Polscy seryjni mordercy i inni - Wrzuta.pl

1 

Fragmenty książek udostępnione zostały przez wydawnictwo PROMETEUSZ. Wszystkie mogą być legalnie przetwarzane 

(prometeusz.wydawnictwo@wp.pl) 

POLSCY SERYJNI MORDERCY (wyd. 2009) 

Wstęp 

Wprowadzenie 

Dzieciństwo seryjnych morderców 

Elementy psychopatologii sprawców 

Motywacja seryjnych morderców 

Studia przypadków 

Tadeusz Ołdak (IV-V 1950) 

Władysław Mazurkiewicz (1943-1955) 

Władysław Baczyński (1946-1957) 

Stefan Rachubiński (1965-1966) 

Karol Kot (1964-1966) 

Bogdan Arnold (1966-1967) 

Stanisław Modzelewski (1952-1967) 

Zdzisław Marchwicki (1953-1970) 

Wiesław Cieszkowski (1976-1978) 

Joachim Knychała (1974-1982) 

Paweł Tuchlin (1975-1983) 

Mariusz Trynkiewicz (1988) 

Leszek Pękalski (1984 - 1992) 

Doniesienia 

Jan Małek (>1886) 

Rutschuc (>1926) 

Józef Cyppek (>1957) 

Stefan Boryczko (1957-1965) 

Lucjan Staniak (1964-1967) 

Józef Ożóg (1964-1971) 

Józef Pluta (1979) 

Henryk Dębski (1980-1981) 

Julian Kołtun (1980-1981) 

Grzegorz Tyklewicz (>1982) 

Mieczysław Zub (1977-1983) 

Edmund Kolanowski (>1970-1983) 

Waldemar Szczepiński (1983-1984) 

Sławomir Połeć (>1988

2 

Elementy psychopatologii sprawców (fragment) 

W narcyzmie złośliwym superego jest w największym stopniu zdefektowane. Pierwotnie, istniejące w nim prymitywne impulsy, 

nie zostały skonfrontowane z obiektami dobrymi, wspierającymi (mówiąc po ludzku, z kochającymi rodzicami), których cechy zostałyby 

zaintrojektowane przez dziecko i stanowiłyby przeciwwagę dla impulsów prześladowczych i agresywnych. Jest to pierwszy 

element, który wskazuje w rozwoju psychopatii na brak opieki i zaspokajania potrzeb małego dziecka. Każdy psychopata był od 

pierwszego miesiąca życia zaniedbywany. Jego potrzeby niezaspokajane. W kształtującym się w takich warunkach superego (nośnik 

kultury, sumienie, ja idealne) małego dziecka, nie wykształcają się warstwy dostatecznie hamujące te prymitywne impulsy, są więc 

one projektowane na otoczenie, które w oczach dziecka staje się zagrażające, niezaspakajające, złe, prześladujące, wrogie. Utrwalenie 

się takiej struktury może prowadzić do paranoidalności (lęk będący skutkiem projekcji) i zgeneralizowanej agresywności (otoczenie 

jest wrogie, może tylko krzywdzić etc.). 

Superego tego rodzaju pozbawione jest również zdolności do samoregulacji etycznej, do empatii, a nawet do określania tożsamości 

indywidualnej. Poza superego istnieje jeszcze jednak kształtujące się cały czas „ja” (indywidualność, obraz własnej osoby - ego). 

W zrozumieniu tej całej patologii należy skupić się na tym, że u osób doświadczających skrajnych przejawów frustracji (od zaniedbania 

do przemocy) w dzieciństwie, z uformowanym przez to surowym superego, rzeczywisty świat zewnętrzny staje się podrzędny 

względem ich wyobrażeń na jego temat, które perceptowane są przez pryzmat tych doświadczeń, a w rezultacie, ukształtowanych już 

struktur psychicznych. Zatem świat nie jest odbierany obiektywnie, lecz oceniany jest wysoce subiektywnie, a ocena ta jest zdominowana 

przez wątki agresywne (lękowe). W tym miejscu łatwiej odpowiedzieć sobie na pytanie, czemu psychopata, atakuje innych bez 

wyrzutów sumienia i czemu ten schemat powiela. Jest tak, bo on żyje w „innym świecie”, w takim, w którym każdy człowiek może 

mu zrobić to, co robi innym on sam. Tylko tego oczekuje po innych ludziach (co otrzymał od rodziców) i tylko na tego typu sygnały 

zwraca uwagę – sygnały zagrożenia. Nie potrafi kochać i przyjmować miłości. Jest nastawiony roszczeniowo (wielkościowość), lękowo 

– ostrożny (paranoidalność), agresywnie (sadyzm) i zawistnie (nienawiść). Ale jeszcze nie jest to seryjny morderca. 

Bogdan Arnold 

Katowice (1966-1967) 

Bogdan Arnold urodził się w 1933 roku, w Kaliszu. Pochodził z zamożnej rodziny inteligenckiej. Mając niespełna 18 lat, zawarł 

pierwszy związek małżeński (nieco więcej danych o młodości Arnolda zawiera przedstawiona dalej opinia biegłych). Rozpadł się on 

z powództwa małżonki. Przyczyną było nadużywanie alkoholu przez Arnolda i znęcanie się nad żoną. Wówczas, Bogdan przez jakiś 

czas żył w konkubinacie. Partnerka urodziła mu dziecko. Związek rozpadł się z tych samych powodów, co małżeństwo. Dwa kolejne 

związki małżeńskie, spotkał ten sam los. Przyczyna zawsze ta sama – brutalność. 

Od 1960 roku zamieszkał w Katowicach. Cieszył się tam stosunkowo dobrą opinią, pochodzący z tzw. dobrej rodziny, rozwiedziony 

i samotny. W pracy nie sprawdzał się, choć był dobrym fachowcem. Często przychodził do niej w stanie nietrzeźwym i lekceważył 

swoje obowiązki. Tym samym, często musiał zmieniać pracę. Raz był karany za kradzież. Został skazany na karę więzienia w 

zawieszeniu. Kilka razy karany był również za uchylanie się od płacenia alimentów (miał troje dzieci). 

Istotne tutaj wydarzenia z życia Arnolda, odtworzono 8 czerwca 1967 roku po doniesieniu na milicję, następującej treści: „Zza 

drzwi mieszkania nr 9 wydobywa się trudny do wytrzymania fetor. Szyby oklejone są papierem, a okna po zewnętrznej stronie obsiadły 

roje much”. Na miejsce udał się patrol milicji. Wezwano również straż pożarną. Nie chcąc wyłamywać drzwi, jeden ze strażaków 

wszedł na dach, a stamtąd, opuszczając się po linie, odblokował toporkiem okno. Po odkryciu przyczyny fetoru, wycofał się. Do wnętrza 

mieszkania wkroczyła milicja: 

„Pod parapetem leżały ludzkie zwłoki w stanie daleko posuniętego rozkładu. W łazience stała duża drewniana skrzynia murarska 

obita cynkową blachą. W jej wnętrzu ujawniono kilka ciał. Nie mogliśmy określić płci, ani nawet liczby zwłok. W cuchnącej, rozkładającej 

się ludzkiej tkance ruszały się tysiące larw, poczwarek, owadów. Spod wanny wystawało owinięte w gazetę podudzie. Weszliśmy 

do kuchni. Na piecu stał garnek. Wiedzieliśmy już, co będzie w środku… na powierzchni gara pływała rozgotowana ludzka głowa. Na 

stole tykał budzik. Obok niego leżał mokry pędzel do golenia. Nie mieliśmy wątpliwości, że tutaj cały czas ktoś mieszkał”. 

W schowku znaleziono drewnianą skrzynię obitą blachą. Była ona przykryta szczelnie ceratą i dodatkowo stała na niej skrzynia od 

tapczanu. Jak się można domyślić, wewnątrz była również odrażająca masa i części ludzkich szkieletów. Znaleziono także dwie czaszki. 

Obok wanny leżały zawinięte w gazetę dwie kości lewego podudzia, zaś w kotle do prania bielizny znaleziono następną głowę. 

Po mieszkaniu porozrzucana była także duża ilość damskiej bielizny, ubrań i torebek. 

Ustalono, kim był najemca. Sprawa była o tyle łatwa, iż milicja wiedziała, kogo szukać. Zresztą Bogdan Arnold tylko początkowo 

ukrywał się. Później, sam się ujawnił. 14 czerwca zgłosił się do portierni Zakładów Cynkowych informując, kim jest. Po chwili został 

aresztowany. 

8 czerwca, kiedy milicja dokonywała rewizji mieszkania, stał pod kamienicą wśród tłumu. Wracał wtedy z pracy i gdy zobaczył, 

że odkryto zwłoki, zbiegł. Kupił kilka win i pojechał na hałdy węglowe do Wełnowca. Chciał popełnić samobójstwo lecz, jak później 

zeznał w śledztwie, zerwał się sznur. Przyznał się zamordowania czterech kobiet, których ciała znaleziono w mieszkaniu i jeszcze 

jednego usiłowania zabójstwa. W tym miejscu, należy odtworzyć przebieg wydarzeń. 

1. Maria B. (ok. 30 lat). Pierwszego morderstwa dokonał 12 października 1966 roku. W barze „Kujawiak”, w Katowicach przy 

ul. 27 Stycznia poznał Marię B., nigdzie nie pracującą, trudniącą się prostytucją i sutenerstwem. Pili razem, a potem Bogdan 

zaprosił ją do mieszkania, bo jak wyznała, nie miała gdzie spać. W trakcie spożywania kolacji, jak wynika z zeznań Arnolda, 

kobieta prowokowała go odsłaniając piersi i uda. Odebrał to jako propozycję odbycia stosunku płciowego. Kiedy próbował 

ją pocałować, zażądała 500 złotych. Arnold zdenerwował się i kazał jej wyjść. Powiedział, że nigdy nie płacił i płacić nie będzie 

za seks, ale Maria B. podarła na sobie odzież, zadrapała się w policzek i powiedziała, że narobi mu burdy i zabierze go 

milicja, po czym chciała wyjść:

3 

„Nie chcąc dopuścić do skandalu podszedłem do niej, kopnąłem w okolicę zginania się kolan, wskutek czego B. zachwiała 

się. Ja chwyciłem ją przedramieniem od tyłu za szyję i rękę tę zacząłem zaciskać. Ponieważ B. broniąc się zadrapała mnie 

w okolicę nadgarstka, pod wpływem bólu chwyciłem leżący na kuchence młotek murarski, którym uderzyłem ją dwa lub trzy 

razy w głowę i poczułem, że jej ciało wiotczeje. Położyłem ją na tapczanie i spostrzegłem, że nie żyje. Byłem tak zdezorientowany, 

że nie wiedziałem co robić i postanowiłem wyjść na miasto. Obawiając się jednak, że ktoś odkryje zwłoki, schowałem 

je do tapczanu. 

Przez trzy dni chodziłem pijany, a po trzech dniach, postanowiłem zrobić z tym porządek. W tym celu zabrałem z zakładu 

pracy gumowe rękawice i pyłochronną maseczkę. Początkowo chciałem palić części zwłok, ale nie miałem węgla, a przy 

drzewie to nie szło. Otworzyłem więc przy pomocy noża kuchennego jamę brzuszną, skąd wyjąłem wszystkie wnętrzności, 

które krajałem na kawałki i spuszczałem otworem kanalizacyjnym znajdującym się w moim mieszkaniu, zaś same zwłoki 

umieściłem w skrzyni drewnianej obitej od wewnątrz blachą. Dla przyśpieszenia rozkładu zwłok chciałem kupić sodę kaustyczną, 

ale nie mogłem jej nigdzie dostać, wobec czego kupiłem około dziesięciu paczek chloru. Rozpuściłem go i zalałem 

gorącą wodą. W ten sposób zapobiegłem dalszemu rozkładaniu się zwłok i tak leżały one w tej skrzyni, aż do następnego 

morderstwa… Obciętą głowę włożyłem do garnka z ciepłą wodą. Nie mogłem znieść tego widoku, dlatego poszedłem się napić 

do baru. Kiedy wróciłem, postawiłem kociołek na elektryczny grzejnik. Zasnąłem. Po obudzeniu stwierdziłem, że zawartość 

kociołka zagotowała się”. 

2. Ludmiła G. (…). Był 22 październik 1966 roku. Zaledwie kilkanaście dni wcześniej zginęła pierwsza ofiara. Kolejnej, udało 

się uciec. Ludmiła wybiegła z klatki schodowej kamienicy przy ul. Dąbrowskiego 14 wprost na ulicę. Miała podarte ubranie, 

a ręce związane drutem. Z jej zeznań wynikało, że najpierw sprawca dusił ją ręcznikiem, potem podarł ubranie, związał dłonie 

i zgwałcił. Ponieważ ofiara była prostytutką, milicja zlekceważyła sprawę. 

3. Kobieta (ok. 40 lat). Morderstwo miało miejsce 12 marca 1967 roku. Ofiarę Arnold poznał w barze „Mazur”. Wypili razem 

większą ilość wódki. Kobieta zgodziła się spędzić z nim noc. Arnold wobec tego zakupił litr wódki i zakąskę. W domu, pijana 

kobieta szybko zasnęła: 

„Aby po przebudzeniu się tej kobiety nie było jakichś komplikacji, postanowiłem ją związać i sam zasnąłem obok niej. Na 

drugi dzień rano, w trakcie odbywania stosunku, kobieta będąc ciągle związana, usłyszawszy, że ktoś idzie po strychu, chciała 

krzyknąć, ale ja nacisnąłem ręką na jej krtań i to spowodowało śmierć. 

Po wyjściu tego kogoś ze strychu zrobiłem z tą kobietą to samo, co z poprzednią, po czym poszedłem do kolegi i razem pojechaliśmy 

do Halemby. Później poszliśmy do nocnego lokalu, gdzie spotkaliśmy innych kolegów i popiliśmy tak, że do Katowic 

dojechałem ostatnim autobusem. Następnego dnia nie poszedłem do pracy i aby mieć jakieś usprawiedliwienie, postanowiłem 

złamać sobie palec. W tym celu owinąłem rękę szmatą i uderzyłem młotkiem. Doznałem pęknięcia kości palca. Nie 

zgodziłem się, aby mi palec dać do gipsu i po trzech dniach pojechałem do pracy”. 

Tożsamości ofiary nie udało się nigdy ustalić. Arnold znęcał się nad nią, bił batem i pięściami, aż do utraty sił. Dokonywał 

wymuszonych, perwersyjnych stosunków seksualnych. Zmuszał ją, by zachowywała się, jak chciał. Zwłoki poćwiartował: 

odciął głowę i wszystkie kończyny. Podobnie, jak poprzednio, wnętrzności ofiary kroił na desce i wrzucał do rury kanalizacyjnej. 

Podobnie potraktował piersi i pośladki. Uprzednio jednak, miękkie części ciała zmielił w maszynce do mięsa. Tułów 

umieścił w wannie, a głowę w garnku z gorącą wodą. Garderobę ofiary spalił w piecu. 

4. Stefania M. (35-40 lat). Morderstwo miało miejsce 21 kwietnia 1967 roku. Ofiarą była upośledzona umysłowo prostytutka. 

Sprawca poznał ją w pobliżu restauracji „Hungaria”. Już wtedy była bardzo pijana. Zaproponował jej pójście do domu: 

„Spałem w nocy czujnie, by ona przypadkiem nie natknęła się na zwłoki tamtych dwóch ofiar. Rano postanowiłem tę kobietę 

obezwładnić i w tym celu posunąłem się do fortelu twierdząc, że muszę iść do pracy, wobec czego i ona musi wstać. 

Oświadczyła, że jest śpiąca i prosiła, aby jej nie wyrzucać, abym ja zamknął, a gdy wrócę, to ją wypuszczę. Powiedziałem na 

to, że mam obawy, bo już raz zostałem w ten sposób okradziony, owszem, mogę ją zostawić, ale żeby się zabezpieczyć przed 

jakąś niespodzianką z jej strony, zwiążę jej ręce. Wyraziła na to zgodę. Związałem jej ręce z tyłu i oczywiście już do pracy nie 

poszedłem, tylko się rozebrałem i zaczęły się orgie trwające przez cały dzień i noc, aż do południa dnia następnego (musiała 

tańczyć nago i prosić o odbycie stosunku seksualnego; płacz był karany uderzeniami grubego pręta; Arnold kopał ją również 

prądem, dotykając nóg kablem pod napięciem - w czasie przesłuchań twierdził, że podłączenie do prądu wyzwala większą 

ochotę seksualną). Około czternastej doszedłem do wniosku, że trzeba zawiadomić zakład, dlaczego nie przychodzę do pracy, 

a ponieważ trudno mi było zostawić tę kobietę w mieszkaniu, spowodowałem jej śmierć przez zaciśnięcie przewodu igielitowego 

na szyi”. 

Ciało ofiary, podobnie jak poprzednich, spoczęło w wannie, bez głowy (była w kotle do prania bielizny) i nóg (lewe podudzie 

było w pakunku, a prawe leżało na dnie wanny). 

5. Helga Erika S. (ok. 30 lat). Ofiara zginęła o godzinie 11:30 przed południem, 22 maja 1967 roku. Podobnie jak poprzednia, 

była upośledzoną umysłowo prostytutką. Tym razem Arnold zaczepił ją na ulicy, koło dworca PKP. Zmarzniętą, zaprosił do 

domu, by się ogrzała: 

„W mieszkaniu dałem jej coś przegryźć, postawiłem ćwiartkę i położyliśmy się spać. Pomyślałem sobie wówczas, że już za 

dużo tego wszystkiego i powiedziałem jej, że muszę się udać do kolegi w celu załatwienia delegacji. Odpowiedziała, że można 

to przecież zrobić i rano. Upierałem się jednak przy swoim, a chodziło mi głównie o to, by doprowadzić do związania jej rąk. 

W rezultacie pozwoliła na to i oczywiście już nigdzie wtedy nie poszedłem. 

Odbywałem z nią orgie jak z poprzednimi ofiarami i trwało to przez niedzielę, aż do poniedziałku (kiedy nie miała już siły, 

Arnold używał wykonanego przez siebie transformatora, by ją „rozbudzić”). Kiedy miałem iść do pracy, postanowiłem z 

nią skończyć i w tym celu udusiłem ją jej własną pończochą… Miałem możność usunięcia tak pierwszych, jak i następnych 

zwłok, ale ogarnęła mnie jakaś apatia i zaniechałem tego”. 

Zwłoki Helgi nie zmieściły się już w wannie. Dlatego sprawca zostawił je koło okna. W czasie przesłuchania zeznał, że 

cieszyła go perspektywa kolejnego mordu. Żądza krwi wzrosła, kiedy okazało się, że ofiara jest rodowitą Ślązaczką: „Zorientowałem 

się po akcencie”. Po dokonaniu tego morderstwa, Arnold zdał sobie sprawę z tego, że odwrotu już nie ma. Wie-

4 

dział, że w mieszkaniu cuchnęło tak, iż nie da się tego ukryć. Do mieszkania przychodził tylko po to, by je przewietrzyć. 

Mieszkał na dworcu lub w pijackich melinach. 

Bogdan Arnold działał (wyszukiwał ofiary) w jednym mieście. Wobec miejsca zbrodni należy uznać, że było wąskie-zmienne. W 

większości dusił ofiary. Sposób jego działania i traktowania zwłok wskazuje na pewną dychotomię. Z jednej strony, w sposób zorganizowany 

wybierał ofiary (utrwalony sposób działania nie wzbudzający podejrzeń, w dodatku do samego końca – skrępowania ofiary 

– był ostrożny wobec niej samej), z drugiej, w sposób całkowicie niezorganizowany próbował pozbywać się zwłok (biorąc pod uwagę 

efekt końcowy – zapytany w trakcie przesłuchań, jak zamierzał w sposób dyskretny i nie zwracający uwagi innych, pozbyć się zwłok 

z mieszkania, nie potrafił udzielić odpowiedzi). W międzyczasie, w wyrachowany sposób znęcał się nad ofiarami. Trudno tu, wobec 

powyższego, sklasyfikować jego zachowanie. Model zorganizowany v. niezorganizowany, nie wydaje się być doskonały. Jakkolwiek 

można uznać, wobec oceny całości modus operandi, że Arnold był mordercą zorganizowanym, a sposób traktowania zwłok był niejako 

konsekwencją jego specyficznego stanu emocjonalnego, tj. suicydalnego (patrz dalej). 

Wobec jego motywacji należy wysunąć wniosek, iż była seksualno-sadystyczna. Jednak Arnold nie był mordercą sadystycznym 

(nie dokonywał zbrodni z lubieżności w klasycznym jej ujęciu). Nie był też ani sadystą czystym, ani sadystą „bez wyboru” w ujęciu 

psychopatologii - sadyzm jaki prezentował, nie był warunkiem uzyskania przyjemności seksualnej. Arnold zatem torturował kobiety, 

bo ich nienawidził, w przerwach zaś gwałcił je i z tego czerpał satysfakcję seksualną, oczywiście z upodlenia kobiet również, lecz 

przyjemność innego rodzaju. Tym samym, oczywiście sadystą seksualnym był (kontekst), jednak jego znęcanie się nie było konieczne, 

by się zaspokoił (wyłania się tutaj mimochodem czynnik nienawiści do kobiet, który jest niezwykle istotny w sadyzmie seksualnym; 

istnieją tym samym dwie najważniejsze grupy sprawców - 1. Ci, z właściwą patologią seksualno-sadystyczną, dla których znęcanie 

się jest źródłem przyjemności seksualnej – tutaj za substytut stosunku czasem można uznać zadane rany, jednocześnie, czasem 

nie są w stanie podjąć normalnego życia płciowego; 2. Ci, którzy torturują ofiary, jednak nie zyskują przy tym wzwodu czy ejakulacji, 

najzwyklej nienawidzą kobiet – często mają rodziny, jak np. Joachim Knychała). Arnold należy do tej drugiej kategorii. Jak się 

tutaj uznaje, zabijał tylko w jednym celu, by pozbyć się „świadka” tortur i gwałtów. Był zatem sadystą-gwałcicielem i „mordercą 

pragmatycznym”. 

Nieco więcej światła na sylwetkę Arnolda rzucają jego dalsze zeznania: 

„Do chwili dokonywania morderstw, perwersje uprawiałem za zgodą partnerek. Przyszłe ofiary zwracały się do mnie z prośbą o 

odwiązanie rąk, a ja mówiłem, że zrobię to wtedy, kiedy uznam za stosowne. Potem biłem te kobiety i zastraszałem, przez co doprowadzałem 

je do całkowitej apatii, po czym były mi powolne. Innego nacisku nie stosowałem. Kazałem tym swoim trzecim i czwartym 

ofiarom tańczyć już wówczas, gdy widziałem, że były zmęczone, a gdy prosiły i broniły się twierdząc, że nie mają siły, mówiłem: ,Czy 

mam cię uczyć?’ Budziłem je w nocy i robiłem z nimi co chciałem, w różnych pozycjach… 

Prostytutek znałem dużo. Poznawałem je w lokalach: Wojko, Hungaria, Dworcowa, Kujawiak, Mazur… 

Z czwartą ofiarą było tak samo jak z trzecią, z tym, że tych zwłok nie mogłem już zmieścić w kalfasie i położyłem je pod oknem 

przykrywając płaszczem. Gdy po paru dniach przyszedłem do domu, zobaczyłem dużo much i postanowiłem już nic nie robić. Zakleiłem 

okno gazetami i zdecydowałem więcej do domu nie wracać… 

Gdyby piąta, niedoszła ofiara była osobą młodszą, to też zrobiłbym z nią to, co z poprzednimi. Nie zastanawiałem się nad tym, czy 

tę kobietę przyprowadziłem po to, by odbyć z nią stosunek, czy po to, aby ją zamordować. Cel miałem zawsze ten sam – wyżyć się i 

mordować, ale co do tej piątej kobiety, to mi odeszło, bo była stara. 

… Zwłoki również włożyłem do koryta, a głowę zostawiłem obok koryta i o tym zupełnie zapomniałem. Dopiero gdy szedłem do 

komórki po młotek, aby stłuc sobie palec, zobaczyłem tę głowę i nie mogłem sobie przypomnieć, skąd ona się tam wzięła. Chciałem ją 

włożyć również do koryta i w tym celu chwyciłem za włosy, ale w ręce został mi jakby skalp, tak że samą czaszkę włożyłem do Kalfasa”. 

W czasie procesu przesłuchano kilkudziesięciu świadków, wśród nich byłe żony i konkubiny Arnolda. Władysława Arnold, zeznała: 

„Wyzywał mnie od najgorszych. Wiązał ręce i nogi drutem, a do pochwy wkładał butelki po wódce. Dopiero kiedy mnie upokorzył, 

osiągał satysfakcję seksualną. Bił mnie, katował, a później przytulał i przepraszał. Wtedy osiągał orgazm”. Cecylia K., konkubina 

oskarżonego: „Uprawiał ze mną od 2 do 5 stosunków seksualnych dziennie. Pewnego razu, gdy przyszedł do domu pijany, w ciągu 

nocy zgwałcił mnie osiem razy. Kazał się gryźć po plecach i piersiach”. Prostytutki, z których usług często korzystał (dopiero gdy 

zaczął zabijać), potwierdzały te informacje. Jedna z nich zeznała, że po sprowadzeniu do mieszkania, Arnold dusił ją ręcznikiem, 

podarł na niej odzież, związał ręce i nogi drutem, i dopiero wtedy odbywał z nią stosunki seksualne. 

Motywem jego działania, jak sam twierdził, była nienawiść kobiet. Przekonany był wewnętrznie, że to żony wytworzyły ten 

„uraz”. Wobec siebie był mało krytyczny. W rozmowach nie okazywał żalu i wyrzutów sumienia z powodu zbrodni (co jest zupełnie 

naturalne u seryjnych morderców, bo działają tu zbyt prymitywne mechanizmy obronne i deficyty w osobowości) – oczekiwania żalu 

i skruchy są tu wręcz nie na miejscu i nie należy się ich spodziewać. Jakkolwiek poczuwał się do winy – w sensie świadomego działania 

(fragment wyznań): 

„Do winy poczuwam się i zdaję sobie sprawę z tego, co zrobiłem, co robię, co mówię. Proszę nie uważać, że chcę się przedstawiać 

za niepoczytalnego. Pragnę jedynie, aby świadkowie mówili tak, jak było naprawdę. Na moje zachowanie miało wpływ szereg okoliczności, 

począwszy od mojego pierwszego, nieudanego małżeństwa. Potem to wszystko narastało, aż znalazło swoje odzwierciedlenie 

w październiku 1966, kiedy to dopuściłem się pierwszego morderstwa”. 

Jego rzekomy uraz do żony zweryfikowano w toku śledztwa. Jak twierdził, żona porzuciła go, co wpłynęło na narastającą awersję 

do kobiet. Ustalono jednak, że to on porzucił żonę z chwilą, gdy dowiedział się, że wbrew swoim wcześniejszym oczekiwaniom, 

rodzice żony są ludźmi ubogimi i nie mogą córce zapewnić dużego posagu. Czynnik ten podkreślali biegli w swojej opinii. 

Badania i obserwację, przeprowadzono na przestrzeni 6 miesięcy w szpitalu psychiatrycznym, w Grodzisku Mazowieckim. W 

trakcie badań i dowozu na nie oskarżonego, pojawiło się kilka ciekawych aspektów. W czasie konwojowania, Arnold straszył, że 

będzie dusił kobiety w szpitalu. Generalnie, twierdził, że jego sprawa jest „czysta”, że ma odwagę przyznać się do wszystkiego. Nie 

rozumiał zatem celu zaleconej diagnostyki. Przypuszczał, że skierowano go na badania, bo dokonał czynów świadomie, a to wydaje 

się prowadzącym śledztwo nienormalne.

5 

W czasie pierwszych dwóch miesięcy zachowywał się poprawnie. Później zaczęły pojawiać się epizody werbalnej agresji. Był 

nakłaniany przez lekarzy do zgody na zabieg odmy czaszkowej (wprowadzenie powietrza do komór mózgu – zabieg niebezpieczny 

dla pacjenta i bolesny, ponadto służył głównie do diagnostyki onkologicznej – obecności guzów w mózgu i diagnostyki budowy komór). 

Na oddziale stawiał się za przykład dla innych pacjentów. Swoich pogróżek nie realizował. Ocena psychiatryczna i psychologiczna 

brzmiała następująco (fragment): 

„W toku aktualnych badań, obserwacji i w zebranej dokumentacji dodatkowej nie dostrzeżono objawów mogących świadczyć o 

istnieniu procesu psychotycznego. Pacjent przeczył omamom, jego wypowiedzi nie nosiły cech urojeniowych, zachowanie w życiu 

codziennym nie nasuwało podejrzenia, by je dysymulował. Sugerowana przez niego nienawiść do kobiet, mająca być motywem zarzucanych 

mu czynów, co mogłoby nasuwać podejrzenie zaburzeń psychicznych, nie znajduje potwierdzenia. 

Jak wynika z zeznań świadków, wyjaśnień jego samego i wypowiedzi w toku badań, w tym samym czasie utrzymywał on kontakty 

seksualne z wieloma kobietami. W miejscu pracy, jego stosunek do kobiet tamże pracujących był poprawny. Dlatego obecnie podawaną 

nienawiść należy uznać za wtórną racjonalizację, nieznajdującą potwierdzenia w zebranym materiale. 

Dane dotyczące przeszłości Arnolda, a i obecna obserwacja, wykazały szereg odchyleń od normy, typowych dla psychopatii. Bardzo 

wcześnie zerwał z rodziną. Mając 17 lat wyprowadził się z domu do swojej pierwszej żony, z którą zawarł związek małżeński 

wbrew woli ojca. Wykazał tym tendencję do wczesnego usamodzielnienia się. W przeszłości Arnolda, daje się dostrzec swoisty brak 

wglądu i możliwości korzystania z okoliczności życiowych, typowe dla psychopatów. Wprawdzie twierdzi, że ukończył szkołę średnią 

zdając maturę, jednakże brak jest na to dowodów, a ojciec jego wręcz temu zaprzecza. 

Arnold podaje, że jest elektrykiem, nie zdobył jednak tego zawodu poprzez naukę w odpowiedniej szkole zawodowej. Brak dyplomy 

świadczy o niewykorzystaniu przez niego możliwości intelektualnych. Jak wynika z akt sprawy, bardzo często zmieniał pracę, lekceważył 

swoje obowiązki, często bumelował, uzyskując zwolnienia z pracy wprowadzając w błąd lekarzy, lub podając kłamliwą motywację 

absencji. 

Nie potrafił zorganizować sobie właściwego życia rodzinnego. Jak wynika z aktualnych akt, akt poprzednich spraw i danych, które 

podał w czasie obserwacji, w niedługim czasie po ślubie nastąpiły nieporozumienia pomiędzy nim, a pierwszą żoną J. Nieporozumienia 

te doprowadziły do rozkładu małżeństwa. Z drugą żoną zawarł związek małżeński, wprowadzając zarówno ją, jak i jej rodzinę w 

błąd, gdyż nie podał prawdziwych danych ze swej przeszłości. Stało się to przyczyną rozpadu drugiego małżeństwa. 

Po ożenieniu się po raz trzeci, wkrótce po ślubie zaczął w niewłaściwy sposób traktować żonę. Znęcał się nad nią tak, że bała się z 

nim zamieszkać i to też, doprowadziło do ich rozejścia się. W międzyczasie miał konkubinę, z którą zerwał znajomość, gdy była z nim 

w ciąży. Później odnowił tę znajomość, w czasie odbywania kary więzienia, gdy potrzebował jej pomocy materialnej. Zarówno częste 

zmiany pracy, jak i nietrwałe związki małżeńskie, są wyrazem słabo wykształconych u Arnolda mechanizmów przystosowania się do 

podstawowych norm współżycia. 

W życiu jego, obserwuje się liczne przykłady niedostatecznego poczucia odpowiedzialności moralnej, za czyny, jakich dokonywał. 

Wiadomo, że miał on szereg spraw o uchylanie się od płacenia alimentów, nie interesował się obu synami, był oskarżony o dokonanie 

kradzieży… 

Był zawsze nieprawdomówny i nieszczery. Nigdy nie wyrażał żalu i nie dostrzegano u niego wyrzutów sumienia za czyny, jakich 

dokonał. Wszystko to wskazuje na psychopatyczne, niedostateczne wykształcenie uczuciowości wyższej. 

Arnold stosunkowo wcześnie rozpoczął pełne życie seksualne i jak wynika z tego, co on podaje, był osobnikiem pobudliwym seksualnie. 

Około dwudziestego roku życia daje się dostrzec u niego trywialność życia seksualnego. Nie wystarcza mu już życie 

z żoną, miewa w tym czasie stosunki z przygodnie poznanymi kobietami i prostytutkami. Z czasem występuje u niego perwersja seksualna, 

nie znajduje zadowolenia w stosunkach normalnych i szuka możliwości wyżycia się w stosunkach perwersyjnych. Później, w 

czasie stosunków seksualnych, pojawiły się u niego elementy zadawania bólu partnerce. Z zeznań jego trzeciej żony, tego, co podała 

ona w wywiadzie wynika, że znęcał się nad nią w różny sposób… Dają się też dostrzec u niego cechy masochistyczne. 

Wiadomo, że od 1952 roku nadużywał alkoholu, zwłaszcza w ostatnim okresie. Nie można wykluczyć możliwości, że alkohol wpłynął 

w pewnym stopniu na pogłębienie się cech psychopatycznych osobowości. Zarówno z akt sprawy, jak i aktualnych badań brak jest 

danych aby uznać, iż nadużywanie alkoholu spowodowało u niego istnienie alkoholizmu przewlekłego. Brak jest typowych zmian 

somatycznych. Dlatego, naszym zdaniem, należy oskarżonego ocenić jako osobnika psychopatycznego, nadużywającego alkoholu. 

Jak wynika z jego wyjaśnień, jedynie pierwszego zabójstwa dokonał w tym samym dniu, w którym doprowadził ofiarę do domu i 

znajdował się wówczas w nietrzeźwym stanie. Podany przez Arnolda dokładny opis, jak doszło do poznania ofiary, w jaki sposób 

zaprowadził ja do mieszkania przeczy, by znajdował się wówczas w stanie upojenia alkoholowego atypowego, lub doznał innego 

rodzaju zaburzeń psychicznych. Trzech pozostałych morderstw dokonał po dłuższym czasie pobytu denatek w jego domu. W okresie 

tym, znęcał się nad nimi i wyżywał seksualnie. Zabójstw dokonywał już po wyżyciu się. Przebieg tych czynów opisał również dokładnie 

i brak jest danych aby stwierdzić, że w okresach tych występowały u niego zaburzenia psychiczne. Z zeznań świadków kontaktujących 

się z nim w okresie zarzucanych mu czynów nie wynika, aby wówczas takie zaburzenia u niego występowały. Istniejąca u Bogdana 

Arnolda psychopatia nie powodowała zniesienia ani też ograniczenia w znacznym stopniu jego zdolności rozumienia znaczenia 

dokonywanych czynów i kierowania swoim postępowaniem”. 

W przypadku Arnolda, diagnoza jego stanu psychicznego i motywacji, wydaje się być zupełnie klarowna. Psychopatia niewątpliwie 

miała miejsce, a motywacja była wyraźnie seksualno-sadystyczna, który to wątek już rozwinięto. Nie dowiedziono czynów nekrofilnych 

(pojawiały się głosy o… kolekcjonowaniu zwłok). Można by było zatem przejść do zamknięcia analizy jego sylwetki, 

gdyby nie pewne subtelne elementy atypowe dla seryjnych morderców. Należą do nich: sposób traktowania zwłok oraz stan psychiczny 

sprawcy i jego próba samobójcza (bardzo rzadko ma miejsce). 

To, co Arnold robił z ciałami ofiar, kojarzy się ewidentnie z upośledzeniem umysłowych sprawcy, a przecież go nie wykazano i 

nie wynika ono z wypowiedzi mordercy, a tym bardziej z „forteli”, jakie stosował wobec ofiar, by je związać. Wielu sprawców z 

całego świata również pozbywało się zwłok w swoich domach, lecz czynili to w sposób konsekwentny (ostateczny): rozkawałkowywali 

zwłoki i wywozili je z domu, zamurowywali, palili, zakopywali itd. Ich celem zawsze było pozbycie się wszelkich śladów 

zbrodni. Arnold natomiast zabijał, by pozbyć się „dowodów” tortur i gwałtów, lecz dalej, już sobie nie radził. Podjął nieudolną próbę 

spalenia i rozpuszczenia części ciała, a następnie zaprzestał działań w tym kierunku. Co więcej, sprowadził do domu nowe ofiary i

6 

postąpił podobnie. Doprowadziło to z czasem i z oczywistych powodów do niechęci, do przebywania w mieszkaniu (mieszkał 

w kawalerce) – tutaj wykluczyć można motyw nekrofilny, niechęć do zwłok była wyraźna. To dlatego zaczął spać na melinach, 

dworcu itd. Świadczy to dobitnie o tym, że Bogdan Arnold nie był w stanie zorganizować się na tym etapie zbrodni, bo jego osobowość 

była w dużym stopniu zdegradowana. Narzuca się tutaj zaawansowany alkoholizm, jako główna tego przyczyna. Od czasu 

pierwszego morderstwa zaczął więcej pić i być może zachodziła tu jakaś korelacja. Wydaje się jednak, że towarzyszyły mu jeszcze 

stany depresyjne i suicydalne, a to jest dla seryjnego mordercy niezwykłe, choć w alkoholizmie typowe (autor przypuszcza, że Arnold 

był jednak uzależniony). Ten właśnie, czynnik autodestruktywny, był bodajże w największym stopniu odpowiedzialny, za dziwaczne 

zachowanie Arnolda po zbrodni. 

Bogdan Arnold reagował na niepowodzenia całkowitą rezygnacją. Zamiast podejmować jakiekolwiek wyzwanie rezygnował, gdy 

pojawiła się najmniejsza przeciwność. W tym właśnie momencie nałóg brał górę. Pił coraz więcej, m.in. „z powodu” obecności zwłok 

w mieszkaniu (bardziej lub mniej świadomie antycypował fakt - jak to wszystko się skończy). Naprzemiennie wpadał w stany depresyjne 

i agresywne (nienawistne fantazje o kobietach). Gdyby spróbować wczuć się w jego sposób myślenia to można założyć, że 

kolejne ofiary ginęły, bo zginęła pierwsza, tak jakby chciał powiedzieć – zobaczcie co mi zrobiłyście, musiałem zabić choć nie chciałem, 

teraz zabiję za to, że zostałem do tego zmuszony wcześniej (Maria B., jak stwierdzili psycholodzy, była jedyną ofiarą, której na 

początku znajomości nie chciał zabić – nie planował tego). Można jednak podejrzewać, że pił „z powodu” wyrzutów sumienia, bo jak 

się tutaj podejrzewa, miał je (były tłumione i wyzwalały depresyjne stany, wpływały na wzrost nadużycia alkoholu, a tym samym też 

na odhamowanie impulsów i kolejne zbrodnie – tworzyło się błędne koło). Podejrzenie to jest związane z faktem zaistnienia próby 

samobójczej i całościowym spojrzeniem na sylwetkę sprawcy, które pozwala intuicyjnie zauważył w jego działaniach, wyraźne elementy 

autodestrukcyjne. Bogdan Arnold był od dawna na drodze ku samozniszczeniu. Dokonane morderstwa sprawiły, że przyśpieszył 

własną zagładę. Być może, nieświadomie, chciał być ujęty i chciał dostać wyrok śmierci. 

W tym miejscu można dodać, iż rzekoma nekrofilia, o którą podejrzewano Arnolda, wzięła się prawdopodobnie z jego prób kopania 

zwłok prądem – innymi słowy z fantazji dziennikarzy, bo być może, co niektórzy pomyśleli, że podobnie jak Frankenstein, chciał 

je ożywić: „Po trzech dniach spania na tapczanie, w którym były zwłoki B., wyjąłem je z tapczanu i rozebrałem. Ponieważ były sztywne, 

podłączyłem do nich przewód elektryczny, aby spowodować zmiękczenie, ale w miejscu zetknięcia z przewodem nastąpiło zasmażenie 

i wtedy przewód ten odrzuciłem. Zwłoki te były już w procesie gnilnym”. Kontekst i związek czasowy tej wypowiedzi w stosunku 

do wydarzeń świadczy o tym, że Arnold chciał je zmiękczyć, by łatwiej nimi „operować”, podczas przenoszenia i rozkawałkowywania. 

Obrona zażądała powtórnych badań, uznając za stany chorobowe cechujące Arnolda: oglądactwo, ekshibicjonizm, masochizm, 

skłonność do samogwałtu i sadyzm posunięty aż do nekrofilii (opinia nieuzasadniona). Sąd odrzucił wniosek i nie dopatrując się żadnych 

okoliczności łagodzących, skazał Bogdana Arnolda na śmierć. Jego ostatnim życzeniem była prośba o zgodę na wypalenie papierosa. 

Wyrok zapadł 9 stycznia 1968 roku. Wykonano go 16 grudnia 1968 roku, o godz. 18:40. Kobiety śląskie odetchnęły z ulgą. „Dzięki 

sprawności milicji i obywatelskiej postawie społeczeństwa Bogdan A. nie wyruszył już na kolejne, piąte łowy” - pisała wówczas 

prasa.

7 

SERYJNI MORDERCY (wyd. 2001, 2009) 

Spis treści 

CZĘŚĆ PIERWSZA 

Zabójstwo, morderstwo, sprawcy 

FBI a seryjni mordercy 

Dzieciństwo seryjnych morderców 

Typologia i sposób działania seryjnych morderców 

Zaburzenia osobowości i zachowania oraz choroby psychiczne występująca wśród seryjnych morderców 

Psychopatia 

Sadyzm 

Schizofrenia paranoidalna 

CZĘŚĆ DRUGA 

Ogólna charakterystyka seryjnych morderców i ich ofiar 

Motywacja i płeć morderców 

Wiek sprawców morderstw 

Wykształcenie i wykonywana praca 

Stan cywilny 

Orientacja seksualna 

Stan psychiczny 

Dzieciństwo i relacje z rodzicami 

Konflikty z prawem 

Teren działania 

Miejsce zbrodni 

Narzędzie zbrodni 

Sposób traktowania ofiary w trakcie i po dokonaniu morderstwa 

Relacja z ofiarą 

Wybór ofiary 

Czasookres działania 

Oblicza seryjnych morderców 

Mordercy seksualni 

Mordercy sadystyczni 

Mordercy chorzy psychicznie 

Mordercy motywowani rabunki 

Pary morderców 

Seryjne morderczynie 

Podsumowanie 

Mity i fakty 

CZĘŚĆ TRZECIA 

Kronika seryjnych morderców (200 opisów) 

Literatura cytowana

8 

Sadyzm (fragment) 

Kolejną cechą sadysty jest to, iż podniecają go jedynie bezbronni, nigdy ci, którzy są silni. Nie ma mowy o przyjemności sadystycznej, 

uzyskanej na przykład dzięki zranieniu uzbrojonego, równego sobie przeciwnika, ponieważ w takiej sytuacji zadanie rany 

nie jest wyrazem kontroli. Dla charakteru sadystycznego istnieje tylko jedna godna podziwu właściwość, a jest nią władza. Podziwia, 

kocha i podporządkowuje się tym, którzy mają władzę, pogardza zaś i pragnie kontrolować tych, którzy są bezradni i nie potrafią się 

bronić. 

Charakter sadystyczny jest zazwyczaj ksenofobiczny i neofobiczny – każdy, kto jest obcy, oznacza coś nowego, a nowe wzbudza 

strach, podejrzliwość i niechęć, ponieważ wymaga spontanicznej, żywej i niezrutynizowanej reakcji. Kolejnym elementem syndromu 

wymienianym przez Fromma jest podporządkowanie i tchórzostwo sadysty. Sadysta robi to, co robi, ponieważ czuje się pogrążony 

w niemożności, nieżywy i bezbronny. Próbuje skompensować sobie te braki poprzez zdobywanie władzy nad innymi, poprzez przemianę 

z robaka, którym się czuje, w boga. Potrzebuje innych istot, aby „dopełnić” siebie. Sadysta czyni inną istotę rozszerzeniem 

siebie. Sadystyczne morderstwo jest więc ekstremalnym, ale logicznym następstwem starań poznania drugiej osoby aż do głębi jej 

egzystencji (Kernberg, 1998). Taki człowiek poszukuje symbiotycznego związku, ponieważ nie ma w sobie centrum (własnej osobowości). 

Chociaż wydaje się, że sadysta jest wolny względem swej ofiary, potrzebuje jej na swój perwersyjny sposób. Posiadając realną 

władzę, cierpi jednak z powodu swej ludzkiej niemocy. Może zabijać i torturować, ale pozostanie pozbawionym miłości, odizolowanym, 

przerażonym człowiek, której z kolei sam może się podporządkować. 

W seksuologii sadyzm rozumiany jest podobnie, choć sprowadzany jest wyłącznie do seksualności człowieka, a przez to pozbawiony 

jest swego egzystencjalnego wymiaru. Oznacza odczuwanie rozkoszy seksualnej, w sytuacji seksualnej związanej z dominacją 

i bezwzględnym podporządkowaniem partnera (Imieliński, 1986). Autor zwraca uwagę na nieuzasadnione kojarzenie sadyzmu 

z rozkoszą seksualną płynącą wyłącznie z zadawania bólu, agresją i okrucieństwem. Sadysta bowiem, by podniecić się zadawanym 

komuś cierpieniem, musi mieć i czuć pełną władzę nad swą ofiarą. Bez umiejscowienia czyjegoś cierpienia w sadystycznym kontekście 

władzy nad nim, osoba sadystyczna nie odczuwa pełnej rozkoszy. 

Specyficzną odmianą sadyzmu skojarzonego z fetyszyzmem jest wampiryzm seksualny. Rolę fetysza pełni w nim krew partnera 

seksualnego. Rozkosz seksualną sprawia drapanie lub gryzienie czyjegoś ciała oraz widok lub smak jego krwi. W skrajnych przypadkach 

wampiryzm może przejawiać się w morderstwie z lubieżności, rozkawałkowywaniem ciała, piciu krwi lub pożeraniu ciała partnera 

(kanibalizm). W kryminologii (Volta – Riva, 1961, za: Imieliński, 1986) wampirami oznacza się morderców, którzy piją krew 

swych ofiar lub lubią patrzeć na płynącą krew, oraz przestępców bezczeszczących zwłoki na cmentarzu (nekrofilów). 

Earl Leonard Nelson (22+) 

„Goryl” 

Earl Nelson urodził się 12 maja 1987 roku w USA i został bardzo wcześnie osierocony. Gdy był zaledwie 9 – miesięcznym dzieckiem, 

jego 20 – letnia matka zmarła na chorobę weneryczną. Ojciec chłopaka był nieznany. Sierotą zaopiekowała się ciotka – Lilian 

Fabian. Wspominała ona później, że już od najmłodszych lat Earle był dziwnym dzieckiem. Można było też zauważyć w jego zachowaniu 

objawy niedorozwoju umysłowego. Fotografia 3 – letniego Earle’a przedstawia chłopca o wyraźnie zdegenerowanych rysach, 

półotwartych ustach i bezmyślnym wyrazie twarzy. Ciotka opowiadała, że był cichym i spokojnym, choć chorowitym dzieckiem. 

W wieku 10 lat został potrącony przez tramwaj – doznał wstrząsu mózgu i był nieprzytomny przez 6 dni. Skutkiem tego wypadku 

były silne bóle i zawroty głowy, na które cierpiał przez całe życie. Zamknięty w sobie, od czasu wypadku stał się jeszcze bardziej 

ponury i niekomunikatywny. 

Lilian Fabian, wymieniając ulubione zajęcia siostrzeńca podkreśliła, że najbardziej lubił chodzenie na rękach, podnoszenie krzeseł 

zębami i ukrywanie się w piwnicy. Ta ulubiona kryjówka przysporzyła mu pierwszych kłopotów. Zwabił tam małą dziewczynkę, 

która stała się jego pierwszą ofiarą. Gdy go ujęto, okazało się, że ma 21 lat i został zwolniony ze służby wojskowej z powodu niedorozwoju 

umysłowego. Chyba tylko to uratowało go od stryczka – sąd wydał nakaz umieszczenia Earle’a w zamkniętym zakładzie 

psychiatrycznym. Nie bardzo mu się tam jednak podobało, bo kilka razy usiłował uciec. Udało mu się to wreszcie po 6 miesiącach. 

Na wolności przebywał 2,5 roku. Co dziwniejsze, zdążył się w tym czasie nawet ożenić, choć szczegóły tego związku nigdy nie zostały 

wyjaśnione. Wiadomo tylko, że nie trwał on długo. Ponowne umieszczenie w zakładzie usunęło go z szeregów reszty społeczeństwa. 

Jednak i tym razem uciekł stamtąd w 1923 roku. Kilka następnych lat życia Nelsona to otwarty rozdział. Nie ustalono, co wówczas 

robił. 

Jego zbrodnicza historia zaczyna się w lutym 1926 roku i trwa do czerwca roku następnego, w którym to czasie Earle Nelson zdążył 

zamordować co najmniej 22 osoby. Pierwszą ofiarą mordercy była 60 – letnia Clara Newman, mieszkanka San Francisco. Znaleziono 

ją na strychu domu, w którym mieszkała i wynajmowała pokoje przygodnym lokatorom. Policyjni specjaliści stwierdzili, że 

kobieta została uduszona, a następnie zgwałcona. 

2 marca niemal w identycznych okolicznościach – tyle tylko, że w San Jose, w domu z tabliczką „Pokoje do wynajęcia” – znaleziono 

zwłoki, również 60 – letniej Laury E. Beale. Sprawa dość szybko nabrała rozgłosu, a dziennikarze ochrzcili nieznanego sprawcę 

mianem „Mrocznego dusiciela”. 

Tymczasem, ten nadal prowadził swoją makabryczną działalność. Podobny scenariusz powtórzył się jeszcze trzykrotnie. Kolejne 

ofiary, kobiety w podeszłym wieku, mieszkały w San Francisco, Santa Barbara i Oakland. W październiku miały miejsce następne 

trzy zabójstwa – tym razem w Portland, w stanie Oregon. Tylko opieszałości policji należy zawdzięczać to, że początkowo nie powiązano 

ze sobą tych zbrodni. Otóż, gdy znaleziono zwłoki rozwódki w sporym kufrze, policja uznała to za samobójstwo. 10 dni później 

ciało 59 – letniej właścicielki pensjonatu wydobyto z pieca – koroner stwierdził zgon z przyczyn naturalnych. Dopiero trzecia zbrodnia, 

zabójstwo Mable Fleku, żyjącej z wynajmowania pokoi, której zwłoki odkryto dzień później, zmusiła funkcjonariuszy porządku 

do uznania, że zostało popełnione morderstwo. Tymczasem Nelson zdążył już wrócić do San Francisco, gdzie 18 listopada udusił 

i zgwałcił kolejną kobietę. W ciągu następnych dwóch tygodni złożył mordercze wizyty w Seattle i Oregon City. Wszystkie ofiar 

z racji prowadzonej działalności – wynajmowania pokoi – były dość zamożne, więc niejako „przy okazji” Nelson zasilał swoją kasę, 

kradnąc biżuterię. Był to ślad, który skwapliwie wykorzystała policja, krytykowana już przez prasę, z której pierwszych stron nie 

schodził „Mroczny dusiciel”. W Portland wyznaczono nawet nagrodę – 2500 dolarów – za pomoc w schwytaniu „postrachu miasta”.

9 

Nelson był jednak już bardzo daleko, bo w Iowa. Tam, tuż przed świętami Bożego Narodzenia i podczas ich trwania, zamordował 

trzy kobiety i jedno 8 – miesięczne niemowlę. Po tym okresie zniknął na 4 miesiące. Niestety powrócił, by ze zdwojoną siłą popełniać 

kolejne zbrodnie. Atakował znienacka, w różnych miastach: 27 kwietnia udusił w Filadelfii 60 – letnią Mary McConnel, 30 maja 

w Buffalo jego ofiarą padła 35 – letnia Jenny Randolph, 2 dni później w Detroit zginęły aż dwie kobiety: 53 – letnia właścicielka 

małego pensjonatu Minnie May, oraz jej sublokatorka, pani Atorthy. Po następnych dwóch dniach Nelson był już w Chicago, gdzie 

zgwałcił (jedyny przypadek, gdy dokonał gwałtu na żywej kobiecie) i zamordował 27 – letnią Mary Sietsem. 

Po ostatnim zabójstwie wyjechał do Kanady. Okazało się, że wydał na siebie wyrok. Niestety, zanim kanadyjska policja go ujęła, 

zdołał pozbawić życia jeszcze kilka kobiet. 

Na początku Nelson zatrzymał się w Winnipeg, wmawiając gospodyni pensjonatu, że potrzebuje cichego pokoju do medytacji 

religijnej. Tam, w sklepie z używaną odzieżą zmienił ubranie. Ciekawe, że odtąd czynił to w każdym nowym mieście, sądząc chyba, 

że zmiana stroju pozwoli mu pozostać nierozpoznanym. I długo okazało się to prawdą. 

Już pierwszego wieczoru pobytu w pensjonacie zamordował 14 – letnią córkę swych sąsiadów, której zmasakrowane zwłoki odkryto 

dopiero po kilku dniach, w niezamieszkałej części pensjonatu. Była to jego najpotworniejsza zbrodnia. Po wydobyciu zwłok 

dziecka spod łóżka, (Earl miał w zwyczaju wkładać pod nie swoje ofiary zanim udał się spać) nigdy nie ujawniono, w jakim były 

stanie. Nelson jednak, zanim wyjechał z Winnipeg, pozostawił tam jeszcze jedną ofiarę – młodą żonę i matkę dwójki dzieci, Ann 

Patterson, którą zmasakrował młotkiem, zgwałcił i wepchnął pod łóżko. Zanim jednak dotarł do kresu swej podróży, zatrzymał się 

jeszcze w kilku miejscach. Wreszcie, rozpoznany przez urzędnika pocztowego na podstawie rysopisu z listów gończych, został ujęty 

przez policję 12 czerwca w miejscowości Boissevain. 

Earle Nelson stanął przed sądem 1 listopada 1927 roku oskarżony o zabójstwo pani Patterson. Proces trwał 4 dni. Obrona powołała 

tylko dwóch świadków: ciotkę Nelsona, panią Fabian i jego żonę. Ich zeznania dowodziły choroby umysłowej oskarżonego, jednak 

sąd nie widział podstaw do orzeczenia niepoczytalności mordercy. Uznano go winnym i stracono 13 stycznia 1928 roku. Prawdopodobnie, 

wymienione tu 22 morderstwa to niepełna lista dokonań „Goryla”.

10 

SZKOLNI STRZELCY (2011) 

SPIS TREŚCI 

Część Pierwsza 

Wstęp 

Definicja zjawiska 

Przewidywanie i zapobieganie morderstwom w literaturze naukowej i w praktyce 

Część Druga 

Analiza statystyczna 

Wiek 

Płeć 

Relacje z rówieśnikami 

Status rodzinny 

Patologia rodziców 

Psychopatologia szkolnych strzelców 

Relacje z ofiarami i ich wybór 

Charakter czynu 


Podsumowanie 

Analiza kryminologiczna 

Podstawowe wskazówki premordercze 

Bezpośrednie wskazówki werbalne 

Pośrednie wskazówki werbalne 

Wskazówki niewerbalne (behawioralne i mentalne 

Dopełniające wskazówki premordercze 

Synteza 

Literatura cytowana 

Część Trzecia 

Billy Ray Prevatte (15 lat 

Robert Benjamin Smith (18 lat 

Anthony F. Barbaro (17 lat 

Robert Poulin (17 lat 

Michael Slobodian (16 lat 

Brenda Spencer (16 lat 

James William Wilson (19 lat 

Wayne Lo (18 lat 

Eric Borel (16 lat 

Barry Loukaitis (14 lat 

Evan Ramsey (16 lat 

Michael Carneal (14 lat 

Luke Woodham (16 lat 

Mitchell Johnson (13 lat) i Andrew Golden (11 lat 

Andrew Wurst (14 lat 

Kipland Kinkel (15 lat 

Eric Harris (18 lat) i Dylan Klebold (17 lat 

Seth Trickey (13 lat 

Charles Andrew Williams (15 lat 

Robert Steinhäuser (19 lat 

Jeffrey Weise (16 lat 

Alvaro Rafael Castillo (19 lat 

Sebastian Bosse (18 lat

11 

Pekka-Eric Auvinen (18 lat 

Asa H. Coon (14 lat 

Tim Kretschmer (17 lat 

Ciekawostka 

Przewidywanie i zapobieganie morderstwom w literaturze naukowej i w praktyce (fragment) 

….. 

W literaturze przedmiotu, nazywa się je zazwyczaj czynnikami, które - opisują zachowania dzieci i młodzieży, mającej skłonność 

czy tendencję do stosowania przemocy. Nie służą więc one sensu stricto do prognozowania zagrożenia, lecz prezentują spektrum 

cech, które towarzyszą agresywnym dzieciom i na podstawie ich dużego nagromadzenia (gdy tworzą syndrom) można podejrzewać, 

że określone dziecko lub adolescent agresywny być nie przestanie. W tabeli 1 za-prezentowano wnioski w tym zakresie, pochodzące 

z różnych badań (wybrano 4 źródła, które zawierają wszystkie cechy prezentowane w innych, niecytowanych tutaj badaniach). 

Tabela 1. Charakterystyka dzieci skłonnych do stosowania przemocy 

Wczesne sygnały ostrzegawcze prognozujące tendencję do stosowania przemocy 

1. Posiada historię napadów złości i niekontrolowanej agresji oraz stosowania 

przemocy. 

2. Stosuje niecenzuralny język: przekleństwa, wyzwiska etc. 

3. Stosuje groźby (im bardziej są one specyficzne i sprecyzowane, tym zagrożenie 

jest większe). 

4. W przeszłości przynosił broń do szkoły. 

5. Przejawia zaburzenia zachowania w szkole (oceniane na podstawie ocen 

z zachowania) i w miejscu zamieszkania. 

6. Nadużywa lub jest uzależniony od narkotyków i/lub alkoholu. 

7. Znajduje się na marginesie grupy rówieśniczej i nie ma bliskich przyjaciół. 

8. Ma poczucie bycia odrzuconym (poczucie krzywdy - uwaga autora). 

9. Czuje się prześladowany. 

10. Jest obeznany z bronią, materiałami wybuchowymi etc. 

11. Ma dostęp do broni palnej i może jej używać. 

12. Wagaruje, był zawieszany w obowiązkach ucznia lub wydalany z różnych 

szkół. 

13. Nie przejawia zainteresowania szkołą i osiąga słabe wyniki w nauce. 

14. Znęca się nad zwierzętami. 

15. Jest zaniedbywany wychowawczo, nie ma wsparcia u opiekunów. 

16. Był/jest świadkiem i/lub ofiarą przemocy domowej. 

17. Podlega bullyingowi lub jest jego sprawcą. 

18. Przejawia tendencję do winienia innych za swoje porażki i problemy. 

19. Jest wysoce zainteresowany: programami, filmami i muzyką - zawierającymi 

ładunek przemocy. 

20. Preferuje czytanie treści pełnych przemocy, rytuałów i agresji. 

21. Jego szkolne wypracowania i rysunki są pełne przemocy i agresji. 

22. Należy do gangu lub sekty. 

23. Utracił przyjaciela/przyjaciółkę. 

24. Potrzebuje uwagi i szacunku (w nadmiernym stopniu, jako komponenta 

narcyzmu). 

25. Posiada niskie poczucie własnej wartości. 

26. Jest zafascynowany ogniem i jego podkładaniem. 

27. Ma obsesję na punkcie broni. 

28. Nie toleruje odmienności i przejawia wobec niej represyjną postawę 

(dotyczy najczęściej: rasy, pochodzenia, religii, języka, płci, orientacji 

seksualnej, zdolności i wyglądu). 

Źródła: 

Dwyer, Osher i Warger (1998); Friedman (2011); Garrett (2001); Page i Page (2003). 

We wszystkich pracach cytowanych w tabeli, a także wielu innych, podkreśla się, że żaden pojedynczy czynnik nigdy nie jest diagnostyczny 

względem przewidywania przyszłego zachowania agresywnego i przemocy. Musi więc, o czym już wspomniano wcześniej, 

wystąpić ich co najmniej kilka, tworząc syndrom. Podkreślane również przez autorów jest to, że czynniki te stanowią „wczesne 

wskaźniki zagrożenia”, lecz nie pisze się o nich wprost, iż służą do przewidywania przemocy, a mogą jedynie stanowić sygnały, które 

nie powinny być bagatelizowane przez otoczenie. Aczkolwiek ich znaczenie prognostyczne jest wyraźne. 

Są one jednak wysoce niespecyficzne. Po pierwsze, nie wiadomo, w jakiej ilości muszą się ujawnić, by przybrały charakter zwiastunu. 

Po drugie, nie wiadomo zupełnie, jakiego rodzaju przemoc prognozują, gdy już tworzą syndrom. Po trzecie, nie wiadomo, 

które z nich są ważniejsze, a które mniej istotne, dla przewidywania agresywnych zachowań, a także, jaki ich układ jest w największym 

stopniu użyteczny, w opisywanym względzie. Zatem stanowią one cenne źródło informacji, lecz ich użyteczność ogranicza się

12 

właściwie do wytypowania dzieci i młodzieży, która wymaga udzielenia specjalistycznej pomocy psychologicznej, często też, rozpoznania 

ich sytuacji rodzinnej przez opiekę społeczną. 

18. Eric Harris (18 lat) i 19. Dylan Klebold (17 lat) 

20.04.1999, Jefferson County (USA), 13. ofiar śmiertelnych, 25. rannych 

Eric Harris urodził się 9 kwietnia 1981 roku. Miał starszego brata. Jego matka zajmowała się cateringiem. Ojciec był pilotem sił 

powietrznych USA, co było powodem częstych przeprowadzek rodziny. W Littleton zamieszkali w 1993 roku, gdy Wayne Harris 

przeszedł na emeryturę. Wówczas Eric poznał Dylana. 

Dylan Klebold urodził się 11 września 1981 roku. Również miał brata, starszego o 3 lata. Chłopcy wychowywani byli w wierze 

luterańskiej, uczęszczali do takowej szkoły. Jego ojciec z zawodu był geofizykiem i prowadził własny biznes. Matka pracowała 

w administracji stanowej, zajmując się osobami niepełnosprawnymi. 

Obaj chłopcy nie chorowali przewlekle w dzieciństwie, Psychomotorycznie rozwijali się prawidłowo. Jedynie u Erica stwierdzono 

lejkowatą klatkę piersiową (pectus excavatum), co nie ma żadnego wpływu na rozwój psychiczny dziecka. 

Zarówno Eric, jak i Dylan, byli bardzo dobrymi uczniami. Klebold do tego stopnia, że w podstawówce został objęty programem dla 

dzieci wysoce uzdolnionych. Żaden z nich nie był odludkiem, aczkolwiek Klebold nie był tak towarzyski (był wstydliwy, nie umawiał 

się z dziewczynami), jak Harris (ten swojego czasu był z 23-letnią kobietą, która zerwała z nim w kwietniu 1998). Łączyło ich jednak 

to, że nie byli popularni wśród rówieśników (aczkolwiek byli lubiani) - bezpośrednio po zamachu pojawiały się również opinie o tym, 

że obaj byli ofiarami bullyingu, co ostatecznie, po 10 latach, uznano za nieprawdę. Obaj nie chcieli zabić kogoś konkretnego w akcie 

zemsty za doznane krzywdy, oni chcieli zabić… wszystkich. 

W ich historii odnotowano jedno przestępstwo włamania do samochodu i kradzieży sprzętu elektronicznego, którego dokonali 

wspólnie 30 stycznia 1998 roku. Zostali za to skazani i zobowiązani do uczestnictwa w programie resocjalizacyjnym. Obejmował on: 

zapłacenie grzywny, pracę społeczną, uczestnictwo w różnych zajęciach korekcyjnych (Klebold - m.in. etyka, Harris - psychoterapia), 

uczęszczanie na terapię radzenia sobie ze złością oraz napisanie listu z przeprosinami. Dzięki wzorowemu wypełnianiu wszystkich 

tych wymagań uzyskali wcześniejsze zwolnienie z programu. 

Zapiski Harrisa w prowadzonym przez niego dzienniku, odnoszące się do tych wydarzeń, ujawniają jednak nieprawidłowy proces 

„rodzinnej socjalizacji” - tzw. psychopatię (tym bardziej, względem jego empatycznych, pełnych skruchy przeprosin, napisanych 

w liście do właściciela samochodu): „Czy Ameryka nie miała być krajem wolnych ludzi? Jak to możliwe, że skoro jestem wolny, nie 

mogę pozbawić głupiego, pieprzonego idioty jego własności, którą zostawił leżącą na przednim siedzeniu, na widoku, i w środku 

pieprzonego niczego... Selekcja naturalna. Pieprzeńca powinno się zastrzelić”. Nie zdiagnozowano jednak zaburzeń osobowości, 

a zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. W związku z tym zalecono psychoterapię. Zlecono również farmakoterapię antydepresantem 

Luvox (fluwoksamina). 

Powyższy, przytoczony fragment wskazuje na nieprawidłową konstrukcję osobowości, a inne potwierdzają go, ujawniając narcystyczne 

podłoże jego problemów (psychopatia jest tu niejako jedynie objawem - jest to tzw. kernbergowski narcyzm złośliwy): „Nikt 

nie jest gówna warty, chyba że ja powiem, że jest. Czuję się jak Bóg i chciałbym mieć wszystkich, oficjalnie, poniżej mnie. Już wiem, 

że jestem wyżej niż prawie wszyscy na tym pieprzonym Welt, w kategoriach uniwersalnej inteligencji”. 

Klebold również prowadził pamiętnik. Z pozostawionych w nim zapisów wynika, że często przeżywał huśtawkę nastrojów, z dominującym 

jego obniżeniem - pojawiały się często myśli samobójcze. Uzupełniające te informacje, relacje jego rodziców, którzy twierdzili, 

że Dylan był nieśmiały i cichy, nigdy nie okazywał agresji (z relacji rówieśników wynikało, że był impulsywny - co wiąże się 

często z tłumieniem emocji), oraz nie fascynował się bronią, sugerują, że mógł on mieć trudności w wyrażaniu złości, że był zależny, 

lękliwy, a nawet paranoidalny: „Zawsze byłem nienawidzony, przez wszystkich i wszystko” (fragment pamiętnika). 

W jego pamiętniku, już w 1997 roku, pojawiły się również zapiski mówiące o chęci strzelania do ludzi, czemu nie należy się zbytnio 

dziwić. Charakterystyczne jest dla samobójców (za jakiego się go tu uznaje), iż ich agresywne fantazje nie do końca ukierunkowane 

są, przynajmniej nie na każdym etapie procesu suicydalnego, jedynie na wyrządzenie krzywdy sobie. Zawsze pojawiają się 

fantazje o zrobieniu krzywdy innym, bo prawie zawsze, częściowo lub w całości, inni winieni są za przeżywane cierpienie. W zależności 

od osobowości samobójcy, przeżywa on wówczas poczucie krzywdy, a agresja ukierunkowuje się na obiekcie zewnętrznym 

(zabija innych i siebie) lub poczucie winy, które nierzadko jest konsekwencją odczuwania agresywnych impulsów wobec innych, 

które są tłumione, a nawet mogą być racjonalizowane i wzmacniają poczucie bezwartościowości (zabija tylko siebie). 

Z powyższego, intuicyjnie, można wysnuć przypuszczenie, że to agresywny, makiawelistyczny, narcystyczny Harris (poczucie 

wyższości), był prowodyrem i pomysłodawcą zamachu, a podatny na wpływ, niepewny siebie, tłumiący agresję, suicydalny i również 

narcystyczny Klebold (poczucie niższości - inny rodzaj narcyzmu), kompensował sobie przy nim wszelkie, odczuwane subiektywnie 

deficyty i podnosił własne poczucie wartości poprzez obecność Harrisa, dewaluującego względem siebie wartość innych ludzi, wynoszącego 

się ponad nich. Obaj nawiązali symbiotyczną relację, w której Harris miał „wyznawcę”, a Klebold był „pierwszy po bogu”. 

Jednakże u podstaw - chęci przekonywania siebie nawzajem o swojej wyjątkowości - leżało, jak zawsze, poczucie bycia niedocenionym, 

niezauważanym, zwykłym etc. - co jest charakterystyczne dla opisywanych zaburzeń osobowości. 

Zamach planowali wspólnie przez około rok. Wobec tego, wymieni się wskazówki premordercze łącznie dla obu sprawców. Miało 

miejsce: 

• nakłanianie do zakupu broni palnej - obaj próbowali przekonywać znajomych, by kupowali im broń; jedna z koleżanek, jako 

że była pełnoletnia, pomogła im w tym kupując dwie strzelby i karabinek; nieco później, kolega z pizzerii umożliwił im zakup 

pistoletu szturmowego, 

• posiadanie materiałów wybuchowych - skonstruowali ok. 100 bomb rurowych (chwalili się tym na swojej stronie internetowej, 

zamieścili na niej również rezultaty z próbnych eksplozji ładunków wybuchowych), 

• kolekcjonowanie broni - czynnik ten miał tu szczególne znaczenie, bowiem zbieranie - występowało w tym przypadku, 

w większym stopniu niż kolekcjonowanie - broni było wyrazem tendencji morderczej (realizowania planu zamachu),

13 

• zainteresowanie destrukcją, zamachami bombowymi, a szczególnie sprawcą jednego z nich - Timothym McVeigh - ewidentnie 

wskazują na to zapiski w dzienniku (obaj), a próba wysadzenia szkoły i ilość zgromadzonych materiałów wybuchowych 

sugerują pewne naśladownictwo oraz piromaniakalne tendencje, jak też chęć masowego mordowania, 

• fascynacja bronią i/lub materiałami wybuchowymi (punkt związany z poprzednim) - ewidentnie skojarzone z tendencjami 

sprawców i zgro-madzonym arsenałem (w przypadku Harrisa, informację tę potwierdził jego ojciec, 

• personifikacja broni palnej - jednej z nich Harris nadał imię Arlene, 

• dokumentalne: 

• wpisy w internecie o posiadanym arsenale, „raporty” z prób detonacji oraz groźby karalne (patrz dalej), 

• wpisy w prowadzonych pamiętnikach, rysunki planu szkoły w kontekście planowanego ataku, niepokojące, agresywne 

wątki poruszane w wypracowaniach szkolnych etc., a także „zapowiedzi zabicia innych i snucie planów na ten temat” - 

również miały charakter tendencji (przygotowań do zamachu), dotyczyły konkretnego miejsca (szkoły), osób (uczniów 

i nauczycieli), aczkolwiek sprawcy nie werbalizowali swoich planów bezpośrednio, w rozmowie z kimkolwiek, 

• komunikowanie chęci zabijania - Harris i jego wpisy w dzienniku: „… powinno się go zabić, powinno się ich zabić” etc.; 

Klebold natomiast pisał m.in. o tym, że „Nie ma zabawy bez odrobiny śmierci”, 

• filmy ukazujące kolekcję broni i materiałów wybuchowych oraz rozmowy o planowanym zamachu i np. nadziei zabicia 

250 osób, a także spekulacje dotyczące tego, jakie będą skutki ataku i czy obaj staną się sławni (pierwsze nagrania pochodziły 

z marca 1999, ostatnie zostało nakręcone na pół godziny przed zamachem - nagrania nie pozostawiają żadnej 

wątpliwości co do tego, iż sprawcy zamierzali pozbawić się życia, po odebraniu go jak największej ilości osób), 

• karalność - wspólnie dokonane przestępstwo, ponadto Harris często dokonywał aktów wandalizmu skierowanych na domy 

sąsiadów, a także raz podłożył pod jeden z domów ogień, co doprowadziło do wezwania straży pożarnej (za te czyny nie został 

ukarany), 

• fantazje o przemocy i zabijaniu - pełne nienawiści wpisy w Internecie i dzienniku (obaj sprawcy), Harris na rok przed zamachem 

zwierzył się swojemu kuratorowi, iż nawiedzają go myśli o samobójstwie i zabójstwie; ponadto zanim zaczął planować 

z Kleboldem zamach na szkołę, planował porwanie samolotu i rozbicie go z pasażerami o jakiś wieżowiec; fantazjował również 

o gwałceniu rówieśniczek - wyobrażał sobie, że sprowadza je do swojej sypialni, rozdziera ubranie i wykorzystuje seksualnie, 

• inscenizacja ataku na szkołę - niezwykle istotna i bardzo specyficzna wskazówka, którą stanowił film semestralny nakręcony 

przez Harrisa i Dylana, w którym obaj przechadzają się po szkole i zabijają każdego ucznia, który wejdzie im w drogę (nauczyciel 

nie zgodził się na jego projekcję w klasie), 

• wzbudzanie poczucia zagrożenia u innych (pośrednie) - po zamachu wyszło na jaw, że miesiąc przed nim, jedna z nauczycielek 

informowała rodziców obu chłopców o swoim niepokoju związanym z ich „gwałtowną, agresywną naturą” - niepokój ten 

związany był z pracami pisemnymi Harrisa i Klebolda, pełnymi przemocy, broni i zabijania. 

Między sprawcami występowały oczywiście pewne różnice, a dodatkowe wskazówki premordercze dawały temu wyraz: 

• tendencje suicydalne - Klebold (z dziennika wynika, iż wierzył, że po śmierci przeniesie się do lepszego świata), Harris natomiast 

doznawał sporadycznych myśli suicydalnych, o czym już wspomniano - z czego zwierzył się raz kuratorowi, 

• niewerbalne groźby karalne - na swojej stronie internetowej, Harris zagroził jednemu z uczniów, Brooksowi Brownowi, 

śmiercią; po interwencji państwa Brown, prowadzący śledztwo w tej sprawie Michael Guera złożył wniosek o rewizję 

w domu Harrisa, która z niewiadomych przyczyn nigdy nie została przeprowadzona, 

• historia leczenia psychiatrycznego - wymienione dla formalności, bowiem stwierdzone u Harrisa zaburzenia obsesyjnokompulsywne 

nie miały znaczenia dla przebiegu zdarzeń, natomiast wyraźne były cechy antysocjalne (opinia autora), 

• swastyki w dzienniku, które rysował Harris, sugerują fascynację nazizmem, aczkolwiek przedmiotowe - chodziło raczej 

o „mordercze dokonania” Niemców, niż ich samych, czy ich ideologię, 

• ojciec Harrisa był wojskowym, on sam również miał aspiracje wojskowe, lecz jego kandydatura została odrzucona na krótko 

przed dokonanym zamachem - powodem była historia leczenia Luvoxem (innymi słowy rzekome zaburzenia psychiczne). 

20 kwietnia 1999 roku, po godzinie 11:00, Harris i Klebold weszli do szkoły. Dokładny przebieg wydarzeń jest nieistotny dla niniejszej 

pracy, a jego obszerność wykraczałaby poza jej ramy. Nakręcono kilka filmów na temat tej tragedii oraz jest ona do dzisiaj 

szeroko opisywana. Dla przeprowadzanej tu analizy istotne jest to, iż sprawcy zastrzelili 13 osób (2 nauczycieli i 11 uczniów) i zranili 

25, po czym popełnili samobójstwo. 

Zanim otworzyli ogień do uczniów, próbowali zdetonować ładunki wybuchowe. Z jakichś powodów plan ten się nie powiódł. Początkowo 

zaatakowali stołówkę, następnie strzelali na korytarzach szkoły, by w końcu udać się do biblioteki. Tam nastąpiła kulminacja 

wydarzeń. 

Wiadomo, że właśnie w bibliotece wypowiedzieli pierwsze słowa. Wchodząc do pomieszczenia krzyknęli: „Wstawać!”. Do jednej 

z ofiar, która ukrywała się pod burkiem, podszedł Harris, uderzył w jego blat i krzyknął: „A kuku”. Nastepnie pozbawił ją życia. 

Chwilę później, padło kolejne pytanie, skierowane do chowającej się uczennicy: „Czy chcesz umrzeć?”. Jeszcze inną spytał, czy wierzy 

w boga. 

Jednego z ukrytych uczniów Harris zapytał o nazwisko. Był to kolega Klebolda, John Savage, który spytał go, co robi. 

– Po prostu zabijam ludzi. – odrzekł Klebold. 

John był jedyną osobą, która wystawiona na strzały nie została ranna. Kiedy zapytał Klebolda, czy jego też zamierza zabić, ten 

pozwolił mu uciec z biblioteki. 

Około 11:35 sprawcy opuścili pomieszczenie i udali się do południowej części szkoły, atakując po drodze kilka klas (nikt już nie 

ucierpiał). Kiedy dotarli do stołówki była godzina 11:44. Tam, częściowo, zdetonowali jedną z bomb. Do godziny 12:00 chodzili po 

korytarzu strzelając na oślep. Punktualnie w południe ostrzelali z okien policjantów. Kilka minut później, strzelając sobie w głowę, 

obaj popełnili samobójstwo. 

Źródła:

14 

Burgess, A.W., Roberts A R. i Regehr, C. (2009). Victimology: Theories and Applications. Sudbury: Jones & Bartlett Learning. 

Informacje na temat sprawców pochodzące z biura szeryfa Jefferson County, Colorado. Dostępne: 

http://www.cnn.com/SPECIALS/2000/columbine.cd/Pages/SUSPECTS_TEXT.htm 

Langman, P. (2009). Expanding the sample: Five school shooters. (artykuł opublikowany na www.schoolshooters.info). 

Larkin, R.W. (2007). Comprehending Columbine. Philadelphia: Temple University Press. 

New York Times (23.04.1999). Terror in Littleton: The suspects; sketch of killers: Contradictions and confusion. By J. Wilgoren i D. 

Johnson. 

New York Times (11.05.1999). Teacher of Colorado gunmen alerted parents. By J. Brooke. 

Robbers, M.L.P. (2007). Harris Eric and Dylan Klebold. W: L.L. Finley (red.). Encyclopedia of juvenile violence. Westport: Greenwood 

Press. 

Rocky Mountain News (1999). Fatal Friendship. How two suburban boys traded baseball and bowling for murder and madness. By L. 

Bartels i C. Crowder. Dostępne: http://denver.rockymountainnews.com/shooting/0822fata1.shtml 

Termination Report Juvenile Deversion (3-25-98). Raport z przebiegu odbywania kary za włamanie. 

The Vindicator (06.10.2002). Killer admitted violent thoughts. By AP. 

Time (20.12.1999). The Columbine tapes: The Columbine tapes. By N. Gibbs, T. Roche, A. Goldstein, M. Harrington i R. Woodbury. 

USA Today (14.04.2009). 10 years later, the real story behind Columbine. By G. Toppo.

15 

MASOWI MORDERCY (2009) 


Spis treści 

Wstęp 

Wprowadzenie 

Definicja masowego morderstwa 

Nowa kategoria sprawcy: Seryjny-masowy morderca 


Analiza statystyczna 

Wiek 

Rasa i płeć 

Stan cywilny 

Czynniki demograficzno-socjalne 


Relacja z ofiarami 

Charakter czynu 

Narzędzie zbrodni 

Czas trwania aktu zbrodni 

Kontakt z bronią palną i stosunek do niej 

Stan psychiczny sprawców 

Dzieciństwo masowych morderców 

Zakończenie aktu zbrodni 

Liczba ofiar 

Analiza suicydologiczno 

Analiza kryminologiczna 

Syndrom premorderczy 

Wskazówki premordercze 

Podsumowanie 


Masowi mordercy 

Ernst August Wagner 

Andrew Kehoe 

Stanley Graham 

Howard Unruh 

Tore Hedin 

Charles Joseph Whitman 

Olga Hepnarová 

John Emil List 

James Ruppert 

Edward Charles Allaway 

Frederick William Cowan 

Priscilla Joyce Ford 

Woo Bum-kon 

George Banks 

Denis Lortie 

James Oliver Huberty 

Sylvia Seegrist 

Campo Elías Delgado 

Patrick Henry Sherrill 

David Burke 

Michael Robert Ryan

16 

William Bryan Cruse 

Frank Vitkovic 

Laurie Dann – Wasserman 

Patrick Edward Purdy 

Marc Lépine 

Joseph Thomas Wesbecker 

David Gray 

Gang Lu 

George Jo Hennard 

Wade Frankum 

Gian Luigi Ferri 

Colin Ferguson 

Thomas Watt Hamilton 

Martin John Bryant 

Mark Orrin Barton 

Larry Gene Ashbrook 

Byran Uyesugi 

Michael Morgan McDermott 

Nikolay Soltys 

Mamoru Takuma 

Richard Durn 

Terry Ratzmann 

Kyle Aaron Huff 

Jennifer San Marco 

Charles Carl Roberts IV 

Cho Seung-hui 

Steven Kazmierczak 

Seryjni-masowi mordercy 

Mordercy masowi pominięci w analizie 

Mordercy wykluczeni z analizy 

Podsumowanie (fragment) 

Analiza statystyczna jest o tyle istotna, że pozwala opisać przeciętną jakość każdego zjawiska i przedmiotu badania. W przypadku 

masowych morderców, dzięki jej wykonaniu, można zaprezentować sylwetkę typowego sprawcy autogennego i jego sposobu działania. 

Najczęściej, masowy morderca jest (w chwili czynu): 

• w zdecydowanej większości mężczyzną (89,5%) – gdyby jednak wziąć pod uwagę 61 sprawców pominiętych w analizie, to 

stosunek mężczyzn do kobiet wyniósłby 95% v. 5%, 

• najczęściej rasy białej, 

• o średniej wieku 36 lat (największa ilość sprawców mieści się w przedziale wieku 20-29 lat), 

• w ponad połowie przypadków jest samotny (59,5%), samotna (10,5%), 

• najczęściej bezrobotny (62%), a zatrudniony w 38% przypadków, 

• posiada miejsce stałego zamieszkania (98%) i częściej mieszka w mieście (89%), względem wsi (11%), 

• zbrodni zazwyczaj dokonuje w miejscach publicznych, tym samym na obcych ludziach (51% przypadków), względem innych 

miejsc: uczelni/szkół (23%), swojego miejsca pracy (13%), własnego domu (11%) i przestrzeni powietrznej (2%), 

• ofiarami są zazwyczaj osoby obce (43%), znane (23%), tylko bliskie (6%) oraz bliskie i obce (28%), 

• zamachy są planowane (87%), rzadziej impulsywne (13%) – odsetek ten w dużej mierze wynika z braku danych na temat 

funkcjonowania psychicznego sprawców, 

• dominuje wybór broni palnej (72%), względem białej (4%), ich zamiennego stosowania (9%) i innych metod (15%), 

• akt zbrodni trwa w większości przypadków nie dłużej niż 30 minut; nie prezentuje się tu danych procentowych, bowiem jak 

już podkreślano, wiele zbrodni trwających kilka minut sklasyfikowano do przedziału 76-96 minut, ze względu na brak dokładnych 

danych, 

• kolekcjonowanie broni palnej lub obsesyjny stosunek do niej charakteryzuje 21% sprawców, 

• większość z nich posiada zaburzenia osobowości (75%), lub zaburzenia psychotyczne (21%), odnotowano jeden przypadek 

upośledzenia umysłowego (2%) i uzależnienia od substancji psychoaktywnych (2%), 

• w dzieciństwie, zamachowcy doświadczali: przemocy domowej (23%), zaburzeń zachowania (9%), historii leczenia psychiatrycznego 

(13%) oraz nadopiekuńczości ze strony rodziców (9%), która jak się wydaje, bezpośrednio wpływała na ich trudności 

adaptacyjne, 

• masowe morderstwo najczęściej zostaje zakończone przez samobójstwo sprawcy (55%), jego aresztowanie (36%) lub zabicie 

go przez policję (9%), 

• w analizowanej grupie, największą ilość ludzi zabili sprawcy suicydalni, względem homicidalnych: aresztowanych i zastrzelonych 

przez policję. 

Powyższe dane uwidaczniają, że masowi mordercy w większości, nie mają więcej niż 40 lat. Kobiety stanowią wśród nich wyjątki 

i wszystkie są chore psychicznie. Obecnie, masowe morderstwa nie mają miejsca na wsiach. Pięć analizowanych przypadków dotyczy 

spraw z pierwszej połowy XX wieku. Sprawcy w większości są bezrobotni, często świeżo po utracie pracy. Nie mają też wsparcia 

bliskiej osoby. Prawie wszyscy mają ustabilizowaną sytuację mieszkaniową. 

Howard Unruh 

Camden, 1949, USA: 13 ofiar śmiertelnych, 3 ranne 

Howard Unruh urodził się 21 stycznia 1921 roku, jako pierworodny. Matka, Freda Unruh zajmowała się domem, a ojciec Samuel 

Unruh, bagrował łodzie w porcie. Dzieciństwo chłopca było zwykłe, pozbawione większych wzruszeń czy niepokojów. Doniesienia

17 

mówią jedynie o tym, że bywał kapryśny, ale też bardzo spokojny, jakby nieco wycofany. Ponadto, cechowało go pewne ogólne 

opóźnienie względem innych dzieci: nieco wolniej się uczył, zaczął chodzić i mówić. W szkole spostrzegany był jako przeciętny 

uczeń, grzeczny i powściągliwy. W wolnych chwilach wolał czytać swoją biblię (wychowany w luteranizmie), niż bawić się z kolegami. 

Nie odpowiadał na ich zaczepki, próby wspólnej zabawy. Tym samym zaczął wzbudzać obojętność. Można powiedzieć, że był 

introwertywny. Cecha ta nasiliła się w trakcie separacji rodziców, w 1930 roku. Howard wraz z młodszym bratem Jamesem, pozostali 

z matką. Obaj byli do niej silniej przywiązani, niż do ojca. 

Gdy był nastolatkiem, stał się jeszcze bardziej zamknięty w sobie. Unikał kontaktów z innymi. Preferował zajęcia, które mógł 

wykonywać samodzielnie i samotnie. Większość czasu poświęcał w tamtym okresie na zbieranie znaczków. Kolejne hobby stanowiły 

modele pociągów, które składał w domu. Jakkolwiek nigdy się nimi nie bawił, nawet nie próbował, ani wtedy, ani później. Jeśli można 

w Howardzie odnaleźć jakąś pasję, to było nią zamiłowanie do mechanizmów i inżynierii. Budował więc modele pociągów, ale nie 

była to dla niego rozrywka czy zabawa, było to – zadanie do wykonania, w którym najważniejsza była dokładność i precyzja, a jedynym 

efektem jaki go interesował, była kraksa dwóch wagonów na torach. 

Za stosunkowo dobrze rozwiniętymi funkcjami poznawczymi, zupełnie nie nadążały emocje. W tej sferze istniało wiele konfliktów 

i deficytów. W negatywny dla chłopca sposób, potęgowały one uczucia i zachowania w obszarach życia, na które miały wpływ: 

na kontakty towarzyskie, seksualność oraz wiarę w boga. Howard zatem izolował się w coraz większym stopniu. Tym samym, coraz 

częściej zwracał się ku bogu. Jednocześnie, jak w każdym nastolatku, budziły się w nim seksualne zainteresowania i popęd, które nie 

miały szansy na prawidłowe zaspokojenie i rozładowanie. Wszystko to wpływało na rozwój wielu zahamowań, poczucia winy, frustracji 

i nieprawidłowego ukierunkowania seksualnych fantazji. Po ujęciu, Unruh często powracał myślami do tamtego okresu udręki: 

„Miałem doznania erotyczne w penisie, które skojarzone były w erotycznymi myślami i uczuciami na temat uprawiania seksu z moją 

matką... Zacząłem fantazjować na ten temat... Rzeczy nie były takie, jakie powinny być... Jestem stale spięty i niespokojny, ludzie mogą 

mnie skrzywdzić, ukarać, bo nie akceptują takich rzeczy… istnieje konflikt w mojej potrzebie uprawiania seksu z matką ”. 

Pożądanie do matki, związane było z brakiem zainteresowania dziewczętami. Zgodnie z twierdzeniem jednego z psychiatrów, 

Unruha cechowało: „Nieuchwytne, częściowo uświadomione uczucie strachu, lęku i wstrętu, jakie żywił wobec swoich rówieśniczek”. 

James podejrzewał brata o to, że jest homoseksualistą. Wyznał dziennikarzom, że gdy kiedyś spali razem, Howard dobierał się do 

niego. Do tego wszystkiego dochodziły problemy natury religijnej. Unruh, głęboko wierzący, praktykujący i zagorzały czytelnik biblii, 

zastanawiał się, co o tym wszystkim sądzi bóg i usilnie próbował przekonać samego siebie, że jego seksualne potrzeby satysfakcjonują 

Pana. Można zaryzykować twierdzenie, że represja i zaprzeczenie pozwoliły mu przetrwać, przynajmniej całą młodość. 

To dzięki mechanizmom obronnym, spostrzegany był przez sąsiadów jako: cichy, przeciętny, młody mężczyzna, który prowadził 

spokojne, niczym nie wyróżniające się życie. Każdej niedzieli uczęszczał wraz z matką na mszę w kościele ewangelickim St. Pauls. 

Każdy poniedziałkowy wieczór spędzał w przykościelnej klasie czytania biblii, gdzie uważany był za zaawansowanego słuchacza 

i znawcę pisma świętego. 

W 1939 roku, Howard ukończył Woodrow Wilson High School i dostał pierwszą pracę, w bazie marynarki wojennej, w Philadelphii. 

Co więcej, zaczął umawiać się na randki z dziewczyną poznaną w kościele. Ujął ją grzecznością i szacunkiem, jaki mu okazywano. 

Sama więc zaczęła wychodzić z inicjatywą. Dla Howarda jednak, relacja ta nie była jednoznacznie przyjemna. Pocałunki, 

trzymanie się za ręce, przyjmował raczej jak składaną ofiarę, niż spełnienie pragnień. Bliskość naruszała jego wewnętrzny spokój, 

poczucie bezpieczeństwa, wzbudzała silne napięcie, bo konfrontowała ze wszystkim tym, czego unikał izolując się od innych. Pytany 

później o relację z dziewczyną, odpowiadał z całkowitą obojętnością: 

- Czy jej pocałunki wzbudzały w Tobie namiętność? 

- Nie, 

- Czy kiedykolwiek pociągała Cię seksualnie? 

- Nie, ale ja ją tak, 

- Czy odbyłeś z nią stosunek seksualny? 

- Nie, 

- Czy kiedykolwiek odbyłeś stosunek seksualny z inną kobietą? 

- Nie. 

W tamtym czasie, Unruh znacznie bardziej niż czymkolwiek innym, zainteresowany był wojną w Europie. W 1942 roku zaciągnął 

się do armii. Szybko odkrył, że jest utalentowanym strzelcem wyborowym. Taką też, wraz z karabinem, otrzymał funkcję. Howard 

był wniebowzięty. Koledzy nie potrafili określić, co było jego największą miłością: biblia, którą zagorzale studiował, czy karabin, 

który często rozbierał i czyścił z religijnym namaszczeniem. Broń określała teraz jego wartość. Wcześniej dla nikogo nic nie znaczył. 

Teraz życie innych zależało od niego. 

Zaczął więc prowadzić dokładny pamiętnik. Opisywał w nim każdego zabitego Niemca: godzinę, datę, miejsce oraz z detalami to, 

jak wyglądało ciało po śmierci. W służbie trwającej 3 lata, w 342 batalionie artylerii, zwiedził większość krajów, w których toczyła 

się wojna. Po jej zakończeniu, w 1945 roku, z honorami został zwolniony ze służby. Przeszmuglował ze sobą z Europy broń i wiele 

pamiątek wojennych. Udekorował nimi swój pokój. Na ścianach od tej pory wisiały bagnety, pistolety, meczety i fotografie artylerii 

w czasie ataku. Nawet popielniczki zostały zrobione z dna łusek dużego kalibru. 

Nastał czas powrotu do życia sprzed wojny. Howard miał obecnie 24 lata, jednak dla większości sąsiadów był zupełnie tym samym 

młodym mężczyzną, który 3 lata temu wyjechał na wojnę. Ponownie zaczął uprawiać poprzednie rytuały: niedzielne wizyty 

z matką w kościele, poniedziałkowe lekcje czytania biblii, lecz był coraz bardziej rozgoryczony. Czegoś mu brakowało. 

Sytuacja finansowa w domu była trudna. Utrzymywała go matka ze skromnych dochodów, jakie otrzymywała w fabryce mydła. 

Howard nie mógł znaleźć pracy. Coraz rzadziej wychodził z domu. Zbudował w tym czasie kilka modeli pociągów, które sprzedał, 

lecz to nie zmieniło sytuacji. 

Ponadto, „konfrontował się” coraz częściej z tym, że inni mają go za nic. Był przecież cichy, pospolity, nieszkodliwy. Był zatem 

„łatwą” ofiarą. Wydawało mu się, że sąsiedzi ośmieszali go i spiskowali przeciw niemu. Po ujęciu wyznał: „Robili uwłaczające uwagi 

o moim charakterze”. Odczuwał to wszystko boleśniej niż wcześniej, bowiem jego samoocena podczas służby wojskowej znacznie

18 

wzrosła. Po raz pierwszy w życiu chciał, by się z nim liczono. Chciał, a nawet był „kimś”, lecz inni o tym nie wiedzieli. Jak mogli go 

szykanować? Czy morderca Niemców jest nikim? Czy nie zasługuje na odrobinę szacunku? Poważania? 

- Hej Ty, możesz być ciszej z tą bramą? – żona farmaceuty, Rose Cohen, krzyczała na niego. 

Bardzo dotknęło go wtedy, owo – „Hej Ty”. Ludzie nigdy nie zwracali się do niego po imieniu, choć je znali. Nie mieli w sobie 

choć odrobinę przyzwoitości. To nie było w porządku i Howard tego nie rozumiał. Obserwował sąsiada Johna Pilarchik i nie widział 

między nim a sobą żadnej różnicy. Obaj byli w podobnym wieku, walczyli na froncie, jednak Pilarchik był szanowany wśród sąsiadów, 

miał swój biznes, przyjaciół. Howard nie widział powodu, dla którego sam na to nie zasługiwał. 

W porywie opisywanych emocji postanowił zmienić swój los. Przez trzy miesiące brał udział w kursie farmaceutycznym na Uniwersytecie 

Temple w Philadelphii. Można powiedzieć, że identyfikował się z „prześladowcą”, Panią Rose Cohen. Chciał znaleźć się 

po drugiej stronie, po tej, w której mówi się, a nie słyszy – „Hej Ty”. Świadczy o tym fakt, iż po 3 miesiącach nauki zrezygnował. 

Farmacja nie była przedmiotem jego zainteresowania. Gdy poznał ją lepiej stwierdził, że zupełnie go nie interesuje. 

Tymczasem, wzrastała nienawiść Howarda do wszystkich wokół. Jednocześnie rosło wewnętrzne przekonanie, że on sam i jego 

broń są więcej warci, niż wszystkie osoby, które tak go traktują. Ich zachowanie wyrażało to, jacy w rzeczywistości są: źli, pogardliwi, 

obojętni, obcy. Brak szacunku i wszystkie zniewagi jakich doznawał z ich strony, wzbudzały wściekłość. Czuł się niedoceniany 

i upokarzany. Lista krzywd, jakich wewnętrznie doświadczał była długa i szczegółowa (fragment pamiętnika): 

„Miałem problem z fryzjerem Rozkopywał swoją piwnicę obok nas i bezmyślnie wyrzucał ziemię sprawiając, że woda spływająca 

z niej zalewała naszą piwnicę….. Był tam też szewc, który nie tylko spalał góry śmieci na podwórku, blisko naszego mieszkania, lecz 

często je tam po prostu wyrzucał….. Manager sklepu spożywczego, był dla mnie zawsze miły, do czasu aż popadłem w drobny konflikt 

z zatrudnionym tam ekspedientem. Od tamtej pory manager już nigdy nie był miły….. Farmaceuta, Maurice Cohen, aż pięć razy wydał 

mi za mało reszty, a jego żona Rose, wiecznie była wobec mnie napastliwa i wydawało się, że czerpie przyjemność z publicznego 

ubliżania mi”. 

Jak już pisano, Howard prowadził pamiętnik, w którym opisywał swoje wojenne ofiary. Już w domu, zaczął opisywać w nim również 

swoje żale wobec sąsiadów. Rzucało się w oczy obsesyjne nadużywanie słowa odwet. Znalazło się ono w zapiskach ponad 200 

razy. Pamiętnik zawierał też inne, ciekawe fakty, które ujawniły się pierwszy raz przypadkowo, podczas przesłuchań po ujęciu. Otóż 

pytany, czy kiedykolwiek chorował przewlekle lub przebywał dłużej w szpitalu odpowiedział, że owszem. Leczony był z powodu 

rzeżączki. Pamiętając wcześniejsze zeznania Unruha o tym, że nigdy nie spał z kobietą, prokurator Mitchell Cohen zapytał, w jaki 

sposób mógł się zarazić. Wyszło na jaw, że od 1946 roku, czynnie uprawiał stosunki homoseksualne. 

Pierwszy kontakt nastąpił w kinie, z mężczyzną którego nigdy wcześniej nie widział, a który masturbował go podczas seansu. 

Ukierunkowało to kolejne kontakty seksualne. Howard intensywnie zaczął nadrabiać seksualne zaległości minionych lat. Uprawiał 

seks bardzo często, z wieloma mężczyznami. Pieczołowicie, z właściwą sobie dokładnością, opisywał to wszystko w swoim pamiętniku, 

łącznie z imionami kochanków, datami, miejscami. 

W celu intymnych spotkań wyjeżdżał do Philadelphii i wynajmował pokój w motelu. Dbał o dyskrecję, bo obawiał się tego, by 

jego skłonności nie zostały rozpoznane przez najbliższe otoczenie. Jakkolwiek, podobnie jak Wagner, wewnętrznie przekonany był, 

że wszyscy znają jego sekret: „Krawiec… rozpowszechniał pogłoskę, jakoby raz widział mnie z ,kimś’, schodzącego w dół alei”. Przechodząc 

obok ludzi na ulicy, słyszał różne, ciche szepty, np.: „Możesz z nim zostać całą noc”. Wyznał też, że słyszał, jak inni knuli 

przeciw niemu: „Jednego razu słyszałem jak mówili, że szykują grupę przeciwko mnie”. Innym razem mówili: „Dajmy mu szansę na 

użycie tej jego broni”. Urojenia i omamy przeplatały się z rzeczywistością. Howard stale obawiał się fizycznego napaści ze strony 

sąsiadów. Z tego powodu nosił przy sobie broń. Również dlatego, zaopatrywał się w jej nowe egzemplarze. W 1947 roku, nabył kolejny 

pistolet, niemieckiego Lugera (9mm). Nieco później kupił maczetę. Fantazjował o tym, jak ucina nią głowy Cohensów. 

Już wtedy, jego zachowanie ulegało stopniowym zmianom. Wiosną 1948 roku przestał chodzić z matką do kościoła. Zaczął opuszczać 

poniedziałkowe lekcje czytania biblii. Całe lata jej studiowania oraz to, co psychiatra Harold Magee określił, jako: „Obsesyjne 

ruminacje skoncentrowane na relacji z bogiem i jego odpowiedzialności za to co złe i dobre”, nic nie dały. Pozwoliły jedynie na zbudowanie 

ideologicznego zaplecza dla planowanego masowego morderstwa – „misji”, którą Unruh kojarzył z apokalipsą. 

W poniedziałek, 5 września 1949 roku, Howard pojechał do kina w Philadelphii. Wrócił do domu autobusem następnego dnia nad 

ranem, około godziny 3:00. Po powrocie zobaczył, że ktoś ukradł nową bramę wejściową z ogrodzenia przy domu. Nastał czas zemsty. 

Dzieliło go od niej zaledwie kilka godzin. 

Postanowił, że odpowiednią porą będzie 9:30, kiedy już wszystkie sklepiki będą otwarte. Poinstruował matkę w liście pozostawionym 

na kuchennym stole, by obudziła go o 8 rano. Po podjęciu decyzji o przerwaniu wieloletniej udręki, pierwszy raz od dawna spokojnie 

zasnął. 

19 września 1949 roku, Time Magazine tak opisywał to, co stało się później (informacje zmieniono i uzupełniono): 

„To był wielki dzień. Po pobudce Howard wziął prysznic. Następnie ubrał swój najlepszy, czarny garnitur, białą koszulę i krawat. 

W ciągu kolejnej godziny zjadł obfite śniadanie, spędził kilkanaście minut w piwnicy, po czym wrócił do salonu i włączył radio. Było 

piętnaście po dziewiątej. 

Do bawialni weszła matka. Zobaczyła syna krążącego po pokoju, odświętnie ubranego, z dużym kluczem francuskim w ręce. Czuła, 

że stanie się coś złego. Howard był jakiś inny. Zupełnie bez wyrazu, ,nieczytelny’, zimny. Przestraszona, uciekła do sąsiadki Caroline 

Pinner. Kilka minut później usłyszała pierwsze strzały. 

Wszystko trwało zaledwie 13 minut. Był to najkrótszy masowy mord wśród wszystkich, dotąd znanych….. ,Strzelałem im w pierś, 

następnie w głowę’….. W taki sposób, jako pierwszy zginął 27 letni szewc, John Pilarchik. Zaraz po otwarciu sklepu zjawił się w nim 

Howard. Oddał dwa śmiertelne strzały i szybko wyszedł. Ulica była jeszcze spokojna. Nikt nie zwrócił uwagi na hałas. 

Nikt również nie zwracał uwagi na Unruha idącego ulicą, z bronią gotową do strzału. Szedł w stronę zakładu fryzjerskiego Clarka 

Hoovera. Wewnątrz, na krześle, w fartuchu na szyi siedział 6 letni Orris Smith. Stojący naprzeciwko fryzjer obcinał mu włosy. 

- Mam coś dla Ciebie Clarky – powiedział Unruh. 

Pierwsze zginęło dziecko. Następnie fryzjer. Oniemiała matka Orrisa przyglądała się, jak dobrze ubrany młody człowiek zabija jej 

syna oraz fryzjera i opuszcza zakład. Gdy morderca był już na ulicy i kierował się w stronę zakładu krawieckiego, krzyk matki chłopca 

zakłócił poranną ciszę.

19 

Miejscowy krawiec, Thomas Zegrino przebywał poza zakładem, lecz na zapleczu była jego żona Helga: ,Spojrzała na mnie i zaczęła 

mówić ,Oh nie, nie’ i strzeliłem do niej więcej niż raz’ – zeznawał później Unruh. 

Przyszła kolej na aptekę. W drzwiach Howard natknął się na Jamesa Huttona, agenta ubezpieczeniowego, który zresztą świadczył 

usługi również jemu. Znali się od dawna. 

- Przepraszam Pana – powiedział Hutton, próbując szybko wyjść z apteki. 

Unruh przemówił po raz pierwszy. 

- Przepraszam Pana – zripostował. 

Agent ubezpieczeniowy nie ustąpił miejsca. Stał niewzruszony. Padły strzały. Najpierw w głowę, potem w korpus. Howard później 

powiedział detektywom: ,Mężczyzna nie reagował zbyt szybko. Powinien był zejść mi z drogi’. 

Schodami w górę, udał się do apartamentów Cohenów. Rose Cohen ukryła się w schowku gospodarczym. Unruh strzelił dwa razy 

w zamek i wszedł do środka. Oddał jeden strzał w jej głowę. W pokoju obok zastał 63 letnią matkę farmaceuty, podczas próby połączenia 

się z policją. Podszedł do niej, przyłożył pistolet do twarzy i pociągnął za spust. Cohena znalazł na dachu. Spotkał go podobny 

los. Śmierci uniknął 12 letni syn Cohenów Charles. Ukrywał się w drugim schowku na narzędzia. 

Howard wyszedł na ulicę. W oknie jednego z domów zobaczył Thomasa Hamiltona, dwuletniego chłopca. Przeładował, wystrzelił, 

trafił prosto w głowę. W samochodzie stojącym na czerwonym świetle siedzieli: Helen Wilson, jej 9 letni syn i jej matka, Emma Matlack. 

Kobiety zginęły na miejscu. Chłopiec zmarł 8 godzin później w szpitalu. Podobny los spotkał na ulicy Alvina Daya, który przypadkowo 

znalazł się w tamtejszej okolicy. Rany odniosły dwie inne osoby, kierowca piekarni i spacerujący ulicą nastolatek. 

W pewnym momencie Unruh sam został ranny. Frank Engel, właściciel pobliskiej tawerny, postrzelił go w udo. Howard wycofał 

się w dół ulicy, w kierunku restauracji Dominika Latela, gdzie oddał kilka kolejnych strzałów, kopał szyby wystawowe, jednak nie 

udało mu się dostać do środka. W międzyczasie, Frank Engel wspiął się po schodach na półpiętro, by mieć lepszy widok i namierzyć 

z broni mordercę. Strzelił i trafił po raz kolejny. Howard jednak poruszał się jakby nigdy nic. Nawet nie wiedział, że jest ranny. Engel 

przerwał ogień: ,Mogłem go wtedy zabić. Mogłem wypróżnić pół magazynku. Nie wiem czemu tego nie zrobiłem’ – mówił później 

dziennikarzom. 

Po 10 minutach ulica opustoszała. Pozostali przy życiu sklepikarze zabarykadowali drzwi. Unruh próbował dostać się do sklepu 

spożywczego, naprzeciwko apteki. Bez rezultatu, drzwi były zamknięte. Earl Horner, sprzedawca, który wcześniej stracił łaski u Howarda, 

ukrywał się wewnątrz wraz z klientami. Padło kilka strzałów do wnętrza sklepu, lecz nikt nie został ranny. Unruh wycofał się 

w kierunku swojego domu. Po drodze odnalazł otwarte drzwi. Mieszkanie należało do Madeline Harrie. W kuchni odnalazł gospodynię 

i jej 16 letniego syna. Oboje zastrzelił. 

Wybiła 9.30. Wokół słychać było policyjne syreny. Howard nie miał amunicji, udał się więc do swojego domu. Gdy policja była na 

ulicy z domu wyszedł Charlie Cohen krzycząc: ,On chce mnie zabić. On zabije nas wszystkich!’. Otwarto ogień w kierunku mieszkania 

Howarda. Ten, jakimś cudem uniknął zranienia. W międzyczasie, lokalny dziennikarz Philip Buxton, zadzwonił do domu Unruha: 

- Czy to Howard? 

- Tak, z tej strony Howard, ale o jakie nazwisko chodzi? 

- Unruh. 

- Kim jesteś i czego chcesz? 

- Jestem przyjacielem i chcę wiedzieć, co oni Ci robią? 

- Więc, jeszcze nic mi nie zrobili, ale ja im zrobiłem wiele. 

- Ilu zabiłeś? 

- Jeszcze nie wiem, nie liczyłem, ale wygląda to na dobry wynik. 

- Czemu zabijasz ludzi? 

- Nie wiem. Nie potrafię teraz odpowiedzieć. Jestem zbyt zajęty. 

W tym momencie do pokoju wpadły puszki z gazem łzawiącym. Howard krzyknął: ,Ok., Poddaję się. Schodzę na dół. Nie strzelajcie’. 

Chwilę później nastąpiło aresztowanie”. 

Dwanaście osób zabitych na miejscu, cztery ranne, z których jedna zmarła później na skutek odniesionych ran. Taki jest tragiczny 

bilans 13 minut. Wielu innych ocalił brak celności sprawcy. Gdyby trafił każdego do kogo strzelał, odebrałby życie 26 ludziom. 

Ze względu na to, że był ranny, Unruh trafił do miejscowego szpitala. Kuli nie udało się usunąć, jednak nie zagrażała jego życiu. 

Tam też, wstępnie, badało go dwóch psychiatrów, H.E. Yaskin i James Ryan. Wiadomo było wtedy, że Howard nigdy nie pił i nie 

nadużywał innych środków psychoaktywnych, nie był też nigdy leczony psychiatrycznie. Jedynym zaburzeniem na jakie cierpiał był 

homoseksualizm, wtedy uznawany za chorobę. Według rocznika statystycznego The Woodrow Wilson High School z 1939 roku, był 

on nieśmiały a jego ambicje wskazywały na to, że stanie się pracownikiem rządowym. Nie istniała żadna ocena intelektu, a poziom 

trzeźwości umysłowej określono jako średni. 

Lekarze zauważyli jednak objawy choroby psychicznej. Pacjent wymagał dalszej obserwacji. Ze szpitala Coopera przewieziono go 

do kliniki psychiatrycznej w New Jersey. Po obserwacji, stwierdzono u Howarda demencję praecox mieszanego typu, z wyraźnym 

zabarwieniem katatonicznym i paranoidalnym. W sądzie uznano go za niepoczytalnego. 

Opisana diagnoza w gruncie rzeczy nic nie oznacza. Obecnie, owa jednostka chorobowa już nie istnieje. Również wtedy, gdy ją 

stwierdzono u Unruha, stanowiła jedynie potwierdzenie choroby psychicznej, lecz w żaden sposób nie określała jej rodzaju. Ówczesny 

rozwój psychiatrii na to nie pozwalał. Pozwalała na to jedynie psychoanaliza, która nie stanowiła (również obecnie) standardowej 

części wykształcenia lekarzy czy psychologów. Pojawiały się zatem trudności diagnostyczne, lecz możliwe było, czego dokonano, 

odróżnienie normy psychicznej od patologii. 

Z dzisiejszej perspektywy wydaje się, że chorobą, na którą cierpiał Unruh była schizofrenia. Nie jest to jednak do końca pewne. 

Niektóre głębokie zaburzenia osobowości, takie jak borderline czy narcystyczne, cechuje podobne odrealnienie, mieszanie się rzeczywistości 

z fantazjami itd., jakie cechowało Howarda. W schizofrenii ponadto, istnieje cała gama objawów negatywnych, które jak 

się wydaje są dla niej bardziej charakterystyczne niż objawy wytwórcze – urojenia i omamy, występujące w bardzo wielu innych 

zaburzeniach psychicznych, stanach intoksykacji substancjami psychoaktywnymi, czy w chorobach neurologicznych. Objawy negatywne 

nie występowały u Unruha, a o katatonicznych w ogóle nie może być mowy – była to najzwyczajniej błędna diagnoza. Ponadto

20 

był on zbyt koherentny i stabilny, co oznacza, że z jednej strony, stale przejawiał ten sam stan umysłu (w schizofrenii następują 

znaczne wahania), a z drugiej, że cechujące go „odrealnienie” częściowo odnajdywało uzasadnienie w traktowaniu go przez innych. 

Całokształt wskazuje na to, że Howard cierpiał raczej na patologię osobowości, niż psychozę. Psychiatria nie była wtedy gotowa na 

stawianie podobnych diagnoz, ale nawet dzisiaj, każdy lekarz jest w większym stopniu skłonny stwierdzić chorobę, niż zaburzenie 

osobowości, bo tylko tę pierwszą leczy się farmakologicznie. Jakkolwiek by nie było, Howard Unruh nie był osobą w pełni poczytalną. 

Motywacja jego czynu, w większym stopniu uwarunkowana była splotem wewnętrznych wyobrażeń i zniekształconej interpretacji 

rzeczywistości, niż jej realnym odbiciem.

21 

CHARLES WHITMAN (2010) 

Wstęp 

Dzieciństwo i adolescencja 

Wiek dorosły 

Zabójstwo matki i żony 

Masowe morderstwo 

Raport dla Gubernatora Teksasu 

Raport z autopsji zwłok 

Wnioski 

O autorze 

Źródła 

Materiały oryginalne 

Materiały uzupełniające 

Spis treści 

Dzieciństwo i adolescencja 

Generalnie, wszystko wyglądało pięknie, „na zewnątrz”. W domu już nie było sielankowo. Ojciec był despotą i tyranem. Od wczesnego 

dzieciństwa, wszystkich chłopców poddawał surowej dyscyplinie. Nie znosił u nich żadnej słabości. Podobnie traktował żonę: 

„Często biłem żonę, ale kochałem ją…”. Chłopcy nie mieli więc lekko. Często okładani byli pasem i pięściami. Przy tym wszystkim 

jednak, zarówno ojciec, jak i matka, starali się zaspokajać potrzeby dzieci. Na swój sposób, ale jednak. Charles i bracia często byli 

przez nich obrzucani prezentami. W tym względzie byli wręcz rozpieszczani. 

Do tych danych, kilka szczegółów wnoszą informacje dostarczone 15 sierpnia 1966 roku przez księdza Leduc, znającego całą 

rodzinę Whitmanów. Zgodnie z jego utajnionymi wyznaniami, zebranymi przez FBI (fragment, zmieniono formę): 

„… Ojciec Charlesa był bardzo wymagający w wychowaniu synów. Nie był przy tym, zgodnie z wiedzą księdza Leduc, osobą wierzącą. 

Pomimo tego, obiekt (Charles) wraz z braćmi służył jako ministrant. To matka chłopców dbała o ich wychowanie w wierze, w 

boga… 

Obiekt Whitman, zgodnie z wyznaniem księdza Leduc, już wtedy, będąc w skautach, był bardzo agresywny. Dotyczyło to jego rangi 

w skautach i pozycji w grupie… Ksiądz Leduc wie, że ojciec Charlesa naciskał go, by zdobył rangę ,Orła’ w skautach… Wydawało 

się, że agresywne odreagowania chłopca były skutkiem nacisków ojca… 

Ojciec Leduc stwierdził, że obiekt, gdy dorósł, stał się nerwowy i impulsywny. Podejmował decyzje pod wpływem bodźców. Jakkolwiek, 

ostatecznie stał się człowiekiem o wysokiej moralności. 

Zgodnie z wiedzą księdza Leduc, ojciec Charlesa uwielbiał broń palną i od wczesnych lat uczył synów strzelania z niej. Obiekt 

złapał bakcyla i wcześnie stał się strzelcem wyborowym. Często, w młodym wieku, bywał zabierany przez ojca na polowania… 

Zdawało się, że obiekt od zawsze czuł uraz do ojca, spowodowany narzucaną mu dyscypliną. Ojciec Whitmana był bardzo rygorystyczny 

w wychowaniu dzieci i wymagał od nich perfekcji”. 

W 1959 roku, przed swoimi 18 urodzinami, Charles przyszedł do domu pijany. Ojciec ciężko go pobił i wrzucił do basenu, niemalże 

topiąc. Młody Whitman nie wytrzymał. Kiedy doszedł do siebie po pobiciu, zaciągnął się do marynarki wojennej - przed ukończeniem 

18 roku życia nie mógł podjąć tej decyzji bez zgody rodziców (z informacji dostarczonych przez ojca Leduc wynika, że 

planował to wcześniej, wielokrotnie - zwierzał się księdzu, że chce uwolnić się spod dyktatury ojca). 

6 lipca 1959 roku, opuścił dom rodzinny i udał się do Guantanamo na Kubie. Tam odbywał pierwszą część szkolenia.

22 

TOKSYCZNA PSYCHOLOGIA I PSYCHIATRIA (2010) 

Wstęp 

Czym jest choroba psychiczna? 

Czy samobójca jest chory psychicznie? 

Mity na temat samobójstwa funkcjonujące wśród psychiatrów i psychologów 

Depresja a cierpienie 

Depresja a zaburzenie 

Rzekome antydepresanty 

Skutki uboczne leków z grupy „S” 

Choroby somatyczne z „depresją” w przebiegu 

Ciężka „depresja” i terapia elektrowstrząsowa 

System 

„Depresja” a samobójstwo 

Przyszłość 

Literatura cytowana 

Zapowiedzi 

Spis treści 

System (fragment) 

Żeby zrozumieć fałszywą konieczność leczenia „depresji” oraz równie irracjonalny i spreparowany fakt, iż stanowi ona epidemię, 

należy przyjrzeć się systemowi, który manipuluje zarówno psychologami, psychiatrami, jak i całym społeczeństwem. W owym systemie, 

już nie sposób odnaleźć winnego temu zakłamaniu, nie sposób nawet stwierdzić, kiedy większość ludzi straciła zdolność zdrowego 

osądu i zaczęła przyjmować za prawdę wszystko, co jej się wmówi. Oczywiście, psychiatrzy i psychologowie stanowią integralną 

część tego systemu, bo to oni „informują” społeczeństwo o zagrożeniach nie leczonej depresji i jej nagłym wzroście w społeczeństwie, 

który nie jest niczym innym, jak konsekwencją informowania o zagrożeniach nie leczonej depresji i jej wzroście w społeczeństwie 

- co oczywiście skutkuje większą ilością wizyt w gabinetach tych specjalistów. Nie wiadomo, gdzie to błędne koło ma swój 

początek, a gdzie koniec. 

Pomimo tego, nie psycholodzy i psychiatrzy „pociągają tu za sznurki”, bo oni wierzą w to, co mówią. Tylko nieliczni zdają sobie 

sprawę z tego, w czym mimowolnie uczestniczą, lecz milczą. Boją się wykluczenia ze środowiska, a czasem nawet realnych gróźb ze 

strony firm farmaceutycznych. Wydaje się jednak, że nie są pozbawieni osobistej motywacji do milczenia. 

Co bowiem zrobiłby psychiatra, gdyby ludzie racjonalnie stwierdzili, że dotąd ich okłamywano, manipulowano nimi i wyłudzano 

od nich pieniądze zalecając leki, które stanowią mistyfikację leczącą równie fikcyjne schorzenie? Co zrobiłby psycholog, który chociażby 

dzięki istnieniu lekkiej i umiarkowanej depresji w końcu nie musi zachęcać pacjenta do wizyt, nie musi go przekonywać, że 

nie powinien się wstydzić przez to, co mu dolega, że nomen omen - to naturalne - co przeżywa, bo miliony innych ludzi też „to mają”. 

Specjaliści ci mieliby pustki pod drzwiami gabinetu, bo rzeczywiście chorych psychicznie jest w społeczeństwie zaledwie garstka. 

Szerzą więc, mniej lub bardziej świadomie, prochorobową propagandę i czerpią z tego zyski. Mało tego, wielu z nich wypowiadając 

się w mediach twierdzi, że „nadal”, tylko połowa chorych na depresję szuka i otrzymuje profesjonalną pomoc (pojawia się więc 

w psychiatrii i psychologii również jasnowidzenie). Publicznie i bezwstydnie nawołują do gabinetów, a raczej do wypełnienia swoich 

portfeli. Być może, niejeden ekonomista powiedziałby - należy korzystać z polskiego „produktu”, bo gospodarka się rozwija - ale czy 

za wszelka cenę? 

O ile jeszcze psycholodzy są w tym względzie nieco bardziej uprawnieni (choć znacznie mniej świadomi), bo cały czas jest tutaj 

mowa o naturalnym cierpieniu, a więc stanie kwalifikującym się do udzielenia pomocy psychologicznej, to psychiatrzy „chcą” w tym 

samym przypadku, ludzi zdrowych, chemicznie wpływać na ich mózg. 

Częściowo, można to nawet zrozumieć. Gdyby z klasyfikacji zaburzeń psychicznych wyłączyć stany, które ewidentnie nie są chorobami 

psychicznymi, a w wielu przypadkach nawet zaburzeniami (Tabela 1), to pozostałoby w niej zaledwie kilka chorób. Mogłoby 

się przez to okazać, że psychiatria właściwie nie jest potrzebna, bo pozostałe w ICD - 10 choroby przejąć może neurologia, tym bardziej, 

że prawie połowa z nich ma organiczne podłoże. 

Aczkolwiek, istnieją konsekwencje opisywanego stanu rzeczy, wśród których należy wymienić m.in., zagrożenie samobójstwa 

wykraczające poza skutki uboczne fałszywych leków przepisywanych na fałszywe zaburzenie. Znane są przypadki samobójstw spowodowanych 

„samym istnieniem depresji”, którą wmawia się ludziom zdrowym. Nie zabijają tu ani leki, ani objawy rzekomego za-

23 

burzenia, lecz sama propaganda i stosunek zindoktrynizowanego społeczeństwa do kłamstw, jakie słyszy. Poniższy, tragiczny przykład 

jest tego odzwierciedleniem. 

„Dziesiątego listopada 2009 roku, znany bramkarz niemiecki Robert Enke, rzucił się pod pociąg. Na skutek niepowodzeń w footbolu, 

w naturalny sposób cierpiał. Nałożyła się na to śmierć córki w 2006 roku. Prawdopodobnie, na skutek problemów zawodowych, 

żałoba przybrała nieprawidłowy przebieg. Oczywiście psychiatra zdiagnozował depresję i leczył ją farmakologicznie. W liście pożegnalnym 

Robert napisał, że ukrywał trwającą stale depresję bo bał się, iż jak wyjdzie na jaw, że nadal choruje, to odbiorą mu adoptowaną 

córkę”. 

Można przypuszczać, że Enke nigdy nie miał depresji, jednak propaganda prodepresyjna tak silnie wpłynęła już na społeczeństwo 

(którego Robert oczywiście był częścią), że człowieka „zabił strach” przed uznaniem go przez nie za chorego (co jest konsekwencją 

umieszczenia cierpienia w klasyfikacji zaburzeń), podczas gdy był zupełnie zdrowy. Był w żałobie i stresie, i dlatego też leki mu nie 

pomogły, gdyż na linii przyczynowo - skutkowej nie miały z jego stanem nic wspólnego. 

Wracając jednak do właściwego tematu, bardzo istotnym elementem opisywanego systemu jest „epidemia” depresji, z którą jak się 

twierdzi, mamy do czynienia od jakiegoś czasu. Można by pomyśleć, że skoro jest tak powszechna, to być może w rzeczywistości 

istnieje. Tylko czemu tak bardzo się rozprzestrzenia? 

Należy przyjrzeć się bliżej źródłu tej epidemii bo zakładając, że „depresja” jest ściśle związana z jakością życia, powinna ona 

raczej zanikać we współczesnym społeczeństwie, które znacznie pełniej niż dawniej zaspokaja potrzeby wszystkich ludzi. Czemu 

więc, coraz większa ich ilość miałaby być nieszczęśliwa? Natomiast, jeśli jest związana z pierwotnymi zmianami w chemii mózgu, to 

czemu one nie następowały stopniowo? 

Opisane powyżej czynniki prodepresyjnej propagandy, są wtórne wobec wczesnych założeń systemu. Stanowią konsekwencję 

edukacji psychiatrów i psychologów, którym od jakiegoś czasu robi się pranie mózgu. 

We wczesnych latach 80 XX wieku jeszcze nie mówiło się powszechnie o epidemii depresji. Były tylko nowe, nie wprowadzone 

do sprzedaży „antydepresanty” (leki z grupy „S”). Wtedy też, istniała tylko ciężka depresja, stan, w którym chorzy wymagali opieki 

lekarza (bo temu, że w ciężkiej depresji pacjent wymaga konsultacji lekarskiej, w niniejszej pracy nie zaprzecza się). 

Wraz z podjętymi badaniami nad nowymi „antydepresantami” i wykluczeniu ich roli w wyprowadzaniu pacjentów z ciężkich stanów 

np. osłupienia depresyjnego oraz generalnie, niskiej skuteczności w depresji ciężkiej (należy pamiętać, że istniała tylko ona), na 

świat przyszły lekka i umiarkowana depresja. Było to konieczne względem sprzedaży nowych leków, bo istniejąca już wiedza dotycząca 

tego, że leki z grupy „S” nie działają w ciężkiej depresji uniemożliwiała ich wypisywanie. Pozostawał również do rozwiązania 

problem finansowania leczenia owymi lekami (oczywiście nie były to problemy lekarzy, lecz firm farmaceutycznych). Skoro nieuzasadnione 

było ich podawanie w stanach ciężkich, należało stworzyć ich lekką postać. Fakty te już opisano - w 1992 roku ukazała się 

klasyfikacja ICD - 10 z nowymi jednostkami lekkiej i umiarkowanej depresji. 

Należy wyjaśnić, czemu pisze się tutaj o firmach farmaceutycznych, a nie medycynie. Jest tak, bo większość ośrodków naukowych 

jest skorumpowana przez te firmy. Dochodzi nawet do tego, że decydują one o tym, kogo przyjąć do pracy. Informują dla przykładu, 

że określona osoba nie może zostać przyjęta, a uczelnia postępuje zgodnie z tym „życzeniem”, bo jeśli nie dostosuje się straci ogromne 

dotacje (nakręcono na ten temat i pokrewne kilka filmów dokumentalnych: „Psychiatry: an industry of death”, „Chemiczny spokój” 

i inne; problematyka ta jest poruszana również w raportach dotyczących korupcji Transparency International). Chociaż są to 

fakty ważne, to jednak nieistotne wobec wątków poruszanych w tej pracy. Nie zostaną więc rozwinięte. 

Zatem, wraz z pojawieniem się w klasyfikacji zaburzeń psychicznych lekkiej i umiarkowanej depresji, firmy farmaceutyczne rozpoczęły 

wielką, trwającą do dzisiaj kampanię reklamową. Obrała ona sobie dwa główne cele: lekarzy i społeczeństwo. Społeczeństwo 

należało przekonać, że cierpienie to choroba i powinno się ją leczyć. Lekarzy, że powinni przekonać społeczeństwo, iż jest „chore”. 

W międzyczasie, pojawiało się coraz więcej leków z grupy „S”, wytwarzanych przez różnych producentów. Jak to bywa w handlu, 

każda firma chce sprzedać swój towar. Firmy farmaceutyczne nie mogły jednak reklamować leków bezpośrednio zwracając się do 

pacjentów. Musiały więc robić to poprzez lekarzy. Tym samym, lekarze stali się przedstawicielami handlowymi tych firm, niejako 

automatycznie. Mieli oni zadanie rozpowszechniania wiedzy o depresji w mediach, w czasopismach naukowych prowadząc badania 

(które były finansowane przez te firmy, a często, dla wielu naukowców, były warunkiem kariery zawodowej), w końcu, w swoich 

gabinetach (na co miały wpływ jeszcze inne czynniki, opisywane nieco dalej). 

Generalnie, w relacji firma farmaceutyczna - psychiatra, istniały i istnieją dwie linie korupcji. Jedna z nich, skierowana jest na 

profesorów, którzy decydują o edukacji przyszłych lekarzy oraz o społecznym wizerunku zaburzeń i ich leczenia. Druga, dociera do 

praktyków przyjmujących pacjentów. Jakiego rodzaju jest to korupcja, przedstawiono w poniższych podpunktach (wymieniono wybrane, 

nie wszystkie jej aspekty): 

1. Drobne prezenty - w Poradni Zdrowia Psychicznego, w której pracował autor, przedstawiciele medyczni pojawiali się niemalże 

codziennie, a czasem kilku w ciągu dnia. Każdy z nich przywoził czekolady, kawę, gadgety firmowe, próbki leków, 

książki i wiele innych prezentów. 

2. „Czyste” łapówki - by oczywiście „budować pozytywny wizerunek firmy” czasem trzeba dać coś więcej, niż tylko czekoladę. 

Istnieje pewna forma legalnej płatności, która ukryta jest pod fikcyjnymi działaniami lekarza - wystawia się mu np. rachunek 

(najczęściej na 500 - 1000zł), za uczestniczenie w jakiejś akcji np., „zapobiegania depresji” w określonym dniu, 

w miejscu pracy lekarza, podczas gdy ów lekarz nie robi nic ponadto, że przychodzi jak zwykle do gabinetu, a żadna akcja 

nie ma miejsca. 

3. Programy lojalnościowe - chociaż mają podobną formę do poprzednich działań, tym razem lekarz zobowiązuje się do czegoś 

- np. znalezienia kilku nowych pacjentów na określony lek lub kontrolowania przebiegu leczenia i zapisywania jego wyników 

w specjalnym zeszycie (oczywiście firmy farmaceutycznej nie interesują te zapiski, ona wie jakie są skutki leczenia, 

chodzi tu jedynie o psychologiczną manipulację, która polega na zaangażowaniu lekarza w tego typu działania, co niesie ze 

sobą wiele skutków, a najważniejszym z nich jest pozytywne {przez wzgląd na gratyfikację} kojarzenie określonego leku 

z depresją i częstsze wypisywanie go).

24 

W trakcie trwania programu lojalnościowego mają miejsce działania z punktów 1, 2 i wzmacniają cały proces. Dzięki tym 

programom można zdobyć wiele cennych prezentów, począwszy od wycieczek za granicę, aż po samochody, czy domy 

(szczególnie za oceanem - informacja osobista od pracowniczki firmy farmaceutycznej mieszczącej się w Kanadzie). 

W psychiatrii, w przeciwieństwie do pozostałych dziedzin medycyny oraz w kontekście „depresji”, wyszukiwanie nowych 

pacjentów właściwie nie ma miejsca, bo „depresję” zdiagnozować można prawie u każdego pacjenta, a następnie podać 

mu odpowiednie leki z grupy „S”. Ten element fałszywie podnosi statystyki, bo firmy farmaceutyczne chcą, by w dostarczonych 

przez nie zeszytach opisywać wyniki leczenia pacjentów z diagnozą depresji. 

4. Wartościowe prezenty - o ile poprzednie punkty dotyczyły działań podejmowanych wobec lekarzy praktyków (oczywiście, 

ocena ich wartości jest względna), to wartościowe prezenty częściej trafiają do pracowników naukowych. Jest to swoista 

symbioza, bowiem często tak bywa, że pracownik naukowy nie może zrealizować badań bez odpowiednich finansów. Wtedy 

nadchodzi pomoc z zewnątrz, jednak stawiane są wobec tych badań pewne oczekiwania (oczywiście jest to przykład, bo instytuty 

naukowe zazwyczaj na stałe „współpracują” z firmami farmaceutycznymi). Dochodzi więc do tego, że autorowi badań 

może zależeć na spełnieniu tych oczekiwań. Jakkolwiek, mowa tu o karierze naukowej, która bez pieniędzy firm farmaceutycznych 

często nie byłaby możliwa. Właściwie jednak, przez sformatowany charakter ICD - 10 względem „depresji”, 

nie można już mówić o rozbieżnościach między oczekiwaniami naukowców, a firm farmaceutycznych. 

Oczywiście, współpraca ta jest w różny sposób nagradzana. Znikomym jej przejawem jest finansowanie przez firmy farmaceutyczne 

wyjazdów profesorów na konferencje medyczne (autor niniejszej pracy od jednej z firm farmaceutycznych 

otrzymał e-mailem, przez pomyłkę, rezerwację i elektroniczny bilet lotniczy do Acapulco w Meksyku, przeznaczony dla jednego 

ze znanych profesorów). 

Pytanie, jakie można zadać wobec powyższego brzmi: „Kto chciałby zrezygnować z tego wszystkiego?”. Odpowiedź jest jednoznaczna. 

Zatem, „depresja” stanowi centralny element intratnego biznesu, który przynosi korzyści wręcz wszystkim. Opisane powyżej 

prodepresyjne elementy korupcji wzmacniane są przez pracę pracowników naukowych, którzy kształtują myślenie studentów 

i praktyków. 

Istotne dla kreowania fikcyjnej epidemii „depresji” są m.in., jeszcze dodatkowe elementy: 

1. Uświadamianie stygmatyzującego charakteru diagnozy psychiatrycznej - fakt ten ma niewątpliwie znaczenie dla chętnego 

wyboru diagnozy „depresji” względem innych „zaburzeń”, które prezentuje pacjent - np. zaburzeń osobowości. Kiedy pacjent 

pojawia się w gabinecie i właściwie cierpi na co dzień z powodu tego, jak jest wewnętrznie ukształtowany, współczesny 

psychiatra zdecydowanie chętniej zdiagnozuje „depresję” niż zwróci uwagę na jej przyczynę - osobowość. Tym bardziej, 

że na tę pierwszą ma leki, a osobowości farmakologicznie nie leczy się, aczkolwiek w każdym zaburzeniu osobowości można 

je podać (grupa „S”). Ważne jest tutaj to, że podczas tworzenia rocznej statystyki zaburzeń Polaków, przetwarzana będzie 

wpisana do karty pacjenta diagnoza „depresji”, podczas gdy był to jedynie stan emocjonalny pacjenta wyzwolony jakimiś 

istotnymi, nie branymi pod uwagę czynnikami. 

2. Konstrukcja ICD - 10 - fakt, iż depresję można zdiagnozować w każdej chorobie psychicznej i fizycznej, jako zaburzenie 

współistniejące, jest tutaj znaczący i często podkreślany. Bardzo wielu pacjentów leczących się na inne niż depresyjne zaburzenia, 

przychodząc do psychiatry przejawia stan depresyjny - to wystarczy, by w karcie wpisać epizod depresji lub depresję 

nawracającą i wypisać antydepresanty. Za wypisaniem leków z grupy „S” idzie jednak konieczność wpisania epizodu depresji 

do karty pacjenta, bez względu na wiodące zaburzenie, na które cierpi. Efekty tego działania są takie same, jak opisane 

w poprzednim punkcie. 

Kolejnym i jak się wydaje najważniejszym elementem, jest szeroko opisywany w niniejszej pracy fakt, iż kryteria diagnostyczne 

depresji pozwalają każde, naturalne cierpienie uznać za jednostkę chorobową. 

3. Tworzenie nowych rodzajów „depresji” - w ostatnich latach tworzy się coraz to nowsze postacie „depresji”, np.: powakacyjnej, 

pooperacyjnej, sezonowej itd. Jest to element propagandy uzasadniającej wizytę u specjalisty właściwie bez powodu. 

Wszystkie te stany kwalifikują się (zgodnie z ICD - 10) do „leczenia” lekami z grupy „S”. Ich wpływ na zawyżenie statystyk 

zachorowań na „depresję” jest jednoznaczny, poprzez „ściąganie” do poradni nowych pacjentów. 

4. Zniżki na leki antydepresyjne - jest to element systemu, który na dłuższej przestrzeni czasu generuje wzrost fałszywych diagnoz 

„depresji”, a dotyczy refundacji leków. Bardzo często pacjenci są ubodzy. Natomiast cokolwiek im nie dolega, jeśli 

pomóc mogą im „antydepresanty”, to zawsze recepcie ze zniżką musi towarzyszyć wpis diagnozy „depresji” nawracającej 

w karcie pacjenta. 

5. Chęć niesienia pomocy przez lekarza - jedyny, nie jatropatogenny czynnik spośród tutaj wymienionych, chociaż prowadzi do 

tych samych patologicznych skutków - fabrykowania statystyk. Z racji swojego wykształcenia psychiatra nie może zrobić 

nic więcej ponad wypisanie pacjentowi leku. Wobec tego, że większość, jeśli nie wszyscy pacjenci psychiatryczni cierpią, 

u wszystkich można zdiagnozować „depresję”. Natomiast każdy psychiatra chce pacjentowi pomóc. 

Propaganda firm farmaceutycznych, która ukrywa skutki uboczne leków z grupy „S”, informuje, że one nie uzależniają, 

że nie zwiększają ryzyka samobójstwa etc., oraz fakt, iż przeciętny lekarz nie różnicuje depresji od cierpienia, a jego wykształcenie 

pozwala mu spostrzegać je tylko w kategoriach choroby sprawia, że uznaje on wypisanie leków z grupy „S” nie 

tylko za uzasadnione, bezpieczne i właściwe, lecz również za najskuteczniejszą formę pomocy. 

6. Utrzymanie się w pracy - fakt ten łączy się z poprzednim. Jedną z konsekwencji nagłaśniania epidemii fałszywej depresji jest 

to, że pacjenci „depresyjni” stanowią dominującą populację Poradni Zdrowia Psychicznego. Lekarze bardzo często, w poczuciu 

właściwego wykonywania swoich obowiązków, przepisują im leki choć nie są one potrzebne. Poradnie te bowiem są 

prywatne i jeśli pacjent nie otrzyma pomocy na jaką liczy, można podejrzewać, że pójdzie do innego lekarza. Zatem, ulga jaką 

musi odczuć jak najszybciej jest zdecydowanie ważniejsza, niż długoterminowe konsekwencje pobierania leków, z którymi 

w przypadku „antydepresantów” psychiatra się nie liczy lub nie zdaje sobie z nich sprawy. 

7. Oczekiwania pacjentów - ten punkt również łączy się z poprzednim. Niestety, w dobie stale przyśpieszającego świata, wielu 

pacjentów nie ma ochoty na leczenie przyczynowe i szukają szybkiej pomocy, jaką zapewniają leki. Wpisują się więc oni 

w powyżej opisane praktyki. Nawet jeśli znają ich skutki uboczne są zdecydowani je brać. Dlatego też, nie uważa się tutaj

25 

leków z grupy „S” za destruktywny element współczesnego świata i nie postuluje się ich usunięcia. Ludzie mają prawo do 

wyboru. To, co podkreśla się w niniejszej pracy, to uczciwe informowanie ich o charakterze praktyk medycznych, bez oszukiwania 

i wmawiania chorób tam, gdzie ich nie ma, tym bardziej, że sami lekarze nie wiedzą na jakich zasadach odbywa się 

terapia lekami z grupy „S”, czy terapia elektrowstrząsowa. 

…………………….

26 

DIAGNOZA RYZYKA SAMOBÓJSTWA (2008) 

Wstęp 

Historia suicydologii, definicja samobójstwa i kilka innych uwag 

Epidemiologia samobójstw 


Nieswoiste czynniki ryzyka samobójstwa 

SPIS TREŚCI 

Podstawowe czynniki ryzyka suicydalnego: stany kliniczne i kryzysy 

F00-F09 Organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi 

Otępienie w chorobie Alzheimera (F00) 

F02.0-8 Otępienie w innych chorobach klasyfikowanych gdzie indziej 

Otępienie w chorobie Huntingtona (F02.2) 

F07.0-9 Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu 

Zespół po wstrząśnieniu mózgu (F07.2) 

F10-19 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (F10) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem opiatów (F11) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kanabinoli (F12) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem leków uspokajających i nasennych (F13) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kokainy (F14) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem innych substancji stymulujących w tym kofeiny (F15) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji halucynogennych (F16) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem paleniem tytoniu (F17) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem lotnych rozpuszczalników (F18) 

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kilku substancji lub używaniem innych substancji psychoaktywnych (F19) 

F20-F29 Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe 

Schizofrenia (F20) 

Zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) (F21) 

F22.0-9 Uporczywe (utrwalone) zaburzenia urojeniowe 

Inne uporczywe (utrwalone) zaburzenia urojeniowe (F22.8) 

Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne (F23) 

Indukowana psychoza urojeniowa (F24) 

Zaburzenia schizoafektywne (F25) 

F30-F39 Zaburzenia nastroju (afektywne) 

Epizod maniakalny (F30) 

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe (F31) 

F32-33 Epizod depresyjny i zaburzenia depresyjne nawracające 

Zaburzenia depresyjne lekkie i umiarkowane (F32-33) 

Zaburzenia depresyjne ciężkie wraz z psychotycznymi (F32-33) 

F34.0-9 Uporczywe (utrwalone) zaburzenia nastroju 

Dystymia (F34.1) 

F40-F48 Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (somatoform) 

F40.0-9 Zaburzenia lękowe w postaci fobii 

Agorafobia (F40.0) 

Fobie społeczne (F40.1) 

Specyficzne (izolowane) postacie fobii (F40.2) 

F41.0-9 Inne zaburzenia lękowe 

Zaburzenia lękowe z napadami lęku (F 41.0) 

Zaburzenia lękowe uogólnione (F 41.1) 

Zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane (F41.2) 

F42 Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (nerwica natręctw) 

F43.0-9 Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne 

Ostra reakcja na stres (F43.0) 

Zaburzenia stresowe pourazowe (F43.1)

27 

Zaburzenia adaptacyjne (F43.2) 

Rozbicie rodziny w wyniku separacji lub rozwodu (F43Z63.5) 

Przemoc w małżeństwie (F43Y07) 

Przemoc wobec dziecka (F43Z61,Z62) 

Mobbing (F43Z60.5) 

Ból i choroba somatyczna (F43Z87a) 

Nowotwór i stan terminalny pacjenta (F43C-D) 

Uraz fizyczny i niepełnosprawność (F43Z87b) 

HIV/AIDS (F43B20-24) 

Żałoba (F43.21-25Z63.4) 

F44.0-9 Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) 

Amnezja dysocjacyjna (F44.0) 

Fuga dysocjacyjna (F44.1) 

F44.4-7 Dysocjacyjne zaburzenia ruchu i czucia (zaburzenia konwersyjne) 

F44.80-81 Inne zaburzenia dysocjacyjne 

Zespół Gansera (F44.80) 

Osobowość mnoga (F44.81) 

F45.0-9 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoform disorders) 

Zaburzenia somatyzacyjne (z somatyzacją) (F45.0) 

Zaburzenia hipochondryczne (F45.2) 

Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne występujące pod postacią somatyczną (F45.3) 

Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (F45.8) 

F48.0-9 Inne zaburzenia nerwicowe 

Zespół depersonalizacji-derealizacji (F48.1) 

Zespół Briqueta (F48.8) 

Zespół psychasteniczny (F48.8) 

F50-F59 Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi 

F50.0-9 Zaburzenia odżywiania się 

Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) (F50.0) 

Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa) (F50.2) 

Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi (F50.4) 

F51.0-9 Nieorganiczne zaburzenia snu 

Bezsenność nieorganiczna (F51.0) 

Koszmary senne (F51.5) 

F53.0-9 Zaburzenia psychiczne związane z połogiem, niesklasyfikowane gdzie indziej 

Zaburzenia psychiczne związane z połogiem (F 53.0-1) 

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (N94.3) 

F60-F69 Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych 

F60.0-9 Specyficzne zaburzenia osobowości 

Osobowość schizoidalna (F60.1) 

Osobowość dyssocjalna (F60.2) 

Osobowość chwiejna emocjonalnie (F60.3) 

Osobowość histrioniczna (F60.4) 

Osobowość zależna (F60.7) 

Osobowość narcystyczna (F60.8) 

F63.0-9 Zaburzenia nawyków i popędów 

Patologiczny hazard (F63.0) 

Patologiczne podpalanie (F63.1) 

Patologiczne kradzieże (F63.2) 

Trichotillomania (F63.3) 

F64.0-9 Zaburzenie identyfikacji płciowej 

Transseksualizm (F64.0) 

F65.0-9 Zaburzenia preferencji seksualnych 

Ekshibicjonizm (F65.2 

F66.0-9 Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną 

F68.0-8 Inne zaburzenia osobowości i zachowania u dorosłych 

Zespół Műnchhausena (F68.1) 

F70-F79 Upośledzenie umysłowe 

F90-F98 Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym 

F90.0-9 Zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości ruchowej) 

F91.0-9 Zaburzenia zachowania 

F93.0-9 Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie 

Lęk przed separacją w dzieciństwie (F93.0) 

Dopełniające czynniki ryzyka samobójstwa: biologiczne, psychologiczne i psychospołeczne 

Wiek 

Płeć 

Rasa 

Miejsce zamieszkania 

Wykształcenie 

Zawód 

Sytuacja materialna 

Bezrobocie 

Klasa społeczna 

Przejście na emeryturę 

Bezdomność 

Klimat, warunki i zjawiska atmosferyczne 

Sezonowość 

Religijność i wyznanie 

Stan cywilny, samotność i wyizolowanie społeczne 

Czynniki związane z ruchliwością społeczno-zawodową

28 

Izolacja więzienna 

Służba wojskowa 

Cechy i skupienia osobowości 

Introwersja - ekstrawersja 

Locus of control 

Aleksytymia 

Neurotyzm 

Perfekcjonizm 

Impulsywność 

Agresywność 

Mechanizmy obronne 

Temperament 

Otwartość na doświadczenia 

Zdolności rozwiązywania problemów 

Samokrytycyzm 

Samoocena 

Stany umysłu i czynniki specyficzne 

Stres 

Adopcja 

Satysfakcja z życia 

Nieplanowana ciąża, aborcja i poronienie 

Modyfikacje ciała: operacje plastyczne, piercing i tatuaże 


Swoiste czynniki ryzyka samobójstwa 

Rodzinna tradycja suicydalna 

Historia poprzednich prób samobójczych 

Hierarchia myśli i zachowań samobójczych 

Wskazówki suicydalne 

Ambiwalencja suicydalna 

Syndrom presuicydalny 


Diagnoza ryzyka samobójstwa 

Podsumowanie czynników nieswoistych dla ryzyka samobójstwa 

Czynniki kliniczne 

Czynniki biologiczne, psychologiczne i psychospołeczne 

Czynniki osobowościowe 

Czynniki specyficzne i stany umysłu 

Podsumowanie czynników swoistych dla ryzyka samobójstwa 

Synteza 

Czynniki zmniejszające ryzyko samobójstwa (ochronne) 

Zakończenie 

Osobowość chwiejna emocjonalnie (F60.3) – przykładowy rozdział 

W ICD-10 wprowadzono kategorię osobowości chwiejnej emocjonalnie, która zawiera typ impulsywny (osobowość eksplozywna 

i agresywna) oraz typ borderline.W poniższym rozdziale zostaną opisane jedynie zaburzenia z pogranicza. Dla zaburzeń typu impulsywnego 

nie odnaleziono danych wiążących je z ryzykiem samobójstwa, chociaż informacje zawarte w rozdziałach o impulsywności 

i agresywności mogą byćz nimi związane. 

W DSM-IV, do najważniejszych cech zaburzeń z pogranicza zalicza się: niestabilność w postrzeganiu własnej osoby, niestabilność 

związków interpersonalnych i niestabilność nastroju (Scully, 1998). Zarówno w ICD-10 jak i w DSM-IV, jedną z kategorii diagnostycznych 

borderline są nawracające zachowania samobójcze, groźby lub próby samobójcze oraz dokonywanie samouszkodzeń. Poza 

dużą depresją jest to jedyne zaburzenie, w którym zachowania suicydalne są diagnostyczne. Zaburzenie to występuje prawdopodobnie 

u 1-2% populacji. Niemal wszystkie teorie etiologiczne zwracają uwagę na problemy w dzieciństwie, szczególnie doświadczenia 

urazowe, takie jak różnego rodzaju przemoc. U osób z granicznym zaburzeniem osobowości występują również deficyty neurokognitywne 

oraz obniżenie stężenia serotoniny. Zaburzenie występuje częściej u kobiet. 

Osobowość typu borderline cechuje defekt ego przejawiany poprzez: prymitywne mechanizmy obronne, patologię zinternalizowanych 

związków z obiektem i tendencji do pierwotnego procesu myślenia (Kernberg, 1976). Defekt ego ujawnia się w braku kontroli 

nad impulsami, w słabej tolerancji lęku i w braku zdolności do sublimacji. Najbardziej charakterystyczne i istotne z punktu widzenia 

diagnozy są prymitywne mechanizmy obronne: rozszczepienie, identyfikacja projekcyjna, zaprzeczenie. Pozwalają one pełniej zrozumieć 

brak spójności self, problemy z regulacją afektu, poziom testowania rzeczywistości etc. Odwołując się do teorii psychoanalitycznej, 

w polskiej literaturze, opisuje je Walewska (1992b). 

• Rozszczepienie (spliting) – pojawienie się rozszczepienia osadzone jest zgodnie z teorią Klein w pierwszym półroczu życia 

dziecka i jest prymitywną obroną przed lękiem. Towarzyszący mu rozszczep ego na „dobre” i „złe” części, utrzymujący się 

u dorosłej osobowości borderline. Wynika z tego postrzeganie albo wyłącznie dobrej albo wyłącznie złej strony siebie lub 

innej osoby. Konsekwencją rozszczepienia jest również niezdolność do jednoczesnego przeżywania sprzecznych stanów 

uczuciowych. Rozszczepienie prowadząc do niemożności przeżywania ambiwalencji, wspomagane jest przez procesy prymitywnej 

idealizacji i dewaluacji. Rozszczepione obiekty, uznane przez pacjenta za dobre stają się w jego odczuciu idealne 

i pełne nadzwyczajnej mocy. Takie omnipotentne obdarowanie pozwala osobowości z pogranicza przeżycie własnej omnipotencji 

w relacji z dobrym i silnym obiektem. Zdaniem Melanie Klein idealizacja ta łatwo załamuje się i może prowadzić do 

tego, że obiekt miłości musi być często zmieniony na inny, gdyż żaden człowiek nie jest w stanie sprostać omnipotentnym

29 

wymaganiom. Osoba wcześniej idealizowana jest potem często odczuwana jako prześladowcza. Dewaluowanie jej jest więc 

naturalną konsekwencją idealizacji – niezaspokojenia potrzeb i wyprojektowanej zawiści do obiektu (piersi), która zachowuje 

dla siebie wstrzymywane zaspokojenie. 

• Zaprzeczenie – chroni przed dostrzeżeniem własnej ambiwalencji wobec obiektu. Towarzyszy idealizacji i dewaluacji; nie 

dopuszcza do świadomości uczuć nienawiści do idealizowanego obiektu i odwrotnie, nie pozwala na uświadomienie sobie 

pozytywnych uczuć wobec obiektu dewaluowanego. Melanie Klein uważa, że zaprzeczenie chroni przed poczuciem winy 

i daje przyzwolenie na agresywność, wzmacnia uczucie triumfu zamiast depresyjnego upokorzenia zawiścią oraz zamienia 

zależność w poczucie kontroli. 

• Identyfikacja projekcyjna – jest kombinacją identyfikacji i projekcji. Od projekcji odróżnia ją fakt, że odnosi się ona do konkretnego 

obiektu i jest sposobem radzenia sobie z wrogimi impulsami oraz z używaniem drugiej osoby w celu obronnym. 

Kiedy w pacjencie pojawia się stan, którego on w sobie nie toleruje, to przerzuca go na obiekt zewnętrzny, dokonując projekcji. 

Słabość granic ego powoduje, że borderline łatwo identyfikuje się z obiektem, a również z tym, co sam wcześniej wyprojektował. 

W ten sposób wyrzucony efekt powraca do pacjenta. 

U dorosłych osób zaburzenia typu borderline współwystępują z zaburzeniami narcystycznymi (Kernberg, 2003b). Pacjenci o najgłębszej 

patologii narcystycznej wykazują wyraźnie zaznaczone cechy borderline w społecznych interakcjach, niezależnie od funkcji 

obronnych rozwijanych przez ich wielkościowe self: brak kontroli impulsów, nietolerowanie lęku, poważne upośledzenie zdolności 

do sublimacji i dyspozycję do reagowania eksplozjami złości lub zaburzeniami paranoidalnymi (Kernberg, 2003a). Tak więc narcyzm 

także niesie ze sobą ryzyko targnięcia się na własne życie. Autor wyróżnia – istotny z punktu widzenia ryzyka samobójstwa – złośliwy 

narcyzm, który charakteryzuje się ego-syntoniczną agresją skierowaną na siebie i innych. Warto dodać, że Kernberg uważa narcyzm 

za fundamentalną cechę właściwej osobowości antyspołecznej. 

Jak już pisano, w zaburzeniach osobowości z pogranicza dokonywanie samouszkodzeń, groźby lub próby samobójcze, mające 

nawracający charakter, stanowią czynnik diagnostyczny. Typowe jest również nadużywanie substancji psychoaktywnych (Goldstein, 

2003; Hertzman, 1996; Sokolik, 1995). Zamachy samobójcze wynikają z poczucia pustki, związanego z niespójnym ego i zaburzonym 

poczuciem self (Bohomolec, 1992), naruszenia poczucia własnej wartości (Goldstein, 2003), braku granic tożsamości, myślenia 

magicznego w powiązaniu z przeżywaniem zawodu miłosnego (Sokolik, 1995). Próby samobójcze mogą mieć charakter manipulacyjny 

(nieintencjonalny i nieświadomy), dzięki czemu pacjent próbuje zapewnić sobie całkowitą kontrolę nad obiektem symbiotycznym. 

Taką motywacją posługuje się często, grożąc zamachem samobójczym w przypadku niespełnienia jego żądań. 

Zaburzenia osobowości z pogranicza oraz osobowość nieprawidłowa obejmuje rozpoznanie około 10% ludzi, którzy odebrali sobie 

życie (Kaplan i Sadock, 1995). Jeden na dziesięciu (10%) pacjentów borderline ginie od śmierci samobójczej a blisko 3\4 dokonuje 

prób samobójczych (Black, Blum, Pfohl i Hale, 2004; Gunderson, 2001; Paris, 2002; Paris, 2004; Soloff, Fabio, Kelly, Malone 

i Mann, 2005). Dramatyczny wzrost zachowań suicydalnych (samookaleczeń i prób samobójczych) obserwuje się w przedziale wieku 

18-24 lat oraz 50-59 lat (Sansone, Gaither i Songer, 2002) – nasuwa się skojarzenie, iż oba wymienione przedziały wiekowe odpowiadają 

ważnym przemianom życiowym, w pierwszym wypadku jest to nawiązywanie pierwszych relacji partnerskich (dla obu płci), 

w drugim okres przekwitania. Kobiety znacząco częściej niż mężczyźni dokonują zamachów. Z częstszymi zachowaniami suicydalnymi 

skorelowane jest mieszkanie samemu i poza istotnością statystyczną, niski status socjo-ekonomiczny. Interesujące jest to, że 

pisanie listów pożegnalnych wydaje się być czynnikiem chroniącym w zaburzeniach borderline (Cailhol, Marclay, Burnand, Lazignac 

i Andreoli, 2007). 

Soloff ze współpracownikami (2005) wykazali, że ze zwiększonym ryzykiem wysoce letalnych zamachów wiążą się następujące 

cechy: starszy wiek, posiadanie dzieci, niski stopień wykształcenia (wbrew innym badaniom) i pochodzenie z niższej klasy społecznej. 

Ryzyko dodatkowo zwiększa współistnienie zaburzeń antysocjalnych, dużej depresji i historia uzależnień w rodzinie. Najsilniejszym 

predykatorem wysoce letalnych prób samobójczych była następująca wiązka: osobowość nieprawidłowa, niska klasa społeczna, 

historia intensywnego leczenia i silne intencje śmierci. 

W innych badaniach, za czynniki zwiększające ryzyko zachowań suicydalnych oraz samookaleczeń, uznano przemoc seksualną ze 

strony rodziców i zaniedbanie emocjonalne (Dubo, Zanarini, Lewis i Williams, 1997). Pacjenci wykorzystywani seksualnie 

w dzieciństwie, ponad 10-krotnie częściej dokonują zamachów samobójczych w przeciwieństwie do cierpiących na zaburzenia 

z pogranicza osób, które nie posiadają takich doświadczeń (Soloff, Lynch i Kelly, 2002). 

Pacjenci, którzy dokonali samobójstwa, w przeciwieństwie do zamachowców, posiadali w historii większą ilość prób samobójczych 

i więcej pobytów w szpitalu (Kullgren, 1988). Ryzyko samobójstwa dokonanego można więc uznać za zwiększone u osób ze 

znacznym nasileniem zaburzeń, czego wyrazem jest większa ilość dekompensacjii konieczności leczenia zamkniętego. Paris, Nowlis 

i Brown (1989) również wskazują na to, że najsilniejszym predykatorem samobójstwa dokonanego są poprzednie zamachy dodając, iż 

duże znaczenie ma także wyższe wykształcenie. Wzbogacają te dane Kjelsberg, Eikeseth i Dahl (1991), którzy donoszą, że z ryzykiem 

samobójstwa dokonanego wiążą się: znaczące i częste utraty w dzieciństwie, późne rozpoczęcie leczenia, dłuższy okres hospitalizacji 

i częste wypisy ze szpitala z powodu niestosowania się do przyjętych zasad leczenia. 

Z powyższymi badaniami niezgodne są wnioski innych naukowców. McGirr, Paris, Lesage, Renaud i Turecki (2007) stwierdzili, 

że pacjenci którzy dokonali samobójstwa posiadali mniejszą ilość hospitalizacji oraz mniejszą ilość poprzednich prób. Niezgodność ta 

jest jednak pozorna. Większa determinacja i stosowanie letalnych metod prowadzi do udanego samobójstwa wcześniej, w przebiegu 

życia, co tym samym prowadzi do mniejszej ilości hospitalizacji i ilości prób na jego linii. Nie umniejsza to zatem faktu, znaczącego 

zagrożenia samobójstwa wśród osób, które dokonują wielokrotnych zamachów, bowiem zaburzenie z pogranicza na przestrzeni czasu, 

nie leczone, nie tylko nie ulega złagodzeniu, lecz stale nawarstwiają się na nim życiowe porażki i pogłębia się stan rezygnacji oraz 

brak wiary w jakąkolwiek zmianę. 

Zaburzenia osobowości z pogranicza występują często wśród młodych ludzi (15-29 lat), którzy dokonują skutecznego zamachu na 

życie (33%). Nierzadki jest pośród nich współtowarzyszący głównemu zaburzeniu, komponent antysocjalny i uzależnienie od substancji. 

Z dokonanym samobójstwem skorelowane są także: wczesna separacja od rodziców, uzależnienia od substancji w domu rodzinnym, 

problemy finansowe i zawodowe, brak stałego miejsca zamieszkania oraz karalność (Runeson i Beskow, 1991). Wśród

30 

suicydalnych adolescentów z zaburzeniami borderline, z próbami samobójczymi skojarzone są: reakcja na utratę, słaba kontrola 

gniewu i szczególnie trudna do opanowania dla nastolatka impulsywność (Crumley, 1981). 

Wśród czynników ryzyka zamachów samobójczych stwierdzono, że suicydalni pacjenci w przeciwieństwie do niesuicydalnych są 

znacząco, w większości starsi, bardziej impulsywni, posiadają współistniejące zaburzenia antysocjalne i przeżywają stany depresyjne 

- McGirr et al. (2007) dodają, iż ze zwiększonym ryzykiem związane jest współistnienie innych zaburzeń wiązki „B”. Ciekawe jest 

jednak to, że stan depresyjny u pacjentów, którzy dokonali próby samobójczej niedawno lub w ostatnim roku, jest mniej nasilony niż 

u tych, którzy dokonywali zamachów w dalszej przeszłości. W cytowanych badaniach duża depresja, uzależnienie od alkoholu i narkotyków 

nie różnicowała niedoszłych samobójców od pozostałych pacjentów borderline. Czynniki te były zatem nieistotne. Ze 

zwiększonym zagrożeniem samobójstwa wiązało się obniżenie nastroju, lecz nie współistnienie wymienionej depresji i uzależnień 

(Soloff, Lis, Kelly, Cornelius i Ulrich, 1994). Wnioski te potwierdzają również inne badania. Yen ze współpracownikami (2004) 

wykazali, że duża depresja nie jest znaczącym statystycznie predykatorem samobójstwa w zaburzeniach borderline. Autorzy doszli do 

wniosku, że jest nim jedynie charakterystyczna niestabilność afektu i historia przemocy seksualnejw dzieciństwie. 

Wracając do badań Soloffa i kolegów, w największym stopniu obie grupy różnicowała ilość poprzednich prób samobójczych, 

które uznano za najsilniejszy predyktor kolejnych zamachów. Ilość uprzednich prób samobójczych i subiektywnie przeżywana depresja 

stanowiły predykator znacznego wzrostu intencji samobójczych, podczas gdy współistniejący z borderline komponent osobowości 

schizotypowej oraz nastawieniei myśli paranoidalne, redukowały chęć zabicia się. Poważnie zagrażające życiu zamachy samobójcze 

skojarzone były z: dużą ilością poprzednich prób, starszym wiekiem i histeryczną dysforią, natomiast nieletalne zamachy skorelowane 

były z wysokim poziomem złości czy gniewu – czynnik chroniący. 

Szczególnie ciekawe są wnioski z powyżej cytowanych badań, mówiące o tym, że nieletalne zamachy skorelowane są ze zwiększonym 

poziomem ogólnie pojętej wrogości. van den Bosch, Verheul i van den Brink (2001) przeprowadzili badania, które mogą 

częściowo wyjaśniać tą zależność. Autorzy stwierdzili, że uzależnienie od substancji psychoaktywnych obniża u pacjentów borderline 

poziom wrogości, podejrzliwości i złości, lecz nasila lęk i ilość prób samobójczych. Uznając, zgodnie z cytowanymi wcześniej badaniami, 

nasiloną złość, gniew czy wrogość za czynnik ochronny, bowiem stany te skorelowane są z niską letalnością zamachów, można 

założyć, że spożywanie substancji zwiększa zagrożenie śmierci właśnie poprzez niwelowanie wpływu opisywanego czynnika 

ochronnego. Chociaż jest to tylko hipoteza wymagająca weryfikacji, to bazuje ona na teorii hydraulicznej Freuda, mówiącej o wybuchu 

emocji po ich nagromadzeniu się, gdy są tłumione. Pacjenci w zachowaniu wrodzy czy gniewni, częściej wyrzucają z siebie negatywne 

emocje, tym samym ich zamachy samobójcze, niekoniecznie rzadsze, pozbawione są ogromnego ładunku skondensowanej 

agresji. Ekspresja negatywnych emocji w przypadku pacjentów borderline może przybierać formę samookaleczania się. Powyższe 

dane i przypuszczenia potwierdzają mimowoli Horesh, Orbach, Gothelf, Efrati i Apter (2003) pisząc, iż impulsywność i agresywność 

są pozytywnie skorelowane z próbami samobójczymi, lecz w literaturze nie ma danych mówiących o tym, by tak było w stosunku do 

samobójstwa dokonanego, poza informacjami odnoszącymi się do nastolatków. 

Istotne jest tutaj, jak się wydaje, odróżnienie impulsywności jako cechy, charakterystycznej dla borderline, a impulsywności jako 

stanu, wzbudzanego przez np., spożycie alkoholu. Stan, w stosunku do cechy, wydaje się nie mieć statusu podporządkowania. Dlatego 

wzbudzana przez alkohol impulsywność, będącą w uzależnieniu czynnikiem ryzyka samobójstwa, u pacjentów borderline może 

jednocześnie nasilać impulsywne reakcje poprzez kumulację, ale jednocześnie redukować wrogość czy agresywność. Przyjmując, że 

alkohol może nasilać impulsywność eskalując rozładowania emocjonalne (rozładowując agresywność), chronić on będzie przed samobójstwem 

dokonanym (letalnymi próbami), lecz nie przed ilością prób samobójczych w ogóle, czy też przed ilością zachowań 

samokrzywdzących. Opisywany jest tu swoisty paradoks. Może być tak, że alkohol zapobiega samobójstwom dokonanym w zaburzeniach 

z pogranicza redukując poziom agresywności, chociaż wymaga to dalszych badań, lecz jednocześnie, zdecydowanie zwiększa 

ryzyko nieletalnych prób samobójczych. Paradoks wynika stąd, iż ilość poprzednich prób samobójczych jest najsilniejszym czynnikiem 

ryzyka samobójstwa dokonanego. 

Fyer, Frances, Sullivan, Hurt i Clarkin (1988) piszą, iż współistniejące zaburzenia depresyjne i uzależnienie od substancji psychoaktywnych 

znacząco eskaluje ryzyko samobójstwa wśród osób z diagnozą borderline. Wyniki te pozostają w częściowej niezgodzie 

z cytowanymi wcześniej badaniami Soloffa i współpracowników (1994). Jak można podejrzewać, z podobnych powodów autorzy 

postanowili bliżej przyjrzeć się zaburzeniom depresyjnym i borderline. W kolejnych badaniach jakie wykonali okazało się, że nie 

istnieją różnice w zakresie charakteru zamachów samobójczych, pomiędzy pacjentami borderline a cierpiącymi na epizody depresji, 

jakkolwiek pacjenci z diagnozą wiązaną prezentują silniejsze tendencje suicydalne i większą ilość zamachów samobójczych. Oba 

zaburzenia posiadają charakterystyczną dymensję, która znacząco wpływa na zwiększenie ryzyka. W depresji jest to brak nadziei, 

w borderline impulsywna agresja. Ich połączenie, odpowiedzialne jest zdaniem autorów za eskalację ryzyka samobójstwa w podwójnej 

diagnozie, mają one jednak inne znaczenie. Brak nadziei związany jest z nasileniem tendencji suicydalnych (planowaniem) 

a impulsywna agresja ze zwiększoną ilością zamachów. Należy dodać, że podobnie jak w powyżej cytowanych badaniach, również 

i tutaj, Soloff, Lynch, Kelly, Malone i Mann (2000), doszli do wniosku mówiącego, iż wysoki stopień letalności prób samobójczych 

w największym stopniu zależy od ilości poprzednich zamachów. 

W kolejnych badaniach, ta sama grupa naukowców wykazała, że pacjenci z diagnozą borderline oraz łączoną (borderline wraz 

z depresją) częściej dokonują prób samobójczych w przeciwieństwie do chorych na ciężką depresję (Kelly, Soloff, Lynch, Haas 

i Mann, 2000). O ile oczywiste jest zwiększone zagrożenie w diagnozie wiązanej, o tyle zwraca uwagę fakt, iż samodzielne zaburzenie 

borderline jest również silniej skojarzone z zamachami niż duża depresja. Prawdopodobnie wynika to z charakterystycznej dla 

zaburzeń granicznych impulsywności, w przeciwieństwie do depresji, w której zamachy mają w większym stopniu planowany charakter. 

Jak piszą autorzy, aktualna sytuacja życiowa nie ma żadnego, predyktywnego znaczenia dla zwiększenia zagrożenia. Natomiast 

istotne jest słabe przystosowanie (kompetencje) społeczne chorego. Pacjenci borderline, słabo zaadaptowani społecznie, 16-krotnie 

częściej, niż chorzy na dużą depresję, dokonują zamachów samobójczych. Wynika stąd wniosek, iż wydarzenia życiowe mogą u pacjentów 

wzbudzać reakcje suicydalne tym bardziej, im słabiej są oni przystosowani. Podobnie, dobra adaptacja społeczna redukuje 

ryzyko suicydalne spowodowane zewnętrznymi stresorami. Jej poziom może być wzmacniany podczas psychoterapii. 

Clarkin, Foelsch, Levy, Hull, Delaney i Kernberg (2001) wykazali znaczącą statystycznie skuteczność psychoterapii psychodynamicznej 

w redukowaniu ilości zamachów samobójczych u pacjentów borderline. Spadła również liczba hospitalizacji pacjentów, co

31 

może świadczyć o poprawie ogólnego funkcjonowania. Istnieją też dane wskazujące na to, że terapia podtrzymująca redukuje zachowania 

samobójcze (Aviram, Hellerstein, Gerson i Stanley, 2004). Natomiast pozytywne prognozy związane sąz najmłodszą formą 

psychoterapii, jaką jest dialektyczna terapia behawioralna (w przeciwieństwie do pozostałych z tej grupy, długoterminowa). W badaniach 

wykazano jej skuteczność w redukowaniu ryzyka kolejnych prób samobójczych nawet w połowie przypadków (Linehan et al., 

2006). 

Psychoterapia psychodynamiczna ukierunkowana jest na poprawę ogólnego funkcjonowania pacjenta i metodą leczenia przyczyn 

zaburzeń. Wobec terapii behawioralnej (objawowej) powinna więc zajmować naczelne miejsce, jakkolwiek idealnym rozwiązaniem 

jest stosowanie obu technik w zapobieganiu samobójstwom u pacjentów z pogranicza nerwicy i psychozy, i nie tylko. Wobec braku 

dowodów na to, że hospitalizacja pacjentów jest czynnikiem chroniącym przed samobójstwem, a nawet pozostawia negatywny efekt 

(Paris, 2002; 2004), powinni oni pozostawać w terapii prowadzonej ambulatoryjnie. Podczas pobytu w szpitalu, ze względu na skrócony 

czas i określony cel oraz szybsze efekty, zalecana jest terapia behawioralna, po wypisie wskazane jest rozpoczęcie psychoterapii 

psychodynamicznej i\lub wspierającej. Jakkolwiek, kontynuowanie obu metod leczenia psychoterapią dialektyczną i psychodynamiczną, 

przez dwóch różnych psychoterapeutów również nie jest wykluczone, a może nawet wskazane, chociaż nieznane są jego 

efekty. Z psychodynamicznego punktu widzenia, może to generować rozszczepienie u pacjenta i znacząco zakłócać leczącą, przeniesieniową 

relację w terapii. Idealnym rozwiązaniem jest zatem łączenie tych metod przez jednego terapeutę.

32 

KONTROWERSJE WOKÓŁ SERYJNYCH MORDERCÓW 

NA PRZYKŁDZIE ZDZISŁAWA MARCHWICKIEGO (2010) 

SPIS TREŚCI 

Rozdział I 

Charakterystyka seryjnych morderców 

Definicja 

Charakterystyka seryjnych morderców 

Cechy psychologiczne seryjnych zabójców 

Typologia seryjnych morderców 

Przestępstwa seksualne 

Podziały zabójstw seksualnych 

Cechy zabójstwa z lubieżności 

Rodzaje zabójców seksualnych 

Charakter i temperament zabójców 

Osobowość seryjnych zabójców 

Osobowość dorosłych sprawców przestępstw seksualnych 

Charakterystyka zabójców 

Charakterystyka sprawców zabójstw z lubieżności 

Specyfika śledztwa 

Odpowiedzialność karna 

Rozdział II 

Seryjni mordercy w badaniach 

Analiza biomedyczna 

Podejście ewolucyjne 

Podejście neurologiczne 

Podejście biochemiczne 

Podejście genetyczne 

Analiza psychologiczna 

Analiza psychiatryczna 

Dewiacje seksualne 

Dysocjacja 

Psychopatie 

Psychozy 

Rozszczepienie osobowości 

Schizofrenia 

Uzależnienia 

Zaburzenia neurotyczne 

Analiza socjologiczna 

Rozdział III 

Profilowanie seryjnych zabójców 

Rola profilowania w ściganiu sprawców 

Schemat typowania 

Proces profilowania 

Psychologiczne podstawy procesu profilowania 

Rozdział IV 

Zdzisław Marchwicki 

Informacje o sprawcy 

Ofiary 

Irena W. i inne prawdopodobne ofiary 

Śledztwo i proces wykrywania 

Wykrycie sprawcy

33 

Badanie identyfikacyjne narzędzi 

Zatrzymanie 

Prokuratorska analiza sprawy 

Pozostali oskarżeni 

Henryk Marchwicki 

Jan Marchwicki 

Józef Klimczak 

Halina Flak 

Zdzisław Flak 

Akt oskarżenia i proces 

Wyrok Sądu Wojewódzkiego 

Pamiętnik 

Wyrok Sądu Najwyższego 

Wykonanie kary śmierci 

Wątpliwości po wykonaniu wyroku 

Inni podejrzani 

Sprawa Zdzisława Marchwickiego - obecnie 

Dodatkowe informacje o sprawie „Wampira z Zagłębia” 

Przebieg czynów i śledztwa 

Osobowość sprawcy 

Rozdział V 

Opinie znanych osób o seryjnych mordercach 

prof. dr hab. Józef Krzysztof Gierowski 

mecenas Bolesław Andrysiak - obrońca Zdzisława Marchwickiego 

dr Józef Gurgul - oskarżyciel Zdzisława Marchwickiego 

prof. dr hab. Piotr Hofmański 

prof. dr hab. Tadeusz Hanausek 

Wojciech Tomczyk - scenarzysta i dramaturg 

prof. dr hab. Jan Woleński 

mgr Zbigniew Ziobro - były Minister Sprawiedliwości 

prof. dr hab. Andrzej Zoll - były Rzecznik Praw Obywatelskich 

Wnioski dotyczące seryjnych zabójców 

Słowniczek pojęć 

Lista zachowań określanych w publikacjach seksuologicznych jako dewiacyjne 

Bibliografia 

Czasopisma 

Wykaz użytych stron internetowych 

Śledztwo i proces wykrywania 

Początkowo, sprawy były prowadzone oddzielnie. Do wykrycia zabójcy Anny M. i Lidii N. powołano dwie odrębne grupy operacyjno 

- śledcze w Katowicach i Będzinie. Usiłowanie zabójstwa Ireny Sz. z początku potraktowano jako zgwałcenie. Nie spowodowało 

ono żadnych zmian w organizacji pracy Komendy Miasta MO w Będzinie. Dopiero zabójstwo Jadwigi Z. i usiłowanie zabójstwa 

Eleonory G. sprawiły, że utworzono wspólną dla wszystkich przestępstw grupę operacyjno - śledczą Komendy Wojewódzkiej MO w 

Katowicach z siedzibą najpierw w Sosnowcu, a później (po usiłowaniu zabójstwa Zofii W.) w Będzinie. W grupie uczestniczyło 

wówczas ośmiu funkcjonariuszy z komend miejskich w Sosnowcu, Będzinie i Katowicach. Kierownikiem grupy został kierownik 

sekcji wydziału dochodzeniowo - śledczego w Katowicach - kpt. Witold Gołębiowski. Grupa ta zajmowała się czynnościami typowymi 

dla postępowań wszczętych w wypadkach tego rodzaju, szczególnie - „Na ustaleniu okoliczności zbrodni, typowaniu podejrzanych 

z kartotek na postawie modus operandi i sprawdzaniu ich alibi, opracowaniu planu działań wykrywczych z włączeniem sił 

i środków miejscowych jednostek MO”. 

Kiedy zostało popełnione kolejne przestępstwo, w dniu 15 sierpnia 1965 roku, kierownikiem grupy operacyjnej wybrano zastępcę 

naczelnika wydziału kryminalnego KWMO - kpt. Jerzego Grubę. Oprócz tego, do pracy w grupie powołanych zostało również 20 

milicjantów ze służb operacyjnych i śledczych z województwa katowickiego. Zabójstwo Genowefy Ł. w dniu 25 sierpnia 1965 spowodowało, 

że do grupy delegowano dodatkowych 40 funkcjonariuszy ze służb prewencji, którzy mieli rozwinąć działania zasadzkowe. 

Milicjanci wykonywali służbę w ubraniach cywilnych: „Duży przyrost sił i środków, a także odpowiednio zwiększony zakres 

zadań spowodował konieczność wypracowania nowej struktury wewnętrznej grupy operacyjnej, co nastąpiło w końcowych dniach 

września 1965 r. Kierownik grupy pracował bezpośrednio z dwoma swoimi zastępcami, z których jeden organizował i nadzorował 

początkowo całokształt pracy operacyjno - śledczej, a drugi wszystkie operacje milicyjne, jak nazwano działania prewencyjno - zabezpieczające, 

zasadzkowe, pościgi i inne”. 

Od października 1965 roku, grupa operacyjno - śledcza przyjęła kryptonim „ANNA”, od imienia pierwszej ofiary zbrodni. Nadzór 

prokuratorski objęła Prokuratura Generalna PRL. Przedstawiciel Prokuratury Generalnej - prokurator Józef Gurgul - pracował przy tej 

sprawie od tego momentu, aż do czasu prawomocnego skazania Zdzisława Machwickiego w Sądzie Najwyższym. 

W sprawę bezpośrednio zaangażował się zastępca komendanta głównego MO płk mgr. Franciszek Jóźwiak. Przygotowywał on 

najważniejsze dokumenty organizacyjne (m.in. dotyczące sylwetki psychofizycznej sprawcy, plany działań operacyjnych). Została 

nawiązana współpraca z najwybitniejszymi naukowcami, których zapoznano ze sposobami działania sprawcy. Kierownikiem grupy 

operacyjnej „ANNA” przez cały czas był kpt. Jerzy Gruba. Najlepsi funkcjonariusze operacyjno - dochodzeniowi i ze służby milicyjnej 

pracowali przy tej sprawie. 

Od 25 sierpnia 1965 w skład grupy, która dokonywała oględzin wchodzili zawsze: 

• wiceprokuratorzy Prokuratury Wojewódzkiej w Katowicach: mgr Zygmunt Olszewski, a następnie mgr Leszek Polański, 

• mjr Z. Kalisz, zastępca kierownika grupy operacyjno - śledczej (później naczelnik wydziału dochodzeniowo - śledczego 

KWMO w Katowicach),

34 

• mjr Zygmunt Stelmach, naczelnik wydziału kryminalistyki KWMO w Katowicach, 

• doc. dr hab. Władysław Nasiłowski (pracownik naukowy Zakładu Medycyny Sądowej Śląskiej Akademii Medycznej 

w Zabrzu). 

„Z reguły, grupa oględzinowa przybywała na miejsce zdarzenia 30-50 minut po pogotowiu operacyjnym. Decydował charakter 

zdarzenia. Sygnałem alarmowym było podejrzenie podobieństwa zdarzenia do przestępstw objętych sprawą krypt. ANNA, stwierdzone 

przez kierownika zmiany pogotowia. Zasadą było przeprowadzanie oględzin przy świetle dziennym. Dlatego w wypadku, gdy ofiary 

zostały ujawnione w godzinach wieczornych i nocnych, oględziny ograniczano do zabezpieczenia widocznych śladów i dowodów, 

wstępnego ustalenia przyczyn zgonu (jeśli ofiara nie żyła) i identyfikacji zwłok. Dalszy ciąg oględzin odbywał się od świtu”. 

Wynajęto mnóstwo radiowozów, sprzętu noktowizyjnego, różnego rodzaju sprzętu łącznościowego. Zaangażowano gigantyczne 

środki techniczne. Wykorzystano wszystkie dostępne zdobycze nauki. Ustalono pewien schemat postępowania sprawcy. Sprawa została 

wysunięta na plan pierwszy jako najważniejsza ze względu na rozmiary zbrodni i znaczenie w społeczeństwie. 

Wobec braku sukcesów, zorganizowano specjalne wystawy i spotkania ze społeczeństwem, które były połączone z akcją ostrzegawczą. 

Wyznaczona została nagroda pieniężna za pomoc w ujęciu sprawcy - jeden milion złotych! - i nadal sprawca pozostawał 

nieuchwytny…

35 

PORWANIA W CELU WYMUSZENIA OKUPU 

STUDIUM KRYMINALISTYCZNE (2010) 

I Uprowadzenie i przetrzymywanie zakładników w celu wymuszenia okupu 

jako zjawisko społeczne przełomu XX i XXI wieku 

Spis treści 

Typologia uprowadzeń i przetrzymywania zakładników 

Analiza stanu zagrożenia przestępczością polegającą na uprowadzeniu i przetrzymywaniu zakładnika w celu wymuszenia okupu w Polsce 

Rodzaje źródeł danych statystycznych dotyczących porwań dla okupu 

Oficjalna statystyka dotycząca porwań okupowych w Polsce 

Regiony Polski szczególnie zagrożone przestępczością polegającą na porwaniu w celu wymuszenia okupu 

Skutki materialne i niematerialne porwań dla okupu 

Materialne skutki porwań dla okupu 

Niematerialne skutki porwań dla okupu 

II Charakterystyka prawna przestępstwa polegającego na braniu zakładników, 

ich uprowadzeniu i przetrzymywaniu 

Przestępstwo brania i przetrzymywania zakładników w prawie międzynarodowym 

Porwanie zakładnika jako akt o charakterze terrorystycznym 

Porwanie zakładnika jako przestępstwo o charakterze kryminalnym 

Konstrukcja prawna przestępstwa polegającego na braniu zakładników i pozbawieniu ich wolności w celu uzyskania okupu w polskim systemie prawnym 

Znamiona strony przedmiotowej przestępstwa brania i przetrzymywania zakładników w celu zmuszenia do określonego zachowania 

Uprowadzenie i pozbawienie wolności w celu wymuszenia okupu - strona podmiotowa przestępstwa 

Cząstkowe cele działania sprawcy uprowadzenia zakładnika dla okupu w ocenie prawnokarnej 

Znamiona strony przedmiotowej i podmiotowej przestępstwa wymuszenia rozbójniczego (art. 282 K.k.) 

Przestępstwo uprowadzenia małoletniego mającego poniżej lat 15 albo osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny 

Kwalifikowane postacie przetrzymywania zakładnika w celu wymuszenia okupu 

Śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu zakładnika 

Przestępstwa satelitarne i współwystępujące przy braniu zakładnika w celu wymuszenia okupu 

Szczególne udręczenie zakładnika lub pozbawienie wolności trwające dłużej niż 7 dni jako znamię kwalifikowanego przestępstwa (art. 189 § 2 K.k.) 

Zakresy znaczeniowe pojęć: szczególne okrucieństwo i szczególne udręczenie jako znamion czynu zabronionego 

Skutki karnoprocesowe odstąpienia od popełnienia przestępstwa i zwolnienie zakładnika 

Odstąpienie od wymuszenia okupu i zwolnienie zakładnika 

Ujawnienie okoliczności porwania w celu wymuszenia okupu przez świadka koronnego i tzw. „małego świadka koronnego” 

III Sposoby i okoliczności popełnienia przestępstwa uprowadzenia osoby w celu 

wymuszenia okupu w świetle przeprowadzonych badań 

Charakterystyka działań poprzedzających porwanie dla okupu 

Planowanie przestępstwa 

Stopień przygotowania sprawców do popełniania przestępstwa 

Zakres i formy przygotowania się sprawców do przestępstwa porwania i wykorzystane do tego środki techniczne 

Zachowanie sprawców przed dokonaniem przestępstwa porwania dla okupu 

Uprowadzenie ofiary przestępstwa 

Czas i miejsce porwania 

Wykorzystanie przez sprawców środków technicznych i broni palnej do przełamania oporu ofiary 

Sposób przemieszczenia ofiary z miejsca porwania do miejsca jej przetrzymywania 

Spostrzeżenie przez inne osoby faktu uprowadzenia 

Zachowanie osoby uprowadzonej i sprawców w czasie przestępstwa 

Czynności ofiary przestępstwa podjęte w celu udaremnienia porwania 

Miejsce i sposób przetrzymywania zakładnika 

Działania przestępcze popełniane na szkodę osoby uprowadzonej 

Analiza interakcji personalnych zachodzących pomiędzy osobą uprowadzoną a sprawcami przestępstwa 

Żądanie okupu 

Rodzaje okupów w badanych sprawach 

Sposób powiadomienia przez sprawców osób zmuszanych do uiszczenia okupu o uprowadzeniu 

Środki i częstotliwość kontaktów sprawców uprowadzenia z osobami mającymi zapłacić okup

36 

Pertraktacje sprawców przestępstwa dotyczące wysokości okupu i sposobu jego przekazania 

Podjęcie okupu 

Czas i miejsce podjęcia okupu 

Metody kontroli realizacji żądania zapłacenia okupu 

Podjęcie okupu i uwolnienie zakładnika 

IV Sprawcy i ofiary porwań dla okupu 

Charakterystyka sprawców porwań okupowych 

Charakterystyka środowiska społecznego sprawców 

Płeć, wiek i zajęcie sprawców 

Przeszłość kryminalna sprawców 

Charakterystyka ofiar - zakładników i osób zmuszanych do zapłacenia okupu 

Płeć, wiek i zajęcie uprowadzonych 

Płeć, wiek i zajęcie osób zmuszanych do zapłacenia okupu 

Socjalno-środowiskowa charakterystyka zakładników i osób zmuszanych do zapłacenia okupu 

Związki ofiary i jej rodziny ze sprawcami przestępstwa 

V Działania wykrywcze organów ścigania 

Zawiadomienie organów ścigania o przestępstwie i jego formy 

Znaczenie pierwszych czynności śledczych 

Podmiot zawiadamiający o przestępstwie oraz zakres informacji przekazanych w zawiadomieniu 

Sposób i szybkość zawiadomienia o przestępstwie 

Jednostki organizacyjne Policji i Prokuratury przyjmujące zawiadomienie o przestępstwie oraz prowadzące postępowanie przygotowawcze 

Czynności procesowe podejmowane po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie i sposób ich dokumentowania 

Wykorzystanie osobowych źródeł informacji 

Zakres i formy podejmowanych czynności procesowych 

Czynności dowodowe na miejscu uprowadzenia lub w miejscu przetrzymywania zakładnika 

Pozaprocesowe czynności zmierzające do ustalenia sprawców przestępstwa i miejsca 

przetrzymywania osoby uprowadzonej 

Czynności operacyjno-rozpoznawcze i ich formy 

Wykorzystanie czynności operacyjno-rozpoznawczych 

Charakter i formy czynności poszukiwawczych w badanych sprawach 

Procesowe badanie miejsca popełnienia przestępstwa w badanych sprawach 

Udział biegłych w procesie wykrywczym 

Czynności dowodowe z udziałem podejrzanych 

Realizacja czynności policyjnych związanych z uwolnieniem zakładnika 

VI. Ocena skuteczności kryminalistycznych działań wykrywczych w sprawach dotyczących porwań okupowych i postulaty dotyczące optymalizacji zwalczania tego 

typu przestępstw 

Ocena skuteczności kryminalistycznych działań wykrywczych 

Rodzaje niepowodzeń śledczych w badanej kategorii przestępstw 

Skuteczność działań wykrywczych w zakresie ustalenia miejsca przetrzymywania zakładnika i jego uwolnienia 

Skuteczność działań wykrywczych w zakresie czynności zmierzających do odzyskania okupu 

Ocena skuteczności działań wykrywczych w aspekcie procesowym 

Sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego 

Prawomocne skazania i sądowy wymiar kary 

Przyczyny niepowodzeń śledczych 

Klasyfikacja źródeł niepowodzeń śledczych 

Charakterystyka źródeł niepowodzeń śledczych w aspekcie kryminalistycznym 

Czynniki ułatwiające popełnianie porwań okupowych oraz postulaty dotyczące optymalizacji algorytmu postępowania organów ścigania w tych sprawach 

Okoliczności ułatwiające dokonywanie porwań okupowych 

Algorytm postępowania organów ścigania w sprawach dotyczących porwań dla okupu 

Wnioski 

Bibliografia 

Sposób powiadomienia przez sprawców 

osób zmuszanych do uiszczenia okupu o uprowadzeniu 

W analizowanych porwaniach, aż w 79,2% przypadkach sprawcy, w celu zgłoszenia żądania zapłacenia okupu w zamian za uwolnienie 

zakładnika, posłużyli się telefonem. W powszechnym użyciu jest aktualnie telefon komórkowy. Z tego też powodu, w 58,5% 

zbadanych indywidualnych spraw, sprawcy nawiązali kontakt z osobą wyznaczoną do zapłacenia okupu właśnie przez telefon komórkowy. 

Telefon stacjonarny użyty był w co piątym zbadanym przypadku (20,7%), przy czym i tutaj trzeba zastrzec, że jedynie część, 

z reguły, początkowych rozmów w sprawie okupu, odbywała się przez telefon stacjonarny, a reszta była prowadzona przez telefon 

komórkowy. 

Sprawcy preferują telefon komórkowy dlatego, że pozwala im, w zależności od potrzeb, na stały kontakt z osobą zmuszaną przez 

nich do uiszczenia okupu oraz na swobodne przemieszczanie się tej osoby, tak aby mogła ona zgromadzić żądaną przez nich kwotę 

okupu w możliwie najkrótszym czasie. Nadto, z uwagi na łatwość wymiany aparatów i kart telefonicznych, korzystanie z telefonu 

komórkowego zapewnia sprawcom maksimum bezpieczeństwa. Oczywiście jest to pogląd jak najbardziej błędny, gdyż możliwości 

techniczne, jakimi dysonują operatorzy telefonii komórkowej, umożliwiają bardzo szybką lokalizację dokładnego miejsca położenia 

telefonu, nawet nieużywanego do prowadzenia rozmów telefonicznych, ale zalogowanego w danej sieci. Inną zaś kwestą jest, że 

współpraca organów ścigania z operatorami telefonii komórkowej, w imię źle pojętych interesów klientów, nie zawsze układa się na 

zadowalającym poziomie, o czym przestępcy bardzo dobrze wiedzą. Możliwości lokalizacji aparatu telefonicznego obrazuje kolejny 

przykład.

37 

Przykład 28. W listopadzie 2002 roku, w dużym mieście wojewódzkim, została uprowadzona współwłaścicielka kancelarii 

prawniczej. Przez okres co najmniej kilku dni poprzedzających porwanie, była ona obserwowana przez sprawców, którzy 

zwrócili na nią uwagę w czasie, gdy robiła zakupy w jednym z ekskluzywnych sklepów. 

Prowadzona przez sprawców obserwacja potencjalnej ofiary służyła przygotowaniu planu porwania okupowego, który 

później został zrealizowany. Fakt „bycia” obserwowaną spostrzegła pokrzywdzona, jednak całkowicie go zbagatelizowała. 

Uprowadzenie pokrzywdzonej dokonane zostało na parkingu samochodowym, po czym sprawcy przewieźli ją do wcześniej 

przygotowanej kryjówki, mieszczącej się w domu położonym na peryferiach miasta. 

Pokrzywdzona była przetrzymywana w łazience, przy czym miała kajdankami przykutą rękę do znajdującej się tam rury. Na 

polecenie porywaczy pokrzywdzona skontaktowała się, używając do tego celu swojego telefonu komórkowego, z siostrą. Jej 

przekazała, iż została porwana, a sprawcy żądają za jej uwolnienie okupu w kwocie 50000 euro. Jednocześnie porywacze 

oświadczyli osobie zmuszanej do zapłacenia okupu, że jeżeli nie otrzymają pieniędzy w zakreślonym przez nich terminie, to 

sprzedadzą narządy wewnętrzne zakładnika, a w szczególności nerki. 

Pokrzywdzona po porwaniu jeszcze kilkakrotnie kontaktowała się telefonicznie ze swoją siostrą, a także z innymi osobami, 

które informowała, iż została porwana, a porywacze żądają okupu za jej uwolnienie. 

Okup faktycznie został porywaczom przekazany, ale po jego zapłaceniu nie nastąpiło uwolnienie zakładnika. Z tego też 

powodu, po kilku godzinach od przekazania okupu, Policja zdecydowała się na podjęcie działań mających na celu jej uwolnienie. 

„Namierzony” telefon pokrzywdzonej wskazywał jednak jedynie na pewien obszar, na terenie którego mogła ona 

przebywać, a nie konkretny lokal. 

Policja podjęła decyzję o przeszukaniu całego terenu, na którym miała przebywać pokrzywdzona. Kiedy przystąpiono do 

realizacji przeszukania, powstały wówczas hałas zaalarmował jednego z porywaczy, który pilnował zakładniczki. W związku 

z tym, sprawca przyłożył pokrzywdzonej pistolet do głowy i zasłonił się nią, gdy do pomieszczenia wchodziła Policja. Dopiero 

po krótkich negocjacjach porywacz odłożył broń i uwolnił zakładniczkę. Posiadany przez niego pistolet okazał się pistoletem 

startowym. 

Sprawcy, w opisanej wyżej sytuacji, a także w wielu innych, nie zdawali sobie dokładnie sprawy z możliwości, jakie daje współczesna 

technika. Jedynie w dwóch sprawach posłużyli się tradycyjną formą pisemnego żądania zapłacenia okupu, tzw. listu okupowego. 

W obu wypadkach, list był sporządzony przez zakładnika, który napisał jego treść pod dyktando sprawców. Dostarczenie listu z żądaniem 

okupu, w jednym przypadku odbyło się za pośrednictwem innej, przypadkowej osoby. W drugim przypadku, list został podrzucony 

do skrzynki pocztowej. Wyniki badań, dotyczące wybieranych przez sprawców sposobów powiadamiania osób zmuszanych do 

zapłacenia okupu o porwaniu, ilustruje tabela 3.23. 

……………….

38 

UWAGI O WYKRYWALNOŚCI I CZYNNOŚCIACH ŚLEDCZYCH 

W SPRAWACH O ZABÓJSTWA (2010) 

WSTĘP 

STATYSTYKA ZABÓJSTW 

ŚLEDZTWA O ZABÓJSTWA 

Oględziny śledcze miejsca 

Oględziny zwłok na miejscu znalezienia 

Sekcja zwłok i ocena opinii biegłych 

Oględziny ciała podejrzanego 

Szybkość postępowania - koncentracja czynności 

Planowanie wersji zdarzeń i śledztwa 

Przecenianie przyznania się podejrzanego do winy jako dowodu w sprawie 

Nadzór prokuratorski 

REKAPITULACJA 

Spis treści 

FRAGMENT 

Przemawia za tym np. sprawa Eryka R. tymczasowo aresztowanego 5 września 1968 roku, podejrzanego początkowo o zgwałcenie 

68-letnej Elżbiety K., na leśnej drodze do G., a następnie także o dokonanie w pobliskim lesie, z motywów seksualnych, zabójstwa 

25-letniej Hildegardy P., dnia 24 grudnia 1951 roku, i 50-letniej Anieli P. dnia 30 grudnia 1953 roku. 

Przejeżdżającą rowerem przez las Hildegardę P., która stawiała mu zacięty opór, pobił do utraty przytomności, po czym przemieścił 

ją od drogi w głąb zarośli, częściowo obnażył, zgwałcił i zadławił. Zwłoki denatki odnaleziono w 4 dni później. Analogiczne 

okoliczności towarzyszyły zabójstwu Anieli P. z tym zastrzeżeniem, że jej ciało zostało odnalezione dopiero 15 marca 1954 roku. 

Śledztwa dotyczące obu zabójstw umorzono we właściwym czasie z powodu niewykrycia sprawcy. 

W telefonogramie od KPMO do KWMO, dotyczącym tej sprawy, podano, że w dniu 4 września 1968 r. ustalono „w drodze czynności 

operacyjnych”, że sprawcą dokonanego gwałtu na osobie Elżbiety K. jest Eryk R. Tymczasem został on rozpoznany przez samą 

pokrzywdzoną Elżbietę K., która znała go już wcześniej, ponieważ mieszkała w pobliżu podejrzanego. Ponadto został on również 

rozpoznany przez świadka, którego zainteresowana wskazała organom MO. Nie od rzeczy będzie wspomnieć, że sprawca sam się 

zgłosił do KPMO, gdzie go zatrzymano. Ujęcie Eryka R. nie wymagało przeto podejmowania żadnych czynności operacyjnych, 

o czym dobitnie świadczy notatka służbowa funkcjonariusza MO z dnia 2 września 1968 roku, stanowiąca kartę 1 akt śledztwa. Pokrzywdzona 

oświadczyła, iż zgwałcił ją wspomniany Eryk R., znany również świadkowi Z., zamieszkałemu w X. Przesłuchany tego 

samego dnia, wskazany przez pokrzywdzoną świadek, w zupełności potwierdził jej relację, co do osoby sprawcy czynu. 

Przypadek Eryka R. stanowi zatem niepodważalny argument, że liczba sprawców przestępstw wskazanych przez składającego 

zameldowanie o zaistniałym zdarzeniu, jest faktycznie większa od statystycznie wykazanych. Jeśliby nawet anonsowany incydent 

należał - jak można sądzić - do sporadycznych lub wyjątkowych, w niczym nie uszczupla to wartości przedstawionego stwierdzenia.

Polscy seryjni mordercy i inni - Wrzuta.pl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?