KARTA PRACY Z WOS-u DLA KLASY III

MARIOLA ŻOŁNIERUK
AGRESJA W SZKOLE
Referat

AGRESJA W SZKOLE
We współczesnej szkole częstym widokiem w czasie przerw jest grupka szarpiących i
obrzucających się obraźliwym słownictwem dzieci. Ta scenka jest typowym przejawem
agresji czynnej i słownej. Niestety, zachowania takie często przenoszone są również na
lekcje, co powoduje liczne problemy wychowawcze.
W literaturze istnieje wiele definicji agresji jak również przyczyn, które ją wywołują.
W niniejszym referacie przyjęłam wyjaśnienie Zbigniewa Skornego, aby agresywnym
określać,,(...) zachowanie skierowane przeciw określonym osobom lub rzeczom i
przyjmujące formę ataku .Autor w książce „ Proces socjalizacji dzieci i młodzieży’
wyjaśnia, że agresywne zachowanie się u dzieci i młodzieży przyjmuje postać kłótni i bójek
z rówieśnikami, nieuzasadnionego skarżenia, złośliwych plotek, mściwości przejawianej w
stosunku do kolegów. Przedmiotem agresji bywają również osoby dorosłe: nauczyciele,
rodzice, znajomi, sąsiedzi, osoby obce. Agresywne zachowanie może przejawiać się w
przeszkadzaniu w prowadzeniu lekcji, przedrzeźnianiu rodziców, w próbie uderzenia lub
pobicia nieznanego przechodnia. Agresja bywa też skierowana na inne istoty żywe oraz
przedmioty martwe przyjmując formę znęcania się nad zwierzętami, łamania roślin,
niszczenia przedmiotów stanowiących własność społeczną lub należących do innych osób.
Jeśli u danej jednostki występują liczne zachowania agresywne według autora,
określamy ją mianem agresywnej
Dzieci agresywne sprawiają poważne trudności wychowawcze, gdyż ich zachowanie
cechuje brak zdyscyplinowania powodujący naruszenie zasad regulaminu szkolnego oraz
innych norm regulujących współżycie społeczne.
Agresywność przejawiana w okresie dzieciństwa i młodości może u człowieka
dorosłego przybrać postać brutalnego lekceważenia cudzych potrzeb, narzucania przemocą
swej woli, bezwzględnego zmuszania innych do uległości, naruszania zasad
praworządności, wywoływania konfliktów w zakładzie pracy. Agresywność przyjmuje także
formę różnego rodzaju czynów chuligańskich, niszczenia mienia społecznego, uszkodzenia
ciała powodującego trwałe kalectwo. Co w takim razie wywołuję agresję? Jakie są jej
mechanizmy dalszym ciągu będę posługiwała się klasyfikacją według Z. Skornego, który
uważa ,że jednym z mechanizmów wywołującym zachowania agresywne jest frustracja(
przykry stan emocjonalny), który pojawia się wówczas gdy występuje blokada potrzeb u
jednostki np. potrzeby uznania, miłości, samodzielności itp. która może spełniać funkcję
motywu agresywnego zachowania się.
Kolejnym mechanizmem agresywnych zachowań jest tak zwany proces modelowania
czyli naśladowania innych zachowań. Wzorów agresywnego zachowania niejednokrotnie
dostarczają rodzice, inni domownicy, sąsiedzi, przechodnie. Modele takie też są zawarte w
zachowaniu kolegów. Modele wpływają na zachowanie się przede wszystkim wtedy, gdy są
nimi osoby znaczące. Rodzice często nie zdają sobie sprawy ,że dziecko będące świadkiem
agresywnego zachowania któregokolwiek z rodziców może zachowywać się agresywnie
zarówno w stosunku do rodziców jak też rówieśników.
Motywem agresji instrumentalnej są określone cele działania. Agresja odgrywa wtedy
rolę instrumentu, narzędzia umożliwiającego osiągnięcie celu. Z tego rodzaju agresją
określaną jako (instrumentalną) mamy do czynienia wówczas, gdy np. dziecko grozi
rodzicom, że w razie odmowy spełnienia jego żądań coś zniszczy, zdemoluje mieszkanie,
popełni samobójstwo. Uleganie groźbom przyczynia się do utrwalenia takiej strategii
postępowania. Ponadto tolerowanie przez rodziców różnych wykroczeń popełnianych przez
dziecko sprzyja powstawaniu u niego przeświadczenia o bezkarności oraz utrwaleniu się

agresywnego zachowania. Wystąpieniu agresji instrumentalnej może sprzyjać
przeświadczenie dziecka o wyższości, nadzwyczajnych przywilejach przysługujących ze
względu na pozycję społeczną rodziców.
Wśród dzieci i młodzieży występuje również agresja patologiczna, której przyczynami
są procesy chorobowe zachodzące w układzie nerwowym. Agresja u tych dzieci występuje,
mimo iż, brak jest wpływu frustracji, modeli oraz celów działania. Ten rodzaj agresji
zdaniem Kazimierza Dąbrowskiego, można stwierdzić u dzieci nadpobudliwych
psychoruchowo, epileptyków, schizofreników, oligofreników i psychopatów.
Z powyższych wyjaśnień wynika,że agresja nie jest wrodzona. Nikt nie rodzi się
agresywnym, lecz zachowania agresywne nabywane są w ciągu życia dziecka a rodzaje
agresji zależą od mechanizmów, które ją ukształtowały.
W jaki sposób przeciwdziałać zachowaniom agresywnym? Nie ma gotowej recepty.
Ważna jest diagnoza, czyli ustalenie rodzaju agresji i mechanizmów, które ją wywołują.
Jeżeli ustalimy ,że u dziecka występuje agresja frustracyjna w skutek braku zaspokojenia
potrzeby uznania społecznego , wówczas rolą wychowawcy klasy jest oddziaływanie na
zespół klasowy poprzez np. prowadzenie zajęć integrujących klasę.
Zbigniew Skorny uważa ,że w postępowaniu profilaktycznym ważną rolę odgrywa
umiejętność poprawnego reagowania na frustacje. Wymaga to wytworzenia postaw
sprzyjających wystąpieniu pozytywnych reakcji frustracyjnych przejawiających się w
umiejętności zastępczego zaspokojenia zablokowanej potrzeby, zwiększeniu wysiłków
zmierzających do osiągnięcia zamierzonego celu, podejmowaniu właściwych form
aktywności społecznej.
W zapobieganiu agresji naśladowczej istotne znaczenie ma zabezpieczenie dzieci przed
szkodliwym wpływem modeli agresywnego zachowania się. Dlatego osobie agresywnej
trzeba ograniczyć liczbę oglądanych filmów ukazujących obrazy agresji. Sceny agresji
powinny być odpowiednio komentowane przez osoby dorosłe w celu wytworzenia postaw i
ocen moralnych przeciwdziałających występowaniu agresywnego zachowania się
Należy zainteresować młodzież audycjami telewizyjnymi, filmami ukazującymi
pozytywne modele postępowania.
Środkiem zapobiegającym agresji instrumentalnej może być wykazanie jej
nieskuteczności. Dziecko, próbujące wymusić na rodzicach spełnienie swych żądań za
pomocą różnych pogróżek, powinno przekonać się o bezskuteczności takiego sposobu
zachowania, a przy tym zrozumieć, że cel swój może osiągnąć, gdy rodziców poprosi lub
zasłuży na nagrodę dzięki osiągnięciu dobrych postępów w nauce.
W przypadku agresji patologicznej powinno zapewnić się dziecku właściwą opiekę
lekarską, gdyż samo oddziaływanie wychowawcze nie przynosi pożądanych rezultatów.
W profilaktyce i reedukacji dzieci agresywnych można wykorzystać niektóre techniki
psychoterapii oraz trening interpersonalny.
Jaka jest rola rodziców w reedukacji i profilaktyce? .Joanna Grochulska w książce
„Reedukacja dzieci agresywnych” uważa, że rodzice przede wszystkim powinni dbać o to,
by swoim postępowaniem nie dostarczać wzorców agresywnego zachowania. Wiąże się to z
koniecznością kontroli własnego zachowania w sytuacjach trudnych, których dziecko jest
świadkiem, oraz unikania nadmiernego karania.
Autorka uważa, że kary można traktować jako przejawy agresywnego zachowania
wobec dziecka dostarczające mu pewnego rodzaju wzorców postępowania .Ponieważ z
wychowania raczej nie sposób wyeliminować całkowicie kar, więc należy dążyć do ich
ograniczenia , a zwłaszcza unikania karania będącego przejawem otwartej agresji, np. bicia,
krzyku, wymyślania- zwłaszcza podejmowanego w stanach silnego gniewu. Jednocześnie
trzeba podkreślać (nagradzać) rozmaite społecznie pożądane sposoby zachowania się

dziecka, szczególnie, gdy znajduje się ono w sytuacjach o charakterze konfliktu zarówno z
osobami dorosłymi, jak i rówieśnikami.
Rodzice powinni ściśle współpracować z nauczycielami, aby front oddziaływań
wychowawczych był jednolity. Prawidłowa współpraca między rodzicami a szkołą daje
większą możliwość efektywnych oddziaływań wychowawczych , które pomocne są w
profilaktyce i reedukacji zachowań agresywnych .
Na zakończenie referatu chcę przedstawić wyniki ankiety anonimowej,którą
przeprowadziłam w klasie I k w ramach lekcji wychowawczej na temat „ Sytuacji trudnych
w klasie”.
Klasa I k liczyła 11 uczniów (w czasie ankietowania) – 7 dziewcząt i 4 chłopców. W
internacie mieszka 6 uczniów, 1 uczeń dojeżdża, 4 uczniów mieszka w domach rodzinnych.
Uczniowie wykazali się znajomością terminu agresja, który wszystkim kojarzył się przede
wszystkim z: biciem, wyzywaniem. Większość uczniów nie widziała nic złego w tym,że
używają wulgarnego słownictwa wobec siebie, plotkują, obrażają się, izolują inne osoby.
Zaskoczeniem, więc dla wszystkich było przedstawienie niektórych form przemocy
fizycznej, słownej i przemocy bez użycia słów i kontaktu fizycznego jako zachowań
agresywnych. Chłopcy w czasie zajęć wzajemnie nakręcali się, próbowali kpić,
przedstawiali własny komentarz. Niestety nie spotkali się z aprobatą dziewcząt , które w
sposób poważny potraktowały przedstawiony problem. Okazało się, że uczniowie chcą
mówić o agresji,ponieważ uważają ,że może to zmienić ich zachowanie. Uczniowie w
ankiecie przedstawili formy przemocy jakie można spotkać w klasie min: Przemoc fizyczna
( popychanie, bicie, kopanie, plucie, policzkowanie, zamykanie) , przemoc słowna(
przezywanie, wyśmiewanie, przeklinanie plotkowanie, obrażanie, ośmieszanie, grożenie,
szantaż), przemoc bez użycia słów i kontaktu fizycznego ( miny, izolowanie, gesty,
manipulowanie).
Z powyższych wyników wysunęłam następujące wnioski, że należy:
• nawiązać współpracę z rodzicami
• prowadzić zajęcia integrujące klasę ( zajęcia socjoterapeutyczne)
• pokazywać pozytywne zachowania np. apele, filmy, konkursy
• organizować wspólne uroczystości , wycieczki i angażować uczniów w ich
organizację
Opracowała: mgr Mariola Żołnieruk
LITERATURA
• J.Grochulska : Reedukacja dzieci agresywnych .WsiP . W-wa 1982
• Z.Skorny : Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. WsiP. W-wa 1987
• K.Dąbrowski: Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecęca. Wyd.2. PZWS.
W-wa1964

WYNIKI ANKIETY PRZEPROWADZONEJ W KLASIE I K
NA TEMAT ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH( październik 2002 r)
Tabela przedstawia formy przemocy spotykanej w klasie I k
PŁEĆ ILOŚĆ PRZEMOC
SŁOWNA
- przezywanie
DZIEWCZĘTA 7 - wyśmiewanie
- przeklinanie
- plotkowanie
- obrażanie
- ośmieszanie
- grożenie
- szantaż
CHŁOPCY 4 - przezywanie
- wyśmiewanie
- przeklinanie
- ośmieszanie
- plotkowanie
- obrażanie
- szantaż
- grożenie
PRZEMOC
FIZYCZNA
- bicie
- kopanie
- plucie
- popychanie
- policzkowanie
- zamykanie
- bicie
- kopanie
- popychanie
- plucie
PRZEMOC BEZ
KONTAKTU
FIZYCZNEGO I
SŁÓW
- miny
- gesty
- manipulowanie
- izolowanie
- gesty
- izolowanie
Formy przemocy występujące wśród dziewcząt i chłopców
W grupie dziewcząt
- przezywanie
- plucie
- plotkowanie
- ośmieszanie
- bicie
- grożenie
- manipulowanie
- miny
- obrażanie
- popychanie
- wulgaryzmy
W grupie chłopców
- bicie
- obrażanie
Uczniowie rozróżnili przemoc jako formę agresji skierowanej przeciwko osobom i
( zwierzętom)