kraju 

i wysłane za granicę 

gross domestic product 

gross national product 

PNB - bieżąca wartośd rynkowa wszystkich finalnych dóbr i usług wytworzonych w danym okresie 

(roku najczęściej, lub kwartale) przez obywateli danego kraju. 

LICZENIE PKB – 3 metody 

Dochody obywateli i 

uzyskane za granicą i 

wysłane do kraju 

GNP 

21.02.2008 

Metoda strumienia Metoda strumienia PKB jako suma wartości dodanej 

produktu 

dochodów i kosztów 

Metoda strumienia produktu 

Oparta jest na odpowiedzi na pytania kto i ile wydał na zakup produkcji krajowej. W tej metodzie 

PKB jest sumą wydatków 4 podmiotów gospodarczych kupujących produkcję krajową 

Kto? 

1. Konsumenci – gospodarstwa domowe Wydatki konsumpcyjne = C 

2. Przedsiębiorstwa Wydatki prywatne, inwestycje = I 

Ile? 

3. Rząd - paostwo Wydatki rządowe = G 

4. Zagranica Eksport dóbr i usług = Ex 

Do I zalicza się: 

Maszyny, urządzenia 

 

 

UWAGA! 

Nowo wybudowane budynki przemysłowe i mieszkalne 

Przyrost zapasów (m.in. to co nie zostało sprzedane) 

Do PKB nie wlicza się zakup papierów wartościowych, czyli inwestycje finansowe. Tylko inwestycje 

rzeczowe. 

Wydatki rządowe obejmują: 

a) Finansowanie sfery budżetowej – wydatki bieżące 

Administracja 

Służba zdrowia 1. Wynagrodzenia za usługę 

Oświata 2. Wyposażenie - sprzęt 

Wojsko, policja, straże


Sądownictwo 

b) Inwestycje publiczne w infrastrukturę (drogi, media, melioracje, oczyszczalnie, obiekty 

użyteczności publicznej – szkoły, teatry, stadiony) 

Wydatki budżetowe > wydatki rządowe 

a) Finansowanie sfery budżetowej wydatki 

b) Inwestycje publiczne rządowe 

c) Świadczenia socjalne (głównie dopłaty do ZUS, 

też zasiłki, renty, emerytury) 

są w budżecie, ale nie ma ich w PKB 

d) Obsługa długu publicznego (obligacje) 

PKB = C + I + G + Ex – import 

najwięcej wydajemy na C, potem na G 

Metoda strumienia dochodów i kosztów 

Oparta jest na odpowiedzi na pytania kto i ile zarobił w trakcie tworzenia produkcji krajowej w danym 

roku (praca, kapitał, ziemia) 

DOCHODY brutto 

(z podatkami 

dochodowymi 

PIT i CIT 

KOSZTY 

Ile? 

Kto? 

1. Wynagrodzenia brutto Pracownicy 

2. Czynsz, dzierżawa Właściciele nieruchomości 

3. 

4. 

Zyski firm (tych, które 

rozliczają się CIT-em 

Dochody sektora 

finansowego 

5. Dochody osób 

6. 

Podatki pośrednie – VAT, 

akcyza, cło 

7. Amortyzacja 

Właściciele firm płacących 

CIT 

Właściciele kapitału 

zainwestowanego w 

sektorze finansowym (banki, 

kasy, biura maklerskie) 

Osoby pracujące na własny 

rachunek – rolnicy, 

właściciele małych firm o 

własności jednoosobowej, 

rzemieślnicy, wolne zawody 

8. Niedokładnośd statystyczna (bo czarna strefa) 

Komentarz: 

Suma dochodów 1-5 tworzy dochód narodowy 

Dochód narodowy to suma dochodów właścicieli czynników produkcji (kapitału, ziemi, pracy) 

Amortyzacja – koszt zużycia urządzeo i maszyn 

PNB = PKB - podatki pośrednie – amortyzacja (PKB liczony 1. lub 3. metodą, bo w 2. nie ma 

uwzględnionych dochodów tych pracujących na czarno, bo nie wiemy jakie mają dochody, wiemy za 

to ile wydają). 

Tak się liczy PNB, a nie tylko sumuje 5 czynników dochodów, bo niedokładnośd trzeba uwzględnid.


PKB jako suma wartości dodanej 

Wartośd dodana – przyrost wartości na każdym etapie produkcji 

Wartośd dodana 

wartośd, po jakiej 

= przedsiębiorstwo - 

sprzedaje swoje wyroby 

wydatki na 

półfabrykaty, 

surowce, materiały 

28.02.2008 

Inflacja 

INFLACJA – wzrost ogólnego poziomu cen 

 

 

 

 

Nie opłaca się oszczędzad 

Spada siła nabywcza pieniądza 

Inwestorzy nie są w stanie przewidzied kosztów 

Kredyty są drogie 

P t – ogólny poziom cen w czasie t 

Stopa inflacji – stopa wzrostu ogólnego poziomu cen 

1) Stopa inflacji jest dodatnia i rośnie z okresu na okres – tzn. ceny rosną coraz szybciej – wzrost 

inflacji 

2) Stopa inflacji jest dodatnia i spada z okresu na okres – tzn. ceny rosną coraz wolniej – 

DEZINFLACJA – spadek inflacji 

3) Stopa inflacji jest ujemna – tzn. ceny spadają – DEFLACJA 

Metoda walki z inflacją: podnoszenie cen 

Stopy procentowe rosną ludzie mniej kupują (bo kredyty drogie) 

Deflacja wzrost bezrobocia, bo spadek cen, czyli przedsiębiorstwa upadają 

Wskaźnik cen konsumpcyjnych – 1. Miernik inflacji 

Najpopularniejszym miernikiem inflacji jest wskaźnik cen konsumpcyjnych w danym okresie (t) 

CPI – consumer price index 

W koszyku znajduje się głównie żywnośd. 

Miesięczna inflacja 

W krajach, w których jest wysoka inflacja (np. w Polsce w ’90) liczona jest inflacja miesięczna. 

Aktualnie w Polsce od kilku lat z powodu niskiej inflacji liczy się tylko roczną inflację. 

Stopa inflacji = wskaźnik – 100% 

Latem często występuje miesięczna deflacja, bo tanieją warzywa i owoce.


Średnioroczna inflacja w danym roku to średnia arytmetyczna z 12 liczb: 

1. 

2. 

… 

12. 

Deflator PKB – 2. Miernik inflacji 

nie ma tu importowanych dóbr i usług 

Deflator PKB mierzy inflację, czyli wzrost cen od roku bazowego do roku danego. 

Przykład 

Danym rokiem jest 2007, a bazowym – 2000 

nominalny PKB w 2007 

realny PKB w 2007 w cenach stałych, tzn. ceny z roku 2000 

Inflacja bazowa 

Inflacja bazowa – inflacja na którą NBP ma wpływ (czyli do liczenia tej inflacji nie wlicza się paliw, 

dóbr importowanych np.) 

Inflacja rośnie gdy drożeje ropa czy dobra importowane i NBP nie ma na to wpływu. Tak samo na 

wahania kursów walut. 

Ceny urzędowe – np. ceny energii 

Bezrobocie 

Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia w danym okresie 

Liczba aktywnych zawodowo = siła robocza 

zatrudnieni + bezrobotni aktywnie poszukujący pracy 

liczba osób w wieku produkcyjnym (60 lub 65) > siła robocza 

Równowaga na rynku dóbr i usług 

6.03.2008


Zagregowana podaż dóbr i usług = zagregowany popyt na dobra i usługi 

(czyli zsumowana produkcja (czyli zsumowane zapotrzebowanie 

dóbr i usług dostarczona 

wszystkich podmiotów gosp.) 

na rynek sprzedaży) 

Symbol Y – znaczenia: 

(aggregated supply) 

AS = AD (aggregated demand) 

1. Wytworzona produkcja krajowa 

2. Zagregowana podaż 

Jeżeli pominiemy amortyzację i podatki pośrednie to Y jest dochodem zarobionym przez 

wytwarzanie produkcji krajowej 

Gospodarstwo 

domowe 

Y d 

S 

I 

Rynek 

finansowy 

T 

TR 

Y 

rząd 

G 

C 

Imp 

Ex 

Zagranica 

przedsiębiorstwa 

produkcja 

dóbr i usług 

Y – produkcja dóbr i usług – dochód 

C – konsumpcja 

S – oszczędności 

T – podatki dochodowe 

TR – transfery budżetowe dla gospodarstw domowych (obejmują: zasiłki, zapomogi, stypendia) 

G – wydatki rządowe 

Y – T + TR = Y d 

Y d = C + S 

C + G + Ex + I – Imp = AD 

W sytuacji równowagi przedsiębiorstwa mogą cała produkcję dostarczoną na rynek sprzedad, a 

wszystkie podmioty gospodarcze mogą zrealizowad zamierzone przez siebie zakupy dóbr i usług. 

3 sektory rynku 

Na rynku dóbr i usług występują 3 sektory:


Sektor 

prywatny 

Sektor 

publiczny 

s. wymiany z 

zagranicą 

Konsumenci i 

przedsiębiorcy 

rząd 

zagranica 

Warunki równowag cząstkowych w każdym sektorze 

S = I T = TR + G Imp = Ex 

(nasze oszczędności 

(głównie dotacje z UE, 

starczają na inwestycje ale też prywatyzacje 

firm) 

i obligacje) 

Eksportowi szkodzi silna złotówka, bo wtedy jest słabe euro, bo jest go dużo w Polsce (bo dotacje UE, 

inwestycje unijne). 

Występowanie równowagi na rynku dóbr i usług nie oznacza automatycznie, że jest dobra sytuacja na 

rynku, bo równocześnie może wystąpid: 

1) Przy wysokim poziomie produkcji i pełnym zatrudnieniu – taka równowaga jest celem 

makroekonomicznym, 

2) Przy niskim poziomie produkcji i wysokim bezrobociu, tzn. w okresie recesji – taka 

równowaga może się okazad pułapką. 

Okres recesji 

W okresie recesji podstawowym problemem jest zbyt mały popyt i dlatego firmy nie zwiększają 

produkcji i zatrudnienia. Jeśli taki popyt pojawiłby się firmy mogłyby szybko zwiększyd produkcję, bo 

mają niewykorzystane moce produkcyjne (maszyny, urządzenia, budynki). Na rynku jest obfitośd 

niewykorzystanych surowców oraz pracowników. 

John Keynes 

13.03.2008 

1929 – Keynes powiedział, że to paostwo powinno w sytuacji recesji wygenerowad popyt poprzez 

jakieś inwestycje w infrastrukturę (roboty publiczne), żeby ludzie mieli pracę, a dla reszty zasiłki. W 

recesji nie podnosi się podatków. Wydatki na roboty publiczne powodują deficyt w budżecie – wada. 

Założenia Keynes’a, przy których interwencjonizm paostwowy oparty na zwiększeniu zagregowanego 

popytu może przynieśd skutki zdecydowanie pozytywne, tzn. wzrost produkcji (Y) i spadek 

bezrobocia. 

Założenia Keynes’a: 

W gospodarce jest głęboka recesja, czyli: 

1. Niski poziom produkcji krajowej 

- rezerwy w mocach produkcyjnych tzn. niewykorzystane maszyny, budynki 

- niewykorzystane materiały niskie ceny materiałów 

2. Wysokie bezrobocie niskie płace 

3. Firmy nie zmieniają technologii, bo nie maja kasy na to jeśli rząd zwiększy zagregowany 

popyt (AD) to firmy zwiększą produkcję co będzie wymagało zwiększenia zatrudnienia 

Firmy nie podnoszą cen


Przy takich założeniach Keynes przyjął, że poziom cen (P) będzie stały w krótkim okresie. 

Wyjaśnienie: 

Jeśli rząd zwiększy zagregowany popyt firmy mogą szybko zwiększyd produkcję przy niewielkim 

wzroście kosztów produkcji. 

bo 1) firmy mają rezerwy w 

mocach produkcyjnych 

2) niskie ceny materiałów 

3) niskie płace 

Zatem firmy mogą przez jakiś czas podnosid produkcję bez podnoszenia cen. Trwa to zwykle kilka 

miesięcy (czasem kilkanaście), zależy to od tego, jak szybko wyczerpią się rezerwy w mocach 

produkcyjnych, a pracownicy będą żądad podwyżek. 

P 

Krzywa to AS 

p 0 =p 1 

Wykres 

made by 

MENDA-Kubis (w paint’cie :P ) 

Y 

AD 0 AD 1 w czasie recesji 

Skutki: przesunięcie ilustruje sytuację głębokiej recesji, czyli duże rezerwy w mocach produkcyjnych i 

bezrobocie ceny są stałe, produkcja się zwiększa 

Skutki interwencjonizmu tylko pozytywne 

AD 1 AD 2 

Skutki pozytywne: produkcja rośnie i zatrudnienie 

Skutki negatywne: rosną ceny 

AD 2 AD 3 

Negatywne: wzrost cen 

Pozytywne: minimalny wzrost produkcji 

Równanie produkcji (dochodu, Y) 

W równowadze przy założeniach Keynes’a 

Równowaga na rynku dóbr i usług


Warunek: zagregowana podaż dóbr i usług = zagregowany popyt na dobra i usługi 

Składniki AD: suma wydatków 

AD = C + I + G + Ex – Im 

Y = AD 

Założenie: pomijamy Ex i Im czyli gospodarka zamknięta 

AD = C + I + G 

Czynniki wpływające na zagregowany popyt: 

1. Czynniki wpływające na wydatki konsumpcyjne C 

Czynniki wpływające na wydatki konsumpcyjne 

1. Dochód do dyspozycji = Y d który zależy 

od: 

a) Dochód zarobiony = Y 

b) Stopa podatku dochodowego = t 

c) Poziom transferów budżetowych dla 

gospodarstw domowych = TR 

2. c = Kraocowa skłonnośd do konsumpcji, 

czyli jaką częśd przyrostu dochodu ΔY 

ludzie przeznaczają na zwiększanie 

konsumpcji 

c = ΔC/ΔY 

0


Funkcja zagregowanego popytu 

W równowadze 

AD = C + I + G 

_ __ _ _ 

AD = C + cTR + c(1-t)Y + I + G 

_ __ _ _ 

AD = C + cTR + I + G + c(1-t)Y 

__ 

= AD autonomiczny zagregowany popyt 

Równanie poziomu produkcji (dochodu, Y) 

W równowadze AD = Y 

Równanie produkcji (dochodu) w równowadze 

Rząd może zwiększyd poziom produkcji (dochodu) Y w równowadze stosując w następujący sposób 3 

narzędzia polityki fiskalnej: 

1) t 

2) ekspansywna polityka fiskalna 

3) 

Interwencjonizm państwowy – działanie mnożnika wydatków 

Poziom produkcji (dochodu), Y w równowadze: 

20.03.2008 

mnożnik wydatków 

Działanie mnożnika wydatków (α) polega na tym, że jednorazowe zwiększenie wydatków, np. 

rządowych (G) lub transferów budżetowych (TR) powoduje powstanie malejących przyrostów popytu 

konsumpcyjnego (ΔC) i w konsekwencji dochodzi do kilkukrotnie większego przyrostu 

zagregowanego popytu (ΔAD) i ostatecznie kilkukrotnie większego przyrostu produkcji w gospodarce 

(ΔY). 

Jak duży będzie ΔAD i ΔY zależy od wartości mnożnika wydatków (α)


Wyjaśnienie działania mnożnika wydatków: 

↘u (unemployment) 

Rząd ↗G ↗AD (bo rząd zgłasza zapotrzebowanie ↗Y ↗Y d ↗C ↗AD 

na usługi budowlane) 

↘u 

↘u 

↗Y (produkcja dóbr) ↗Y d ↗C ↗AD ↗Y … 

Y d = Y – T + TR 

Y d = C + S (S – savings) 

AD = C + I + G 

działanie mnożnika wydatków 

Mnożnik działa do momentu wyczerpania się mocy 

produkcyjnych I firmy będą musiały inwestowad 

(czyli podniosą ceny) 

Mnożnik wydatków działa w gospodarce, w której są rezerwy w mocach produkcyjnych 

(przedsiębiorstwa mają niewykorzystane maszyny, budynki), a na rynku pracy jest wysokie 

bezrobocie (u). 

Przykład w liczbach: 

Rząd w okresie recesji chce zwiększyd AD. W tym celu wydaje na inwestycje w infrastrukturę 

ΔG = 1mld. Jeśli pominiemy wszystkie podatki to zrealizowane inwestycje publiczne spowoduje 

wzrost dochodu w gospodarce: 

Δdochodu = 1mld 

Przyjmujemy, że c=0,8 

Następuje przyrost popytu konsumpcyjnego: 

(c – kraocowa skłonnośd do 

ΔC = c ∙ Δdochodu = 0,8 ∙ 1mld = 800mln 1) konsumpcji ) 

Δprodukcji = 800mln 

Następuje przyrost produkcji dóbr konsumpcyjnych o 800mln. Cały przyrost produkcji zostaje 

sprzedany i przynosi tym, którzy go wytworzyli przyrost dochodu wynoszący: 

Δdochodu = 800mln 

przyrost popytu konsumpcyjnego 

ΔC = c ∙ Δdochodu = 0,8 ∙ 800mln = 640mln 2) 


Δdochodu = 640mln 

ΔC = c ∙ Δdochodu = 0,8 ∙ 640mln = 512mln 3) 


… 

Proces jest kontynuowany dopóki nie wyczerpią się rezerwy w mocach produkcyjnych 

Podsumowując całkowity przyrost AD w gospodarce wynosi: 

ΔAD = ΔG + 1)ΔC + 2) ΔC + 3) ΔC + … 

malejący ciąg geometryczny


q = c 

= ΔG 

W równowadze ΔAD = ΔY, więc: 

Formy mnożnika wydatków i czynniki na niego wpływające 

mnożnik wydatków 

Formy mnożnika wydatków 

1. Jeśli pominiemy wszystkie podatki (t) oraz 

wydatki na dobra importowane to mnożnik 

wydatków ma postad: 

Czynniki wpływające na mnożnik wydatków 

1. ↗c ↗α większy ΔY 

ΔY = ΔC + ΔS / ÷ ΔY 

1 = c + s s kraocowa skłonnośd do 

oszczędzania 

s = 1 – c 

To wszystko w krótkim okresie, bo oszczędności 

są potrzebne do rozwoju 

↘s ↗α większy ΔY 

2. Jeśli uwzględnimy podatki (t): 

2. t – średnia stopa podatkowa (śr. stawka PITu) 

↗t ↘α mniejszy ΔY 

3. Jeśli uwzględnimy podatki oraz wydatki na 

dobra importowane 

3. ↗im ↘α mniejszy ΔY 

im – kraocowa importochłonnośd


Omówienie modelu IS-LM 

Jest to model, który pokazuje równowagę na 2 rynkach: na rynku dóbr i usług oraz na rynku 

pieniądza. Model IS-LM jest rozwinięciem modelu Keynes’a. Został w nim wprowadzony rynek 

pieniądza oraz odrzucone Keynes’owskie założenie, że inwestycje są stałe w krótkim okresie. 

Pozostałe założenia modelu Keynes’a zostały zaakceptowane (recesja, bezrobocie, brak zmian 

technologii, ceny stałe) 

Idea modelu IS-LM: 

Rynek dóbr i usług 

Rynek pieniądza 

zagregowana 

podaż 

Y 

zagregowany 

popyt 

AD 

podaż 

pieniądza 

M 

popyt 

na pieniądz 

L 

(money) 

(liquidity-płynnośd) 

Polityka monetarna działa na rynek pieniężny; 

NBP wpływa na podaż pieniądza (ile go jest) 

Polityka budżetowa (fiskalna) wpływa na popyt na dobra i usługi 

- ile potrzebujemy pieniędzy (kredyty) 

- ile wydajemy 

Wyjaśnienie nazwy modelu: 

LM – reprezentuje równowagę na rynku pieniężnym 

IS – reprezentuje równowagę na rynku dóbr i usług (bo warunkiem równowagi cząstkowej w sektorze 

prywatnym jest równowaga I = S (inwestycje = oszczędności)) 

i – średnia rynkowa stopa procentowa (cena pieniądza) 

i reprezentuje: 

 

 

średnie oprocentowanie kredytów 

średnie oprocentowanie obligacji skarbowych (cena za jaką rząd kupuje kasę na finansowanie 

deficytu budżetowego) 

Równowaga na rynku dóbr i usług c.d. 

27.03.2008


Zagregowana podaż dóbr i usług = 

zagregowany popyt dóbr i usług 

Y = AD 

Pomijamy Ex i Im, czyli AD = C + I + G 

Funkcja konsumpcji 

Funkcja inwestycji prywatnych 

W modelu IS-LM jedynym czynnikiem, który wpływa na inwestycję jest rynkowa stopa procentowa, 

czyli średnie oprocentowanie kredytów 

↗i = ↘I 

b > 0 

b – wrażliwośd (elastycznośd) inwestycji na zmianę stóp procentowych 

- inwestycje odtworzeniowe (nie zależą ani od bieżącego dochodu, ani od stóp procentowych) 

Obok inwestycji odtworzeniowych są także inwestycje rozwojowe, które w modelu IS-LM zależą od 

ceny kapitału, czyli od rynkowej stopy procentowej (i) 

W modelu IS-LM obowiązuje założenie, że firmy nie zmieniają technologii, zatem inwestycje polegają 

na tym, że firmy kupują dodatkowe maszyny tej samej jakości. W konsekwencji inwestycje zawsze 

pociągają za sobą wzrost zatrudnienia (w rzeczywistości tak nie jest, bo firmy zmieniają technologie 

na takie, które nie wymagają tak dużego zatrudnienia). 

Wydatki autonomiczne 

Wyprowadzenie funkcji zagregowanego popytu 

= const. 

Wyprowadzenie równania krzywej IS 

Czyli równania produkcji (dochodu) w równowadze Y 

Paostwo może zwiększyd poziom produkcji (dochodu) w równowadze stosując dwie polityki 

makroekonomiczne:


1. Fiskalną (budżetową) – narzędzia tej polityki: 

wydatki rządowe – G 

stopy podatkowe – t 

transfery budżetowe dla gospodarstw domowych – TR 

2. Monetarną (pieniężną) 

Bank centralny ma wpływ na rynkową stopę procentową 

Krzywa IS reprezentuje równowagę na rynku dóbr i usług: 

i 

IS’ 

IS 

Ekonomiczna interpretacja ujemnego nachylenia krzywej IS: 

↗i ↘ I ↘ AD ↘ Y 

W wyrazie wolnym równania krzywej IS są narzędzia polityki fiskalnej, m.in. . 

Ilustracją graficzną wzrostu i wzrostu jest przesunięcie równoległe krzywej IS w prawo. 

Stopa podatkowa (t) jest we współczynniku kierunkowym równania krzywej IS 

Y 

Zatem zmiana t zmienia nachylenie krzywej IS 

Równowaga na rynku pieniądza 

Podaż pieniądza = popyt na pieniądz 

Podaż pieniądza 

M – nominalna podaż pieniądza, czyli zasób pieniądza, jaki jest aktualnie w gospodarce 

– realna podaż pieniądza, czyli realna wartośd dóbr i usług, które można kupid za całą nominalną 

podaż pieniądza przy aktualnym poziomie cen 

Bank centralny ma wpływ na nominalną podaż pieniądza 

(p - poziom cen) 

Podaż pieniądza to suma gotówki w obiegu (Cu) i wszystkich depozytów w systemie finansowym 

(banków itp.) (D) 

Miary podaży pieniądza 

M1 = Cu + D na żądanie 

M = Cu + D 

M2 = M1 + krótkookresowe wkłady oszczędnościowe (do 3 miesięcy) + lokaty (do 2 lat) 

M3 = M2 + lokaty dłuższe niż 2 lata + jednostki rynku pieniężnego


Czynniki wpływające na podaż pieniądza w gospodarce 

1. Decyzje portfelowe (dotyczące majątku) ludności i firm dotyczące podziału majątku 

pieniężnego na gotówkę oraz depozyt 

Im więcej pieniędzy trzymanych jest w postaci depozytów, tym większe są fundusze 

pożyczkowe w bankach; banki mogą udzielid więcej kredytów, a im więcej kredytów tym 

większa podaż pieniądza. 

Stosunek gotówki do depozytu zmienia się sezonowo (rośnie w okresie świąt i wakacji) 

2. Decyzje portfelowe banków dotyczące stosunku rezerw do depozytów 

3. Decyzje portfelowe Banku Centralnego dotyczące struktury bazy monetarnej 

Baza monetarna = gotówka w obiegu (łącznie z gotówką w kasach banku) + rezerwy banku 

(RE) 

a) Bank Centralny ma wpływ na gotówkę, ponieważ jest jedynym bankiem w paostwie, 

który ma prawo do emisji pieniądza 

b) Bank Centralny ma wpływ na rezerwy banków 

Ad.2. decyzje portfelowe banków 

Pomijamy rezerwy celowe, jakie banki muszą tworzyd na pokrycie zagranicznych należności 

RE = RE ob + wolne środki 

RE ob – rezerwy obowiązkowe 

 

 

 

 

 

 

 

 

O poziomie RE ob decyduje Bank Centralny, ponieważ to on ustala stopę RE ob (re ob ), czyli 

procent od każdego depozytu, który musi byd zamrożony w postaci RE ob 

re ob = 3,5% 

RE ob = re ob + D 

Banki nie mogą udzielad kredytów z RE ob 

Rezerwy obowiązkowe nie gwarantują wypłacalności banków; tym zajmuje się utworzony w 

tym celu Bankowy Fundusz Gwarancyjny 

RE ob są narzędziem polityki monetarnej 

Całośd RE jest zdeponowana w Banku Centralnym, każdy bank ma tam rachunek rezerw; NBP 

płaci bankom odsetki od zdeponowanych rezerw, ale stosunkowo niskie w porównaniu z 

oprocentowaniem kredytów 

O poziomie wolnych środków decydują same banki; mogą je wykorzystywad do udzielania 

kredytów, kupowania papierów wartościowych 

Banki utrzymują wolne środki w celu zagwarantowania sobie płynności, czyli możliwości 

realizacji bieżących operacji 

Poziom wolnych środków zależy od dostępu danego banku do pożyczek na międzybankowym 

rynku pieniężnym (rynek, na którym banki nawzajem udzielają sobie pożyczek); jeśli ten 

dostęp jest łatwy bank może utrzymywad niski poziom wolnych środków. 

Decyzje portfelowe banków 

Czynniki wpływające na decyzje banków dotyczące stosunku rezerw do depozytów 

1. i = rynkowa stopa procentowa 

3.04.2008


Jeżeli ↗i (w sytuacji gdy jest duży popyt na kredyty) banki redukują wolne środki do 

poziomu minimalnego, gwarantującego jej płynnośd ↘RE ↘re 

2. re ob = stopa rezerw obowiązkowych 

Jeśli BC↗ re ob ↗RE ob ↗RE ↗re 

3. i BC = stopa procentowa kredytu BC udzielana bankom 

jeśli BC ↗ i BC BC chce skłonid banki do zwiększania wolnych środków ↗RE ↗re 

4. współczynnik niepewności co do wielkości wpłat i wypłat w bankach w danym okresie 

Jeżeli współczynnik niepewności ↗ banki podnoszą wolne środki ↗RE ↗re 

Podsumowując wpływ decyzji portfelowych ludności, firm, banków i BC, podaż pieniądza w 

gospodarce określona jest wzorem: 

baza monetarna, Cu – decyzje portfelowe, cu – decyzje ludności 

cu 

Cu 

D 

Baza monetarna = Cu +RE 

RE 

re 

D 

Cu 1 mm mnożnik pieniądza (mm>1) 

Cu re 

Jeśli bank centralny zwiększy rezerwy banków to nastąpi w gospodarce przyrost podaży pieniądza 

kilkukrotnie większy niż początkowy przyrost rezerw banków. 

BANK 

aktywa 

1. rezerwy (rezerwy obowiązkowe, wolne środki) 

2. kredyty 

3. papiery wartościowe 

pasywa 

Depozyty (D) 

Wyjaśnienie procesu kreacji kredytów przy dwóch założeniach upraszczających, czyli 

działanie mnożnika depozytów 

1. Nie ma wypłat gotówkowych z systemu bankowego, wszystkie płatności dokonywane są 

przelewami, udzielane są tylko kredyty bezgotówkowe przelewane na konto klienta; 

2. Występuje duży popyt na kredyty i banki utrzymują tylko minimalny poziom wolnych środków, aby 

zagwarantowad sobie płynnośd; każdy przyrost wolnych środków w całości przeznaczają na udzielanie 

kredytów; 

Przyjmijmy re Ob =10% 

Proces kreacji kredytów musi zapoczątkowad bank centralny poprzez zakup od banków papierów 

wartościowych. 

1. BC kupuje od banku A papiery wartościowe na kwotę 100 

Bank A 

Bank centralny 

aktywa pasywa aktywa pasywa 

1. Rezerwy: 

a) obowiązkowe +0 

b) wolne środki +100 

2. Kredyty +0 

3. Papiery wartościowe -100 

Depozyty +0 Papiery wartościowe +100 

0 0 +100 +100 

Rachunek rezerw banku A 

+100


Skutki po 1. kroku: 

Przyrost wolnych środków = przyrost rezerw = 100 

2. Bank A udziela kredytu w wysokości 100 firmie B, która ma rachunek w banku B 

Bank A Bank B Bank centralny 

aktywa pasywa aktywa pasywa aktywa pasywa 

1. Rezerwy: 

a) obowiązkowe 

+0 

Depozyty + 0 1. Rezerwy: 


+10 

Depozyty 

(rachunek firmy 

B) +100 

Papiery 

wartościowe +0 

Rachunek rezerw: 

Banku A -100 

Banku B +100 

b) wolne środki - 

100 

2. Kredyty +100 

3. Papiery 


b) wolne środki 

+90 

2. Kredyty +0 

3. Papiery 


0 0 +100 +100 0 0 

Skutki po 2. kroku: 

Podaż pieniądza rośnie o 100 (wzrost depozytu w banku B) 

3.Bank B udziela kredytu w wysokości 90 firmie C, która ma rachunek w banku C 

Bank B Bank C Bank centralny 

aktywa pasywa aktywa pasywa aktywa pasywa 

1. Rezerwy: 


+0 

b) wolne środki - 

Depozyty + 0 1. Rezerwy: 


+9 

b) wolne środki 

Depozyty 

(rachunek firmy 

C) +90 

Papiery 


Rachunek rezerw: 

Banku A +0 

Banku B -90 

Banku C +90 

90 

2. Kredyty +90 

3. Papiery 


+81 

2. Kredyty +0 

3. Papiery 


0 0 +90 +90 0 0 

I tak dalej… Proces kreacji kredytów jest kontynuowany. 

Ostatecznie: przyrost podaży pieniądza kształtuje się tak: 

∆M=100+90+81+… 

Ciąg geometryczny 

1 

Suma ciągu geometrycznego: 

0 

1 q a 

a 0 – wyraz początkowy = ∆ rezerw q –iloraz ciągu: 1-i re Ob (10%) 

1 

suma ciągu: M 

 

 

wolnych środków 

1 

(1 ire ob 

) 

M 

 

1 

re ob 

wolnych środków 

1 to mnożnik depozytów 

re ob 

W praktyce przyrost podaży pieniądza w wyniku kreacji kredytów nie jest tak duży jak wynikałoby to 

ze wzoru, ponieważ powyższy wzór został wyprowadzony przy dwóch założeniach upraszczających, 

które w praktyce nie musza byd spełnione. W rzeczywistości:


1) Dokonywane są wypłaty gotówkowe z systemu bankowego ponieważ klienci decydują, ile chcą 

cu 

trzymad w gotówce, a ile w depozytach; Cu 

D 

2) Nie zawsze jest tak duży popyt na kredyty, aby banki każdy przyrost wolnych srodków przeznaczały 

na udzielanie kredytów; banki mogą utrzymywad wolne srodki wyższe niż wynikałoby to z 

RE 

zagwarantowania płynności, zatem, zależnie od sytuacji na rynku banki decydują o re , w 

D 

konsekwencji w praktyce kreacja kredytów nie jest oparta na działaniu mnożnika depozytów, ale na 

Cu 1 1 Cu 1 

działaniu mnożnika pieniądza M 

; > ; 

Cu re reob 

Cu re 

Mnożnik depozytów jest maksymalną teoretyczną wartością jaką mógłby osiągnąd mnożnik 

pieniądza, ale tylko w sytuacji, gdyby spełnione były 2 założenia upraszczające. 

10.04.2008. 

Narzędzia BC stosowane przy prowadzeniu polityki monetarnej: 

I. administracyjne 

II. rynkowe: 

o operacje otwartego rynku OOR 

o rezerwy obowiązkowe 

o operacje kredytowo – depozytowe 

Bank centralny nie może w pełni kontrolowad podaży pieniądza ponieważ ma bezpośredni wpływ 

jedynie na bazę monetarną (baza = Cu + Re); jego wpływ na mnożnik pieniądza jest pośredni, gdyż 

wartośd mnożnika pieniądza zależy od decyzji portfelowych ludności (Cu=cu/D) oraz banków. 

Mnożnik pieniądza jest trudny do prognozowania i często niestabilny w czasie. 

Operacje otwartego rynku 

OOR polegają na tym, że BC kupuje od banków papiery wartościowe lub sprzedaje bankom papiery 

wartościowe. 

Papiery wartościowe używane w OOR: 

a) papiery wartościowe emitowane przez BC ( w Polsce: bony pieniężne NBP, obecnie 7-dniowe) 

b) papiery skarbowe: 

o obligacje skarbowe – termin wykupu > 1 rok 

o bony skarbowe (w Polsce były używane w latach 90-tych) – termin wykupu < 1 rok 

OOR mogą byd używane do realizacji dwóch celów: 

1. zmiany wolnych środków 

2. zmiany poziomu krótkookresowych stóp %. 

Ad.1.


Ad.2. 

‣ BC kupuje papiery wartościowe od banków banki mają większe fundusze kredytowe 

banki powinny rozszerzyd akcję kredytową 

‣ BC sprzedaje papiery wartościowe bankom banki mają mniejsze fundusze kredytowe 

banki powinny zmniejszyd akcję kredytową 

BC używając krótkoterminowych papierów wartościowych ( tak jak aktualnie w Polsce) ma wpływ na 

krótkoterminową stopę % na rynku pieniężnym. Zmiana krótkoterminowych stóp % przenosi się na 

zmianę długoterminowych stóp %, od których zależą inwestycje w gospodarce, ale wymaga to czasu i 

zwykle zmiana długookresowych stóp % jest mniejsza niż krótkookresowych. 

Dla papierów wartościowych o stałym dochodzie ( a takie są używane w OOR) zachodzi 

następująca zależnośd: 

↗ cena rynkowa papierów wart. ↘ stopa% (stopa zysku) 

Stopa % papierów wartościowych = dochód z papierów wartościowych / cena rynkowa papierów 

Celem BC jest podniesienie krótkoterminowych stóp % (↗i): 

BC sprzedaje papiery wartościowe ↗ podaż papierów ↘ cena rynkowa papierów ↗i 

BC musi zachowad się agresywnie tzn. musi sprzedawad papiery po cenie niższej niż aktualna na rynku, aby zmusid rynek do 

obniżenia ceny rynkowej. 

Celem BC jest obniżenie krótkoterminowych stóp % (↘i): 

BC kupuje papiery wartościowe ↘ podaż papierów ↗ cena rynkowa papierów ↘i 

BC musi zachowad się agresywnie tzn. musi kupowad papiery po cenie wyższej niż aktualna na rynku, aby zmusid rynek do 

podwyższenia ceny rynkowej. 

Rodzaje operacji otwartego rynku: 

1) Warunkowe OOR – zawierane są jednocześnie dwie transakcje: podstawowa i odwrotna do 

niej; przy pomocy operacji bankowych BC zmienia poziom wolnych środków na bardzo krótki 

okres (zwykle kilka dni, max 14 dni) 

a) Warunkowy zakup = RePo = Repurchase Agreements – BC kupuje od banków papiery na 

określony termin i równocześnie zawiera z nimi drugą transakcję, że po upływie tego 

terminu odsprzeda im te same papiery po cenie wyższej niż kupił w poprzedniej 

transakcji; RePo jest równoznaczne z udzieleniem krótkoterminowego kredytu przez BC 

bankom; do RePo przystępują banki, które mają krótkookresowe problemy z płynnością; 

b) Warunkowa sprzedaż = reverse RePo – BC sprzedaje bankom papiery wartościowe na 

określony termin i równocześnie zawiera z nimi drugą transakcję, że po upływie 

ustalonego terminu odkupi od nich te same paiery wartościowe po cenie wyższej niż 

kupił w poprzedniej transakcji; reverse RePo jest równaznaczne z z przyjęciem depozytu 

od banków przez BC; do reverse RePo przystępują banki, które mają nadmiar wolnych 

środków; 

2) Bezwarunkowe OOR – zawierana jest tylko jedna transakcja podstawowa (brak transakcji 

odwrotnej) – stosowane gdy BC chce zmienid poziom wolnych środków w bankach na dłużej 

niż 14 dni;


Na OOR można spojrzed pod kątem ich wpływu na płynnośd banków i podzielid na: 

1) Zasilające OOR ↗ płynnośd = ↗ wolne środki 

o Warunkowy zakup 

o Bezwarunkowy zakup 

2) Absorbujące OOR ↘ płynnośd = ↘ wolne środki 

o Warunkowa sprzedaż 

o Bezwarunkowa sprzedaż 

Jeśli w kraju jest wysoka inflacja (tak jak w latach 90-tych w Polsce) to BC może przeprowadzad OOR 

nawet codziennie; przy niskiej inflacji NBP tak jak EBC przeprowadza OOR raz w tygodniu 

Rezerwy obowiązkowe 

RE Ob = re Ob *D; re Ob – stopa rezerw obowiązkowych ustalona przez BC 

Jeśli w kraju jest recesja i BC chce skłonid banki do rozszerzenia akcji kredytowej, to w tym celu: 

↘re Ob ↘RE Ob banki mają więcej funduszy kredytowych banki powinny rozszerzyd akcję 

kredytową 

Jeśli w kraju jest wysoka inflacja BC powinien: 

↗re Ob ↗ RE Ob banki mają mniej funduszy kredytowych banki powinny zmniejszyd akcję 

kredytową 

BC zmienia stopę rezerw obowiązkowych, gdy chce wyraźnie pokazad, że przechodzi od restrykcji 

monetarnej do ekspansji lub na odwrót i robi to rzadko. 

Operacje kredytowo – depozytowe 

‣ Operacje kredytowe 

17.04.2008. 

BC udziela bankom, które tracą płynnośd kredytu krótkoterminowego. NBP, tak jak EBC, 

udziela bankom jednodniowego kredytu lombardowego pod zastaw papierów skarbowych. 

Stopa % tego kredytu to stopa lombardowa. BC zmieniając stopę lombardową wpływa 

pośrednio i bezpośrednio (poprzez rynek międzybankowy) na koszt uzyskania funduszy przez 

banki. 

Jeżeli BC obniża stopę lombardową to spada koszt pozyskania funduszy przez banki, więc 

banki mogą zredukowad poziom wolnych środków utrzymywany na rachunkach rezerw w BC 

banki mają większe fundusze pożyczkowe, czyli powinny rozszerzyd akcję kredytową – 

obniżyd stopy % kredytów;


BC ↘ stopę lombardową niższy koszt kredytu udzielonego bankom banki, które mają 

nadpłynnośd też obniżają stopę % kredytów dla innych banków (bez płynności) by nie stracid 

banków – klientów ↘ stopa % pożyczek na rynku międzybankowym (w Polsce WIBOR) 

banki mogą obniżyd swoje ceny kredytów dla klientów; 

‣ Operacje depozytowe 

BC pomaga w zarządzaniu płynnością również bankom, które mają nadmiar wolnych środków 

przyjmując od nich depozyty. NBP taka jak EBC przyjmuje od banków jednodniowy depozyt – 

jego oprocentowanie to stopa depozytowa 

Polityka monetarna może byd ekspansywna (w okresie recesji, ↗M) lub restrykcyjna (gdy jest wysoka 

inflacja, ↘M) 

Jeśli BC prowadzi zdecydowanie ekspansywną politykę monetarną: 1) obniża stopę rezerw 

obowiązkowych; 2) obniża stopę % kredytu lombardowego; 3) kupuje od banków papiery 

wartościowe; 

Jeśli BC prowadzi zdecydowanie restrykcyjną politykę monetarną: 1) podwyższa stopę kredytu 

lombardowego; 2) podwyższa stopę rezerw obowiązkowych; 3) sprzedaje bankom papiery 

wartościowe; 

Stopy % BC (RPP może zmienid właśnie te stopy): 

o stopa lombardowa 

o stopa podstawowa, czyli stopa % papierów wartościowych używanych w OOR – w Polsce nosi 

nazwę stopy referencyjnej ( aktualnie jest to minimalne oprocentowanie 7-dniowych bonów 

pieniężnych NBP, bo takie są używane w OOR) 

o stopa depozytowa 

Dodatkowo: 

o Re Ob – stopa rezerw obowiązkowych 

o Stopa redyskontowa (dot. weksli) 

Stopa depozytowa i lombardowa tworzą na rynku międzybankowym korytarz stóp procentowych: 

Jednodniowy WIBOR 

Jednodniowy WIBID (stopa 

depozytowa na rynku 

międzybankowym) 

Popyt na pieniądz 

Czynniki wpływające na popyt na pieniądz: 

I. Wg Keynesa 

II. 

Zgodnie z ilościową teorią pieniądza


III. 

Wg monetarystów 

Ad. I. 

Wg Keynesa są trzy motywy (powody) popytu na pieniądz: 

1) Transakcyjny tzn. zapotrzebowanie na pieniądz jako środek do obsługi planowanych 

transakcji kupna – sprzedaży 

↗Y (poziom dochodu produkcji w gospodarce) ↗liczba planowanych transakcji kupna – 

sprzedaży ↗ popyt na pieniądz 

2) Ostrożnościowy tzn. zapotrzebowanie na pieniądz jako środek do obsługi nieplanowanych 

transakcji 

↗Y ↗liczba nieplanowanych transakcji kupna – sprzedaży ↗popyt na pieniądz 

3) Spekulacyjny - polega na dążeniu do posiadania pieniądza przynoszącego zysk w przyszłości; 

do finansowania zakupu papierów wartościowych (w modelu Keynesa obligacje skarbowe 

reprezentują wszystkie papiery wartościowe); 

i –stopa % obligacji skarbowych, czyli stopa zysku z obligacji 

Jeśli ↗i (tzn. rośnie zysk z obligacji skarbowych) inwestorzy kupują obligacje,czyli 

pozbywają się pieniędzy spada popyt na pieniądz 

Podsumowując, wg Keynesa są 2 czynniki, które wpływają na popyt na pieniądz: 

a) Poziom dochodu = poziom produkcji w gospodarce =Y 

↗ Y ↗ popyt na pieniądz 

b) Stopa % = i 

↗ i ↘ popyt na pieniądz 

Keynesowska funkcja popytu na pieniądz: 

L = k*Y – h*i 

L – realny popyt na pieniądz 

k – wrażliwośd popytu pieniężnego na zmianę dochodu (Y), czyli elastycznośd popytu pieniężnego 

względem dochodu 

h – wrażliwośd popytu pieniężnego na zmianę stóp procentowych (i), czyli elastycznośd popytu 

względem stopy procentowej (i) 

Ad. II. 

Ilościowa teoria pieniądza jako teoria popytu na pieniądz 

Ilościowa teoria pieniądza głosi, ze popyt na pieniądz jest wprost proporcjonalny do poziomu cen. 

Teoria opiera się na równaniu wymiany Irvinga Fishera: 

M*v = P*Y 

P – bieżący poziom cen 

Y – realna produkcja 

Nominalny PKB


v – szybkośd obiegu pieniądza – w ilu transakcjach użyta jest ta sama jednostka pieniężna 

W równowadze na rynku pieniężnym podaż pieniądza = popyt na pieniądz (M=MD) 

Y 

MD 1 Y 

p p 

v v 

Ilościowa teoria pieniądza zakłada, że Y zmienia się bardzo wolno w czasie oraz, że szybkośd obrotu 

pieniądza (v) też zmienia się bardzo wolno w czasie. Teoria przyjmuje zatem, że Y/v jest wielkością 

stałą 

Krytyka ilościowej teorii pieniądza sprowadza się podważenia założenia, że Y i V nie zmieniają się. Im 

szybciej wprowadzany jest postęp technologiczny, tym szybciej może rosnąd Y. Współcześnie trudno 

zaakceptowad założenie, że v nie zmienia się w czasie. „v” zmienia się z powodu innowacji w systemie 

finansowym (np. karty płatnicze, bankowośd elektroniczna, większa liczba banków). 

Krytyka sugeruje, że wzrost cen nie musi powodowad wprost proporcjonalnego wzrostu popytu na 

pieniądz, ale na pewno jest jednym z czynników powodujących wzrost popytu na pieniądz. 

Ad. III. 

Ekonomiści rozwijali zarówno teorię ilościową jak i teorię Keynesa i wykazali ważnośd następujących 

czynników: 

o Oczekiwania inflacyjne – wzrost oczekiwao inflacyjnych powoduje spadek popytu na 

pieniądz; 

o Stopy przychodu od różnych papierów wartościowych (nie tylko od obligacji) oraz stopy 

przychodu od innych niż papiery wartościowe aktywów np. nieruchomości, a nawet, 

współcześnie, stopa przychodu od inwestycji w kapitał ludzki; 

o Stopieo ryzyka, który akceptuje inwestor; jeśli inwestorzy są skłonni zaakceptowad wyższy 

poziom ryzyka swojego portfela aktywów jest znacznie mniej lokat bankowych albo nie ma 

ich wcale; 

Model IS – LM 

Założenia: 

P = const. 

recesja 

Krótki okres 

Niewykorzystane rezerwy w mocach produkcyjnych (maszyny, budynki) 

Wysokie bezrobocie 

Równowaga na rynku dóbr i usług: 

Zagregowana podaż na dobra i usługi = zagregowany popyt na dobra i usługi: Y=AD 

AD C I G 

C C 

cTR 

c(1 

t) 

Y 

_ 

_ 

_ 

I I bi 

G const. 

__


W równowadze poziom produkcji (równanie krzywej IS): 

1 

1 

Y ( 

C cTR I G) 

bi 

1 

c(1 

t) 

1 

c(1 

t) 

autonomiczne 

Trzy narzędzia polityki fiskalnej: 

o ↘ t ↗ Y 

o ↗ G ↗ Y 

o ↗ TR ↗ Y 

Rynek pieniądza 

1) W modeli IS-LM przyjmuje się założenie upraszczające, ze jedynym czynnikiem, jaki wpływa 

na podaż pieniądza jest bank centralny. BC może zwiększyd lub zmniejszyd podaż pieniądza. 

BC zmienid jedynie nominalna podaż pieniądza, czyli zasób pieniędzy w gospodarce. 

Jeśli przyjmiemy założenie, że w krótkim okresie poziom cen nie zminia się, to BC 

zmniejszając nominalną podaż pieniądza (M) zmienia również realną podaż pieniądza 

2) W modelu IS-LM popyt na pieniądz oparty jest na teorii Keynesa 

Keynesowska funkcja popytu na pieniądz: 

L = k*Y – h*i 

L – realny popyt na pieniądz 

k – wrażliwośd popytu pieniężnego na zmianę dochodu (Y), czyli elastycznośd popytu 

pieniężnego względem dochodu; k>0 

h – wrażliwośd popytu pieniężnego na zmianę stóp procentowych (i), czyli elastycznośd 

popytu względem stopy procentowej (i); h>0 

↗ Y ↗ L 

↗ i ↗ L 

Równowaga na rynku pieniądza:


Realna podaż pieniądza = realny popyt na pieniądz 

M 

M 

L ; l k Y 

hi 

; k Y 

hi 

P 

P 

Równanie krzywej LM (reprezentującej równowagę na rynku 

pieniądza) 

i 

k 

h 

1 

Y 

 

h 

M 

P 

↗ Y ↗ liczba transakcji kupna – sprzedaży ↗ popyt na pieniądz (L) ↗ i 

W wyrazie wolnym równania krzywej LM ( 

1 M 

h P 

BC ↗ M LM w prawo; BC ↘ M LM w lewo; 

) jest narzędzie polityki monetarnej, czyli: 

i 0 

Y 0 

O – równoczesna równowaga na obu rynkach 

08.05.2008. 

Dostosowanie gospodarki do ekspansji fiskalnej przy założeniach 

modelu IS-LM 

Polityka fiskalna może byd 1) ekspansywna, celem jest ↗ AD, 2) restrykcyjna, celem jest ↘ AD. 

Narzędzia polityki fiskalnej (budżetowej): 

o t (średnia stopa %) 

o TR (transfery budżetowe dla gospodarstw domowych) 

o G (wydatki rządowe) 

Ekspansywna polityka fiskalna (celem jest: ↗ AD by ↗ Y oraz ↘ u) stosowana w okresie recesji: 

↘ t, ↗ TR, ↗ G


Restrykcyjna polityka fiskalna (celem jest: ↘ AD by ↘ deficyt budżetowy oraz ↘ inflację): 

Skutki ↗ G: 

Pozytywne: 

o ↗ Y 

o ↘ u 

Negatywne: 

o ↘ BS – może wystąpid deficyt 

o ↗ i ↘ I – efekt wypychania 

i 

LM 0 

i 1 

i 0 

IS 1 

IS 0 

Y 0 Y 1 Y 

Wyjaśnienie działania mnożnika wydatków (α): 

Efekt działania mnożnika wydatków (α) polega na tym, że jednorazowy wzrost wydatków np. G, TR, 

wydatków konsumpcyjnych spowodowanych obniżeniem stopy podatkowej, prywatnych wydatków 

inwestycyjnych (I) powoduje kilkukrotnie większy przyrost AD i w konsekwencji kilkukrotny przyrost 

produkcji (∆ Y) w gospodarce. O tym, o ile większy jest przyrost produkcji od początkowego 

przyrostu wydatków (np. G) decyduje wartośd mnożnika wydatków (α). 

∆Y=α∆G 

Przykład działania mnożnika wydatków: 

W okresie recesji rząd chce zwiększyd AD i w tym celu przeznacza z budżetu 1mld na rozbudowę 

infrastruktury, inwestycje zostały zakooczone i, jeśli pominiemy wszystkie podatki, to wszyscy, którzy 

byli zaangażowani w te inwestycje w sumie uzyskali dochód wynoszący 1 mld.


Przyjmujemy, ze kraocowa skłonnośd do konsumpcji c=∆C/∆Y wynosi 0,8. 

∆ G = 1 mld 

∆ dochodu = 1 mld 

∆ popytu konsumpcyjnego = 0.8*1 mld = 800 mln 

∆ produkcji dóbr konsumpcyjnych = 800 mln 

Cały przyrost produkcji zostaje sprzedany i przynosi dochód tym, którzy go wytworzyli: 

∆ dochodu = 800 mln 

∆ popytu konsumpcyjnego = 0,8*800 mln = 640 mln 

∆ produkcji dóbr konsumpcyjnych = 640 mln 

Cały przyrost produkcji zostaje sprzedany i pojawia się kolejny przyrost dochodu: 

∆ dochodu = 640 mln 

. 

. proces jest kontynuowany 

. 

Ostatecznie w gospodarce pojawia się przyrost zagregowanego popytu AD wynoszący: 

∆ AD = ∆ G + ∆ C 1 + ∆ C 2 + … 

Suma ciągu geometrycznego: 

1 

AD 

G 

1 

c 

W równowadze: ∆ AD = ∆ Y więc: 

1 

Y 

G 

1 

c 

1 

1 c 

Formy mnożnika wydatków α 

1. Jeśli pominiemy podatki oraz wydatki na 

dobra importowane to mnożnik wydatków ma 

postad: 

1 1 

; ∆ Y = ∆ C + ∆ S; 

1 

c s 

2. Jeśli uwzględnimy podatki: 

 

1 

1 

c(1 

t) 

1 

C 

S 

 

Y 

Y 

3. Jeśli uwzględnimy podatki oraz wydatki na 

dobra importowane: 

Czynniki wpływające na mnożnik wydatków 

1. c= kraocowa skłonnośd do konsumpcji 

↗ c ↗ α ↗ ∆ Y 

s = kraocowa skłonnośd do oszczędzania 

S 

s 

Y 

2. t – średnia stopa podatkowa 

↗ t ↘ α mniejszy ∆ Y 

3. im – kraocowa importochłonnośd


1 

 

1 

c(1 

t) 

im 

im 

Im 

Y 

↗ im ↘ α mniejszy ∆ Y 

Mnożnik wydatków działa w gospodarce, w której są rezerwy w mocach produkcyjnych, a na rynku 

pracy jest wysokie bezrobocie, tylko w takiej sytuacji jeśli rząd zwiększy AD przedsiębiorstwa mogą 

szybko zwiększyd produkcję bez podnoszenia cen. 

Efekt wypychania jako negatywny skutek ekspansji fiskalnej 

29.05.2008. 

Efekt wypychania polega na tym, ze wzrost wydatków rządowych podnosi stopy procentowe, co 

powoduje spadek I, czyli G wypychają z rynku inwestycje prywatne. 

Deficyt budżetowy generuje bardzo duży wzrost stóp procentowych. 

Wyjaśnienie związku pomiędzy deficytem budżetowym a stopami procentowymi w bankach:


Keynesiści, którzy są zwolennikami zwiększania wydatków rządowych (G) w celu zwiększenia popytu 

w okresie recesji twierdzą, że efekt wypychania nie musi wystąpid. 

Argumenty Keynesistów: 

1) Efekt wypychania nie wystąpi, gdy deficyt budżetowy będzie finansowany kapitałem 

zagranicznym (sprzedaż obligacji inwestorom zagranicznym lub kredyty zagraniczne); wady: 

1) ↗ dług publiczny, który trzeba będzie spłacid; 2) ↘ cena obcych walut w naszym kraju ↘ 

Ex 

2) Efekt wypychania można ograniczyd, a nawet zlikwidowad poprzez zastosowanie ekspansji 

monetarnej do ekspansji fiskalnej: 

↗ G + ↗ M cel: i = const. I = const. 

3) Keynesiści sugerują, że wzrost wydatków rządowych nie musi doprowadzid do skutku 

negatywnego jakim jest efekt wypchania, ale do skutku pozytywnego jakim jest efekt 

wpychania tzn.: ↗ G ↗ S ↗ I 

Wyjaśnienie efektu wpychania wg Keynesistów: 

Rząd ↗ G ↗ AD ↗ Y 

↘ u 

↗ Y d gospodarstwa domowe przede wszystkim 

zwiększają oszczędności ↗ S 

Rosną fundusze pożyczkowe w bankach i na 

giełdzie 

Wzrost funduszy jest wystarczający by 

sfinansowad wzrost wydatków rządowych 

Efekt wpychania prowadzi do ↗ S, czyli kapitału i w konsekwencji rosną inwestycje prywatne. 

Warunki skuteczności polityki makroekonomicznej w krótkim czasie 

Przy założeniu, że ceny się nie zmieniają (model IS-LM) 2.10.2008 

Recesja to brak popytu Jak paostwo może zwiększyd popyt? 

 

 

Bank Centralny: 

Może skłonid (ale nie zmusid) banki komercyjne do obniżenia stóp procentowych 

Może obniżyd stopę procentową obowiązkowych rezerw banków i w tedy one mają 

więcej wolnych pieniędzy do udzielania kredytów 

Operacje otwartego rynku: Bank Centralny kupuje od banków komercyjnych papiery 

wartościowe (obligacje); bank może też wziąd kredyt w innym banku lub w Banku 

Centralnym 

Rada Polityki Pieniężnej może obniżyd stopę procentową kredytu lombardowego 

(czyli tego który BC daje bankom komercyjnym) 

Polityka budżetowa (fiskalna) 

Rząd może: 

Zwiększyd wydatki na infrastrukturę wzrost gospodarczy 

Zmniejszyd podatki 

większa produkcja 

Zwiększyd świadczenia socjalne 

spadek bezrobocia


Główny cel polityki makroekonomicznej : zwiększenie produkcji 

Rząd i BC zrobiły swoje: zwiększyły popyt. 

Jakie muszą byd reakcje rynku dóbr i usług oraz rynku pieniężnego, by produkcja wzrosła najbardziej? 

Ekspansja monetarna 

Czyli wzrost podaży pieniądza 

Bank Centralny zwiększa podaż pieniądza (M) tzn. 

– kupuje papiery wartościowe od banków 

– obniża stopę lombardową 

– obniża stopy % rezerw obowiązkowych 

BC ↗M ↘i ↗ I ↗AD 

Rynkowa stopa % 

↗ liczba transakcji 

Działanie mnożnika ↗Y ↘u kupna/sprzedaży 

wydatków 

REAKCJA RYNKU ↗Y d ↗ popyt na pieniądz (L) 

DÓBR I USŁUG 

↗C 

↗i (ale nie do 

poziomu pierwotnego) 

↗AD 

↗C ↗Y d ↗Y ↘u 

Rynek dóbr i usług: 

 

 

Reakcja przedsiębiorstw 

Duża wrażliwośd inwestycji na spadek stopy % 

Reakcja gospodarstw domowych 

Duża kraocowa skłonnośd do konsumpcji c = ΔC/ΔY 

Rynek pieniężny: 

L = kY – hi k, h > 0 

Mała wrażliwośd popytu pieniężnego na wzrost dochodu (Y) 

Mała wrażliwośd popytu pieniężnego na spadek stopy procentowej (bo wtedy 

konsumenci są odporni, i banki muszą dużo obniżyd stopy %, aby ludzie brali kredyty, 

by się wyrównała podaż z popytem, bo wcześniej banki miały za dużo kasy, czyli 

podaż przewyższała popyt)


TEST: 

Prawdziwe: 

 

 

 

 

 

 

Duża wrażliwośd inwestycji na spadek % zwiększa skutecznośd ekspansji monetarnej w 

krótkim okresie. 

Mała wrażliwośd inwestycji na spadek % zmniejsza skutecznośd ekspansji monetarnej w 


Duża kraocowa skłonnośd do konsumpcji zwiększa skutecznośd ekspansji monetarnej w 


Mała kraocowa skłonnośd do konsumpcji zmniejsza skutecznośd ekspansji monetarnej w 


Mała wrażliwośd popytu pieniężnego na wzrost dochodu zwiększa skutecznośd ekspansji 

monetarnej w krótki okresie. 

Duża wrażliwośd popytu pieniężnego na wzrost dochodu zmniejsza skutecznośd ekspansji 


Fałszywe: 

 

 

 

 

 

 

Duża wrażliwośd inwestycji na spadek % zmniejsza skutecznośd ekspansji monetarnej w 


Mała wrażliwośd inwestycji na spadek % zwiększa skutecznośd ekspansji monetarnej w 


Duża kraocowa skłonnośd do konsumpcji zmniejsza skutecznośd ekspansji monetarnej w 


Mała kraocowa skłonnośd do konsumpcji zwiększa skutecznośd ekspansji monetarnej w 


Duża wrażliwośd popytu pieniężnego na wzrost dochodu zwiększa skutecznośd ekspansji 


Mała wrażliwośd popytu pieniężnego na wzrost dochodu zmniejsza skutecznośd ekspansji 


Warunki skuteczności ekspansji fiskalnej (budżetowej) w krótkim 

okresie 

Czyli o ile wzrośnie produkcja? 

1. Reakcja rynku dóbr i usług 

Reakcja przedsiębiorstw 

Mała wrażliwośd inwestycji na wzrost stopy procentowej zwiększa skutecznośd 

ekspansji fiskalnej 

Reakcja gospodarstw domowych 

Duża kraocowa skłonnośd do konsumpcji zwiększa skutecznośd ekspansji fiskalnej 

2. Reakcja rynku pieniężnego 

Mała wrażliwośd popytu pieniężnego na wzrost dochodu zwiększa skutecznośd 

ekspansji fiskalnej 

Ekspansja fiskalna tzn. ↗G (np. na infrastrukturę)


Efekt wypychania 

rząd zabiera kasę z banków i inwestorzy prywatni nie mogą brad kredytów 

rząd wypycha inwestorów prywatnych 

Celem rządu jest zwiększenie produkcji , żeby przyrosty produkcji były jak największe. 

Dwa ekstremalne przypadki skuteczności polityki makroekonomicznej w krótkim okresie, przy 

założeniach modelu IS-LM: 

Pułapka płynności 

LM jest pozioma 

Przypadek klasyczny 

LM jest pionowa 

Graficznie ich rozróżnieniem jest nachylenie krzywej LM 

16.10.2008 

To, czy LM jest pozioma czy pionowa zależy od skrajnych wartości jakie może przyjmowad wrażliwośd 

popytu pieniężnego na zmianę stopy procentowej (czyli parametr h w Keynes’owskiej funkcji popytu 

na pieniądz) 

Potrzebujemy równanie krzywej LM


k/h 

to współczynnik kierunkowy 

Dwa skrajne przypadki skuteczności ekspansji fiskalnej 

Maksymalna skuteczność 

i 

i 0 =i 1 (const.) LM 0 

IS IS 1 

Y (produkcja i dochód) 

PUŁAPKA PŁYNNOŚCI 

W pułapce płynności ekspansja fiskalna jest maksymalnie skuteczna, ponieważ nie występuje efekt 

wypychania i w konsekwencji przyrost produkcji jest maksymalny (dlatego dochodzi do 

maksymalnego wzrostu produkcji). W pułapce płynności nie zmienia się stopa procentowa, zatem 

wzrost wydatków rządowych nie wypycha inwestycji prywatnych, dlatego jest maksymalny przyrost 

produkcji 

W pułapce płynności jest maksymalnie skuteczna ekspansja fiskalna, ponieważ wrażliwośd popytu 

pieniężnego na zmiany stopy procentowej (h) dąży do nieskooczoności, czyli popyt pieniężny jest 

doskonale elastyczny względem stopy procentowej. 

Brak skuteczności 

i LM 0 

IS IS 1 

ΔY=0 

Y 0 =Y 1 

Y (produkcja i dochód)


PRZYPADEK KLASYCZNY 

W przypadku klasycznym ekspansja fiskalna jest nieskuteczna, ponieważ występuje pełny efekt 

wypychania i w konsekwencji przyrost produkcji ΔY = 0 

Pełny efekt wypychania: ↗G ↘I ΔAD = ΔY = 0 

Nie ma wzrostu produkcji, rośnie jedynie stopa procentowa 

W przypadku klasycznym ekspansja fiskalna jest nieskuteczna, ponieważ wrażliwośd popytu na 

zmiany stopy procentowej (h) dąży do 0, czyli popyt pieniężny jest doskonale nieelastyczny względem 

stopy procentowej, czyli popyt pieniężny jest sztywny względem stopy procentowej. 

Dwa skrajne przypadki skuteczności ekspansji monetarnej 

W krótkim okresie przy założeniach modelu IS-LM 

Maksymalna skuteczność 

i LM 0 LM 1 

i 0 

i 1 

IS 0 

PRZYPADEK KLASYCZNY 

Y 0 Y 1 Y (produkcja i dochód) 

W przypadku klasycznym maksymalnie skuteczna jest ekspansja monetarna, ponieważ 

Wrażliwośd popytu pieniężnego na zmianę stopy procentowej dąży do 0, czyli popyt pieniężny jest 

doskonale nieelastyczny względem stopy procentowej, czyli sztywny. 

Brak skuteczności 

i 

i 0 =const. LM 0 =LM 1 

IS 0 

Y 0 =Y 1 

Y (produkcja i dochód) 

ΔY=0


PUŁAPKA PŁYNNOŚCI 

Pułapka płynności to taka sytuacja w której stopa procentowa zupełnie nie reaguje na zwiększenie 

podaży pieniądza. Bank Centralny zwiększa podaż pieniądza, a stopa procentowa nie spada, w 

konsekwencji nie ma wzrostu produkcji (dobra sytuacja polityczna i fiskalna). 

W pułapce płynności maksymalnie skuteczna jest polityka fiskalna, natomiast zupełnie nieskuteczna 

jest ekspansja monetarna. 

Polityka mieszana – Policy mix 

Polityka mieszana – połączenie polityki fiskalnej i monetarnej 

23.10.2008 

Należy pamiętad, że polityka monetarna wpływa przede wszystkim na produkcję dóbr 

inwestycyjnych, a fiskalna na produkcję dóbr konsumpcyjnych. Politykę mieszaną można zastosowad 

nie tylko do zwiększania popytu (AD) – wówczas stosuje się połączenie ekspansji monetarnej z 

ekspansją fiskalną, lub do zmniejszenia popytu, gdy walczy się z inflacją – wtedy stosuje się 

połączenie restrykcji fiskalnej z resktykcją monetarną, ale również do zmiany struktury produkcji tzn. 

proporcji między dobrami inwestycyjnymi a dobrami konsumpcyjnymi. 

Zmiany struktury gospodarki 

↗ produkcji dóbr inwest. 


Jeżeli cel: i to polityka mieszana = + 

↘ produkcji dóbr kons. 

Restrykcja fiskalna 

↘ produkcji dóbr inwest. 


Jeżeli cel: i (np.pocz.’90) to polityka mieszana = + 

↗ produkcji dóbr kons. 


OD TEGO MIEJSCA WSZYSTKIE ROZWAŻANIA PROWADZONE SĄ PRZY 

ZAŁOŻENIU, ŻE POZIOM CEN (P) ZMIENIA SIĘ NAWET W KRÓTKIM OKRESIE 

KONIEC RECESJI 

Jeżeli ↗ AD firmy ↗ produkcję (Y) i ↗ ceny (P) 

Bezrobocie i inflacja 

Związek między inflacją a bezrobociem


Krzywa Philipsa 

INFLACJA – wzrost ogólnego poziomu cen (P t ) w okresie t 

STOPA INFLACJI – stopa wzrostu P ∏ 

Ok.3tys. dóbr w koszyku konsumpcyjnym 

I. Jeśli stopa inflacji > 0 i rośnie z okresu na okres, ceny rosną coraz szybciej wzrost inflacji 

II. Jeśli stopa inflacji > 0 i spada z okresu na okres, ceny rosną coraz wolniej spada inflacja 

dezinflacja 

III. Jeśli stopa inflacji < 0 to ceny spadają deflacja 

Wysoka inflacja ↘ AD, ↘ I, niestabilna jest inflacja 

Negatywne skutki wysokiej inflacji: 

 

 

 

Przedsiębiorstwa boją się inwestowad, bo nie są w stanie przewidzied wzrostu kosztów tych 

inwestycji; 

Nie opłaca się trzymad pieniędzy maleje zatem kapitał dostępny na rynku finansowym dla 

inwestycji 

Oszczędności w pieniądzu tracą na wartości zubożenie ich właścicieli 

Inflacja to największy złodziej 

Korzystają ci, którzy zaciągnęli kredyty (tylko) 

Dezinflacja - obniżenie inflacji, zwykle nie do zera 

Celem europejskiego BC jest utrzymacie inflacji na poziomie


Krzywa Phillipsa to odwrotny związek między stopą bezrobocia, a stopą inflacji. 

Jeśli w gospodarce występuje krzywa Phillipsa to uzasadnione jest prowadzenie interwencjonizmu 

paostwowego opartego na teorii Keynes’a, tzn. w recesji trzeba zwiększyd popyt, by ↗Y i ↘u lub w 

okresie rozkwitu gospodarki, gdy wysoka inflacja, to należy ↘AD. 

I. Jeżeli gospodarka jest w krzywej Phillipsa w punkci A tzn. wysokie bezrobocie ale niska 

inflacja, to jest to klasyczna recesja. 

Jest jasno określony cel polityki makroekonomicznej: ↘u 

Zgodnie z teorią Keynes’a należy zastosowad: 

Ekspansję monetarną 

BC ↗M ↘i 

firmy ↗P ↗∏ 

Ekspansję fiskalną ↗AD ↗Y ↘u 

rząd ↘t, ↗G, ↗TR 

II. 

Cel osiągnięty ALE wtedy rośnie inflacja 

Gospodarka jest na krzywej Phillipsa w punkcie B, tzn wysoka inflacja (5-6%) i niskie 

bezrobocie. Rozkwit gospodarczy. Rośnie popyt. 

Cel: ↘ inflację 

Rekstykcja monetarna 

BC ↘M ↗i (drogie kredyty); 

- stopy rezerw obowiązkowych ↗; 

- wyższa stopa lombardowa; ↗AD firmy wolniej podnoszą ceny 

- BC sprzedaje papiery spadek inflacji, czyli dezinflacja 

wartościowe bankom; 


rząd ↗t, ↘G, ↘TR 

Cel osiągnięty ALE ↘Y ↗u 

Jeżeli występuje krzywa Phillipsa to istnieje zamiennośd między inflacją a bezrobociem, tzn. spadek 

inflacji powoduje wzrost bezrobocia, lub spadek bezrobocia powoduje wzrost inflacji. 

Krzywa Phillipsa występowała w krajach wysoko rozwiniętych przez całą dekadę w latach 60. W tym 

okresie polityka oparta była na teorii Keynes’a („zwiększaj popyt, zmniejszaj popyt”). 

Kraje OPEC (kartel producentów ropy naftowej) w latach 70. gwałtownie podniosły ceny ropy. 

Konsekwencją w krajach importujących ropę był wzrost kosztów produkcji: 

↗P 

↘Y 

↗inflacji 

↗u 

Nowa recesja (bo oba wysokie) 

Stagflacja – typ recesji gdy występuje równocześnie wysoka inflacja i wysokie bezrobocie. Pojawienie 

się stagflacji w połowie lat 70-tych było niezgodne z krzywą Phillipsa i poparło pogląd monetarystów, 

że występowanie krzywej Phillipsa w długim okresie (10 lat w ’60) było przypadkiem i od połowy ’70 

Keynesiści i monetaryści są zgodni, że krzywa Phillipsa może występowad jedynie w krótkim okresie.


W długim okresie krzywa Phillipsa nie występuje zatem w długim okresie nie występuje zamiennośd 

między stopą inflacji a stopą bezrobocia. 

Cykl koniunkturalny w gospodarce rynkowej 

Cykl koniunkturalny to krótkookresowe zmiany produkcji i zatrudnienia. Powoduje, że bieżąca 

produkcja oscyluje wokół potencjalnej 

30.10.2008 

Cykliczny rozwój gospodarki rynkowej 

Produkcja potencjalna Y* to poziom produkcji jaki gospodarka może osiągnąd przy pełnym 

wykorzystaniu kapitału (tzn. są wykorzystane nie w 100% tylko ok. 90%) i pracy (tzn. na rynku pracy 

występuje równowaga, czyli stopa bezrobocia jest naturalną stopą bezrobocia równą u*) 

Czynniki zwiększające Y*: 

1. Postęp technologiczno-organizacyjny 

2. ↗ kapitału 

3. ↗ siły roboczej = kapitał ludzki (ludzie z uwzględnieniem ich wykształcenia i stanu zdrowia) 

Klasyczna definicja recesji: 

Recesja – jest w gospodarce wtedy gdy przez 2 kolejne kwartały jest ujemna stopa wzrostu PKB 

Stopa wzrostu produkcji potencjalnej w PL = ok. 4% 

U nas recesją jest już spowolnienie wzrostu 

U monetarystów gospodarka ma tendencję do powrotu do równowagi w długim okresie. 

Równowaga długookresowa oznacza, że 

1) Y = Y* 2) u = u* 

Monetaryści są przeciwni interwencji paostwa


Równowaga na rynku pracy 

Podaż pracy = popyt na pracę 

Liczba szukających pracy = liczba ofert 

u = u* w różnych krajach różne u* (od 4% do 9%) 

Ci którzy nie chcą pracowad nie są wliczani do podaży; są wliczani Ci którzy właśnie zmieniają pracę, 

przeprowadzają się, szukają, przekwalifikowują się i wtedy oni się rejestrują jako bezrobotni 

Naturalną stopę bezrobocia tworzy: 

1) Bezrobocie frykcyjne – tarcie (?), bo nie ma dokładnej informacji, nie wiemy gdzie jest dla nas 

praca 

2) Bezrobocie strukturalne – kwalifikacje nie pasują – struktura kwalifikacji nie jest odpowiednia 

do struktury zapotrzebowania 

Bezrobocie długookresowe – powyżej 1 roku 

Czynniki wpływające na naturalną stopę bezrobocia 

1) Struktura demograficzna siły roboczej 

a. ↗ udział kobiet w sile roboczej ↗ u* 

b. ↗ udział bardzo młodych ludzi ↗ u* 

2) Mobilnośd siły roboczej (gotowośd do zmiany kwalifikacji, miejsca zamieszkania by znaleźd pracę) 

a. ↗ mobilności siły roboczej ↘ u* 

3) Duże zmiany w strukturze produkcji, tzn. zanikają przemysły tradycyjne (włókienniczy, węglowy) 

a rozwijają się gałęzie nowoczesne ↗ u* (głównie bezrobocie strukturalne) 

4) ↗ sprawnośd instytucji rynku pracy ↘ u* 

5) Wysokie świadczenia socjalne mogą zniechęcad do szukania pracy 

Mechanizm rynkowy doprowadzający do równowagi na rynku pracy 

I. Brak równowagi 

U > u* (recesja) czyli podaż pracy jest większa od popytu na pracę ↘ W ↘ koszty pracy 

↗ zatrudnienie ↘ u równowaga u = u* 

(W spada dopóki u>u* czyli do momentu u=u*) 

II. Brak równowagi 

U < u* (rozkwit) czyli popyt na pracę jest większy od podaży ↗ W ↗ koszty pracy 

↘ zatrudnienie ↗ u równowaga u = u* 

W praktyce jednak nie działa powyższy mechanizm na rynku pracy, tzn. rynek nie jest tak elastyczny, 

aby płace zmieniały się w zależności od popytu i podaży na pracę 

Płaca nominalna – wynagrodzenie 

Płaca realna – wartośd dóbr i usług jakie można kupid za wynagrodzenie przy aktualnym poziomie 

cen 

W – średnia płaca nominalna


P – poziom cen 

W/P – średnia płaca realna 

W praktyce występuje usztywnienie rynku pracy 

Czynniki wpływające na usztywnienie rynku pracy (wg monetarystów): 

1. Silne związki zawodowe nie godzą się na ↘W w recesji utrzymywanie się wysokiego 

bezrobocia 

2. Prawo chroniące nadmiernie pracowników 

a) wysoka płaca minimalna – w recesji jest dużo osób gotowych pracowad za niższą stawkę 

ale w praktyce żaden polityk nie odważy się obniżyd jej 

b) długie okresy wypowiedzenia 

c) wysokie odprawy przy zwolnieniach 

Krzywa Philipsa w krótkim okresie 

6.11.2008 

stopa 

inflacji 

Stopa bezrobocia 

Związek między inflacją a bezrobociem w długim okresie 

stopa 

inflacji 

u=u* 

Stopa bezrobocia


W długim okresie nie występuje krzywa Philipsa, czyli nie ma zamienności między inflacją a 

bezrobociem, ponieważ w długim okresie występuje tylko jedna stopa bezrobocia, zwana naturalną 

stopą bezrobocia (u*), która może byd związana z różnymi poziomami inflacji. Polityka fiskalna i 

monetarna może jedynie wpływad na bieżącą stopę bezrobocia (u). nie wpływa na naturalną stopę 

bezrobocia, zatem przy pomocy polityki fiskalnej i monetarnej nie można w sposób trwały obniżyd 

bezrobocia w długim okresie. 

Szybkość reakcji płac na zakłócenia w gospodarce 

Zakłócenie to np. zmiana polityki, gwałtowna i duża zmiana cen podstawowych surowców, 

wprowadzenie innowacji technologicznych. 

Szybkośd reakcji płac na zakłócenia w gospodarce zależy od długości kontraktów płacowych 

(kontrakty zawierane przez związki zawodowe; przy stabilnej inflacji chcą na dłużej zawierad 

kontrakty; pracodawca musi płacid stawkę z kontraktu, a pracownicy nie mogą strajkowad w trakcji 

kontraktu; po zakooczeniu kontraktu znowu negocjacje i wtedy mogą strajkowad). Przy negocjowaniu 

bierzemy pod uwagę bieżącą i przewidywaną stopę inflacji. 

Indeksacja płacy inflacją – równo z inflacją płaca rośnie 

Dla gospodarki lepsze są długoterminowe kontrakty bo: 

Jeżeli są długie kontrakty powoli rosną płace (zgodnie ze stawkami w kontraktach) jeśli płace są 

istotnym składnikiem kosztów produkcji powoli rosną koszty produkcji powoli rosną ceny (↗P) 

niska inflacja 

Lepkość płac i cen 

Czyli wolno i przyklejone 

Lepkośd płac i cen polega na tym, że jeśli w gospodarce dominują długoterminowe kontrakty płacowe 

oraz płace są istotnym elementem kosztów produkcji i płace wolno reagują na zakłócenia w 

gospodarce i w konsekwencji powoli rosną ceny. 

Powyższa zależnośd dotyczy cen opartych na formule kosztowej (że jak rosną koszty produkcji to 

wzrost cen. Nie dotyczy to cen surowców kupowanych i sprzedawanych na giełdach towarowych.


Związek między zatrudnieniem a średnią płacą nominalną w gospodarce 

W krótkim okresie kiedy obowiązują podpisane kontrakty płącowe (2-3 letnie) to: 

Dobra koniunktura (lub poprawa) ↗W ale powoli – zgodnie z ustaleniami w kontraktach 

(rośnie bo pracodawcy szukają ludzi) 

W dłuższym okresie, kiedy wygasły wcześniejsze kontrakty: 

W negocjacjach związki zawodowe biorą pod uwagę: 

1) sytuację na rynku pracy (gdy u < u* związki zawodowe są bardzo silne) 

2) inflację 

Dobra koniunktura 

1) 1) u < u* ↗W – w nocy kontraktach istotny WN’ 

2) ↗P wzrost średniej płacy 

Okres recesji 

2) 1) u > u* ↘W – związki zawodowe powinny WN’’ 

2) ↘P się zgodzid na obniżki płac


Model AS – AD 

AS – zagregowana podaż dóbr i usług = produkcja dostarczona 

AD – zagregowany popyt = C + I +G + Ex - Im 

P 

ogólny 

poziom cen 

AS’ 

AS 

p 0 

O 

AD 

AD’ 

produkcja 

potencjalna 

Y = Y* 

W punkcie O jest równowaga długookresowa tzn. 

1) Y = Y* 2) u = u* 

równowaga 

długookresowa 

Y - produkcja 

Przesunięcie AD w prawo – zwiększenie zagregowanego popytu spowodowane ekspansją monetarną 

i fiskalną 

Krzywa AS przesuwa się równolegle z powodu zmiany kosztów produkcji w gospodarstwie w lewo. 

Będziemy rozpatrywad 2 rodzaje kosztów: 

1) koszty pracy reprezentowane przez W (średnią płacę nominalną) 

2) koszty materiałów i surowców – reprezentowane przez zmianę cen materiałów i surowców - P m 

W krótkim okresie produkcja potencjalna zwykle nie rośnie. Jeśli przyjmie się założenie, że produkcja 

potencjalna w krótkim okresie nie rośnie to każde zwiększenie produkcji bieżącej Y będzie wymagało 

zwiększenia zatrudnienia. 

W długim okresie (postęp technologiczny, gospodarczy, innowacje) rośnie produkcja potencjalna. 

Długookresowa krzywa zagregowanej podaży, która jest pionowa przesuwa się w prawo.


P 

AS długookr. 

AS’ długookr. 

Y* 1 Y* 2 Y 

Y* rośnie z powodu zmian technologicznych 

Reakcje gospodarcze 

Na ekspansję monetarna w krótkim, środkowym i długim okresie. 

P 

AS 0 

P 1 

P 0 AD 1 

AD 0 

Y 0 =Y* Y 1 Y 

u 0 =u* 

Krótki okres oznacza czas w którym rozpoczyna się okres dostosowania gospodarki do jakiegoś 

zakłócenia, np. zamiana polityki makroekonomicznej (zwykle 1-1,5 roku) 

Długi okres to tyle lat ile potrzeba gospodarce aby w pełni się dostosowad do zakłócenia i powrócid 

do równowagi długookresowej (zwykle powyżej 5 lat) 

Okres środkowy jest pomiędzy. 

Założenia: 

1. Przed ekspansją monetarną, czyli w punkcie „0” gospodarka jest w równowadze 

długookresowej, tzn. że spełnione są dwa warunki: 

a) Y 0 = Y* 

b) u 0 = u* 

2. Firmy nie zmieniają technologii, są dwie konsekwencje: 

a) Y* = const. tzn., ze w całym okresie dostosowania produkcja potencjalna nie ulega zmianie 

b) każdy przyrost produkcji wymaga zwiększenia zatrudnienia


Ekspansja monetarna (tzn. BC ↗M) 

KRÓTKI OKRES (tzn. pierwszy, drugi rok od ↗M) 

BC ↗M ↘ i ↗ I ↗ AD ↗ Y ↗ zapotrzebowanie na 

Materiały 

↗ P m 

pracowników 

↗ W (ale powoli, zgodnie ze 

stawkami w kontraktach) 

↘u 

↗ kosztów produkcji 

Skutki ekspansji monetarnej w krótkim okresie: 

Lepkośd 

płac 

i cen 

Pozytywne: 

↗ P (ale powoli) 

1) ↗ Y w krótkim okresie ekspansja monetarna jest zwykle skuteczna, gdyż 

2) ↘u najczęściej procentowy wzrost produkcji > % wzrostu cen 

Negatywne: 

1) ↗ P 

Długookresowe kontrakty wolno rosną płace (jeśli płace są istotnym 

elementem kosztów) wolno ↗ koszty produkcji wolno ↗ P 

(% wzrost Y) > (% wzrost P) ↗ skuteczności ekspansji w krótkim okresie 

Z tego wynika, że jeżeli jest mała wrażliwośd płac na wzrost zatrudnienia (na wzrost popytu, 

zapotrzebowania na pracowników) to ceny rosną wolno i rośnie skutecznośd ekspansji monetarnej. 

Ilustracja graficzna obrazuje wpływ na skutecznośd ekspansji monetarnej wywierany przez 

wrażliwośd płac na zmianę (Wzrost) zatrudnienia. 

Wrażliwośd płac na zmianę zatrudnienia wpływa na nachylenie krzywej AS


Duża wrażliwośd płac na zmianę zatrudnienia 

Mała wrażliwośd płac na zmianę zatrudnienia 

P 

AS 0 

P 

P 1 1 

ΔP 

P 0 0 AD 1 

AD 0 

Y 0 =Y* Y 1 Y 

P 1 

AS 0 

ΔP 1 AD 1 

P 0 0 

AD 0 

Y 0 =Y* Y 1 Y 

OKRES ŚRODKOWY (tzn. trzeci, czwarty, piąty rok od ↗M) 

Skooczyły się wcześniej podpisane kontrakty płacowe. W negocjacjach związki zawodowe 

uwzględniają: 

1) sytuację na rynku pracy tzn. u < u* (czyli podaż pracy < popyt na pracę) 

2) ↗P 

Więc w nowych kontraktach istotny wzrost płac (↗W) istotnie rosną koszty produkcji 

↘ zatrudnienie 

↗P 

P E 

↘ Y 

AS 2 AS 1 AS 0 

E 

P 1 2 1 

P 0 0 AD 1 

AD 0 

Y 0 =Y* Y 1 Y 

↗ u (ale nadal u < u*) 

Ale nadal popyt na pracę jest większy od 

podaży pracy, co powoduje, że w 

następnych negocjacjach płacowych 

związki zawodowe będą żądad podwyżek 

płac; wzrost płac zwiększa koszty 

produkcji (graficznie przesunięcie AS w 

lewo). Wzrost płac będzie trwał dopóki u 

nie wróci do naturalnej. (dopóki podaż 

pracy nie zrówna się z popytem na 

pracę, innymi słowy dopóki na rynek 

pracy nie wróci równowaga) 

DŁUGI OKRES (tzn. więcej niż 5 lat od ↗ M) 

w długim okresie kooczy się proces dostosowywania gospodarki do ekspansji monetarnej. 

Gospodarka osiąga nową równowagę długoterminową w punkcie „E” tzn.: 

a) Y E = Y* (produkcja bieżąca wróciła do potencjalnej) 

b) u E = u*


skutki ekspansji monetarnej w długim okresie 

1. Nie ma wzrostu produkcji bieżącej, w długim okresie 

Y E = Y* = Y 0 ΔY = 0 

2. Nie ma spadku bieżącej stopy bezrobocia 

u E = u* = u 0 Δu = 0 

3. Wzrost cen 

P E > P 0 

4. Wzrost płac nominalnych (wynagrodzenie) 

W E > W 0 

5. Wzrost płac nominalnych jest taki sam jak wzrost cen i w konsekwencji płace realne są stałe 

nie ma wzrostu poziomu życia 

WNIOSEK ostateczny ekspansja monetarna nie jest skuteczna w długim okresie 

Ostateczny wniosek jest taki pesymistyczny, ponieważ przyjęliśmy założenie że firmy nie 

wprowadzają nowoczesnej technologii. Jeśli gospodarka jest silnie innowacyjna to pojawia się pewien 

przyrost produkcji bieżącej w dłuższym okresie. 

1. zał.: firmy nie wprowadzają 

nowych technologii 

Y* = const. 

2. zał.: firmy wprowadzają nowe 

technologie ↗ Y* 

Y 

Y 

Y 

Y 

Y* 

E 

Y* Y*=const. 

0 E 

0 

t 0 t E czas 

t 0 t E czas 

Data 

ekspansji 

monetarnej 

np. 7 lat 

Zakooczenie 

dostosowania 

gospodarki 

np. 7 lat 

Jeśli Y* = const. to w długim okresie ΔY=0, nie 

ma żadnej skuteczności ekspansji monetarnej w 

długim okresie. 

Jeśli ↗ Y* to w długim okresie ΔY>0. Jest pewna 

skutecznośd ekspansji monetarnej. 

Reakcje gospodarki na negatywny szok podaży 

Negatywny szok podaży jest wywołany gwałtownym i wysokim wzrostem kosztów produkcji w całej 

gospodarce. Najczęściej takie szoki są spowodowane wzrostem cen podstawowych surowców 

(najsłynniejsze szoki to kryzysy energetyczne w latach 70-tych). Pozytywne szoki podaży są 

spowodowane dużym obniżeniem kosztów w całej gospodarce powodem są: 

1) duże obniżki cen podstawowych surowców 

2) wprowadzenie na szeroką skalę nowoczesnej technologii, która obniża koszty produkcji 

REAKCJE GOSPODARKI NA NEGATYWNY SZOK PODAŻY SPOWODOWANY DUŻYM I 

GWAŁTOWNYM WZROSTEM CEN PODSTAWOWYCH SUROWCÓW


Założenia: 

1) przed szokiem gospodarka była w równowadze długookresowej (na wykresie pkt.0) tzn. 

Y 0 = Y* u 0 = u* 

2)firmy nie zmieniają technologii tzn. Y* = const. 

3) nie ma zmiany polityki monetarnej ani fiskalnej, czyli paostwo nie interweniuje 

P 


P 1 1 

P 2 2 

P 0 0 

AD 0 

Y 1 Y 2 Y 0 =Y* 

u=u* 

Y 

1. Krótki okres (pierwszy, drugi rok od ↗P m ) 

Gwałtowny i wysoki ↗P m gwałtowny i wysoki wzrost kosztów 

produkcji w całej gospodarce 

Skutki w krótkim okresie: 

↘ Y ↗ u 

ale W = cos nt. 

ponieważ obowiązują wcześniej 

podpisane kontrakty płacowe 

↗ u wysokie bezrobocie 

+ stagflacja 

↗ P wysoka inflacja 

Czy po negatywnym szoku podaży gospodarka może wrócid do równowagi długookresowej w 

jakiej była przed szokiem, jeśli firmy nie zmieniają technologii a paostwo nie interweniuje? 

2. Środkowy okres (trzeci, czwarty, piąty rok od ↗ P m ) 

Skooczyły się wcześniej podpisane kontrakty płacowe. W negocjacjach związki zawodowe 


↗ P 

1) sytuację na rynku pracy, czyli u > u* tzn. podaż pracy > popyt na pracę 

2)↗ P 

Więc związki zawodowe są w trudnej sytuacji, gdyż pracownicy z powodu wzrostu cen odczuli 

spadek płący realnej i oczekują wzrostu płac nominalnych, ale w sytuacji stagflacji wzrost płac 

oznaczałby tylko jej pogłębienie, zatem: 

związki powinny zgodzid się na obniżki płac (↘W) ↘ kosztów produkcji ↗ Y ↘ u


↘P 

ale nadal u>u* 

W kolejnych negocjacjach związki zawodowe nadal powinny godzid się na obniżkę płac (teraz 

decyzja jest łatwiejsza, bo spadły ceny). Płace nominalne powinny spadad dopóki bieżąca stopa 

bezrobocia nie wróci do naturalnej, czyli dopóki nie wróci równowaga na rynku pracy. 

3. Długi okres (więcej niż 5 lat od ↗ P m ) 

Gospodarka wraca do początkowej równowagi długookresowej, tzn.: 

Y dł.okres. = Y* u dł.okres. = u* 

Skutki w długim okresie: 

1) Produkcja bieżąca wróciła do produkcji początkowej 

Y dł.okres. = Y* = Y 0 

2) Bieżąca stopa bezrobocia wróciła do naturalnej stopy bezrobocia 

u dł.okres. = u* = u 0 

3) Ceny wróciły do początkowego poziomu 

P dł.okres. = P 0 

4) Spadek płac nominalnych (wynagrodzeni) 

W dł.okres. < W 0 

5) Spadek płac realnych, czyli spadek poziomu życia 

Reakcja gospodarki na wprowadzenie na szeroką skalę nowoczesnych 

technologii 

P AS 0 


P 0 0 

P 1 1 

P 2 2 

P E 

E 

AD 0 

Y=Y 0 * Y 1 Y 2 Y E *=Y E Y 

u=u* 

założenie: przed wprowadzeniem nowoczesnej technologii w gospodarce była równowaga 

długookresowa, tzn.: Y 0 = Y* u 0 = u* 

1. Krótki okres (pierwszy, drugi rok od wprowadzenia nowoczesnej technologii)


UWAGA: nie zajmujemy się źródłami finansowania nowoczesnych technologii, a jedynie 

reakcją gospodarki na ich wprowadzenie) 

Wprowadzenie nowoczesnej technologii 

w całej gospodarce 

↗u 

(postęp technologiczny 

jest pracooszczędny, więc 

może pojawid się 

bezrobocie strukturalne) 

Skutki w krótkim okresie: 

Pozytywne: 

1) ↗ Y 

2) ↘ u 

Negatywne: 

1) ↗ u 

↘ koszty produkcji ↘ P 

↗Y 

ale W = const., bo obowiązują 

wcześniej podpisane kontrakty 

2. Średni okres (trzeci, czwarty, piaty rok od wprowadzenia nowoczesnej technologii) 

Kooczą się kontrakty i w negocjacjach związki zawodowe uwzględniają: 

a) sytuację na rynku pracy : u>u* (głównie z powodu niskiego zapotrzebowania na pracę nisko 

wykwalifikowaną) 

b) ↘ P 

w nowych kontraktach prawdopodobnie płace dla pracowników wykwalifikowanych wzrosną, 

niekoniecznie wysoko, ponieważ spadły ceny, natomiast dla pracowników 

niskowykwalifikowanych spadną prawdopodobnie średnia płaca w gospodarce spadnie ↘W 

↘ kosztów produkcji 

Jeśli pracownicy wcześniej zwolnieni 

zdążyli już zmienid swoje kwalifikacje to 

↗ zatrudnienia ↗ Y 

↘ P 

↘u ale nadal częśd pracowników wcześniej 

zwolniona nie zmieniła kwalifikacji i nie może 

znaleźd zatrudnienia, co powoduje, że płace 

dla pracy niskowykwalifikowanej nadal 

powinny spadad, spadek płac skooczy się, gdy 

bieżąca stopa bezrobocia wróci do naturalnej 

3. Długi okres (więcej niż 5 lat od wprowadzenia nowoczesnej technologii) 

Gospodarka osiąga nowy punkt równowagi długookresowej (pkt. E), tzn.: 

a) Y E = Y E * nastąpił wzrost produkcji potencjalnej z powodu wprowadzenia innowacji 

b) u = u* 

Skutki wprowadzenia nowoczesnej technologii w długim okresie 

1) Wzrost produkcji potencjalnej 

Y E * > Y 0 *


2) Wzrost produkcji bieżącej 

Y E > Y 0 

3) Powrót bieżącej stopy bezrobocia do naturalnej – przy założeniu, że wszyscy pracownicy 

są w stanie dostosowad swoje kwalifikacje do nowoczesnej technologii 

u E = u* 

4) Nastąpił spadek średniej płacy nominalnej (spowodowany przede wszystkim spadkiem 

płac pracowników o niskich kwalifikacjach) 

W E < W 0 

5) Nastąpił spadek cen 

P E 

6) Prawdopodobnie spadek cen będzie równy spadkowi płacy nominalnej w 

konsekwencji średnia płaca realna jest na stałym poziomie (W/P = const.) 

Oczekiwania inflacyjne 

Wzrost oczekiwao inflacyjnych 

Obrona przed oczekiwanym wzrostem cen w następujący sposób: 

1) konsumenci ↗ popyt konsumpcyjny ↗ ceny dóbr konsumpcyjnych 

↗ ogólny 

poziom 

cen 

2) firmy ↗ zapasy dóbr inwestycyjnych (materiały, surowce) ↗ ceny materiałów 

3) pracownicy ↗ płace ↗ koszty produkcji firmy ↗ ceny 

4) banki ↗ stopy procentowe kredytów ↗ koszty obsługi wcześniej 

zaciągniętych kredytów ↗ koszty produkcji ↗ ceny 

↗ inflacji 

Sposoby formułowania oczekiwao inflacyjnych: 

1. Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne 

Przeszłośd wpływa na przyszłośd tzn. stopy 

inflacji w przeszłości wpływają na oczekiwaną 

stopę inflacji w przyszłości 

2. Racjonalne oczekiwania inflacyjne 

Przeszłośd nie wpływa na przyszłośd, dlatego tez 

stopa inflacji nie ma wpływu na oczekiwaną 

stopę inflacji w przyszłości 

Założenia teorii racjonalnych oczekiwao: 

1. Ludzie nie popełniają systematycznych błędów, tzn. potrafią dostrzec błędy które popełnili w 

przeszłości i nie popełniają ich w przyszłości. 

wysoka inflacja w przeszłości była wynikiem błędów ekonomicznych np. nadmiernej ekspansji 

monetarnej, dużego deficytu budżetowego. Te błędy nie będą powtórzone w przyszłości. 

Zatem nie ma znaczenia jaka była inflacja w przeszłości. Inflacja w przyszłości będzie zależała 

od sytuacji gospodarczej w przyszłości i błędów popełnionych w przyszłości. 

2. Łatwy i tani dostęp do informacji potrzebnych do formułowania prognoz gospodarczych. 

Aby sformułowad oczekiwania w sposób racjonalny potrzebne są dwa elementy:


a) Informacje dotyczące sytuacji gospodarczej w przyszłości np.: 

- założenia dla polityki monetarnej w następnych latach 

- projekt budżetu paostwa 

- prognozy cen podstawowych surowców 

- stawki płacone w nowych kontraktach 

- wydajnośd pracy prognozowana 

- prognoza koniunktury na świecie 

- prognozy kursów walutowych 

- itp. 

b) Wiedza na temat funkcjonowania gospodarki i przyczyn wywołujących inflację 

Wpływ sposobu formułowania oczekiwao na skutecznośd polityki makroekonomicznej szczególnie 

monetarnej. 

Jeżeli oczekiwania sformułowane są adaptacyjnie to ekspansja jest skuteczna w krótkim okresie, ceny 

rosną wolniej niż produkcja. 

Jeżeli oczekiwania formułowane są racjonalnie to zwolennicy tej teorii twierdzą, że ekspansja 

monetarna jest nieskuteczna nawet w krótkim okresie, ponieważ ludzie rozumieją skutki ekspansji 

monetarnej i wiedzą, ze wzrost podaży pieniądza doprowadzi do wzrostu cen, więc zaczynają się 

natychmiast bronid przed oczekiwanym wzrostem cen i w konsekwencji inflacja idzie w górę bardzo 

szybko. 

Zwolennicy tej teorii twierdzą, że skutecznośd ekspansji monetarnej w krótkim okresie BC może 

osiągnąd jedynie oszukując społeczeostwo, czyli robiąc tzn. „niespodziankę inflacyjną”. 

BC ogłasza, ze będzie utrzymywał inflację na niskim poziomie. 

Przyczyny inflacji: 

A. Popytowe przyczyny inflacji: 

1. Nadmierna ekspansja monetarna 

BC ↗M ↘i (tanie kredyty) 

2. Ekspansja fiskalna prowadząca do dużego ↗AD firmy ↗ceny ↗inflacja 

deficytu budżetowego (powyżej 3% PKB) 

3. Wzrost oczekiwao inflacyjnych ↗ popyt 

konsumpcyjny i na materiały 

B. Podażowe (czyli kosztowe) przyczyny inflacji: 

1. Duży ↗ cen podstawowych surowców 

2. Wzrost płac szybszy niż wzrost wydajności pracy 

3. Wzrost oczekiwao inflacyjnych 

↗ płace 

↗ stopy % kredytów 

↗ koszty obsługi wcześniej 

zaciągniętych kredytów 

szczególnie niebezpieczna jest tzw. inflacyjna spirala 

płac i cen, gdyż zwykle prowadzi do hiperinflacji 

(miesięczna stopa inflacji jest dwucyfrowa) 

4. Wzrost cen podstawowych walut, czyli wzrost 

kursów walutowych 

↗ koszty produkcji 

firmy ↗ ceny 

↗ inflacja


Metody walki z inflacją 

1. Restrykcje monetarne 

BC ↘M ↗ i (drogie kredyty) 

2. Jeśli inflacja jest wysoka to same restrykcje monetarne ↘AD firmy wolno ↘ceny 

nie wystarczają, konieczne są również restrykcje 

spadek inflacji (dezinflacja) 

fiskalne (rząd ↘ G, ↘ TR, ↗t) 

3. Jeżeli jest wysoka inflacja to dodatkowo można zastosowad politykę dochodową, czyli przy 

pomocy administracyjnych nakazów lub zakazów zahamowad wzrost płac (bardzo wielu 

ekonomistów jest przeciwnych tej polityce, ponieważ przestaje działad rynek – prawo popytu 

i podaży) 

np. w Polsce w pierwszych latach transformacji był wprowadzony w Polsce specjalny podatek 

od ponadnormatywnych wynagrodzeo (popiwek) 400% 

4. ↗ wiarygodnośd BC, aby tłumid oczekiwania inflacyjne 

Walka z inflacja, czyli proces dezinflacji jest skuteczny gdy: 

 

 

Jest duża wiarygodnośd BC 

Płace, emerytury, renty nie są indeksowane wskaźnikiem inflacji (indeksacja oznacza, 

że płace, emerytury rosną automatycznie w ustalony procent powyżej inflacji). 

Sposoby walki z inflacją 

Według monetarystów w długim okresie 

(stopa inflacji = stopa wzrostu podaży pieniądza) 

- stopa wzrostu podaży pieniądza 

Zatem jeżeli BC zmieni po okresie dostosowania gospodarki (oczywiście pod 

warunkiem, że w całym okresie dostosowania gospodarki do nie było żadnych zakłóceo w 

gospodarce) 

I. Gwałtowne ograniczenie inflacji, 

tzw. „cold turkey” 

BC w pierwszym okresie realizacji programu 

antyinflacyjnego ↘ do poziomu docelowego 

( ). Następnie utrzymuje ją na tym poziomie 

docelowym do kooca programu antyinflacyjnego 

ZALETY: w początkowym okresie realizacji 

programu następuje wyraźny spadek inflacji co 

zwiększa wiarygodnośd całego programu, a to z 

kolei tłumi oczekiwania inflacyjne; spadek 

oczekiwao inflacyjnych ułatwia walkę z inflacją w 

dalszej części realizacji programu 

WADY: głębsza recesja, duży spadek produkcji, 

II. Stopniowe ograniczenie inflacji, 

tzw. „gradualizm” 

BC w całym okresie realizacji programu 

stopniowo obniża stopę wzrostu podaży 

pieniądza do poziomu docelowego 

ZALETY: recesja jest płytsza niż w pierwszym 

wariancie, mniejszy spadek produkcji, mniejszy 

wzrost bezrobocia, ale jest płytsza, może 

utrzymad się dłużej 

WADY: w pierwszym okresie realizacji projektu


duży wzrost bezrobocia, ale recesja nie powinna 

trwad długo 

antyinflacyjnego spadek inflacji nie jest duży co 

może podważyd wiarygodnośd programu. Jeśli 

wzrosną oczekiwania inflacyjne cały program 

może okazad się klęską i inflacja nie spadnie do 

poziomu docelowego. 

Stopa wzrostu podaży pieniądza 

Stopa inflacji 

cold turkey 

gradualizm 

cold 

turkey 

gradualizm 

Y 

Y 0 -- 

t 0 t’ czas 

gradualizm 

t 0 t’ czas 

cold 

turkey 

t 0 t’ czas


Prawdopodobnie 11.12.2008 

Dostosowanie gospodarki do restrykcji monetarnych z uwzględnieniem 

oczekiwań inflacyjnych. 

Założenia: 

Przed restrykcjami monetarnymi gospodarka była w równowadze długookresowej, tzn.: 

Y 0 = Y* 

u 0 = u* 

0 = m 0 

Firmy nie zmieniają technologii, czyli przez dłuższy czas Y* = const. 

W całym procesie dostosowawczym nie ma żadnych innych zakłóceo w gospodarce 

Pomijamy wpływ oczekiwao inflacyjnych na popyt, uwzględniamy wpływ jedynie na podaż 

(AS) – głównie na płace 

Oczekiwania formułowane są adaptacyjnie, i to w najprostszy sposób, tzn. jeśli w poprzednim 

okresie był spadek inflacji to oczekujemy, że inflacja będzie nadal spadała 

Jeśli ↘ ↘ ( - oczekiwana stopa inflacji) 

↗ ↗ 

Dochody zarobione w gospodarce w okresie poprzednim (t-1) wpływają na bieżącą zmianę 

zagregowanego popytu 

Jeśli ↗Y t-1 ↗AD t 

↘Y t-1 ↘AD t 

Y* AS 0 AS 1 

AS 2 AS 4 

0=m 0 

0 

Y < Y* 

> E 

Y > Y* 

> E 

=Δm AD 0 

1 

4 

cel=m cel 

2 

E 

AD 4 

– inflacja długoterminowa 

Y < Y* 

< E 

3 AD 1 

AD 3 

AD 2 

Y > Y* 

< E 

Y 0 = Y*= Y E 

Yu* u 0 = u*= u E Y>Y* u


Restrykcje monetarne, tzn. ↘m 

KROK 1 

BC ↘ m (od m 0 do m cel ) ↗ i ↘ I ↘ AD ↘ Y ↘ zapotrzebowanie na 

pracowników 

materiały 

↗ u ↘ W ↘ P m 

↘ koszty produkcji 

↘ P 

↘ inflacja 

(w pierwszym kroku przesuwamy wyłącznie AD, krzywa AS się nie zmienia, ponieważ w krótkim 

okresie obowiązują jeszcze wcześniej podpisane kontrakty płacowe i płace spadają powoli, jest 

powolny spadek kosztów produkcji) 

Skutki po kroku 1. (między punktem „0” a „1”) 

KROK 2. 

↘ Y 

Spadły dochody (↘ Y) w okresie poprzednim 

(krok 1) zatem w okresie bieżącym (krok 2) 

↘ AD 

(graficznie AD w lewo) 

↘ 

W okresie bieżącym ↘ 

w negocjacjach związki zawodowe uwzględniają 

to, że: 

1) u > u* 

2) ↘ 

Więc w nowych kontraktach związki zawodowe 

powinny zgodzid się na obniżkę płac (↘ W) 

powoduje to ↘ kosztów produkcji w całej 

gospodarce 

(graficznie krzywa AS w prawo) 

Skutki po kroku 2. (między punktem „1” a „2”) 

↗ Y 

↘ 

KROK 3. 

↗ dochodów (↗ Y) w okresie poprzednim 

(krok 2) powoduje ↗ zagregowanego popytu 

(↗ AD) w okresie bieżącym (krok 3) 

(graficznie AD w prawo) 

↘ inflacji (↘ ) w okresie poprzednim powoduje 

↘ oczekiwao inflacyjnych (↘ ) w okresie 

bieżącym. W negocjacjach związki zawodowe 

uwzględniają:


Skutki po kroku 3 (między punktem „2” a „3”) 

↗ Y 

↘ 

1) wysokie bezrobocie u > u* 

2) ↘ 

Więc związki zawodowe powinny się zgodzid na 

↘ W ↘ kosztów produkcji w całej gospodarce 

(graficznie AS w prawo) 

KROK 4 

Znaczny ↗ dochodów (↗ Y) w okresie 

poprzednim (krok3) powoduje znaczny ↗ 

zagregowanego popytu (↗ AD) w okresie 

bieżącym (krok4) 

(graficznie AD w prawo) 

Skutki po kroku 4. (między „3” a „4”) 

↗ Y 

↗ 

↘ inflacji (↘ ) w okresie poprzednim powoduje 

↘ oczekiwao inflacyjnych (↘ ) w okresie 

bieżącym. W negocjacjach związki zawodowe 


1) bezrobocie niewiele > u* 

2) ↘ (ale niewiele) 

Więc związki zawodowe powinny się zgodzid na 

↘ W ale niewielkie mały ↘ kosztów produkcji 

w całej gospodarce 

(graficznie AS w prawo) 

O 

E 

ekspansja 

restrykcja 

E 

O 

Obniżenie stopy wzrostu podaży pieniądza (↘ m), czyli restrykcje monetarne uruchamiają proces 

dostosowywania gospodarki do nowego poziomu równowagi długookresowej( na rysunku pkt. E). 

Gospodarka dochodzi do nowej równowagi poprzez oscylacje bieżącej produkcji i inflacji wokół 

produkcji potencjalnej oraz inflacji długookresowej. Na ścieżce dostosowawczej (przejście od „0” do 

„E”) występują równe okresy i


Powiązania międzynarodowe (gospodarka otwarta) 

Każdy kraj powiązany jest z zagranicą dwoma kanałami: 

1) poprzez handel zagraniczny 

2) poprzez przepływ kapitału 

Powiązania te odzwierciedlone są w bilansie płatniczym (BP) 

BP to zestawienie wszystkich transakcji danego kraju z zagranicą 

BP składa się z dwóch podstawowych rachunków: 

- rachunek bieżący 

- rachunek finansowy (przepływ kapitału) 

18.12.2008 

BP= Rachunek bieżący + 

1. Ex – eksport dóbr i usług 

Im – import dóbr i usług 

Nx = Ex – Im wynik 

handlu zagranicznego = 

saldo handlu zagranicznego 

= eksport netto 

2. Dochody 

a) cudzoziemców przesyłane 

z Polski za granicę 

b) Polaków i firm polskich 

przesyłane z zagranicy do 

Polski 

3. Odsetki od kredytów 

Rachunek finansowy 

A. Przepływ kapitału długookresowego 

1) kredyty zaciągnięte i udzielone 

bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) 

Inwestorzy zagraniczni kupują istniejące przedsiębiorstwa 

???? , poprzez zakup akcji, zakładają przedsiębiorstwa od 

podstaw, kupują ziemie, nieruchomości 

- celem jest prowadzenie działalności gospodarczej. 

Czynniki wpływające na bezpośrednie inwestycje 

zagraniczne: 

- system podatkowy 

- specjalne strefy ekonomiczne 

- infrastruktura 

- koszty pracy 

- ilośd siły roboczej 

- kwalifikacje 

- czy można kupid grunt 

- biurokracja przy zakładaniu firm 

- poziom korupcji 

BIZ są czynnikiem długookresowego wzrostu 

gospodarczego. 

B. Przepływ kapitału krótkookresowego 

Pośrednie inwestycje zagraniczne (GUS w BP używa nazwy 

„zagraniczne inwestycje portfelowe”, a media używają 

określenia „kapitał spekulacyjny”) 

Inwestorzy zagraniczni kupują papiery wartościowe na 

krótki okres, najczęściej obligacje skarbowe, jeśli kupują 

akcje to nie po to by prowadzid działalnośd gospodarczą,


jak w przypadku BIZ, ale po to by sprzedad je z zyskiem w 

krótkim okresie. Przepływ kapitału krótkookresowego 

może silnie destabilizowad gospodarkę. 

Podstawowym czynnikiem, który oddziałuje na przepływ 

kapitału krótkookresowego jest różnica między krajową 

rynkową stopą procentową (i) a średnią rynkową stopą 

procentową za granicą (i j ) 

i – rynkowa stopa % = średnie oprocentowanie 

obligacji w Naszym kraju 

i j – średnia rynkowa stopa % za granicy = średnie 

oprocentowanie obligacji w innych krajach 

1. Jeśli i > i j inwestorzy zagraniczni kupują nasze 

obligacje skarbowe napływ zagranicznego 

kapitału krótkookresowego (w BP rosną zagraniczne 

inwestycje portfelowe) ↗ podaż obcych walut w 

naszych bankach tzn. na naszym rynku walutowym 

2. Jeśli i 

obligacje skarbowe i wycofują swój kapitał z naszego 

kraju odpływ zagranicznego kapitału 

krótkookresowego (w BP spadają zagraniczne 

inwestycje portfelowe) ↘ podaż obcych walut w 

naszych bankach, czyli na naszym rynku walutowym


Spis treści 

Produkt Krajowy Brutto ........................................................................................................................... 1 

Nominalny PKB .................................................................................................................................... 2 

Realny PKB ........................................................................................................................................... 2 

PNB produkt narodowy brutto ............................................................................................................ 3 

LICZENIE PKB – 3 metody .................................................................................................................... 3 

Metoda strumienia produktu .......................................................................................................... 3 

Metoda strumienia dochodów i kosztów ........................................................................................ 4 

PKB jako suma wartości dodanej..................................................................................................... 5 

Inflacja ..................................................................................................................................................... 5 

Wskaźnik cen konsumpcyjnych – 1. Miernik inflacji ........................................................................... 5 

Miesięczna inflacja .............................................................................................................................. 5 

Średnioroczna inflacja ......................................................................................................................... 6 

Deflator PKB – 2. Miernik inflacji ......................................................................................................... 6 

Inflacja bazowa .................................................................................................................................... 6 

Bezrobocie ............................................................................................................................................... 6 

Równowaga na rynku dóbr i usług .......................................................................................................... 6 

3 sektory rynku .................................................................................................................................... 7 

Okres recesji ............................................................................................................................................ 8 

John Keynes ......................................................................................................................................... 8 

Równanie produkcji (dochodu, Y) ................................................................................................... 9 

Funkcja zagregowanego popytu .................................................................................................... 11 

Równanie poziomu produkcji (dochodu, Y) .................................................................................. 11 

Interwencjonizm paostwowy – działanie mnożnika wydatków ........................................................ 11 

Formy mnożnika wydatków i czynniki na niego wpływające ........................................................ 13 

Omówienie modelu IS-LM ................................................................................................................. 14 

Równowaga na rynku dóbr i usług c.d. ................................................................................................. 14 

Funkcja konsumpcji ........................................................................................................................... 15 

Funkcja inwestycji prywatnych .......................................................................................................... 15 

Wydatki autonomiczne = const. .......................................................................................... 15


Wyprowadzenie równania krzywej IS ........................................................................................... 15 

Równowaga na rynku pieniądza ............................................................................................................ 16 

Podaż pieniądza ................................................................................................................................. 16 

Czynniki wpływające na podaż pieniądza w gospodarce .............................................................. 17 

Decyzje portfelowe banków .......................................................................................................... 17 

działanie mnożnika depozytów ..................................................................................................... 18 

Narzędzia BC stosowane przy prowadzeniu polityki monetarnej: ........................................................ 20 

Operacje otwartego rynku ................................................................................................................ 20 

Rezerwy obowiązkowe ...................................................................................................................... 22 

Operacje kredytowo – depozytowe .................................................................................................. 22 

Popyt na pieniądz .................................................................................................................................. 23 

Model IS – LM ........................................................................................................................................ 25 

Dostosowanie gospodarki do ekspansji fiskalnej przy założeniach modelu IS-LM ........................... 27 

Efekt wypychania jako negatywny skutek ekspansji fiskalnej ........................................................... 30 

Warunki skuteczności polityki makroekonomicznej w krótkim czasie.................................................. 31 

Ekspansja monetarna .................................................................................................................... 32 

TEST: .................................................................................................................................................. 33 

Warunki skuteczności ekspansji fiskalnej (budżetowej) w krótkim okresie ...................................... 33 

Efekt wypychania ........................................................................................................................... 34 

Pułapka płynności .......................................................................................................................... 34 

Przypadek klasyczny ...................................................................................................................... 34 

Dwa skrajne przypadki skuteczności ekspansji fiskalnej ................................................................... 35 

Maksymalna skutecznośd .............................................................................................................. 35 

Brak skuteczności .......................................................................................................................... 35 

Dwa skrajne przypadki skuteczności ekspansji monetarnej ............................................................. 36 

Maksymalna skutecznośd .............................................................................................................. 36 

Brak skuteczności .......................................................................................................................... 36 

Polityka mieszana – Policy mix .............................................................................................................. 37 

Zmiany struktury gospodarki ......................................................................................................... 37 

Bezrobocie i inflacja ............................................................................................................................... 37 

Krzywa Philipsa .................................................................................................................................. 38 

Związek inflacji z bezrobociem w krótkim okresie ........................................................................ 38 

Cykl koniunkturalny w gospodarce rynkowej........................................................................................ 40 

Czynniki wpływające na naturalną stopę bezrobocia ....................................................................... 41 

Mechanizm rynkowy doprowadzający do równowagi na rynku pracy ......................................... 41


Krzywa Philipsa w krótkim okresie ................................................................................................ 42 

Związek między inflacją a bezrobociem w długim okresie ............................................................ 42 

Szybkośd reakcji płac na zakłócenia w gospodarce ........................................................................... 43 

Związek między zatrudnieniem a średnią płacą nominalną w gospodarce .................................. 44 

Model AS – AD ...................................................................................................................................... 45 

Reakcje gospodarcze ............................................................................................................................. 46 

Ekspansja monetarna (tzn. BC ↗M) .............................................................................................. 47 

Reakcje gospodarki na negatywny szok podaży .................................................................................... 49 

Reakcja gospodarki na wprowadzenie na szeroką skalę nowoczesnych technologii ................... 51 

Oczekiwania inflacyjne ...................................................................................................................... 53 

Metody walki z inflacją ...................................................................................................................... 55 

Sposoby walki z inflacją ..................................................................................................................... 55 

Dostosowanie gospodarki do restrykcji monetarnych z uwzględnieniem oczekiwao inflacyjnych. . 57 

Restrykcje monetarne, tzn. ↘m .................................................................................................... 58 

Powiązania międzynarodowe (gospodarka otwarta) ............................................................................ 60

Makroekonomia FiR ZIF - Wrzuta.pl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?