pełna wersja do pobrania

Czas. Stomatol., 2008, 61, 12, 867-874 

© 2008 Polish Dental Society 

http://www.czas.stomat.net 

Propozycja postępowania leczniczo-rehabilitacyjnego 

u pacjentów ze złamaniami wyrostków kłykciowych 

żuchwy 

Proposed treatment and rehabilitation of patients with mandibular 

condylar fractures 

Hubert Wanyura, Zygmunt Stopa, Michał Zmorzyński 

Z Kliniki Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej WUM 

Kierownik: prof. zw. dr hab. med. H. Wanyura 

Summary 

Introduction: Surgical treatment of mandibular 

condylar fractures is a golden standard in the 

Department of Cranio-Maxillofacial Surgery, the 

Medical University of Warsaw. However, in cases 

of head fractures, high subcondylar fractures, or 

nondisplaced fractures of condyle indications for 

surgical procedures are limited. 

Aim of the study: To describe treatment of 

mandibular condylar fractures and the rehabilitation 

method in patients who did not qualify for surgical 

procedures. 

Material and methods: There were 49 patients 

who received treatment for condylar fractures. The 

therapy consisted of two stages: management and 

rehabilitation, which were described and illustrated 

in detail in this study. 

Results: Long-term morphological, functional and 

esthetic outcome of condylar fractures treatment by 

means of temporary bicortical implants and elastic 

intermaxillary fixation combined with functional 

rehabilitation was assessed as good. 

Conclusions: It seems that the proposed algorithm 

of treatment and rehabilitation of patients with 

mandibular condylar fractures will positively 

contribute to the clinical practice. 

Streszczenie 

Wstęp: chociaż postępowaniem z wyboru przyjętym 

w Klinice Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej 

WUM jest chirurgiczne leczenie złamań wyrostków 

kłykciowych żuchwy, to jednak u pacjentów z 

przezgłowowymi, wysokimi podkłykciowymi lub nieprzemieszczonymi 

złamaniami, wskazania do interwencji 

chirurgicznej są ograniczone. 

Cel pracy: zaproponowano sposób postępowania 

leczniczo-rehabilitacyjnego u pacjentów ze złamaniami 

wyrostków kłykciowych żuchwy, które nie 

kwalifikowały się do chirurgicznego leczenia. 

Materiał i metody: u 49 pacjentów ze złamaniami 

wyrostków kłykciowych żuchwy postępowanie obejmowało 

dwa etapy: leczniczy i rehabilitacyjny, które 

szczegółowo opisano i zilustrowano w niniejszej 

pracy. 

Wyniki: odległe, morfologiczno-czynnościowe i estetyczne 

wyniki, jakie uzyskano u 49 pacjentów po 

leczeniu złamań z użyciem tymczasowych implantów 

bikortykalnych (TIB) i elastycznego wyciągu międzyszczękowego 

wraz z czynnościową rehabilitacją 

układu stomatognatycznego należy uznać za dobre. 

Podsumowanie: wydaje się, że zaproponowane postępowanie 

leczniczo-rehabilitacyjnej w złamaniach 

wyrostków kłykciowych żuchwy okaże się przydatne 

w praktyce klinicznej. 

KEYWORDS: 

mandibular condylar fracture, treatment, temporary 

bicortical implants, rehabilitation 

HASŁA INDEKSOWE: 

złamania wyrostków kłykciowych, leczenie, tymczasowe 

implanty bikortykalne, rehabilitacja 

867

H. Wanyura i in. Czas. Stomatol., 

Wstęp 

Unieruchomienie międzyszczękowe znajduje 

szerokie zastosowanie w różnych działach 

chirurgii szczękowo-twarzowej, m.in., tj.: 

traumatologia, chirurgia ortognatyczna, choroby 

stawów skroniowo-żuchwowych oraz onkologia, 

a także rehabilitacja pozabiegowa. 

Zaopatrzenie złamanych kości części twarzowej 

czaszki, już w czasach starożytnych, 

było wyzwaniem dla ówczesnych medyków. 

Pierwsze opisy złamań żuchwy pochodzą z VII 

w p.n.e. [17]. Do unieruchomienia nieskomplikowanych 

złamań żuchwy używano wówczas 

nasączonych w miodzie i białku bandaży, które 

także służyły do balsamowania zwłok. Chociaż 

od tamtych czasów wprowadzono wiele sposobów 

leczenia złamań żuchwy, to jednak nadal 

jedną z podstawowych i niezmiennych zasad 

w ich leczeniu jest unieruchomienie uprzednio 

nastawionych odłamów kostnych. 

Unieruchomienie szczękowo-żuchwowe, 

zwane również międzyszczękowym zostało 

wprowadzone przez Thomasa L. Gilmera w 

1907 roku i do dnia dzisiejszego jest z powodzeniem 

stosowane w leczeniu wielu chorób 

z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowej 

[cyt. wg 17]. Głównym założeniem opisanej 

przez Gilmera metody było ustalenie żuchwy 

ze szczęką za pomocą metalowych szyn dowiązanych 

do zębów górnego i dolnego łuku. 

W czasie I wojny światowej, polski profesor 

Hilary Wilga do unieruchomienia złamanej 

żuchwy używał szyn lanych cementowanych 

na koronach zębów. Dalszą modyfikację szyn 

służących do unieruchomienia międzyszczękowego 

wprowadził Tiegerstaedt w 1915 r., 

który do wykonania szyn nazębnych używał 

drutu aluminiowego. Ta metoda jest praktycznie 

stosowana do dzisiaj [14]. 

Joerg-Elard Otten [19] w 1981 r. do zachowawczo-ortopedycznego 

leczenia złamań 

wyrostków kłykciowych żuchwy wykorzystywał 

dwa stalowe haki, które mocował za pomocą 

dwóch śrub. Pierwszą wprowadzał pod 

otworem gruszkowatym, zaś drugą w okolicy 

spojenia żuchwy. Pomiędzy hakami zakładał 

elastyczny wyciąg gumowy [15, 21]. Z kolei 

Arthus i Berardo [1] w 1989 roku zmodyfikowali 

metodę Ottena wprowadzając specjalne 

śruby do unieruchomienia międzyszczękowego, 

potocznie zwane śrubami IMF (ang. intermaxillary 

fixation screws) [cyt. wg 12]. Śruby 

te, będące tymczasowo osadzanymi w kości 

implantami, wkręca się pod prostym kątem 

w kość wyrostka zębodołowego szczęki oraz 

część zębodołową żuchwy. Zazwyczaj 4 śruby 

IMF są wprowadzane do kości na granicy 

ruchomej i nieruchomej błony śluzowej dziąsła, 

pomiędzy korzeniami zębów siecznych 

oraz kłów [10, 11]. Tak usytuowane wszczepy 

stanowią rodzaj rusztowania dla sztywnego 

(druciane ligatury) bądź elastycznego 

(gumowe pierścienie) wyciągu międzyszczękowego. 

Obecnie na rynku jest dostępnych wiele rodzajów 

tymczasowych implantów bikortykalnych 

(TIB). Różnią się one długością, kształtem 

głowy śruby, materiałem, z którego są wykonane 

(stalowe lub tytanowe) oraz sposobem 

wprowadzania do kości [4]. Śruby mogą być 

osadzone w kości po uprzednim wykonaniu 

otworu (śruby samogwintujące) bądź wkręca 

się je przezśluzówkowo, bez konieczności nawiercania 

otworu. Wówczas są to śruby samowiercące 

i samogwintujące [7]. 

Chociaż postępowaniem z wyboru przyjętym 

w Klinice Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo- 

Twarzowej WUM jest chirurgiczne leczenie 

złamań wyrostków kłykciowych żuchwy [24- 

-26], to jednak u pacjentów z rozpoznanymi 

przezgłowowymi, wysokimi podkłykciowymi 

lub nieprzemieszczonymi złamaniami 

wyrostków stawowych, wskazania do inter- 

868

2008, 61, 12 Złamania wyrostków kłykciowych żuchwy 

wencji chirurgicznej są ograniczone. Stąd, w 

tych przypadkach jedynie słusznym postępowaniem 

wydaje się leczenie zachowawczo-ortopedyczne 

[24-26]. 

Cel pracy 

Na podstawie własnych wieloletnich obserwacji 

i doświadczeń zaproponowano sposób 

postępowania leczniczo-rehabilitacyjnego, z 

użyciem tymczasowych implantów bikortykalnych 

(TIB) u pacjentów z przezgłowowymi, 

wysokimi podkłykciowymi lub nieprzemieszczonymi 

złamaniami wyrostków kłykciowych 

żuchwy, które nie kwalifikują się do 

chirurgicznego leczenia. 

W Klinice Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo- 

Twarzowej WUM, w latach 2001-2007 leczono 

710 chorych z powodu złamań wyrostków kłykciowych 

żuchwy. Ze względu na brak wskazań 

do chirurgicznego leczenia u 49 spośród 710 pacjentów 

podjęto decyzję o dalszym zachowawczo-ortopedycznym 

postępowaniu z użyciem 

TIB. Wśród 49 ww. chorych było 12 kobiet i 

37 mężczyzn, u których rozpoznano złamania 

wyrostków kłykciowych żuchwy; przezgłowowe 

– 6 osób, wysokie podkłykciowe – 31 osób, 

bez przemieszczenia – 12 pacjentów. Wiek leczonych 

pacjentów wahał się od 13 do 68 lat. 

Średnia wieku wyniosła 32,6 lat. 

W jedno lub obustronnych nieprzemieszczonych 

złamaniach wyrostków kłykciowych 

żuchwy, w sposób typowy wprowadzano 4 

tymczasowe implanty. Na implantach, pionowo 

rozpinano elastyczny wyciąg międzyszczękowy, 

który utrzymywano przez 2 do 3 

tyg. (ryc. 1). 

Z kolei u pacjentów z przezgłowowymi lub 

wysokimi podkłykciowymi złamaniami wyrostków 

stawowych żuchwy z przemieszczeniem 

odłamów postępowanie różniło się od 

poprzedniego. W zależności od jedno lub obustronnego 

złamania, na dolny ząb trzonowy 

po stronie złamania bądź obustronnie, zakładano 

bloczek wykonany z samopolimeru lub 

materiału złożonego. Bloczek miał kształt kulisty 

i wysokość do 2 mm. W następnym etapie 

pomiędzy TIB rozpinano elastyczny wyciąg 

międzyszczękowy. W jednostronnych złamaniach 

wyrostka kłykciowego żuchwy, elastyczny 

wyciąg międzyszczękowy rozpinano 

skośnie (ryc. 2), zaś w obustronnych pionowo 

(ryc. 3). 

Materiał i metody 

Ryc. 1. Model – złamanie lewego wyrostka kłykciowego 

bez przemieszczenia. Na TIB pionowo rozpięty 

wyciąg międzyszczękowy. 

Ryc. 2. Model – wysokie podkłykciowe złamanie 

prawego wyrostka kłykciowego żuchwy. Na dolnym 

zębie trzonowym po stronie złamania bloczek 

z samopolimeru. Skośnie rozpięty elastyczny wyciąg 

międzyszczękowy, którego siła ma za zadanie: wydłużenie 

(po stronie złamania) skróconej gałęzi żuchwy, 

odciążenie ssż, prawidłowe nastawienie przemieszczonych 

odłamów oraz korektę zgryzu do linii 

pośrodkowej. 

869


Po 2 tygodniach (maksymalnie do 3 tyg.) 

od rozpoczęcia leczenia zdejmowano wyciąg 

i usuwano bloczki. Jednak na tym leczenia nie 

kończono, gdyż pacjenci po etapie unieruchomienia 

międzyszczękowego wymagali dalszej, 

intensywnej rehabilitacji czynnościowej układu 

stomatognatycznego. 

Do czynnościowej rehabilitacji układu stomatognatycznego 

wykorzystywano pozostawione 

TIB, na których ponownie rozpinano 

elastyczne pierścienie gumowe, które jednak 

różniły się od poprzednich. Były to, tzw. „recepturki”, 

o większej średnicy, elastyczności 

oraz rozciągliwości. W jednostronnych złamaniach 

wyrostka, pojedynczą „recepturkę” rozpinano 

skośnie (ryc. 4), zaś w obustronnych 

dwie „recepturki” pionowo (ryc. 5). 

Wyniki 

Ryc. 3. Model – obustronne, podkłykciowe wysokie 

złamanie wyrostków klykciowych żuchwy. Na zębach 

trzonowych dolnych, obustronnie bloczki akrylowe. 

Rozpięty pionowo elastyczny wyciąg międzyszczękowy. 

Po leczeniu i czynnościowej rehabilitacji 

układu stomatognatycznego za pomocą TIB, 

u wszystkich 49 pacjentów uzyskano dobre, 

odległe morfologiczno-czynnościowe i estetyczne 

wyniki leczenia. 

Istotnym wydaje się fakt, że u żadnego spośród 

49 ww. pacjentów, w trakcie trwającego 

około 5 tyg. postępowania leczniczo-rehabilitacyjnego 

nie stwierdzono stanu zapalnego 

błony śluzowej jamy ustnej oraz przyzębia. 

Nie istniał także problem przerostu brodawek 

międzyzębnych, tak często obserwowany 

przy długotrwałym utrzymywaniu szyn 

nazębnych. U wszystkich pacjentów po leczeniu 

i rehabilitacji uzyskano prawidłowe 

– po torze prostym – odwodzenie żuchwy, w 

przedziale 35-45 mm oraz właściwe warunki 

Ryc. 4. Model – czynnościowa rehabilitacja układu 

stomatognatycznego po wysokim podkłykciowym 

złamaniu prawego wyrostka kłykciowego żuchwy, 

za pomocą „recepturki” rozpiętej skośnie. 

Ryc. 5. Model – czynnościowa rehabilitacja układu 

stomatognatycznego po obustronnym wysokim podkłykciowym 

złamaniu. Dwie „recepturki” rozpięte 

pionowo. 

870


Ryc. 6. Ograniczony stan zapalny błony śluzowej 

wargi stykającej się z głową implantu. 

zgryzowe z zachowaniem linii pośrodkowej. 

Tylko u 15 spośród 49 pacjentów, najczęściej 

po 3 tyg. od wszczepienia TIB i rozpięcia wyciągu 

międzyszczękowego, wystąpił przemijający 

ból związany z powstaniem odleżyny na 

błonie śluzowej warg, w miejscu jej zetknięcia z 

głową implantu (ryc. 6). W jednym przypadku, 

w wyniku nieprawidłowego wszczepienia implantu 

doszło do aseptycznej martwicy miazgi 

zęba 43. Z kolei u innego pacjenta wokół zbyt 

nisko wszczepionego do wyrostka zębodołowego 

szczęki implantu, po 3 tyg. stwierdzono 

ograniczone zapalenie kości, co w konsekwencji 

spowodowało jego utratę. Nie miało to jednak 

wpływu na ostateczny wynik leczenia. 

Omówienie wyników i dyskusja 

Tymczasowe implanty bikortykalne (TIB) 

stosujemy w Klinice Chirurgii Czaszkowo- 

Szczękowo-Twarzowej WUM od 2001 r. 

Początkowo były używane tylko stalowe implanty 

samogwintujące, długości 10, 12, 14 i 

16 mm (ryc. 7a). Natomiast od 2006 r. są także 

stosowane TIB samowiercące i samogwintujące 

o długości 8 i 12 mm (ryc. 7b). Te ostatnie w 

części głowowej mają dodatkowo dwa, krzyżujące 

się pod prostym kątem kanały, służące 

do przewleczenia drutu ligaturowego, umożliwiającego 

rozpięcie sztywnego wyciągu międzyszczękowego 

[11, 18]. 

Ryc. 7. Zestaw narzędzi do wszczepiania TIB; 

a – śruby samogwintujące, b – śruby samowiercące 

i samogwintujące. 

Wartym podkreślenia jest fakt, że technika 

wszczepiania TIB, w porównaniu z tradycyjnym 

dowiązywaniem szyn nazębnych jest stosunkowo 

prosta i szybka [2, 4, 8]. Sam zabieg 

trwa około 10 min. W czasie leczenia pacjentom 

jest łatwiej utrzymać prawidłową higienę 

jamy ustnej. Wyjątkowo obserwuje się stan zapalny 

błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia 

[2, 4]. Nie ma też problemu z zapalnym przerostem 

brodawek międzyzębowych, często pojawiający 

się przy długotrwałym utrzymywaniu 

szyn nazębnych [4, 13]. 

Z naszych obserwacji TIB wydają się być 

niezastąpione w sytuacjach ograniczających 

wykorzystanie szyn nazębnych, tj.: u pacjentów 

z zaawansowaną chorobą przyzębia, licznymi 

brakami w uzębieniu, rozległymi uzupełnieniami 

protetycznymi (mosty), a także 

w przypadkach używania protez całkowitych. 

Podobnego zdania są również inni autorzy [4, 

12, 20]. 

Z praktycznego punktu widzenia ważny 

jest fakt, że według amerykańskich statystyk 

871


około 3% pacjentów zgłaszających się w ramach 

ostrego dyżuru, wymagających unieruchomienia 

międzyszczękowego z użyciem 

szyn nazębnych jest nosicielami wirusa HIV 

[8]. Dowiązywanie szyn nazębnych jest czasochłonne 

i obciążające pacjenta. Szyny nazębne 

nie tylko utrudniają utrzymanie prawidłowej 

higieny jamy ustnej i prowokują stan 

zapalny przyzębia, lecz równocześnie stanowią 

realne zagrożenie dla lekarza, związane z 

zakłuciem się lub skaleczeniem ligaturą drucianą 

[2, 4, 22]. 

Liczba powikłań opisywanych w piśmiennictwie 

po użyciu TIB waha się w granicach 

2-4% [3]. Wśród nich wymienia się: miejscowy 

stan zapalny, utratę stabilizacji implantu, 

jatrogenne uszkodzenie korzeni zębów, 

ograniczone zapalenie kości wokół implantu, 

uszkodzenie nerwu bródkowego oraz parestezję 

w miejscu wprowadzenia implantu [3, 5, 

6, 9, 16, 20, 23]. 

W naszym materiale tylko u 15 spośród 49 

pacjentów, po 3 tyg. od wszczepienia TIB i rozpięcia 

wyciągu międzyszczękowego, wystąpiły 

przemijające dolegliwości bólowe, związane 

z pojawieniem się odleżyny na błonie śluzowej 

warg stykającej się z głową implantu. Fakt 

ten należy wiązać z nieprawidłowym wszczepieniem 

implantu w stosunku do granicy połączenia 

ruchomej i nieruchomej błony śluzowej 

dziąsła. Tylko w jednym przypadku, w wyniku 

wszczepienia implantu zbyt blisko szczytu 

wyrostka szczęki, po 3 tyg. doszło do osteolizy 

wokół implantu i jego utraty. Nie wpłynęło to 

jednak na ostateczny wynik leczenia. 

Z kolei aseptyczna martwica miazgi zęba 

43 pojawiła się w wyniku nieprawidłowego 

wszczepienia implantu. Z doświadczenia innych 

autorów wynika, że nawet uszkodzenie 

korzenia zęba implantem rzadko prowokuje 

stan zapalny jego miazgi. Stąd niekiedy jatrogenne 

uszkodzenia zębów spowodowane wszczepianiem 

implantów pozostają bezobjawowe 

[5, 9]. 

Odległe, morfologiczno-czynnościowe i estetyczne 

wyniki uzyskane po leczeniu przezgłowowych, 

wysokich podkłykciowych oraz 

nieprzemieszczonych złamań wyrostków kłykciowych 

żuchwy z użyciem TIB i elastycznego 

wyciągu międzyszczękowego, a także następowej, 

czynnościowej rehabilitacji układu 

stomatognatycznego, należy u 49 pacjentów 

niekwalifikujących się do chirurgicznego leczenia, 

uznać za dobre. 

Zaproponowane przez nas postępowanie 

obejmowało dwa następujące po sobie i ściśle 

związane etapy: leczniczy oraz rehabilitacyjny. 

W pierwszym etapie, w zależności od typu 

złamania wyrostka kłykciowego żuchwy, po 

wszczepieniu 4 TIB rozpinano na nich elastyczny 

wyciąg międzyszczękowy. W przypadku, 

gdy doszło do złamania bez przemieszczenia, 

wyciąg rozpinano pionowo. Z kolei u 

pacjentów z rozpoznanymi złamaniami przezgłowowymi 

lub wysokimi podkłykciowymi 

z przemieszczeniem odłamów, na dolny ząb 

trzonowy zakładano kulisty bloczek, którego 

wysokość nie przekraczała 2 mm. 

W jednostronnych złamaniach bloczek zakładano 

po stronie złamania i następnie na 

TIB skośnie rozpinano elastyczny wyciąg międzyszczękowy 

(ryc. 2). W tym przypadku bloczek 

stanowił oś obrotu dla dźwigni, którą była 

żuchwa, tzn. jej trzon i gałąź, aż do miejsca 

złamania. Siła generowana na żuchwę poprzez 

skośnie rozpięty na TIB wyciąg międzyszczękowy 

miała za zadanie nie tylko wydłużenie 

skróconej gałęzi żuchwy (po stronie złamania) 

i odciążenie ssż oraz prawidłowe nastawienie 

odłamów, lecz także równoczesną korektę 

zgryzu do linii pośrodkowej. 

W obustronnych złamaniach, po założeniu 

bloczków, elastyczny wyciąg międzyszczękowy 

zwykle rozpinano pionowo (ryc. 3). Po 

872


2 tyg. (maksymalnie do 3 tyg.) od rozpoczęcia 

leczenia zdejmowano wyciąg i usuwano 

bloczki. Jednak postępowania nie kończono, 

gdyż wszyscy pacjenci po 2-3 tyg. utrzymaniu 

wyciągu międzyszczękowego wymagali 

intensywnej, czynnościowej rehabilitacji 

układu stomatognatycznego. 

W drugim etapie do czynnościowej rehabilitacji 

układu stomatognatycznego, a przede 

wszystkim mięśni żucia, ponownie wykorzystywano 

TIB, na których również rozpinano 

elastyczne pierścienie gumowe, lecz różniące 

się od poprzednich większą elastycznością, 

rozciągliwością i średnicą, tzw. „recepturki”. 

Podobnie jak poprzednio, w jednostronnych 

złamaniach skośnie rozpinano pojedynczą „recepturkę” 

(ryc. 4), zaś w obustronnych dwie, 

które rozpinano pionowo (ryc. 5). Dzięki większej 

średnicy, elastyczności i rozciągliwości 

„recepturowych” pierścieni gumowych, pacjent 

mógł wielokrotnie w ciągu dnia swobodnie 

odwodzić żuchwę po prostym torze. 

Czynne pokonywanie w czasie ćwiczeń oporu 

wyciągu, skutecznie pobudzało fizjologiczną 

czynność mięśni żucia, a szczególnie uszkodzonych 

w wyniku złamania mięśni skrzydłowych 

bocznych. 

W trakcie etapu czynnościowej rehabilitacji 

układu stomatognatycznego trwającego 2-3 

tyg., pacjenci nie musieli zgłaszać się do kontroli 

ambulatoryjnej. W domu sami wymieniali 

zużyte „recepturki”. Zgodnie z założeniami, 

pacjentom zalecano wielokrotne w ciągu dnia 

wykonywanie ruchów maksymalnego odwodzenia 

żuchwy, pokonujących siłę elastycznego 

wyciągu. Wyciąg pacjenci zdejmowali tylko 

do posiłków. 

Brak dostępnych w piśmiennictwie medycznym 

doniesień dotyczących zaproponowanej 

przez nas metody leczenia pacjentów ze złamaniami 

wyrostków stawowych żuchwy za 

pomocą TIB i elastycznego wyciągu międzyszczękowego 

oraz następowej, czynnościowej 

rehabilitacji mięśni żucia, uniemożliwia jakąkolwiek 

dyskusję z innymi autorami. 

Podsumowanie 

Z naszych wieloletnich obserwacji i doświadczeń 

wynika, że zaprezentowana w niniejszej 

pracy propozycja postępowania leczniczo-rehabilitacyjnego, 

z użyciem TIB oraz 

elastycznego wyciągu międzyszczękowego u 

pacjentów ze złamaniami wyrostków kłykciowych 

żuchwy, nie kwalifikującymi się do chirurgicznego 

leczenia, okazała się przydatna w 

praktyce klinicznej. 

Piśmiennictwo 

1. Arthus G, Berardo N: A simplified technique 

of maxillomandibular fixation. J Oral 

Maxillofac Surg 1989, 47: 1234-1235. 

2. Busch R F: Maxillomandibular fixation with 

intraoral cortical bone screws: A 2-year experience. 

Laryngoscope 1994, 104: 1048-1050. 

3. Coburn D G, Kennedy D, Hodder S: 

Complications with intermaxillary fixation 

screws in the management of fractured mandibles. 

Br J Oral Maxillofac Surg 2002, 40: 

241–243. 

4. Coletti D, Salama A, Caccamese Jr: 

Application of Intermaxillary Fixation Screws 

in Maxillofacial Trauma. J Oral Maxillofac 

Surg 2007, 65: 1746-1750. 

5. Fabbroni G, Aabed S, Mizen K, Starr D: 

Transalveolar screws and the incidence of 

dental damage: a prospective study. Int J Oral 


6. Farr D R, Whear N M: Intermaxillary fixation 

screws and tooth damage. Br J Oral 

Maxillofac Surg 2002, 40: 1, 84-85. 

7. Gibbons A, Hodder S: A self-drilling intermaxillary 

fixation screw. Br J Oral Maxillofac 

Surg 2003, 41: 48-49. 

8. Gordon K, Read J, Anand V: Results of in- 

873


traoral cortical bone screw fixation technique 

for mandibular fractures. Otolaryngol Head 

Neck Surg 1995, 113: 248-252. 

9. Holmes S, Hutchison I: Caution in use of bicortical 

intermaxillary fixation screws. Br J 

Oral Maxillofac Surg 2000, 38: 574. 

10. Imazawa T, Komuro Y, Inoue M, Yanai A: 

Mandibular fractures treated with maxillomandibular 

fixation screws (MMFS method). 

J Craniofac Surg 2006, 17: 544-549. 

11. Jensen O: Maxillo-mandibular fixation with 

screws. Oral Surg 1997, 84: 858-859. 

12. Jones D C: The intermaxillary screw: A dedicated 

bicortical bone screw for temporary 

intermaxillary fixation. Br J Oral Maxillofac 

Surg 1999, 37: 115-116. 

13. Karlis V, Glickman R: An alternative to 

arch-bar maxillomandibular fixation. Plast 

Reconstr Surg 1997, 99: 1758-1759. 

14. Kheirallah M: Ocena wyników leczenia złamań 

żuchwy. Praca doktorska AM, Warszawa 

1995: 1-88. 

15. Koulocheris P, Sakkas N, Otten J: 

Maxillomandibular fixation with Otten minihooks. 

Br J Oral Maxillofac Surg 2007, 45: 

679-680. 

16. Majumdar A, Brook I M: Jatrogenic injury 

caused by intermaxillary fixation screws. Br J 

Oral Maxiilofac Surg 2002, 40: 84. 

17. Mukerji R, Mukerji G, McGurk M: Mandibular 

fractures: Historical perspectives. Br J Oral 


18. Onishi K, Maruyama Y: Simple intermaxillary 

fixation for maxillomandibular osteosynthesis. 

J Craniofac Surg 1996, 7: 170-172. 

19. Otten J: Modified methods for intermaxillary 

immobilization [Modifizierte Methode 

zur intermaxillaren Immobilisation.]. Dtsch 

Zahnarztl Z 1981, 36: 91-92. 

20. Piętka T, Domański W, Biernacka B, Brożyna B, 

Przybysz J, Krzymański G: Unieruchomienie 

szczękowo-żuchwowe z zastosowaniem przezwyrostkowych 

śrub bikortykalnych. Czas 

Stomatol 2005, LVIII, 12: 906-910. 

21. Poeschl P, Ploder O, Seemann R, Poeschl E: 

Maxillomandibular Fixation Using Intraoral 

Cortical Bone Screws and Specially Designed 

Metal Hooks (Ottenhaken) in the Conservative 

Treatment of Mandibular Fractures. J Oral 


22. Roccia F, Tavolaccini A, Dell’Acqua A, 

Fasolis M: An audit of mandibular fractures 

treated by intermaxillary fixation using intraoral 

cortical bone screws. J Cran Maxillofac 

Surg 2005, 33:251-254. 

23. Vartanian A J, Alvi A: Bone-screw mandible 

fixation: An intraoperative alternative to arch 

bars. Otolaryngol Head Neck Surg 2000, 123: 

718-721. 

24. Wanyura H: Dojście zażuchwowe w złamaniach 

wyrostka kłykciowego żuchwy. Czas 

Stomatol 2003, 56, 8: 335-342. 

25. Wanyura H, Brudnicki A, Stopa Z: Wyniki leczenia 

złamań wyrostków kłykciowych żuchwy 

za pomocą osteosyntezy minipłytkowej 

z dojścia zażuchwowego. Czas Stomatol 

2003, 56, 10: 674-682. 

26. Wanyura H, Stopa Z, Brudnicki A: 

Wewnątrzustna repozycja i osteosynteza złamanych 

wyrostków kłykciowych żuchwy 

wspomagana endoskopem – doniesienie 

wstępne. Czas Stomatol 2006, 59, 10: 687- 

-695. 

Otrzymano: dnia 20.X.2008r. 

Adres autorów: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 

59 

Tel.: 022 5021239 

Fax: 022 5022114 

e-mail: kcst@kcs.amwaw.edu.pl 

874

pełna wersja do pobrania

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?