Jak naprawiÄ sprzÄt elektroniczny. Poradnik dla ... - Helion

Tytuł oryginału: How to Diagnose and Fix Everything Electronic, 1/e 

Tłumaczenie: Marcin Machnik 

ISBN: 978-83-246-5074-3 

Original edition copyright © 2011 by The McGraw-Hill Companies. 

All rights reserved. 

Polish edition copyright © 2013 by Helion S.A. 

All rights reserved. 

All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, 

electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, 

without permission from the Publisher. 

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej 

publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, 

fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje 

naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. 

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich 

właścicieli. 

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte 

w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani 

za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. 

Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody 

wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. 

Wydawnictwo HELION 

ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE 

tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 

e-mail: helion@helion.pl 

WWW: http://helion.pl (księgarnia internetowa, katalog książek) 

Drogi Czytelniku! 

Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres 

http://helion.pl/user/opinie/janase 

Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. 

Printed in Poland. 

• Kup książkę 

• Poleć książkę 

• Oceń książkę 

• Księgarnia internetowa 

• Lubię to! » Nasza społeczność

Spis treci 

Przedmowa .............................................................................. 15 

Podzikowania ......................................................................... 17 

Wprowadzenie ......................................................................... 19 

ROZDZIA 1. Przygotuj si, bo elektronika to nieza zabawa! ................ 27 

Po co naprawia? .........................................................................................................28 

Czy zawsze opaca si naprawia? ...............................................................................30 

ROZDZIA 2. Zakadanie warsztatu, czyli niezbdne narzdzia ............. 31 

Co trzeba mie? ...........................................................................................................31 

Dobre miejsce pracy ...............................................................................................31 

Miernik cyfrowy ......................................................................................................34 

Oscyloskop ..............................................................................................................35 

Zakup oscyloskopu .................................................................................................40 

Lutownica ...............................................................................................................41 

Lutownica do roztapiania plastiku ..........................................................................42 

Cyna .......................................................................................................................43 

Przyrzdy do usuwania cyny ...................................................................................43 

Drobne narzdzia rczne ........................................................................................45 

Lupa .......................................................................................................................46 

Przewody z zaciskami .............................................................................................47 

Paeczki kosmetyczne .............................................................................................47 

Spray do czyszczenia pocze ...............................................................................47 

Alkohol ...................................................................................................................47 

Nafta .......................................................................................................................48 

Pasta termoprzewodzca ........................................................................................48 

Osonki termokurczliwe ..........................................................................................48 

Tama izolacyjna ....................................................................................................49

6 Spis treci 

Kubeczki .................................................................................................................49 

Dostp do internetu ...............................................................................................49 

Co jeszcze warto mie? ................................................................................................49 

Aparat cyfrowy ........................................................................................................49 

Zasilacz ...................................................................................................................50 

Tester tranzystorów ................................................................................................50 

Miernik pojemnoci ................................................................................................50 

Generator sygnaów ................................................................................................51 

Miernik czstotliwoci ............................................................................................51 

Miernik analogowy ..................................................................................................52 

Transformator separacyjny .....................................................................................53 

Mikroskop stereoskopowy .......................................................................................53 

Imado ....................................................................................................................54 

Pistolet do klejenia na gorco .................................................................................54 

Magnes na prcie ...................................................................................................54 

Klej cyjanoakrylowy ................................................................................................54 

Spray zamraajcy ..................................................................................................55 

Katalogi papierowe .................................................................................................55 

Elementy elektroniczne ..........................................................................................55 

Stare pytki z elementami .......................................................................................56 

Lista ycze .................................................................................................................57 

Miernik indukcyjnoci ............................................................................................57 

Analizator logiczny ..................................................................................................57 

Stacja lutownicza do montau powierzchniowego ..................................................57 

Analizator widma ....................................................................................................58 

ROZDZIA 3. Uwaga, napicie, czyli jak zachowa bezpieczestwo ..... 59 

Poraenie prdem ........................................................................................................59 

Obraenia fizyczne .......................................................................................................62 

Twoja kolej ...................................................................................................................63 

Uszkodzenia elektryczne ........................................................................................63 

Uszkodzenia fizyczne .............................................................................................65 

Naprawie! Ale czy urzdzenie jest bezpieczne? ........................................................66 

ROZDZIA 4. Naprawiam, wic jestem, 

czyli filozofia rozwizywania problemów ............................ 69 

Dlaczego urzdzenia w ogóle dziaaj? .........................................................................70 

Urzdzenie jako dzieo sztuki .......................................................................................71 

Gdyby tylko urzdzenia miay mózg .............................................................................71 

Dobry, zy i niechlujny .................................................................................................72 

Pomyki pocztkujcych ...............................................................................................73 

Regulacja w celu ukrycia prawdziwego problemu ..................................................73 

Naciganie danych, aby pasoway do teorii .............................................................74 

Bdne koo .............................................................................................................74

Spis treci 7 

Tak to ju jest ..............................................................................................................74 

miertelno poporodowa ......................................................................................75 

Zuycie mechaniczne .............................................................................................76 

Poczenia ..............................................................................................................76 

Poczenia lutowane ...............................................................................................77 

Przegrzewanie ........................................................................................................78 

Przecienie elektryczne ........................................................................................78 

Przecienie fizyczne .............................................................................................80 

Wielki skandal kondensatorowy .............................................................................81 

Lekcja historii ..............................................................................................................82 

Prosz wysun port USB i powiedzie: „Aaa”, czyli badanie wstpne ........................84 

Rusz mózgownic ...................................................................................................86 

ROZDZIA 5. Z czym to si je, czyli wane terminy, 

teorie i bloki ukadów ......................................................... 91 

Teoria elektrycznoci ...................................................................................................91 

Teoria obwodów ...........................................................................................................94 

Teoria sygnaów ...........................................................................................................95 

Bloki ukadów ..............................................................................................................99 

ROZDZIA 6. Opanuj swoj bro, 

czyli jak korzysta z przyrzdów serwisowych ............... 103 

Miernik cyfrowy .........................................................................................................103 

Cechy ogólne ........................................................................................................104 

Napicie stae .......................................................................................................104 

Napicie zmienne .................................................................................................105 

Rezystancja ...........................................................................................................106 

Przejcie ...............................................................................................................107 

Prd stay ..............................................................................................................107 

Testowanie diody ..................................................................................................108 

Oscyloskop .................................................................................................................109 

Cechy ogólne ........................................................................................................109 

Ustawienia ekranu ...............................................................................................110 

Ustawienia pionowe .............................................................................................111 

Ustawienia poziome .............................................................................................111 

Ustawienia wyzwalania .........................................................................................111 

Wywietlanie sygnau ...........................................................................................112 

Po co s te wszystkie gaki? ...................................................................................112 

Oscyloskop cyfrowy — rónice .............................................................................131 

Lutownica ..................................................................................................................132 

Narzdzia do odlutowywania .....................................................................................136 

Plecionka do odsysania cyny .................................................................................136 

Odsysacz ...............................................................................................................136 

Stacje robocze ......................................................................................................137

8 Spis treci 

Zasilanie ....................................................................................................................137 

Sposób poczenia ................................................................................................137 

Napicie ...............................................................................................................139 

Prd ......................................................................................................................140 

Tester tranzystorów ...................................................................................................140 

Miernik pojemnoci ...................................................................................................141 

Generator sygnaów ...................................................................................................142 

Miernik czstotliwoci ................................................................................................142 

Miernik analogowy .....................................................................................................144 

Spray do czyszczenia styków ......................................................................................145 

Spray chodzcy .........................................................................................................146 

ROZDZIA 7. Z czego zrobione s te cudeka, 

czyli opowie o elementach elektronicznych ................. 147 

Kondensatory .............................................................................................................147 

Oznaczenia ...........................................................................................................148 

Zastosowania ........................................................................................................149 

Co je zabija? .........................................................................................................150 

Testowanie poza ukadem ....................................................................................151 

Rezonatory kwarcowe i ceramiczne ...........................................................................151 

Oznaczenia ...........................................................................................................152 

Zastosowania ........................................................................................................152 

Co je zabija? .........................................................................................................152 


Scalony generator kwarcowy ......................................................................................153 

Oznaczenia ...........................................................................................................154 

Zastosowania ........................................................................................................154 

Co je zabija? .........................................................................................................154 


Diody ..........................................................................................................................154 

Oznaczenia ...........................................................................................................155 

Zastosowania ........................................................................................................156 

Co je zabija? .........................................................................................................156 


Bezpieczniki ...............................................................................................................156 

Oznaczenia ...........................................................................................................157 

Zastosowania ........................................................................................................158 

Co je zabija? .........................................................................................................158 


Cewki i transformatory ..............................................................................................158 

Oznaczenia ...........................................................................................................159 

Zastosowania ........................................................................................................159 

Co je zabija? .........................................................................................................160 

Testowanie poza ukadem ....................................................................................160

Spis treci 9 

Ukady scalone ...........................................................................................................160 

Oznaczenia ...........................................................................................................162 

Zastosowania ........................................................................................................163 

Co je zabija? .........................................................................................................163 


Wzmacniacze operacyjne ..........................................................................................163 

Oznaczenia ...........................................................................................................164 

Zastosowania ........................................................................................................164 

Co je zabija? .........................................................................................................164 


Rezystory ....................................................................................................................165 

Oznaczenia ...........................................................................................................166 

Zastosowania ........................................................................................................167 

Co je zabija? .........................................................................................................167 


Potencjometry ............................................................................................................168 

Oznaczenia ...........................................................................................................169 

Zastosowania ........................................................................................................169 

Co je zabija? .........................................................................................................170 


Przekaniki ................................................................................................................170 

Oznaczenia ...........................................................................................................171 

Zastosowania ........................................................................................................172 

Co je zabija? .........................................................................................................172 


Przeczniki ...............................................................................................................173 

Oznaczenia ...........................................................................................................174 

Zastosowania ........................................................................................................174 

Co je zabija? .........................................................................................................174 


Tranzystory ................................................................................................................174 

Oznaczenia ...........................................................................................................176 

Zastosowania ........................................................................................................177 

Co je zabija? .........................................................................................................178 


Stabilizatory napicia .................................................................................................178 

Oznaczenia ...........................................................................................................180 

Zastosowania ........................................................................................................180 

Co je zabija? .........................................................................................................180 


Diody Zenera .............................................................................................................181 

Oznaczenia ...........................................................................................................181 

Zastosowania ........................................................................................................182 

Co je zabija? .........................................................................................................182 

Testowanie poza ukadem ....................................................................................182

10 Spis treci 

ROZDZIA 8. Mapy i znaki drogowe, czyli schematy ............................. 183 

Uzaleniony od elektro ..............................................................................................186 

Numery referencyjne ...........................................................................................188 

Dobre, nieze i beznadziejne ......................................................................................189 

Dobre ....................................................................................................................189 

Nieze ...................................................................................................................190 

Beznadziejne ........................................................................................................190 

Pewnego razu… .........................................................................................................190 

Blok wzmacniacza ................................................................................................191 

Zasilacz impulsowy ...............................................................................................195 

Wzmacniacz przeciwsobny ...................................................................................198 

Olbrzymie mapy ...................................................................................................201 

Spróbuj czyta samodzielnie ......................................................................................201 

Radia ....................................................................................................................201 

Odtwarzacze CD i DVD ........................................................................................202 

Czytaj dalej ...........................................................................................................203 

Nie mam schematu! ..................................................................................................204 

Twoje yczenie nie jest dla mnie rozkazem ...............................................................204 

ROZDZIA 9. Wej i nie zniszczy, czyli jak dosta si do rodka ...... 209 

Rozczanie zatrzasków .............................................................................................211 

Odczepianie tam ......................................................................................................212 

Wyciganie wtyczek przewodów ................................................................................213 

Warstwy i zdjcia .......................................................................................................213 

Otwieranie zamknitego sprztu ...............................................................................215 

Tunery i wzmacniacze ..........................................................................................215 

Magnetowidy oraz odtwarzacze CD i DVD ...........................................................215 

Telewizory i monitory LCD ..................................................................................215 

Gramofony ............................................................................................................216 

Projektory .............................................................................................................217 

Przenone odtwarzacze DVD z ekranem LCD .....................................................217 

Odtwarzacze mp3 .................................................................................................218 

Palmtopy ...............................................................................................................219 

Telefony komórkowe ............................................................................................219 

Kamery .................................................................................................................219 

Aparaty cyfrowe ....................................................................................................220 

Laptopy .................................................................................................................221 

ROZDZIA 10. Có to, do licha, jest, 

czyli rozpoznawanie gównych sekcji ............................... 225 

Energia ukadu: zasilacze ..........................................................................................226 

Podaj za miedzian ciek: wejcie .......................................................................229 

Wstrznij, ale nie mieszaj, posiekaj i przypraw: przetwarzanie sygnau ...................230 

Jak si std wydosta? Sekcje wyjciowe ....................................................................232

Spis treci 11 

Ruszmy si: mechanizmy ..........................................................................................234 

Niebezpieczne punkty ................................................................................................236 

ROZDZIA 11. Polowanie czas zacz, 

czyli ledzenie cieek i diagnozowanie ........................ 237 

To pado! ....................................................................................................................237 

W stanie piczki lub szalestwa ...............................................................................240 

yje i dziaa, lecz nie do koca ..................................................................................241 

Czasem tak, czasem nie .............................................................................................242 

Tam i z powrotem ......................................................................................................244 

Wszystko skada si z bloków .....................................................................................245 

Nie daj si zwie .......................................................................................................246 

Gdy wszystko zawiedzie: desperackie techniki diagnozowania ..................................247 

Masówka ...............................................................................................................247 

Uderzenie prdu ..................................................................................................248 

NDM ....................................................................................................................249 

ROZDZIA 12. Czas na zmiany, 

czyli pytki montaowe i wymiana elementów .............. 251 

Elementy przewlekane ...............................................................................................252 

Elementy montowane powierzchniowo .....................................................................254 

Dobieranie komponentów ..........................................................................................254 

Wasne zasoby ......................................................................................................255 

Stos z pytkami .....................................................................................................255 

Zamienniki ...........................................................................................................255 

Instalowanie nowych elementów ...............................................................................262 

Monta przewlekany .............................................................................................262 

Monta powierzchniowy .......................................................................................263 

Gdzie znale czci? .................................................................................................264 

Ratowanie zniszczonych pytek ..................................................................................264 

LSI i inne brzydkie sowa ...........................................................................................266 

ROZDZIA 13. Uwaga, opakowanie, 

czyli monta w odwrotnej kolejnoci ............................. 267 

Czste bdy ...............................................................................................................267 

Zacznijmy od pocztku ..............................................................................................268 

Podczanie tam .......................................................................................................270 

Ups! ...........................................................................................................................271 

Warstwy i kubeczki ....................................................................................................271 

Och, trzask! ...............................................................................................................271 

Skrcanie bez schrzanienia .......................................................................................272 

Gotowe! ......................................................................................................................272

12 Spis treci 

ROZDZIA 14. Asy w rkawie, czyli triki i porady 

dotyczce konkretnych produktów ................................ 273 

Zasilacz impulsowy ....................................................................................................273 

Jak dziaa? ............................................................................................................273 

Co moe si zepsu? ............................................................................................274 

Czy warto naprawia? ...........................................................................................274 

Zagroenia ............................................................................................................274 

Jak naprawi? .......................................................................................................275 

Wzmacniacze i amplitunery ......................................................................................276 

Jak dziaaj? .........................................................................................................276 

Co moe si zepsu? ............................................................................................277 


Zagroenia ............................................................................................................278 


Odtwarzacz lub nagrywarka pyt ................................................................................281 


Co moe si zepsu? ............................................................................................282 


Zagroenia ............................................................................................................283 


Paski ekran ...............................................................................................................289 


Co moe si zepsu? ............................................................................................290 


Zagroenia ............................................................................................................291 


Dysk twardy ...............................................................................................................292 


Co moe si zepsu? ............................................................................................292 


Zagroenia ............................................................................................................293 


Laptop ........................................................................................................................294 


Co moe si zepsu? ............................................................................................295 


Zagroenia ............................................................................................................297 


Odtwarzacz mp3 ........................................................................................................303 


Co moe si zepsu? ............................................................................................303 


Zagroenia ............................................................................................................304 

Jak naprawi? .......................................................................................................304

Spis treci 13 

Magnetowid i kamera .................................................................................................304 


Co moe si zepsu? ............................................................................................307 


Zagroenia ............................................................................................................308 


Projektor ....................................................................................................................319 


Co moe si zepsu? ............................................................................................320 


Zagroenia ............................................................................................................322 


Do dziea! ...................................................................................................................327 

Sowniczek .............................................................................................. 329 

Popularne ukady .......................................................................................................342 

Skorowidz ................................................................................................ 345

14 Spis treci

ROZDZIA 4 

Naprawiam, wic jestem, 

czyli filozofia rozwizywania 

problemów 

Wyobra sobie, e lekarz patrzy na Ciebie jak na zestaw organów, nerwów i koci, 

nie uwzgldniajc synergicznych efektów ich wspópracy i dostarczania sobie 

nawzajem niezbdnych do ycia zwizków chemicznych i sygnaów. aden organ 

samodzielnie nie przetrwa, lecz razem tworz yjcego, oddychajcego i od czasu do czasu 

chrapicego czowieka! A teraz wyobra sobie szukanie mordercy z pominiciem osobowoci 

ofiary i podejrzanych oraz ich motywów i okolicznoci zdarze. Nó ley tu obok ciaa, lecz 

kady móg popeni t zbrodni. Dlaczego ofiara zgina? Kto j zna? Kto mógby chcie jej 

mierci? 

Rozwizywanie problemów elektronicznych bardzo przypomina dziaanie lekarza lub 

detektywa i wymaga podobnych umiejtnoci. Mona postrzega urzdzenie jako zestaw 

tranzystorów, ukadów scalonych i kondensatorów upchnitych w pudeku. Czasem to 

wystarczy, aby naprawi drobne usterki. Taka krótkowzroczna perspektywa ogranicza Ci 

do roli miernego konserwatora, który bdzie zbity z tropu, gdy natrafi na nieoczywisty problem. 

Fachowiec najwyszej próby musi patrzy szerzej. Kto wykona produkt i jakie cele mia speni 

projekt? Jak powinien dziaa? W jaki sposób wspópracuj poszczególne sekcje i jaki jest 

prawdopodobny efekt uszkodzenia kadej z nich?

70 Jak naprawi sprzt elektroniczny. Poradnik dla nieelektronika 

Urzdzenia to systemy. S budowane przez ludzi, wic naturalnie odzwierciedlaj ich 

biologiczne korzenie. Kamery to oczy, mikrofony to uszy, goniki — krtanie, a mikroprocesory 

— mózgi. Nawet nazwy czci skadowych s czsto ludzkie: magnetofony, dyski twarde 

i odtwarzacze CD i DVD maj gowice, gramofony maj ramiona, ukady scalone — nóki, 

a lampa obrazowa ma szyj. Niektóre produkty maj nawet okrelone osobowoci, a przynajmniej 

tak nam si wydaje. Ich funkcje i dziwactwa mog by irytujce, zabawne lub kojce. Usterki 

urzdze take przypominaj ludzkie choroby — ich objawy bywaj bardzo odlege od swoich 

przyczyn za spraw nieznanej interakcji, której nikt, nawet projektant urzdzenia, nie by 

w stanie przewidzie. 

Im lepiej zrozumiesz funkcjonowanie urzdzenia na poziomie makro, tym bardziej 

zrozumiay stanie si problem. Im bardziej bdziesz postrzega ukady elektroniczne jako 

metalowe i krzemowe ekspresje ludzkiego mylenia, tym wiksze bd Twoje umiejtnoci 

detektywistyczne. Zanim zagbimy si w fizyczne aspekty tranzystorów czy przepywu prdu 

i sygnaów, zaómy czapki filozofów i stamy si Sokratesami obwodów oraz Erazmami 

elektroniki. Zastanówmy si, dlaczego produkty dziaaj i dlaczego nie. Pomylmy, jak unikn 

popularnych puapek, na jakie napotykaj rozwijajcy si fachowcy. Stamy si jednoci 

z urzdzeniami. 

Dlaczego urzdzenia w ogóle dziaaj? 

Gdy poskadasz razem kilka tysicy elementów i wczysz je do prdu, mog nawizywa 

ze sob rónego rodzaju interakcje. Projektujcy je inynier mia na myli jaki konkretny 

rodzaj, ale to nie oznacza, e przypadkowe zbiorowisko komponentów bdzie wspópracowao! 

Ukad analogowy ma bardziej zrónicowane zachowania ni cyfrowy, lecz nawet 

wspóczesne, w peni cyfrowe zabawki potrafi by zaskakujco niekonsekwentne. 

Widziaem dwa identyczne laptopy, na których uruchomiono takie same programy 

z jednakowymi ustawieniami, lecz jeden z nich pobiera o wiele wicej energii. 

Widziaem take najróniejszego rodzaju rónice w jakoci barw dwóch identycznych 

aparatów cyfrowych i kamer. Pamitam transceiver, w którym cyfrowy system sterowania 

dziwnie i niejasno zachowywa si przy wpisywaniu czego do pamici. aden inny egzemplarz 

nie zdradza takich zachowa, a ja nie znalazem adnych zepsutych elementów, które by to 

tumaczyy. Ostatecznie przerobiem urzdzenie, aby pracowao tak jak inne. 

Jasne, e gdy poczysz ze sob kilka bramek, bdziesz w stanie przewidzie kady stan. 

We jednak kilka tysicy lub wicej i spraw, aby uruchamiay si kilka milionów razy na sekund, 

a by moe zaczn si dzia dziwne rzeczy. 

Dobrze jest postrzega cay ukad jako zestaw rezystorów, przez które przechodzi prd 

od róda zasilania do masy. Gdy popynie prd, zazwyczaj wszystko zaczyna dziaa, czy jest 

to przeczanie bramek w mikroprocesorze, generowanie wiata laserowego w odtwarzaczu, 

czy obracanie pyty. Elektrony, te mae diabliki, popyn jednak wszdzie, gdzie bd mogy. 

Jeli istnieje jaka cieka, znajd j. Uszkodzenie mona postrzega jako obecno cieki, 

której nie powinno by, lub brak takiej, która powinna istnie.

Rozdzia 4. Naprawiam, wic jestem, czyli filozofia rozwizywania problemów 71 

Zasadniczo, urzdzenie dziaa poprawnie wtedy, gdy nie ma innego wyjcia. Projektant 

starannie rozway wszystkie moliwe cieki i poprawnie skonstruowa obwód, blokujc kade 

inne zachowanie oprócz jednego, aby buntownicze elektrony poruszay si tylko tam, gdzie 

powinny. Gdy za spraw uszkodzenia elementu, ingerencji uytkownika lub bdu projektowego 

liczba moliwoci bdzie wiksza, elektrony zaczn hula jak studenci w juwenalia, a urzdzenie 

wylduje na Twoim biurku. 

Urzdzenie jako dzieo sztuki 

Urzdzenie odzwierciedla dusz inyniera, tak jak koncert oddaje dusz kompozytora. 

Beethoven zawsze brzmi jak Beethoven, nigdy jak Rachmaninow, poniewa arsena trików 

i sposób mylenia Ludwiga byy niepowtarzalne, prawda? Tak samo jest z urzdzeniami. 

W tym przypadku jednak ich niepowtarzalne cechy raczej odzwierciedlaj produkujc je 

fabryk ni konkretn osob. Mimo to podejrzewam, e standardy zarówno dobre, jak i ze 

wynikaj z indywidualnego punktu widzenia oraz preferencji inyniera lub menedera i zazwyczaj 

pozostaj obecne w linii produktu na dugo po tym, gdy dany pracownik przejdzie na emerytur. 

Uwiadomienie sobie, e kada firma ma inne dziwactwa i filozofi projektowania, 

pomaga w pracy serwisowej, poniewa moesz zwraca uwag na problemy, które zazwyczaj 

pojawiaj si w rónych urzdzeniach danego producenta. Przykadowo w kamerach jakiej 

firmy mog do czsto uszkadza si ukady elektroniczne, wic gdy taki sprzt trafi na Twoje 

biurko, sprawdzisz najpierw t opcj, zamiast szuka problemu gdzie indziej. Albo na przykad 

odkryjesz, e w niektórych kamerach na tam czsto psuje si mechanizm adowania kasety, 

gdy producent zastosowa tak cienkie elementy mechaniczne odpowiedzialne za adowanie, 

e si wyginaj. 

Gdy naprawisz ju odpowiedni liczb urzdze, zaczniesz rozpoznawa producenta, 

rzucajc tylko okiem na jego obwody lub czci mechaniczne. Ukad, rodzaje kondensatorów, 

gniazda, a nawet ogólny wygld miedzianych cieek na pytce drukowanej s specyficzne 

i na tyle rozpoznawalne, e zdradz Ci nazw firmy. 

Gdyby tylko urzdzenia miay mózg 

Kontynuujc nasz anatomiczn analogi, mog stwierdzi, e urzdzenia z przeszoci 

byy jak zombie. Miay czasem ucho (mikrofon), jak pami (tama magnetyczna) i usta 

(gonik). Kady system wykonywa swoje proste zadanie, ze wsparciem odka (zasilanie) 

i mini (silników, wzmacniaczy). 

Brakowao jednak mózgu. Wspóczesne urzdzenia s mózgowcami przeadowanymi 

moc obliczeniow. Przepady proste mechaniczne zalenoci, kontrolujce kolejno i ruch 

mechanizmów. Zamiast tego pojedyncze elementy inicjuj ruch innych w porzdku 

determinowanym przez program, informacja o pozycji elementu trafia do mikroprocesora, 

a uszkodzenia mog mie przyczyn w mechanice, czujnikach, oprogramowaniu lub


w subtelnych interakcjach tych elementów. Nie ma ju potencjometrów (rezystorów 

o zmiennej opornoci) do ustawiania gonoci lub tonów — teraz przyciski wysyaj sygna 

do mózgu, aby zmieni parametry. Kurcze, wikszo wspóczesnych gadetów nie ma nawet 

„twardych” przeczników wcz/wycz, które faktycznie odczaj napicie od obwodu. 

Przycisk zasilania suy tylko do tego, eby wysa mikroprocesorowi sygna z daniem 

wczenia lub wyczenia ukadów produktu. 

Wiele wspóczesnych produktów ma te, prócz mózgu, system nerwowy skadajcy si 

z porednich ukadów scalonych i tranzystorów, dekodujcych komendy mikroprocesora 

i przesyajcych je do rónych mini i organów, które wykonaj zlecone zadanie. Uszkodzenia 

w tej sekcji s trudne do zdiagnozowania, gdy sygnay przychodzce z mikroprocesora zale 

od skomplikowanych relacji czasowych midzy rónymi liniami sygnau. W porównaniu ze 

star metod konstruowania urzdze jest to znaczna zmiana, która powanie komplikuje 

prac serwisow. Czy ukad nie dziaa dlatego, e si zepsu, czy dlatego, e mikroprocesor 

nie zada wyjcia z upienia? 

Wspóczesne maszynerie to kompletne elektronowe istoty ze skomplikowanymi gowami 

na karku. Niektóre maj moliwo wykonania aktualizacji, a wiele ma oprogramowanie 

wbudowane w swoje ukady scalone. Kim chciaby dzisiaj by, chirurgiem czy psychiatr? 

Dobry, zy i niechlujny 

Dowiadczony fachowiec bez trudu okreli, czy naprawa bya wykonywana przez 

niewykwalifikowan osob. Nieosonite ruby, niewprawnie zlutowane czenia 

z rozbryzgami lub kroplami cyny na powierzchni pytki. Druty mog by poczone bez cyny 

i na przykad pokryte tam biurow. Potencjometry regulacyjne bd poprzekrcane, 

roztopiona izolacja i tak dalej. Jednym sowem — niechlujstwo. 

To moe si wydawa przesadzone, lecz w swojej praktyce serwisowej bardzo czsto si 

z tym spotykam. Wikszo zakadów naprawczych kieruje si zasad nieprzyjmowania 

urzdze, w których grzebali amatorzy, wic odkrycie oczywistych, niekompetentnych zmian 

skutkuje telefonem do waciciela urzdzenia, który upiera si, e nigdy nie byo rozbierane 

i po prostu przestao dziaa. Tak, jasne, Sony stosuje tam klejc do czenia niezlutowanych 

przewodów. Jasne, kolego. Pamitam jeden przypadek, gdy odmówiem naprawy powanie 

uszkodzonego radia z widocznymi ladami ingerencji uytkownika. Waciciel wpad w tak 

wcieko, e zadzwoni do mojego szefa, aby ten mnie zwolni! Szef rzuci okiem do wntrza 

urzdzenia, poklepa mnie po plecach ze miechem i powiedzia wacicielowi, aby przyjecha 

po swoje zrujnowane radio i znika. Wszyscy szefowie powinni tacy by, prawda? Kluczowe 

dla wykonywania odpowiednich napraw o zawodowej jakoci jest konsekwentne zwracanie 

uwagi na detale. Myl o sobie jak o chirurgu, bo przecie nim jeste. Za chwil otworzysz 

mechaniczny „organizm” urzdzenia i spróbujesz skorygowa jego niedomagania. Jak mówi 

jedna z naczelnych zasad etycznych w medycynie: „Po pierwsze: nie szkodzi”. Od czasu do 

czasu naprawa si nie powiedzie i urzdzenie ulegnie zniszczeniu — co zdarza si nawet 

najlepszym fachowcom, chocia rzadko — lecz Twoim zadaniem jest dosta si do rodka,


po czym wyj i zostawi jak najwikszy porzdek. W rozdziaach od 9. do 13. opisz kroki 

i techniki waciwego rozmontowywania, naprawiania i skadania w cao. 

Pomyki pocztkujcych 

Pocztkujcy, poza niechlujstwem, czsto popeniaj pewne bdy konceptualne, wskutek 

których marnuj mnóstwo czasu, doprowadzaj do wewntrznych uszkodze oraz nie 

znajduj i nie rozwizuj problemu. Oto kilka popularnych bdów; radz ich unika. 

Regulacja w celu ukrycia prawdziwego problemu 

Urzdzenia analogowe czsto maj moliwo regulacji, aby poszczególne bloki wytwarzay 

sygnay o charakterystyce wymaganej przez inne bloki do poprawnego funkcjonowania. 

Telewizory i radia s pene potencjometrów (rezystorów o zmiennej opornoci), trymerów 

(kondensatorów o zmiennej pojemnoci) i regulowanych cewek, których interakcje bywaj 

do zoone. We wspóczesnych, w wikszoci cyfrowych ukadach moliwo regulacji jest 

znacznie powszechniejsza. Czsto wykonuje si j programowo za pomoc specjalnych, 

niedostpnych urzdze, lecz spotyka si take elementy regulowane starym, dobrym 

rubokrtem. Przykadowo w zasilaczach czsto mona regulowa napicie, a wczeniejsze 

generacje odtwarzaczy CD miay mnóstwo serwomechanizmów, które odpowiaday za waciwe 

skupienie i wyrodkowanie wizki lasera na ciece. Nawet odbiornik cyfrowy moe mie 

regulowane elementy w blokach radiowych. 

Kusi przypadkowe pokrcenie takimi elementami z nadziej na to, e urzdzenie wróci 

do normalnej pracy. To fakt, ukady czasem si rozregulowuj — gdyby tak si nie dziao, 

nie byyby potrzebne elementy regulacyjne — lecz jest to stopniowy proces. Nigdy nie 

dochodzi do znacznych zmian w funkcjonowaniu. Jeli urzdzenie nagle przestao robi 

co, co bez problemu robio dzie wczeniej, nie masz do czynienia z rozregulowaniem, tylko 

uszkodzeniem. Krcenie elementów regulacyjnych przysporzy jedynie kopotów póniej, 

gdy ju znajdziesz prawdziwy problem, a urzdzenie bdzie naprawd rozregulowane, bo sam 

do tego doprowadzie. Zostaw te wewntrzne elementy regulacyjne w spokoju! Kr nimi 

tylko wtedy, gdy jeste pewien, e wszystko dziaa, i dokadnie znasz ich funkcj oraz masz 

pewny sposób na przywrócenie ich do pierwotnej pozycji na wypadek, gdyby si myli. 

Oznaczanie pozycji potencjometrów i trymerów markerem przed rozpoczciem regulacji 

jest pomocne, ale nie daje gwarancji, e bdziesz w stanie ustawi je dokadnie tak, jak byy. 

W gr wchodzi zbyt wiele czynników mechanicznych, aby ta metoda bya wiarygodna. 

W niektórych przypadkach „mniej wicej tak samo” wystarczy, lecz w innych nawet 

nieznaczne zmiany powanie degraduj sprawno ukadu. 

Kiedy naprawiaem bezprzewodowe suchawki na podczerwie, w których prawy kana 

gra cicho i z przesterowaniem. Po kilku testach stao si jasne, e winny by nadajnik, którego 

oscylator dla prawego kanau „wypad” z waciwej czstotliwoci. Szybka regulacja sprawia, 

e suchawki przez pewien czas dziaay poprawnie, po czym objaw powróci. Prawdziwym


problemem okaza si regulator napicia, który wariowa z powodu temperatury. Na szczcie, 

ponowna regulacja generatora po zamontowaniu nowego elementu bya atwa. Gdy jednak 

zostanie wykonanych wiele zmian, powrót do waciwej równowagi moe okaza si nadzwyczaj 

trudny. 

Naciganie danych, aby pasoway do teorii 

Wikszo fachowców popenia kiedy taki bd. Ja take, we wczesnych latach swojej pracy. 

Patrzysz na objawy i wszystkie wydaj si sugerowa oczywist diagnoz — poza jednym. 

Skupiasz si na tych, które do siebie pasuj, mówisz sobie, e wskazuj przecie na t sam 

diagnoz i ignorujesz anomali z nadziej, e jest bez znaczenia. Zaufaj mi, ona ma znaczenie, 

a Ty zamierzasz wyruszy w dug, frustrujc wypraw owieck prowadzc do straszliwego 

lepego zauka. Zapamitaj sobie, e jeli elementy ukadanki do siebie nie pasuj, to 

znaczy, e jakiego brakuje! Jest co, czego nie wiesz i wanie na to powiniene polowa. 

Czsto odsunita na bok anomalia stanowi najlepsz wskazówk, a zignorowanie jej jest 

najgorszym bdem, jaki moesz popeni. Po wielu godzinach frustrujcych wysików, 

gdy w kocu rozwiesz zagadk, pomylisz sobie: „Dlaczego nie wziem pod uwag, e ten 

dziwny objaw moe by kluczem do rozwizania? Od pocztku miaem go tu przed oczami”. 

No có… kady jest mdry po fakcie. 

Bdne koo 

Czasem mylisz, e znalaze przyczyn, lecz próba usunicia generuje nowe problemy, wic 

podasz za nimi. To prowadzi do kolejnych dziwnych zachowa. I tak ruszasz w pocig po 

bdnym kole, a trafisz do punktu wyjcia. Gdy rozwizywanie problemu prowadzi do nastpnego, 

potraktuj to jako powan sugesti, e jeste na zej drodze. Niezwykle rzadko zdarzaj si 

wieloprzyczynowe, niepowizane ze sob uszkodzenia. Niemal zawsze jest jedna przyczyna 

wszystkich dziwnych objawów, a wszystko bdzie uzasadnione, gdy j znajdziesz. „Aha, napicie 

zasilajce byo zbyt niskie i dlatego laser móg si zogniskowa, a silnik przesuwu lasera 

nie przemieszcza gowicy, eby poszukaa cieki”. Przy odrobinie szczcia odkryjesz to, 

nie spdzajc wielu godzin na dubaniu w wycznikach kracowych i ukadzie sterowania 

oraz ledzeniu sygnau wracajcego do mikroprocesora. Raz jeszcze powtarzam, jeli elementy 

ukadanki nie pasuj, znajd brakujcy kawaek! 

Tak to ju jest 

Podobnie jak w ludzkich organizmach, w urzdzeniach elektronicznych popsu si moe niemal 

wszystko. Problemy s róne, od oczywistych do tajemniczych. Zdarzyo mi si naprawi 

co w pi minut, lecz czasem trafiam na tak dziwne przypadki, e najbardziej prawdopodobnym 

rozwizaniem wydaje si optanie przez demony! W czasach cyfryzacji ukady s znacznie


bardziej stabilne ni w epoce analogowej, lecz wspóczesny sprzt czsto ma krótszy czas 

ycia. Jak oba te stwierdzenia mog by jednoczenie prawdziwe? 

Wspóczesne produkty s znacznie bardziej skomplikowane. Olbrzymia liczba elementów, 

pocze wewntrznych i interakcji sprawia, e wiele rzeczy moe si popsu. W przeciwiestwie 

do rcznie lutowanych pytek zawierajcych róne przydatne dla nas elementy, wspóczesne 

pytki niskosygnaowe z rzdami powierzchniowo lutowanych przez maszyn ukadów 

elektronicznych nie psuj si tak czsto. Dzieje si w nich jednak tyle rzeczy, e wymagaj 

skomplikowanych zasilaczy oraz wielu gniazd i kabli tamowych. Niektóre elementy pracuj 

ciej, ni powinny, i wskutek obcienia zuywaj si lub psuj. A za spraw tempa zmian 

technologicznych, konkurencji zmuszajcej do produkowania po kosztach oraz wysokich cen 

napraw w porównaniu z wymian na nowy produkt, dugowieczno przestaa by celem 

projektantów. Producenci uwaaj, e za kilka lat i tak bdziesz chcia kupi nowy, bardziej 

zaawansowany gadet. Nikt nie projektuje produktów tak, eby si zepsuy, bo nie musi. 

Sprawienie, aby przystpne cenowo produkty dziaay przez wiele lat, jest wystarczajco 

trudne. Zreszt kosztowne gadety te nieatwo utrzyma przy yciu. Laptopy, jedne 

z najdroszych gadetów, s jednoczenie najbardziej podatne na uszkodzenia ze wzgldu 

na skomplikowanie projektu, gsto upakowania elementów i wytwarzanie duej iloci ciepa. 

Wydaje si, e uszkodzenia elektroniki s do przypadkowe. Czasem co wybuchnie 

z niepojtych powodów i urzdzenia po prostu przestaj dziaa. To si zdarza, lecz niezbyt 

czsto. Jasne, e gdy produkujesz miliony ukadów scalonych, kondensatorów i tranzystorów, 

niewielka ilo uszkodzonych przejdzie przez kontrol jakoci niezalenie od metody testowania. 

Jest to jednak nieznaczny procent. Duo czciej produkty ulegaj uszkodzeniom w bardziej 

przewidywalny sposób. Nastpuje seria kolejnych wydarze wynikajcych z dobrze znanych 

sabych punktów, typowych dla danego rodzaju elementu i technik konstrukcyjnych. Inaczej 

mówic, nic nie jest idealne! Przyjrzyjmy si czynnikom odpowiedzialnym za wikszo 

uszkodze! 

miertelno poporodowa 

Ten do nieprzyjemny termin odnosi si do odsetka produktów, które przestan dziaa 

niedugo po wyjciu z serwisu. Za wikszo z nich odpowiedzialne s nieprawidowe luty, 

mankamenty póprzewodników na poziomie molekularnym oraz bdy konstruktorów. Chocia 

wiele produktów testuje si po zaprojektowaniu, ograniczenia finansowe i czasowe nie pozwalaj 

na ich wyczerpujce sprawdzenie, chyba e s bardzo drogie. Typowy przypadek miertelnoci 

poporodowej ma miejsce tydzie lub dwa po zakupie, a produkt po wymianie na nowy lduje 

w warsztacie napraw gwarancyjnych. Przypuszczalnie wic nie bdziesz mia z nim do czynienia, 

chyba e kupie co na drugim kocu wiata, wic nie warto si mczy ze zwrotem i paci 

za wysyk albo sprzedawca odmówi przyjcia towaru i utkne z nowiutkim niesprawnym 

sprztem, który chcesz wskrzesi.


Zuycie mechaniczne 

Dotychczas ruchome elementy psuj si znacznie czciej ni elektronika. Dyski twarde, 

mechanizmy w magnetowidach i kamerach, tacki na dysk, mechanizmy przesuwu lasera 

oraz silniki obracajce pyt to wszystko róda powanych kopotów. 

oyska ulegaj zuyciu, smary wysychaj, paski gumowe si przecieraj, przeczniki 

listkowe (wewntrzne przeczniki do wykrywania pozycji) wyginaj, plastikowe koa zbate 

rozdzielaj, sier ulubieców oplata waki silników, a nieubagany zb czasu nadgryza wszystko, 

co si pociera o siebie lub na siebie naciska. Jeli urzdzenie ma ruchome elementy 

i po wczeniu nie dziaa prawidowo, przyjrzyj si najpierw mechanice, zanim zaoysz, 

e uszkodzio si co elektronicznego. Na kady wymieniony przez Ciebie tranzystor 

przypadnie pi rozwizanych problemów mechanicznych. 

Poczenia 

Poczenia s równie mechaniczne, wic bardzo czsto si psuj. Sprawd kade, w którym 

kontaktujce si czci nie s lutowane. Do tej kategorii nale przeczniki, przekaniki, 

wtyczki, gniazda oraz przewody tamowe i zcza. 

Gównym winowajc jest tu korozja kontaktów spowodowana przez czas, a w przypadku 

przeczników i przekaników take iskrzenie przy otwieraniu i zamykaniu styków. Prócz tego 

smar stosowany przez niektórych producentów przeczników listkowych wysycha po pewnym 

czasie i staje si skutecznym izolatorem. Jeli punkty kontaktowe w takim przeczniku s 

czarne, przypuszczalnie zostay pokryte t substancj i nie przepuszczaj prdu po zamkniciu 

listków (zobacz rysunek 4.1). 

RYSUNEK 4.1. Przecznik listkowy 

Szczególnie nieciekawy rodzaj zego poczenia ma miejsce w wielowarstwowych 

pytkach drukowanych. Swego czasu dwuwarstwowa pytka ze ciekami po obu stronach 

bya egzotyczn konstrukcj spotykan wycznie w produktach z górnej póki. Dzisiaj 

dwuwarstwowe pytki s w wikszych, prostszych urzdzeniach praktycznie standardem, 

natomiast w mniejszych stosuje si nawet sze warstw!


Problemy pojawiaj si na poczeniach midzy warstwami. Poczenia te maj rón 

konstrukcj, zalen od producenta. Najlepszy i najtrwalszy system jest podobny do montau 

przewlekanego i polega na poczeniu warstw otworem powleczonym miedzi. Wraz 

z miniaturyzacj pytek taki monta stawa si coraz trudniejszy, dlatego wymylono inn 

technik, która przy okazji jest znacznie mniej trwaa: otwory wypenione przewodzcym 

klejem. Ten rodzaj pocze midzywarstwowych poznasz po wybrzuszeniu w miejscu 

czenia, które wyglda jak kropla kleju (zobacz póprzezroczysty klej w otworze na rysunku 

4.2). Przewodzcy klej moe straci poczenie wskutek zgicia pytki, nadmiernego prdu 

lub powtarzalnych waha temperatury. Naprawienie zerwanego poczenia klejowego jest 

trudne. Przeszywa mnie dreszcz za kadym razem, gdy widz te mae krople. 

RYSUNEK 4.2. Poczenie midzywarstwowe 

z przewodzcym klejem 

Poczenia lutowane 

Teoretycznie w takim przypadku powinno nastpi molekularne wizanie o nieskoczonej 

trwaoci. Niestety, poczenia lutowane czsto ulegaj uszkodzeniu i zaczynaj wykazywa 

opór, który hamuje lub blokuje przepyw prdu. W niskosygnaowych, niewielkich obwodach, 

które niezbyt si grzej, zazwyczaj winny jest bd w procesie produkcyjnym, nawet jeli wada 

pokae si dopiero po latach. Niektóre elementy, takie jak tranzystory mocy, regulatory 

napicia i ukady graficzne na pytach gównych, potrafi si rozgrza do takiej temperatury, 

która stopniowo zniszczy ich luty, chocia bdzie za niska, eby zupenie je roztopi. 

Z czasem na czeniu pojawi si opór lub zupeny brak poczenia. 

Zimny lut mona czsto rozpozna po matowej, ctkowanej lub pknitej powierzchni. 

Sporadycznie jednak natrafisz na taki, który wyglda idealnie, lecz nie dziaa, gdy pod 

powierzchni nie doszo do zwizania czsteczkowego. Brak zwizania moe wynika


z korozji na pytce lub kocówce lutowanego elementu. Cyna nie popynie do skorodowanego 

lub utlenionego metalu. Gdy rozlutujesz takie poczenie, bdziesz mia problem z uzyskaniem 

poprawnego lutu, dopóki nie wyskrobiesz czonych elementów i nie usuniesz starej cyny. 

Przegrzewanie 

Ciepo jest wrogiem elektroniki. Nie ma z nim problemu w wikszoci kieszonkowych 

gadetów, lecz wiksze sprzty, w rodzaju projektorów lub wzmacniaczy, czsto uszkadzaj 

si z powodu nadmiernej temperatury. Podobnie jest z inwerterami podwietlania matrycy 

(ukadami, które zapalaj lampy CCFL za matryc LCD) oraz pytami gównymi komputerów. 

Zasilacze take wytwarzaj do du ilo ciepa i z tego powodu s szczególnie naraone 

na uszkodzenie. 

Przegrzanie nadmiernym prdem wynikajcym ze zwarcia jakiego elementu moe 

byskawicznie zniszczy póprzewodniki i rezystory, lecz normalne ciepo generowane w trakcie 

korzystania z produktów stopniowo uszkadza kondensatory elektrolityczne — te due, stosowane 

do filtrowania napicia zasilajcego — które powoli trac niemal ca swoj pojemno. 

Przecienie elektryczne 

Uytkowanie urzdzenia przy zbyt duym napiciu zasilajcym moe doprowadzi do 

wielu rónych uszkodze. Regulatory napicia przegrzewaj si wskutek wydzielania caej 

dodatkowej mocy, szczególnie liniowe. Kondensatory elektrolityczne ulegaj zwarciu, 

gdy dziaaj na granicy lub powyej swojego limitu napicia. Póprzewodniki o cisych 

wymaganiach napiciowych przepalaj si bardzo szybko. 

Nadmierne napicie moe by wynikiem uycia zego lub uszkodzonego zasilacza, 

zepsutego regulatora napicia lub woenia baterii alkalicznych do urzdzenia przeznaczonego 

do pracy wycznie z akumulatorkami niklowo-metalowo-wodorkowymi (NiMH). Kady z nich 

daje 1,2 V, natomiast alkaliczne — 1,5 V. W przypadku czterech ogniw z baterii alkalicznych 

uzyskasz 6 V, podczas gdy urzdzenie oczekuje 5 V. Wikszo ukadów sobie z tym poradzi, 

lecz niektóre nie potrafi. 

Wierz mi lub nie, ale s produkty, które mona zniszczy zbyt niskim napiciem. 

Urzdzenia z zasilaczami impulsowymi lub regulatorami kompensuj nisze napicie, 

przepuszczajc przez swoje transformatory prd o wikszym nateniu i duszych impulsach, 

aby utrzyma napicie wyjciowe na wymaganym poziomie. To moe doprowadzi do przegrzania 

diody i innych elementów przeksztacajcych pulsujce napicie na regulowane napicie stae. 

Najwyszym obcieniem elektrycznym jest piorun. Bezporednie uderzenie, które moe 

nastpi, gdy telewizor lub radio s podczone do trafionej przez piorun anteny zewntrznej 

lub trafiona zostanie linia wysokiego napicia, przypuszczalnie skoczy si zupenym 

zniszczeniem produktu. Czasem zdarzy si, e uszkodzi si tylko jeden blok, a reszta 

przetrwa, lecz to rzadki przypadek. Uderzenie pioruna zazwyczaj spisuje sprzt na straty, 

a Tobie nawet nie opaca si wzi pozostaoci na swój stos starych pytek, gdy wewntrzne 

uszkodzenia ocalonych czci ograniczaj ich ywotno.


Sporych zniszcze mog dokona skoki napicia, gdy napicie podnosi si do wysokiego 

poziomu tylko na chwil. Sporadycznie wynikaj one z bdu dostawcy, najczciej jednak 

przyczyn jest uderzenie pioruna w pobliu i wyindukowanie skoku napicia, chocia nie 

doszo do uderzenia w sie energetyczn, albo uderzenie pioruna w sie w dalszej odlegoci. 

Zwykle zasilacz jest powanie uszkodzony, lecz reszta wychodzi bez szwanku. 

Gdy przez elementy przepynie zbyt duy prd, mog si przegrza i spali, czasem dosownie. 

Rezystory zamieni si w kupk wgla, a tranzystorom popkaj obudowy. Bebechy, oczywicie, s 

kompletnie zdewastowane. Tego rodzaju obcienie rzadko pochodzi z zewntrz, poniewa 

nie da si wmusi prdu w ukad — to wymaga napicia. Nadmiar prdu zwykle popynie 

przez jaki element, gdy poczony z nim szeregowo ssiad ulegnie zwarciu do masy. 

Nic nie niszczy ukadów póprzewodnikowych równie szybko jak odwrotna polaryzacja. 

Wiele póprzewodników (szczególnie ukady scalone) nie wytrzymuje odwrotnie pyncego 

prdu przez duej ni uamek sekundy. 

Przyczyn mog by odwrotnie zaoone baterie. Dawniej, gdy kieszonkowe gadety byy 

zasilane gównie bateriami 9 V, wystarczyo dotkn zcza z mskimi i eskimi kocówkami 

w niewaciwy sposób, a zaczyna pyn prd. Dzisiaj, gdy nasze drobne urzdzenia s zasilane 

z baterii AAA i firmowych akumulatorków, tego rodzaju bdy zdarzaj si rzadziej, poniewa 

miejsca na baterie s standardowo tak projektowane, eby odwrotnie nie dao si dotkn 

styków. A jednak czasem si to zdarza. 

Najczstszym przykadem odwróconej polaryzacji jest próba zasilania urzdzenia 

niewaciwym zewntrznym zasilaczem. W wikszoci wspóczesnych zasilaczy plus znajduje 

si w rodku okrgej wtyczki napicia staego, a minus na zewntrz, dlatego majc zasilacz 

samochodowy dla tego samego gadetu, nie ryzykujesz, e dotkniesz plusem metalowej czci 

auta, co doprowadzioby do zwarcia i przepalenia bezpieczników. Swego czasu jednak wiele 

zasilaczy miao w rodku minus, a niektóre wci maj — na przykad zasilacz do automatycznej 

sekretarki, która nigdy nie bdzie uywana w samochodzie. Nawet ten sam producent moe 

stosowa oba rozwizania w zalenoci od produktu. 

Totalna katastrofa ma miejsce wtedy, gdy uytkownik podepnie niewaciwy zasilacz, 

majcy kocówk z polaryzacj odwrotn, ni oczekuje urzdzenie. Uszkodzenie moe ograniczy 

si do kilku elementów w sekcji zasilania, lecz zniszczenia mog take zebra powaniejsze 

niwo, niszczc kluczowe ukady w rodzaju mikroprocesorów lub sterowników wywietlaczy. 

Nie wszystkie przecienia elektryczne wynikaj z zewntrznych czynników lub losowych 

uszkodze komponentów. Czasem produkt ma bdy koncepcyjne, które wychodz na jaw 

dopiero po jakim czasie jego obecnoci na rynku. Gdy producent zaczyna by zalewany 

zwrotami gwarancyjnymi z tym samym uszkodzeniem, jest to sygna alarmowy. Szanujca si 

firma wypuci tzw. ECO (ang. Engineering Change Order, czyli polecenie wprowadzenia 

zmian konstrukcyjnych), aby poprawi projekt. W urzdzeniach oddanych do naprawy 

zostan wymienione czci na takie, które rozwizuj problem. Naprawd rzetelny producent 

rozszerzy darmowe naprawy tej usterki poza okres gwarancyjny, jeli ma pewno, e bd 

konstrukcyjny by na tyle znaczny, i wikszo sprzedanych urzdze bdzie nie do uytku 

lub w gr wchodzi bezpieczestwo uytkownika.


A przynajmniej tak powinno by. Czasem firmy nie chc wydawa pienidzy na naprawianie 

wasnych bdów, wic zwyczajnie zaprzeczaj istnieniu problemu. A gdy tylko niektóre 

urzdzenia maj dany objaw, s traktowane jak uszkodzenia losowe, chocia wcale takimi 

nie s. By moe, aby problem si pojawi, konieczne jest okrelone korzystanie z produktu 

lub konkretna sekwencja dziaa, a producent szczerze wierzy w poprawno projektu. 

A niektóre urzdzenia nie s uywane dostatecznie czsto, eby si zepsuy, co maskuje 

wszechobecno uszkodzenia, chocia w kocu i tak do niego dojdzie. 

Kada z tych sytuacji moe doprowadzi do tego, e na Twój stó trafi produkt z problemem, 

który rozwizae ju na przykad miesic wczeniej. Gdy takie urzdzenia bd do Ciebie 

wraca, przypuszczalnie trafie na wad konstrukcyjn. 

Przecienie fizyczne 

Ukady scalone, tranzystory, rezystory i kondensatory wytrzymuj (zazwyczaj) uderzenie 

wynikajce z upuszczenia na ziemi. Jednak wiele innych elementów nie ma takich zdolnoci. 

Pytki mog pkn, szczególnie przy krawdziach i dookoa otworów na ruby oraz inne 

punkty oparcia. Wiksze elementy o wyszej masie czasem doprowadzaj do pkni pytki 

wokó nich. Czsto zdarza si to przy transformatorach i duych kondensatorach. Na zwykej 

lub dwuwarstwowej pytce czasem da si poczy przerwane poczenia kawakiem drutu 

przylutowanego z obu stron pknicia, pod warunkiem e cieki nie s zbyt wskie. 

Wielowarstwow pytk moesz rzuci na swój stos, bo ju nic z niej nie bdzie. 

Wywietlacze LCD, lampy jarzeniowe i inne szklane wywietlacze rzadko przeywaj 

upadek na tward powierzchni. Bardzo cienka i duga lampa jarzeniowa znajdujca si we 

wntrzu ekranu laptopa jest szczególnie podatna na uszkodzenia. Jeli trafisz na laptop bez 

podwietlenia ekranu, nie zdziw si, gdy okae si, e by upuszczony i lampy s stuczone. 

Widziaem takie przypadki, w których ekran z zewntrz nie mia adnych widocznych ladów 

uszkodze. 

Gdy zostawisz baterie cynkowo-wglowe lub alkaliczne w urzdzeniu, po jakim czasie si 

wylej. Nie by moe, nie czasami — na pewno. Sprzt o duym poborze prdu, taki jak 

aparat cyfrowy, wymaga czstej zmiany baterii, lecz gadety o niskim zapotrzebowaniu, takie 

jak zegary cyfrowe i niektóre zabawki dziecice, mog dziaa na tych samych bateriach przez 

lata. Pilot telewizyjny jest bardzo podatny na tego typu uszkodzenia, gdy wikszo ludzi 

wkada do niego tanie, niskiej jakoci baterie, które byy w zestawie, i nigdy ich nie zmienia. 

Bardzo niski pobór prdu sprawia, e baterie bd lee w pilocie tak dugo, a skoroduj. 

Gdy baterie wylej, czeka Ci mnóstwo pracy ze sprztaniem. Nie bez powodu nazywaj 

si alkaliczne (zasadowe)! Elektrolit jest silnie rcy, zatem spowoduje skorodowanie spryn 

i styków urzdzenia. Najwikszych zniszcze dokona jednak, gdy dostanie si do wntrza, 

na pytk drukowan. Miedziane cieki zostan przearte, wypukoci cyny skoroduj, a owe 

niepewne poczenia midzy warstwami przestan dziaa. aden zakad nie podejmie si 

takiej naprawy, lecz moesz spróbowa, jeli urzdzenie jest drogie lub trudne do zdobycia. 

Ludzie czsto siadaj na telefonach, palmtopach i aparatach cyfrowych. Efektem s 

pknite ekrany, zamane pytki drukowane i spaszczone metalowe obudowy, które zwieraj


elementy do masy. atwo odgi obudow mniej wicej do pierwotnego ksztatu, lecz zniszczenia 

w rodku mog nie by warte zachodu. 

Ukady elektroniczne i pyny si nie mieszaj, lecz ludzie nieustannie próbuj je poczy 

i wylewaj kaw, wino lub napoje na swoje laptopy oraz upuszczaj aparaty i telefony do morza 

lub basenu. ycz powodzenia w ratowaniu takich przedmiotów. Bardzo rzadko zdarza si, 

e gdy przepuczesz je wod destylowan i zostawisz do kompletnego wyschnicia, bd nadal 

dziaay. W wikszoci przypadków sprzt jest do wyrzucenia, szczególnie gdy nastpi kontakt 

ze son wod. 

Samo przebywanie w pobliu sonej wody stopniowo niszczy elektronik. Radia walkie-talkie, 

systemy nawigacji, nagonienie i telewizory trzymane na jachtach, a nawet w apartamentach 

nad morzem, s w rodku dotknite korozj. Rdzewiej podstawy montaowe, niszczej luty, 

zcza nie przewodz prdu. Bardzo czsto wszystko jest pokryte chrzszczcym zielonym 

nalotem. 

Jeli mowa o sonej wodzie, plaa to najwikszy wróg aparatów. W wikszoci kompaktów 

cyfrowych obiektyw wysuwa si po wczeniu zasilania. Gdy do jakiego zaamania midzy 

czciami obiektywu dostanie si ziarnko piasku, zostanie przecinite do rodka i moe 

zablokowa obiektyw. Bardzo trudno je wtedy wydoby. Aparat zazwyczaj spada obiektywem 

na piasek, wic dua jego ilo dostaje si do rodka. Rozbieraem ju par egzemplarzy 

— rozmontowaem czci obiektywu i wysypaem z nich pó play — lecz i tak szanse 

na wskrzeszenie urzdzenia byy niewielkie. Zawsze jakie ziarenko utknie gdzie gboko 

w zbatkach, gdzie nie jeste w stanie go znale, a to zwykle wystarczy, eby cay mechanizm 

przesta dziaa. 

Wielki skandal kondensatorowy 

Okoo 1990 roku pracownik chiskiej fabryki kondensatorów wykrad formu, uciek do 

Tajwanu i otworzy wasn fabryk, gdzie wytworzy miliony montowanych powierzchniowo 

kondensatorów elektrolitycznych, które znalazy si w niezliczonych produktach konsumenckich 

znanych i lubianych przez nas firm. Kilku innych tajwaskich producentów kondensatorów 

take skopiowao t formu. 

Niestety, zawieraa ona bd, który powodowa rozpad elektrolitu i wydzielanie wodoru. 

Po kilku latach pcznienia kondensatory w kocu wybuchay, a rcy elektrolit wycieka 

na pytk produktu i powanie j uszkadza, niszczc urzdzenie. 

Ten brzydki may sekret wyszed na jaw dopiero po pewnym czasie, na dugo po zakoczeniu 

okresu gwarancyjnego. Kamery i inne cenne produkty wartoci miliardów dolarów zostay 

zniszczone na koszt uytkowników. Kada próba oddania do naprawy spotykaa si z diagnoz: 

„Wyciek — nienaprawialne”. Katastrofa bya nieunikniona, lecz szerzya si stopniowo, wic 

wiele firm stwierdzio, e uszkodzenia s przypadkowe i do dzisiaj nie przyznao si do adnej 

odpowiedzialnoci za zniszczone sprzty. 

Nieco póniej mia miejsce podobny problem z elektrolitem, który dotyczy pyt gównych 

i zasilaczy rónych produktów, a dotkn nawet penowymiarowe kondensatory z nókami.


Ulegay one zniszczeniu po zaledwie roku lub dwóch uytkowania. Przypuszczalnie nie bez 

wpywu na to zjawisko bya wysza temperatura lutowania bezoowiowego. 

Wniesiono sporo pozwów, a niektórzy producenci podjli kroki zaradcze, aby przeczyci 

swoje linie produkcyjne z podejrzanych czci. Mimo to wci masz due szanse, e natrafisz 

w swojej pracy na napuchnity kondensator i bdzie on najczstsz przyczyn niewaciwego 

dziaania urzdzenia. Jeli nawet nie jest napuchnity, czsto traci zdolno przechowywania 

energii i po zmierzeniu okazuje si, e praktycznie nie ma adnej pojemnoci. 

Lekcja historii 

Dobry lekarz wie, e warto przyjrze si historii pacjenta przed rozpoczciem badania. 

Znajomo czynników, które doprowadziy do dolegliwoci, bywa bardzo pomocna 

w ocenianiu sprawy. Ile masz lat? Palisz? Pijesz? Czy w rodzinie bya ju taka choroba? 

Co robie, gdy pojawi si symptom? 

Dostp do historii urzdzenia dostarcza równie przydatnych wskazówek i czsto 

naprowadza na wczesn diagnoz, nawet bez uruchamiania sprztu. Oto kilka czynników, 

które warto wzi pod uwag przed wstpnym badaniem. 

Kto to wykona? Jak pisaem wczeniej, produkty okrelonych firm mog mie 

powtarzajce si uszkodzenia wynikajce z okrelonej filozofii konstruowania 

i produkowania. wiadomo tych rónic naprowadzi Ci na prawdopodobne problemy, 

szczególnie gdy miae ju z nimi do czynienia w innym urzdzeniu tego samego 

producenta, nawet jeli by to inny model. 

Opaca si sprawdzi w internecie opisy podobnych problemów z tym samym modelem. 

Oszczdzisz sobie wielu godzin ponownego wynajdywania koa, jeli okae si, e inni 

take narzekali na to samo uszkodzenie. Czasem znajdziesz take sposób na uzdrowienie. 

Ile to ma lat? Urzdzenia wyprodukowane przed 1990 rokiem nie powinny mie 

problemu z wyciekami kondensatorów. Mog jednak by mocno zuyte i mie 

uszkodzenia wynikajce z setek godzin uytkowania. Jeli urzdzenie zostao 

wyprodukowane w latach dziewidziesitych lub póniej, elektrolity s gównymi 

podejrzanymi. 

Czy dowiadczyo zncania? Czy byo upuszczone? Wpado do wody? Wylano na 

nie co? Kto na nim usiad? Leao na desce rozdzielczej samochodu w lecie? Byo 

uywane na play? Miao baterie w rodku przez cae miesice i lata? Utkna w nim 

kaseta lub pyta, a kto próbowa j wyszarpa? Przeyo burz z piorunami? Zostao 

wyprane? Trzymano je na odzi? Bawiy si nim dzieci? Byo odkrcone na maksymaln 

gono w klubie przez duszy czas? 

Kade z tych pyta moe naprowadzi na diagnoz. Wzmacniacz uywany delikatnie 

w domu przez siedemdziesiciolatka przypuszczalnie uszkodzi si w inny sposób ni 

taki, który by odkrcony na maksimum w klubie lub dziaa w restauracji czterdzieci 

godzin tygodniowo przez dziesi lat.


Co robio, gdy ulego uszkodzeniu? Chocia urzdzenia czasem uszkadzaj si 

w trakcie uytkowania, wiele przestaje pracowa w stanie bezczynnoci, a problem 

zostaje odkryty dopiero wtedy, gdy kto próbuje je uruchomi. Szczególnie dotyczy 

to produktów zasilanych prdem przemiennym, które, jak wikszo wspóczesnych 

urzdze, s sterowane pilotem. Aby mogy odebra i zinterpretowa sygna wczenia 

z pilota, przynajmniej cz ich ukadów musi by bez przerwy aktywna. Magnetowidy, 

nagrywarki i odtwarzacze DVD oraz telewizory nigdy nie zostaj wyczone i zawsze 

pobieraj uamek mocy. Skok napicia, przepicie, czasem wiek lub — jak zwykle 

— zepsuty kondensator sprawiaj, e stan czuwania nie dziaa i urzdzenie nie potrafi 

wystartowa. 

Jeli produkt przesta dziaa w trakcie uytkowania, dobrze jest dokadnie wiedzie, 

jak operacj wykonywa przed uszkodzeniem. Jeeli na przykad podwietlenie 

matrycy w laptopie wyczyo si przy pochylaniu ekranu, raczej uszkodzia si tama 

czca, ni spali tranzystor w inwerterze. 

Czy zachowywao si dziwnie tu przed uszkodzeniem? Wiele ukadów robi 

róne dziwne rzeczy od kilku minut do kilku sekund przed zupenym wyczeniem 

si. To zachowanie moe zawiera wskazówki dotyczce przyczyn uszkodzenia. 

Zazwyczaj faktycznie je zawiera i co wicej, jeli zupenie przestao dziaa, s to 

jedyne wskazówki, jakimi dysponujesz. 

Czy uszkodzenie byo nage, czy stopniowe? Niektóre uszkodzenia, takie jak 

stopniowe poluzowanie elementów, zabrudzenie lub zuycie mechanizmów oraz 

wyciekanie lub wysuszanie si kondensatorów elektrolitycznych, staj si widoczne 

stopniowo. Zepsute kondensatory na pycie gównej to wietny przykad takiego 

przypadku, gdy powoduj coraz wiksz niestabilno pracy i coraz wiksz liczb 

zawiesze, a system w ogóle przestanie dziaa. 

Jednak elementy elektroniczne nie uszkadzaj si stopniowo. Chocia w rzadkich 

przypadkach moliwe jest, e elementy — szczególnie tranzystory — maj przejciowe 

problemy z dziaaniem, to faktyczne zepsucie (przerwa w obwodzie) nastpuje szybko i jest 

trwae. Czsto najpierw dochodzi do zwarcia, a chwil póniej do otwarcia poczenia wskutek 

wysokiej temperatury prdu zwarcia. Jeli wic objawy pojawiaj si stopniowo, moesz 

zakada, e problemem nie s uszkodzone elementy. 

Prosz wysun port USB i powiedzie: „Aaa”, 

czyli badanie wstpne 

Zanim rozbierzesz urzdzenie na czci, obejrzyj je z zewntrz i spróbuj wysnu jakie hipotezy 

na temat uszkodzenia. Najpotniejszym pdzlem w sztuce diagnozowania jest zwyka logika. 

Pierwszym pocigniciem pdzla powinno by zredukowanie zmiennych i wyeliminowanie jak 

najwikszej liczby bloków ukadu. Zamiast polowa na to, co moe by nie tak, skup si na tym,


co nie moe by problemem. W ten sposób oszczdzisz sobie wielu godzin ledzenia sygnau 

i frustracji. Zanim otworzysz urzdzenie, powi mu chwil refleksji. 

To po prostu pado! „Pado” jest powszechnie uywanym sowem, gdy co nie dziaa, lecz 

czsto jest stosowane niewaciwie. Jeli po podczeniu zasilania cokolwiek w ogóle si 

dzieje, to urzdzenie nie pado! wiecca si dioda, jakie znaki na wywietlaczu — nawet nic 

nieznaczce krzaczki — szum, pisk, ciepo lub jakakolwiek inna aktywno, wskazuj na to, 

e urzdzenie co najmniej pobiera jak moc ze róda zasilania. „Pado” oznacza martwe. 

Dead, kaputt, nic, zimne jak kamie. Gdy widzisz oznaki ycia, zasilanie moe by zbyt niskie 

lub dalekie od waciwej wartoci, lecz raczej nie ono stanowi problem. W produkcie z zasilaczem 

impulsowym moesz zaoy, e tranzystor przeczajcy (kluczujcy) jest sprawny, podobnie 

jak bezpiecznik i mostek prostowniczy. Nie masz pewnoci, e w sekcji zasilania nie wystpuj 

inne problemy, w rodzaju uszkodzonych kondensatorów lub niewaciwej regulacji napicia. 

Jeli urzdzenie zupenie pado, sprawd bezpiecznik. Wszystkie produkty na prd zmienny 

maj bezpieczniki, podobnie jak wikszo gadetów na baterie, chocia w tym przypadku 

bezpieczniki mog by malutkie i przylutowane do pytki. Przepalony bezpiecznikniemal 

zawsze oznacza zwarcie w innym miejscu ukadu, wic nie oczekuj cudów po jego wymianie. 

Najprawdopodobniej od razu przepali si ponownie. Na wszelki wypadek jednak spróbuj. 

Upewnij si, e nowy bezpiecznik ma ten sam ampera; uycie wikszego to proba o dodatkowe 

kopoty w postaci wyszego prdu i wikszej liczby usmaonych elementów, natomiast mniejszy 

moe si spali nawet wtedy, gdy ukad pracuje poprawnie. I chociaby niemoliwie Ci 

kusio, nie zwieraj bezpiecznika, gdy niemal na pewno doprowadzisz w ukadzie do zniszcze 

wikszych ni dotychczasowe. Bezpiecznik, jak wskazuje nazwa, jest tam nie bez powodu, 

ma zapewnia bezpieczestwo. 

Chocia osoby zielone w kwestiach technicznych zazwyczaj myl, e urzdzenia, które 

kompletnie pady, maj najwiksze uszkodzenia i najmniej warto je naprawia, z reguy jest 

dokadnie na odwrót. Zupeny brak aktywnoci zazwyczaj sugeruje problem z zasilaniem 

lub zwartym elementem, który przepala bezpiecznik. Inaczej mówic, atwizna. Najtrudniejsze 

przypadki to te, gdy wszystko dziaa niemal poprawnie, lecz nie do koca, lub czasem dziaa 

poprawnie, ale wariuje, gdy skierujesz je na poudnie w trakcie peni w czwartek. To s 

prawdziwe nieokieznane bestie, które skoni do wyemitowania sów, których nie powinny 

sysze Twoje dzieci. 

Jeli produkt ma wywietlacz, czy co si na nim pokazuje? Przyczyny pustki 

na wywietlaczu mog by róne, lecz zazwyczaj jest to znak, e nie dziaa mikroprocesor w sercu 

cyfrowego systemu kontroli. „Procki” rzadko padaj, poza przypadkami szoku elektrycznego 

w rodzaju uderzenia pioruna lub powanego wyadowania elektrostatycznego. Najczstsz 

przyczyn zatrzymanego mikroprocesora jest brak waciwego zasilania lub to, e kwarc 

taktujcy nie oscyluje. 

Gdy wywietlacz dziaa, ale inaczej ni powinien, oznacza to, e jaki inny problem 

w systemie cyfrowym kradnie dane kierowane do ekranu. Jeli jest to prosty system, w którym 

wywietlacz jest bezporednio sterowany przez mikroprocesor, ten drugi moe nie dziaa lub


by uszkodzony. Jeeli midzy „prockiem” a ekranem znajduje si jaki ukad sterujcy, by 

moe to on jest uszkodzony. Gdy urzdzenie reaguje na komendy, lecz wywietla krzaki, 

mikroprocesor przypuszczalnie jest w porzdku. Jeli wszystko si wiesza, podejrzewaj 

mikroprocesor lub jego ukad zasilania. 

Czy urzdzenie dziaa, gdy jest zimne i wycza si po rozgrzaniu? 

Zaburzenia termiczne mog wynika ze zych lutów, wariujcych póprzewodników i zepsutych 

kondensatorów. Zazwyczaj uszkodzenie pokazuje si po rozgrzaniu, lecz od czasu do czasu 

zdarza si na odwrót, czyli urzdzenie zaczyna dziaa poprawnie dopiero po pewnym czasie 

od uruchomienia. Tu take problemem nie jest zepsuty element. 

Czy stukanie w ukad wpywa na sposób dziaania? Jeli tak, gdzie jest sabe 

poczenie. Zazwyczaj chodzi o zimny lut lub pokryte nalotem zcze. Kiedy powszechnym 

problemem byy pknite cieki na pytkach drukowanych, lecz teraz raczej si to nie zdarza, 

poza przypadkami fizycznych przecie. Wadliwe poczenia klejem przewodzcym midzy 

warstwami take sprawiaj, e pytka jest wraliwa na stukanie. Bardzo rzadko zdarza si 

sabe poczenie w tranzystorze, a raz znalazem tak wad w transformatorze czstotliwoci 

porednich (IF, od ang. Intermediate Frequency) w odbiorniku radiowym. 

Eliminowanie zmiennych. Jeli urzdzenie dziaa na zasilacz, spróbuj podczy wasny, 

pamitajc o waciwej polaryzacji, o czym pisaem w rozdziale 3. Jeeli mona je zasili 

z baterii, wó je i sprawd, co si stanie. Nie da si wczy pilotem? Spróbuj przycisków 

na przednim panelu. Nawet gdy urzdzenie nie zacznie dziaa, bdziesz przynajmniej 

wiedzia, co nie spowodowao problemu. 

À propos pilotów — zdarza si, e wariuj i wysyaj nieskoczone polecenia, doprowadzajc 

mikroprocesor produktu do krzemowej gorczki i blokujc wszelkie inne próby wczenia. 

Zazwyczaj zdarza si to, gdy pilot zostanie czym oblany i jeden lub wicej przycisków si 

zewrze. Dla pilota oznacza to, e s one bez przerwy naciskane, wic wysya niekoczcy si 

sygna. Aby mie pewno, e nie na tym polega problem, wyjmij baterie z pilota i sprawd, 

czy objaw znikn. 

Rusz mózgownic 

Gdy przeprowadzisz powysze wstpne testy, pomyl logicznie o ich wynikach, a zapewne 

uzyskasz do wyrane wyobraenie o tym, gdzie najpierw wetkn sond swojego oscyloskopu. 

Opowiem o kilku przykadach z ycia od pocztku do koca, a zobaczysz, e to podejcie 

uatwio mi podenie we waciwym kierunku. 

Odbiornik niestereofoniczny 

Pierwszym urzdzeniem by do wysokiej klasy amplituner stereo z guchym lewym kanaem, 

którego nikt w zakadzie nie potrafi oywi. Ostatecznie wszyscy si poddali, a sprzt spocz 

na dwa lata na póce, zanim spotka si ze mn. Waciciel serwisu wrczy mi go w ramach


testu podczas rozmowy o prac. Jeli go naprawi, jestem przyjty. Zadowolony wyraz jego 

twarzy powiedzia mi, e byem przedmiotem zakadu. 

Nie zauwayem adnych widocznych oznak fizycznych uszkodze, wic wziem dwa 

goniki, podczyem odtwarzacz CD jako ródo sygnau i zaczyem sprzt. Moja wstpna 

diagnoza bya taka, e zasilacz powinien by w porzdku, gdy prawy kana dziaa poprawnie. 

Przedni panel si zawieci i prócz tego uporczywego grania mono urzdzenie wydawao si 

pracowa normalnie. Podczyem przewód z krokodylkiem do miejsca podczenia anteny 

i sprawdziem odbiór sygnau FM. By moe problemem by obwód przeczajcy sygna 

wejciowy, który przekazywa sygna audio z jacka wejciowego do sekcji wzmacniania. 

Niestety, radio brzmiao wymienicie, lecz wci na jednym kanale. 

W adnym kanale nie byo sycha szumu, wic zasilanie nie byo hamowane w jakim 

punkcie przez zwarcie. (Gono szumicy kana i brak dwiku to klasyczny objaw 

zwartego tranzystora wyjciowego). Podczyem suchawki, poniewa czasem wzmacniacze 

z uszkodzonymi sekcjami wyjciowymi, które nie s w stanie napdzi gonika, przekazuj 

niewielki znieksztacony sygna na wyjcie suchawkowe. Jak zwykle zaoyem suchawki 

obok uszu, na wypadek, gdyby urzdzenie przywalio mi bolenie gonym sygnaem. Tym 

razem nie byo rónicy — zy kana uporczywie milcza, nawet z balansem skrconym 

zupenie w t stron. Cisza jak makiem zasia. Martwa cisza. 

Wyeliminowaem moliwie jak najwicej zmiennych i nadszed czas na otwarcie. Kilku 

fachowców próbowao robi, co w ich mocy, aby wskrzesi biedne urzdzenie, które nosio 

lady ich wysików w caym swoim wntrzu. Tranzystor mocy zosta wymieniony, a due 

elementy ukadu zasilania przelutowane. Inne lutowane miejsca sugeroway, e rezystory 

w zepsutym kanale i niedaleko niego zostay wydobyte i przetestowane. Skupiano si najwyraniej 

na sekcji wyjciowej, która w amplitunerach bardzo czsto ulega uszkodzeniu, i do niej wikszo 

fachowców kieruje swe pierwsze spojrzenie. Niby logiczne, ale tym razem nie przynioso 

adnych pozytywnych efektów. 

Dziki dziaajcemu kanaowi nie skierowaem si do zasilacza. Inni naprawiajcy wymienili 

tranzystor wyjciowy, wic jego take nie sprawdzaem. Zamiast tego przytknem sond 

oscyloskopu do linii sygnau dochodzcej do sekcji wyjciowej. Okazao si, e nie ma tam 

sygnau audio, czyli e problem zaczyna si duo wczeniej, gdzie na acuchu prowadzcym 

do sekcji wejciowych. To oznaczao, e wszyscy polowali w niewaciwym miejscu! 

Przyjrzaem si bliej kilku niskosygnaowym tranzystorom i przeledziem ich poczenia 

midzy sekcjami. Niektóre wzmacniacze s sprzone pojemnociowo (midzy poszczególnymi 

sekcjami znajduje si kondensator), natomiast inne bezporednio lub rezystancyjnie. Ten 

drugi sposób jest take nazywany „DC coupling” (sprzenie staoprdowe), gdy napicie 

z jednej sekcji zostaje przepuszczone do nastpnej. Taki ukad jest trudniejszy do 

zaprojektowania, lecz daje wymienity dwik. W taki sposób jest zbudowana wikszo 

dobrego sprztu audio i w moim urzdzeniu te spodziewaem si znale ten rodzaj ukadu. 

Jak si domylaem, midzy sekcjami byy rezystory i adnych kondensatorów. Dlatego 

napicie stae z jednej sekcji wpywao na prac kolejnych. Gdzie z tyu gowy bysno mi mae 

wiateko, lecz do wycignicia jakichkolwiek wniosków potrzebowaem jeszcze kilku pomiarów.


Cofnem si a do pierwszej sekcji, ledzc sygna od wejciowego gniazda jack, przez 

przeczniki wyboru sygnau, a do pytki wzmacniacza. Miaem dobry kana jako punkt 

odniesienia, wic podczyem do obu stron ten sam sygna audio za pomoc rozganika. 

Ustawiem oscyloskop na wywietlanie dwóch kanaów, wybraem ten sam zakres napicia 

i porównaem wyjcia pierwszych sekcji obu kanaów. Wyday si identyczne. Ten sam 

poziom sygnau, jednakowe napicie. Przeniosem si do nastpnej fazy. Mimo e oba miay 

podczony ten sam sygna audio, dobry kana pokazywa na wyjciu 1 V napicia staego, 

natomiast zy tylko 0,5 V. Hm… czy taka niewielka rónica ma jakie znaczenie? Marne pó 

wolta? We wzmacniaczu poczonym bezporednio na pewno ma! Tranzystor potrzebuje 

„polaryzacji”, czyli niewielkiego napicia na bazie (jednej z kocówek), które utrzymuje go 

w stanie wczenia. Niewystarczajce napicie zupenie go wycza i nie przepuszcza adnego 

sygnau. Sprawdziem nastpn sekcj zego kanau — jej wyjcie byo guche. Tylko smutna, 

paska linia na ekranie oscyloskopu. Bez odpowiedniej polaryzacji sekcja bya zupenie 

odcita. Na tym polega problem! Tylko jaka bya jego przyczyna? 

Wróciem do sekcji z niszym staym napiciem na wyjciu i sprawdziem napicia na 

pozostaych kocówkach tranzystora. Byy identyczne, jak w dobrym kanale. Tylko wyjcie 

byo inne. Najprawdopodobniej wic tranzystor zbyt mocno obnia napicie. Inaczej mówic, 

zy tranzystor. Tajemnicze zachowanie sprztu miao przyczyn wartoci zotówki, a cay 

serwis okaza si bezradny, gdy by to nietypowy problem. Wrzuciem nowy tranzystor i voilà! 

Kana ody i zacz idealnie pracowa. Dla pewnoci sprawdziem jeszcze poziomy na wyjciach 

poprzednio martwych sekcji. Zarówno sygna, jak i napicie stae byy takie same jak w dobrym 

kanale. Sprawa zamknita. W efekcie kilku fachowców z tego serwisu otworzyo bezwiednie 

usta, a ja dostaem ofert pracy na peen etat. Ostatecznie si na to nie zdecydowaem, lecz 

przygoda sprawia, e poczuem si jak Sherlock Holmes rozwizujcy skomplikowan 

zbrodni. Brakowao mi jedynie fajki i brytyjskiego akcentu. „To elementarne, drogi Watsonie!” 

Milczce fale krótkie 

Znajomy przyniós mi kupiony za grosze odbiornik, o którym wiedzia, e nie dziaa, ale strasznie 

chcia go mie, gdy zawsze marzy o tym trudnym do zdobycia modelu. By to jeden z lepszych 

strojonych cyfrowo odbiorników fal krótkich, ale ich nie odbiera. Nie pad jednak zupenie, 

gdy wywietlacz si uruchamia, a z goników dochodzio lekkie syczenie. Logiczny umyle, 

pobudka! Gdzie powinienem zacz? 

Na pocztek sprawdziem pozostae zakresy. AM, nic. Fale krótkie, to samo. FM… 

hej, FM dziaa! wietna wiadomo. FM dziaa na znacznie wyszych czstotliwociach 

i korzysta z innego rodzaju sygnau ni AM i fale krótkie (które take s AM), dlatego wszystkie 

wielozakresowe radia maj oddzielne sekcje odbierajce sygna FM. Tutaj ta sekcja najwyraniej 

dziaaa. Sekcje audio i kilka innych byy wspólne, wic dziaajce FM potwierdzio przy okazji 

sprawno regulacji zasilania, sterowania cyfrowego i sekcji wzmacniania dwiku. Problem 

musia tkwi w sekcjach zajmujcych si falami o czstotliwoci radiowej lub poredniej, które 

jednoczenie przetwarzay take fale AM, albo w cyfrowym syntezatorze czstotliwoci, który 

kontrolowa strojenie.


Zakres FM dziaa, wic odrzuciem syntezator czstotliwoci. By moe mia jakie problemy, 

ale nie by podejrzanym numer jeden. Spójrzmy bliej. Syntezator generuje sygna oscylatora, 

który miesza si z sygnaem przychodzcym z anteny i daje w efekcie sygna czstotliwoci 

poredniej, który jest z kolei wzmocniony przez sekcje czstotliwoci porednich. Nastpnie, 

w dobrych odbiornikach, takich jak ten, sygna zostaje zmieszany z drugim generatorem, o staej 

czstotliwoci, aby uzyska sygna o niszej czstotliwoci poredniej, który przechodzi przez 

kolejn sekcj wzmacniania, po czym zostaje zamieniony na sygna dwikowy. 

Problem móg tkwi w dowolnym miejscu tego acucha, lecz przypomniaem sobie, eby 

sprawdzi generator staej czstotliwoci zwany drugim generatorem lokalnym. W latach 

siedemdziesitych, gdy pracowaem w dziale napraw duej sieci sprzeday elektroniki 

konsumenckiej, przychodzia do nas masa urzdze CB radio, w których nie dziaa odbiornik 

z powodu serii wadliwych rezonatorów kwarcowych. Naprawialimy je w sekund, nie powicajc 

im zbyt duo refleksji, gdy za kadym razem miay ten sam problem. Przez moje rce przeszo 

ich tak wiele, e problem zepsutego drugiego rezonatora wyry mi si w umyle. Spojrzaem 

na rezonator z tego odbiornika i dotknem kadej kocówki sond oscyloskopu, oczekujc 

piknej sinusoidy o amplitudzie kilku woltów. Nic. Rezonator nie dziaa. Aha! 

Czasem sabe kwarce mona zmusi do dziaania, dodajc pojemno do jednego 

z koców, co zwiksza spadek napicia na kwarcu ze wzgldu na dodatkowy adunek i wymusza 

nieco intensywniejsz oscylacj. Dotknem palcem kolejno kadej kocówki kwarcu, 

jednoczenie dotykajc drugim palcem uziemienia obwodu, czyli metalowej osony. W ten 

sposób moja rk staa si kondensatorem. To byo niskonapiciowe urzdzenie na baterie, 

wic mogem tak bezpiecznie zrobi. Pierwsza próba i nic. Druga i bum! Radio wrócio do 

ycia, a w gonikach pojawia si krystalicznie czysta audycja BBC nadawana tysice kilometrów 

ode mnie. Oderwaem palce i w pomieszczeniu znowu zapada cisza. No tak, uszkodzony 

kwarc, a ten konkretny trzeba byo zamawia w Japonii. Przelutowaem go na wypadek 

zimnego lutu, ale nic to nie dao. Spojrzaem na pospny wyraz twarzy znajomego, który 

martwi si, e cz trzeba naby na drugim kocu wiata, co odwlekoby napraw o kilka 

miesicy. Postanowiem wzi szko powikszajce i przyjrze si bliej elementom z otoczenia. 

Dostrzegem malutki montowany powierzchniowo kondensator podczony jednym kocem 

do kwarcu, a drugim do masy, który zasadniczo wykonywa podobn funkcj jak mój palec. 

Lut wyda mi si okrutnie matowy. Przelutowaem go i radio zaczo gra na caego. „Tu Londyn. 

Przedstawiamy wiadomoci…”. Koszt: zero zotych. Umiech szczcia na twarzy znajomego: 

bezcenny. 

Skonany projektor 

Co powiesz na fajny projektor DLP o wysokiej rozdzielczoci i mao zuytej lampie za 

równowarto 80 zotych? Bierzesz bez zastanowienia, prawda? Och, jest tylko jeden 

drobny minus: nie dziaa! 

Wziem to cudo z ogoszenia na portalu Craigslist, poniewa na podstawie historii tego 

uszkodzenia wiedziaem dokadnie, co si stao, nawet go nie ogldajc. Waciciel powiedzia 

mi, e urzdzenie zaczo si od czasu do czasu wycza i coraz trudniej byo je uruchomi. 

W kocu w ogóle przestao reagowa. Jaki móg by powód takiego zachowania? Oczywicie,


nie mogo chodzi o uszkodzon cz. Zgade: klasyczny wadliwy kondensator elektrolityczny. 

Wrcz widziaem w wyobrani jego nabrzmiae denko. Uznaem, e to bdzie kondensator 

na wyjciu wewntrznego zasilacza impulsowego, przypuszczalnie w pobliu wyjcia napicia 

staego na pytce. 

Gdy otrzymaem przesyk, otworzyem obudow i znalazem kondensator, dokadnie taki, 

jak sobie wyobraziem, z wybrzuszonym denkiem. By nawet tam, gdzie si go spodziewaem. 

Wymieniem go na dokadny odpowiednik z jednej z moich pytek z czciami (fragment 

zasilacza z komputera). Odpaliem projektor i zadziaa, wywietlajc ostry, jasny obraz. 

Po przeprowadzeniu próby warsztatowej sprawdziem ten model w internecie i znalazem 

mnóstwo skarg na ten sam problem wraz z rónymi diagnozami, wród których byo kilka 

szalonych domysów oraz poprawna odpowied. Budowa ukadu sprawiaa, e napicie zasilania 

byo podczone przez cay czas i obciao ten konkretny kondensator, który pada po kilku 

latach niezalenie od czstotliwoci uywania sprztu. Wyczam swój z gniazdka, gdy z niego 

nie korzystam, wic powinien suy mi przez dugi czas. 

Masz co lepszego ni projektor za 80 zotych? Dlatego wanie, mój czytelniku, 

serwisowanie elektroniki jest nie tylko zabawne, lecz take niewiarygodnie ekonomiczne. 

Karabinowy odtwarzacz maszynowy 

Ten odtwarzacz DVD wydobyem ze stosu odrzutów w serwisie, w którym pracowaem na 

cz etatu. Byo to urzdzenie jednej z lepszych marek, które zostao oddane na gwarancji, 

lecz nikt nie potrafi go naprawi, wic wymieniono je na nowe, a stare zatrzymano na czci. 

Odtwarzacz mia piciocalowy ekran panoramiczny i wyglda cakiem przyjemnie. Szkoda 

byo go wyrzuca. Waciciel serwisu stwierdzi, e mog go sobie wzi, wic tak zrobiem. 

Nie miaem pojcia, co mogo by uszkodzone, lecz cena bya kuszca. 

Odtwarzacz wydawa si nietknity, wic podczyem swój zasilacz i wcisnem przycisk. 

Ekran si rozjani, a mechanizm zacz natychmiast wydawa dwiki niczym karabin 

maszynowy! Szybko odczyem zasilanie, gdy wiedziaem, co oznacza ten strzelajcy dwik. 

W odtwarzaczach pyt optycznych stosuje si przeczniki listkowe, które informuj 

gowic lasera o tym, e dotara do pozycji startowej w rodku pyty i powinna rozpocz 

sekwencj startow inicjujc odtwarzanie dysku. „Seria strzaów” bya wyran wskazówk, 

e mikroprocesor nie otrzymywa informacji, i gowica osigna swój mechaniczny limit. 

Urzdzenie bez koca uruchamiao swój silnik przesuwu, trc plastikowe zbatki jedna o drug, 

a do zupenego zdarcia. Wyobraaem sobie bezzbny baagan, jaki panowaby w rodku, 

gdybym zostawi je wczone na dugo. Brr! 

Po otwarciu obudowy zaczem szuka typowego ukadu z przecznikiem listkowym, 

lecz go nie znalazem! Czyby ten model mia czujniki optyczne? Niestety, po nich te nie 

byo ladu. Delikatnie skrciem konstrukcj silnika przesuwu i odsunem gowic z pozycji 

startowej, lecz wci nie umiaem znale przecznika. W kocu zdemontowaem cae 

wrzeciono i znalazem, malutki przecznik ukryty by pod silnikiem napdu pyty. Wyglda 

na sprawny. Dlaczego nie by uszkodzony? A moe by, tylko jego sygna z jakiego powodu 

nie dociera do mikroprocesora? A moe to mikroprocesor by uszkodzony…


Zmusiem si do zejcia ze cieki nieokieznanej wyobrani i powrotu do faktów. Najprostsze 

wyjanienie byo takie, e przecznik by zbyt sabo naciskany i dlatego nie dziaa. Odczyem 

jeden koniec przecznika i wpiem go do miernika. Obserwowaem zmian rezystancji 

od nieskoczonoci (przerwa w obwodzie) do niemal zera (zamknity obwód), gdy powoli 

obróciem silnik, aby przesun gowic w stron przecznika. Gowica dotara do swojego 

mechanicznego limitu i nie moga przesun si ani milimetr dalej, lecz przecznik si 

nie zamkn. A wic na tym polega problem. 

Po odsuniciu gowicy zobaczyem przyczyn. Bya tak gupia, e trudno mi byo sobie 

wyobrazi, i nikt na ni nie wpad. Mae metalowe rami na gowicy lasera, którego zadaniem 

byo aktywowanie przecznika, zostao zagite — nieznacznie, lecz wystarczajco, aby nie 

przyciskao przecznika odpowiednio mocno. Odgiem je równie delikatnie i miaem 

odtwarzacz DVD! No prawie. Niestety, trzy mae rubki trzymajce mechanizm wrzeciona 

suyy jednoczenie do regulowania pionowego ustawienia dysku wzgldem lasera, 

przesuwajcego si po caym promieniu, a ja musiaem odkrci te trzy rubki, eby usun 

wrzeciono. Jakiekolwiek znaczce odchylenie sprawioby, e wizka lasera po odbiciu nie 

trafiaby w rodek gowicy lasera, czego skutkiem byyby kopoty z trafieniem w ciek 

i przeskakiwanie. A rubki byy niewyregulowane. Znalazem odpowiedni punkt testowy, 

sucy do obserwowania sygnau wyjciowego gowicy (w rozdziale 14. dowiesz si, jak to 

zrobi), podczyem oscyloskop i ustawiem wizk, starannie regulujc te trzy rubki, 

a uzyskaem poprawny sygna w kadym miejscu dysku. Ale to, e byem zmuszony 

do naruszenia niezwykle wanej regulacji, aby dosta si do przecznika listkowego, 

byo naprawd dziwnym pomysem konstrukcyjnym! 

Nie wspomn nazwy producenta, lecz widziaem liche metalowe czci take w innych 

jego produktach, wic znalezienie takiej w moim odtwarzaczu nie byo zbyt zaskakujce. 

To konkretne urzdzenie z czasem zaczo mie zadziwiajcy chroniczny problem z tam 

podczon do silnika obracajcego dyskiem. Skutkiem problemu byy zbyt niskie obroty, 

komunikat o bdzie i niemono odtworzenia pyty. Czyciem kontakty tamy i wkadaem 

zcze do pytki drukowanej, lecz urzdzenie po kilku miesicach normalnej pracy znowu 

zaczynao wariowa. W kocu sprawdziem drugi koniec tamy, który wyglda dobrze, 

lecz stanowi ródo problemu. Poruszaem nim nieznacznie przy korygowaniu drugiego 

koca, co uaktywniao poczenie na jaki krótki czas. Przeczyciem i podczyem zcze 

przy silniku, a odtwarzacz pracuje do dzi. Kolejna rozwizana tajemnica, kolejna lekcja 

o tym, aby nigdy niczego nie zakada, a take kolejny fajny gratis.

Skorowidz 

A 

AC, Patrz prd zmienny 

analizator logiczny, 57 

analizator widma, 58 

aparat cyfrowy, 49 

demonta, 220 

B 

bezpieczestwo, 59 

demonta, 210 

elementy przewlekane, 252 

LSI, 266 

odczepianie tam, 212 

otwieranie sprztu, 215 

reguy, 210 

rozczanie zatrzasków, 211 

warstwy i zdjcia, 213 

wyciganie wtyczek, 213 

niebezpieczne punkty, 236 

obraenia fizyczne, 62 

magnetowidy i kamery, 308 

odtwarzacze i nagrywarki pyt, 62, 283 

odtwarzacze mp3, 62, 304 

piecyk gitarowy, 62 

projektory, 62, 322 

telewizory LCD, 291 

wzmacniacze, 62 

poraenie prdem, 59 

kondensatory, 61 

lampa rtciowa, 62 

laptopy, 297 

masa, 60 

monitory, 61 

napicie, 60 

natenie prdu, 60 

projektory, 322 

regua jednej rki, 60 

telewizory CRT, 61 

telewizory LCD, 61, 291 

telewizory plazmowe, 61 

wzmacniacze i amplitunery, 278 

zasilacze impulsowe, 60, 274 

bezpieczestwo urzdze, 63 

po naprawie, 66 

izolacja kabla, 66 

kabel zasilajcy, 67 

prawidowe zoenie, 66 

regulacja prdu spoczynkowego, 67 

uszkodzenia elektryczne, 63 

diody zabezpieczajce, 63 

dua impedancja, 64 

adunek elektrostatyczny, 64


bezpieczestwo urzdze 

odwrócona polaryzacja, 63 

piercie uziemiajcy, 63 

sprzenie zmiennoprdowe, 64 

waciwe napicie, 64 

zwarcie, 63 

uszkodzenia fizyczne, 65 

demonta, 65 

urwanie tamy z kablami, 65 

zatrzaski, 65 

bezpieczniki, 156, 157 

czas zadziaania, 157 

maksymalne bezpieczne napicie, 156 

maksymalny bezpieczny prd, 156 

oznaczenia, 157 

powody uszkodze, 158 

prd przepalenia, 156 

symbole, 157 

testowanie poza ukadem, 158 

zastosowania, 158 

bezporednia synteza cyfrowa, 101 

C 

cewki, 93, 158, 159 

dawiki, 159 

indukcyjno, 93 


PG, 317 


reaktancja, 93 

rezonujce, 230 

symbole, 159 


transformator, 93 


crowbar, 198 

cyfrowy syntezator czstotliwoci, 101 

syntezator hybrydowy, 101 

ptla synchronizacji fazowej, 101 

cyna, 43 

bezoowiowa, 43 

spoiwa lutownicze, 43 

stop lutowniczy, 43 

wymiary, 43 

czstotliwo, 93 

herc, 93 

czytanie schematów, 190 

bloki, 190 

elementy aktywne, 191 

elementy sprzgajce, 191 

przetwarzania, 191 

przepyw sygnau, 190 

przykadowy blok wzmacniacza, 191 

charakterystyka czstotliwociowa, 193 

element aktywny, 191 

masa, 191 

polaryzacja bazy, 192 

przepuszczajcy kondensator sprzgajcy, 

194 

przepuszczajcy tranzystor, 195 

przerwa na elemencie, 194 

punkty wejcia i wyjcia, 191 

staa czasowa, 193 


wejcie sygnaowe, 191 

wyjcie, 191 

wzmocnienie tranzystora, 192 

zasilanie, 191 

zepsuty transformator, 193 

zwarcie elementu, 194 

przykadowy wzmacniacz przeciwsobny, 198 

blok wejciowy, 199 

ptla ujemnego sprzenia zwrotnego, 199 

przerwa na elemencie, 200 

szyny zasilania, 199 

tranzystory sterujce, 200 

ukad polaryzujcy, 199 

uszkodzony blok wejciowy, 200 

wzmocnienie prdowe, 199 

znieksztacenie punktu przejcia, 199 

zwarcie elementu, 200 

przykadowy zasilacz impulsowy, 195 

modulator szerokoci impulsów, 196 

przepalony bezpiecznik, 198 

tranzystor przeczajcy, 196 

tyrystor, 198 

crowbar, 198 

uszkodzony modulator, 198 

uszkodzony mostek prostowniczy, 197 

uszkodzony tranzystor przeczajcy, 198 

wspóczynnik wypenienia, 196 

zasilanie sieciowe, 196 

radia, 201 

bloki czstotliwoci poredniej, 202

Skorowidz 347 

dekoder AM, 202 

dekoder FM, 202 

front end, 201 

lokalny generator drga, 201 

mieszacz, 201 

syntezator czstotliwoci, 201 

odtwarzacze CD i DVD, 202 

gowica lasera, 202 

przedwzmacniacz, 202 

serwomechanizmy, 202 

silnik obracajcy dysk, 203 

silnik przesuwu, 203 

staa prdko liniowa, 202 

sekcje, 190 

ekrany LCD, 191 

goniki, 191 

wyjciowe, 191 

zasilania, 191 

D 

DDS, Patrz bezporednia synteza cyfrowa 

demonta, 210 

elementy montowane powierzchniowo, 254 

elementy przewlekane, 252 

odcicie nóki, 253 

LSI, 266 

odczepianie tam, 212 

otwieranie sprztu, 215 

aparaty cyfrowe, 220 

gramofony, 216 

kamery, 219 

laptopy, 221 

magnetowidy, 215 

monitory LCD, 215 

odtwarzacze CD i DVD, 215 

odtwarzacze mp3, 218 

palmtopy, 219 


przenone odtwarzacze DVD, 217 

telefony komórkowe, 219 


tunery, 215 

wzmacniacze, 215 

reguy, 210 

rozczanie zatrzasków, 211 

warstwy i zdjcia, 213 

wyciganie wtyczek, 213 

diagnozowanie, Patrz rozwizywanie 

problemów elektronicznych 

diody, 154 

LED, 196 


napicie przewodzenia, 257 

napicie wsteczne, 257 


podwójne, 155 


prd przewodzenia, 257 

prostownicze, 155 


wymiana, 257 


prostowniki mostkowe, 155 



symbole, 155 

szczytowe napicie wsteczne, 155 

szybko, 257 


wymiana, 257 

napicie przewodzenia, 257 

napicie wsteczne, 257 

prd przewodzenia, 257 

prostownicze, 257 

szybko diody, 257 


Zenera, 181 

napicie przebicia, 261 

napicie Zenera, 261 



symbol, 181 


wydajno prdowa, 261 

wymiana, 261 


DMM, 34 

dysk twardy, 292 

moliwe uszkodzenia, 292 

opacalno naprawy, 293 

sposoby naprawy, 293 

punkty lutownicze, 294 

sygnay z gowic, 293 

sposób dziaania, 292 

zagroenia, 293


E 

ECO, 79 

elektryczno, 91 


herc, 93 

kondensator, 93 

magnetyzm, 93 

moc, 92 

wat, 92 

napicie, 92 

wolt, 92 

obwód, 94 

pojemno, 93 

polaryzacja, 93 

prawo Ohma, 92 

prd elektryczny, 92 

amper, 92 

stay, 93 

zmienny, 93 

przewodnictwo, 92 

rezystancja, 92 

om, 92 

energia elektryczna, 91 

G 

generator, 51, 100 142 

generator funkcji, 51 

stosowanie, 142 

szum fazowy, 101 

taktowanie, 100 

impedancja, 93 




cewka, 93 

izolator, 263 

klatki kluczowe, 305 

kondensatory, 93, 147 


ceramiczne, 147 

I 

K 




elektrolityczne, 147, 255 


pojemno, 256 


temperatura, 257 

wymiana, 255 


filtrujce, 95 

foliowe, 149 




czenie, 256 

równolege, 256 

szeregowe, 256 

nastawne, 147, 230 



odsprzgajcy, 95 


pojemno, 93 

poczenie równolege, 256 

poczenie szeregowe, 256 

polistyrenowe, 147 



rodzaje, 148 

SMT, 254 

symbole, 148 

tantalowe, 147 



wymiana, 257 



waraktor, 230 

wymiana, 255 

elektrolityczne, 255 

napicie, 255 

pojemno, 256 

rozmiar, 255 

tantalowe, 257 

temperatura, 257 

zastosowania, 149

Skorowidz 349 

L 

laptopy, 294 

demonta, 221 

inteligentna bateria, 296 




klawiatury, 302 

problem z napdem, 301 

problemy z ekranem, 299 

problemy z adowaniem, 298 

zawieszenia, 297 


zagroenia, 297 

lokalny generator drga, 201 

lutownica, 41, 132 

dobór mocy, 41 

stacja bazowa, 42 

technika lutowania, 132 

pobielanie grotu lutownicy, 132 

poprawny lut, 133 

zimny lut, 132, 134 

temperatury, 41 

wybór, 42 

M 

magnetowidy i kamery, 304 

cyfrowa podstawa czasu, 305 

demonta, 215 

klatki kluczowe, 305 

mechanika urzdzenia VHS, 309 


obwiednia RF, 314 


ptla synchronizacji fazy, 305 

przecznik trybu pracy, 311 


gowicy obrotowej, 306 

przesuwu tamy, 306 

skanowanie helikalne, 304 


czyszczenie, 311 

nagrywanie cyfrowe, 316 

problemy z barwami, 318 

problemy z dwikiem, 318 

problemy z serwomechanizmem, 317 

problemy ze ledzeniem cieek, 313 

zablokowana tama, 308 


cieka kontrolna, 306 


magnetyzm, 93 

cewka, 93 

elektryczno, 93 


obwód, 94 



miernik analogowy, 52, 144 

miernik tranzystorowy, 52 


sprawdzenie kondensatora, 144 

ustawianie zakresu, 144 

woltomierz lampowy, 52 

miernik cyfrowy, 34, 103 

badanie przejcia, 107 

cechy, 104 

pomiar napicia, 104 

napicie stae, 104 

napicie zmienne, 105 

pomiar prdu, 107 

podczenie przyrzdu, 107 

pomiar rezystancji, 106 

najniszy zakres, 106 

testowanie diody, 108 

miernik czstotliwoci, 51, 142 

bufor, 144 

czas otwarcia bramki, 142 

czstotliwo odniesienia, 143 

podczanie miernika, 144 

punkty przejcia przez zero, 142 


zerowe dudnienie, 143 

miernik indukcyjnoci, 57 

miernik pojemnoci, 50, 141 


miernik uniwersalny, 34 

analogowy, 34 

cyfrowy, 34 

parametry, 34 


napicie, 34 

pojemno, 35 

prd, 34 

rezystancja, 34


miernik uniwersalny 

precyzja, 35 

wiarygodno, 35 

wybór, 35 

mikroskop stereoskopowy, 53 

moc, 92 

wat, 92 

modulacja szerokoci impulsów, 97, 179 

monta, 267 

czste bdy, 267 

podczanie tam, 270 

powierzchniowy, 263 

lutowanie rozpywowe, 266 

plecionka do usuwania cyny, 263 

przewlekany, 262 

pasta termoprzewodzca, 262 

radiator, 262 

termistor, 263 

zestaw montaowy izolatora, 262 

uoenie kabli i przewodów, 269 

warstwy i kubeczki, 271 

multimetr, Patrz miernik cyfrowy 

N 

napicie, 92 

stabilizacja, 95 

kondensator filtrujcy, 95 

kondensator odsprzgajcy, 95 

stae, 95 

symbol, 187 

wolt, 92 

zmienne, 95 

prostowanie, 95 

symbol, 187 

naprawa urzdze, Patrz rozwizywanie 

problemów elektronicznych 

O 

obwód, 94 

bloki, 95 


elementy pasywne, 95 




prostowanie, 95 

otwarty, 94 

poczenie równolege, 94 

ga, 94 


rezonansowy, 159, 193 

staa czasowa, 159 

stabilizacja napicia, 95 


kondensator odsprzgajcy, 95 

zamknity, 94 

zwarcie, 94 

odtwarzacze lub nagrywarki pyt, 202, 281 

centralny detektor, 281 

demonta, 215 

fototranzystor, 281 

gowica optyczna, 202, 287 



otwieranie, 215 

prdko obrotowa, 281 

przebieg eye pattern, 288 

przedwzmacniacz, 202 


silnik przesuwu, 203 

silnik obracajcy dysk, 203 

soczewki, 282 


problemy z blokad pyty i wrzecionem, 285 

problemy z laserem, 286 

problemy z odtwarzaniem, 285 

problemy z tack, 284 


staa prdko liniowa, 202 

ukad CLV, 281 


odtwarzacze mp3, 303 

demonta, 218 

konwerter cyfrowo-analogowy, 303 






opór elektryczny, Patrz rezystancja 

optoizolator, Patrz dioda LED 

oscyloskop, 35, 109 

analogowy, 36 

ekran CRT, 36 

gniazda wejciowe, 37

Skorowidz 351 

kanay wejciowe, 36 

Leader LBO-518, 36 

obsuga, 109 

opónienie podstawy czasu, 37 

pami, 36 

próbkowanie, 36 

wybór, 36 

wywietlanie sygnau, 36 

cechy, 109 

cyfrowy, 37 

aliasing, 37, 131 

kanay wejciowe, 37 

obsuga, 131 

obwiednia, 38 

odczyt ekranu, 131 

opónienie podstawy czasu, 37 

pomiar wykresów, 39 

próbkowanie, 37 

rozdzielczo, 38 

rozmyty chaos, 38 

sposoby gromadzenia danych, 131 

Tektronix TDS-220, 37 

wady, 37 

Window Zone, 131 

wybór, 39 

wywietlacz LCD, 37 

zalety, 39 

zatrzymanie wykresu, 37 

odchylanie, 109 

odchylanie pionowe, 35 

podczanie, 109 

pokrta kursorów, 130 

przebieg, 35 

regulowanie napicia, 109 

siatka, 110 

kalibracja, 110 

ustawienia i regulacja ekranu, 110, 112 

astygmatyzm (Astig), 111, 113 

jasno (intensywno), 110, 112 

obrót, 113 

ostro, 111, 113 

podwietlenie skali, 113 

wyszukiwanie plamki, 113 

ustawienia opónionej podstawy czasu, 126 

mnonik opónienia podstawy czasu, 126, 

129 

opóniona podstawa czasu, 127 

Start after delay/Start triggered, 128 

tryb wywietlania w poziomie, 127 

ustawienia pionowe, 111, 113 

AC, 117 

czuo, 111 

czuo wejcia pionowego, 114 

DC, 117 

GND, 116 

kompensacja sondy, 114 

kondensator sprzgajcy, 118 

ograniczenie zakresu czstotliwociowego, 

120 

pozycja pionowa, 120 

pozycjonowanie w pionie kanau 1, 111 

skadowa staa, 117 

skadowa zmienna, 117 

sposób sprzenia, 111 

sprzenie wejcia, 116 

tumienie niskich czstotliwoci, 118 

tryb Alternate, 121 

tryb Chop, 121 

tryb odchylania pionowego, 120 

tryb X-Y, 122 

wybór kanau, 111 

zmienna czuo, 116 

zwikszenie impedancji, 115 

ustawienia poziome, 111, 124 

Auto, 125 

Normal, 125 

podstawa czasu, 111, 125 

pozycja pozioma, 124 

pozycjonowanie w poziomie, 111 

Pull X10, 126 

Single, 125 

tryb przemiatania, 111, 125 

zmienny czas, 126 

ustawienia wyzwalania, 111, 122 

AC, 123 

Alt, 122 

DC, 123 

External, 123 

HF reject, 123 

lampka Trigger Lock, 122 

LF reject, 123 

Line, 122 

poziom, 111, 124 

sprzenie, 111, 123 

TV-H, 124 

wstrzymanie, 124 

zbocze, 124 

ródo, 111, 122


oscyloskop 

wywietlanie sygnau, 112 

regulacja ekranu, 112 

ustawienia opónionej podstawy czasu, 126 

ustawienia pionowe, 113 

ustawienia poziome, 124 

ustawienia wyzwalania, 122 

wyzwalanie, 109 

zakres obsugiwanych czstotliwoci, 35 

zakup, 40 

sondy, 40 

P 



ptla synchronizacji fazowej, 101 

ptla ujemnego sprzenia zwrotnego, 199 

pojemno, 93 



herc, 93 

prd zmienny, 93 

polecenie wprowadzenia zmian 

konstrukcyjnych, Patrz ECO 

potencjometry, 168 

liniowe, 169 

logarytmiczne, 169 

montaowe, 168 



reostaty, 168 

symbole, 169 



prawo Ohma, 92 

prd elektryczny, 92 

amper, 92 



stay, 93 

minus, 93 

plus, 93 

zmienny, 93 






balast, 320 

cyfrowy ukad mikroluster, 319 




polaryzatory, 320 


krople na obrazie, 326 

problemy z balastem, 324 

problemy z koem barw, 325 

problemy z lamp, 323 

problemy z przegrzewaniem, 324 

problemy z przetwarzaniem obrazu, 326 

problemy z tunelem wiata, 325 

cieka optyczna, 322 


tunel wiata, 321 

zagroenia, 62, 322 

przebieg pioksztatny, 97 

przebieg prostoktny, 96, 97 

czas narastania, 96 

czas opadania, 96 

wspóczynnik wypenienia, 97 

przekaniki, 170 

DPDT, 171 

dwupooeniowe, 171 

dwutorowe, 171 


maksymalny prd styków, 171 

napicie pracy, 171 

pooenie, 171 


styki, 170 

symbole, 171 



przeczniki, 173 

kontakty, 173 


pooenie, 173 


rodzaje, 173 

styki, 173 

symbole, 173 


tor, 173 

zastosowania, 174

Skorowidz 353 

przetwornik, 230 

analogowo-cyfrowy, 98 

próbka, 98 

przewodnictwo, 92 

przyrzdy do usuwania cyny, 43 

Chip Quik, 45 

odsysacz sprynowy, 44 


odsysacz z gruszk, 44, 136 


plecionka, 44, 136 

stosowanie, 136, 252, 254, 263 

rozlutownica, 44 

PWM, Patrz modulacja szerokoci impulsów 

R 

radiator, 262 


cewka, 93 



rezonatory kwarcowe i ceramiczne, 151 



symbole, 152 



zjawisko piezoelektryczne, 151 



om, 92 

rezystory, 165 

drutowe, 165 

wymiana, 258 

czenie, 258 

równolege, 258 

szeregowe, 258 

metalizowane, 166 

metalowo-tlenkowe, 166 


numeryczne, 167 

pasek pierwszej cyfry, 166 

pasek tolerancji, 166 

potencjometry, 168 

liniowe, 169 

logarytmiczne, 169 

montaowe, 168 

reostaty, 168 



poczenie równolegle, 258 


symbol, 166 


wglowe kompozytowe, 165 

wymiana, 258 

wglowe warstwowe, 166 

wymiana, 258 

drutowy, 258 

niskoszumowe, 258 

wglowe kompozytowe, 258 


rozwizywanie problemów elektronicznych, 28, 

69, 237 

badanie wstpne, 83 

eliminowanie zmiennych, 85 

martwe urzdzenie, 84 

pustka na wywietlaczu, 84 

sabe poczenie, 85 

zaburzenia termiczne, 85 

bdy pocztkujcych, 73 

bdne koo problemów, 74 

ignorowanie anomalii, 74 

niepotrzebna regulacja, 73 

budowa blokowa, 245 

diody Zenera, 245 

element aktywny, 245 

kondensator elektrolityczny, 245 

punkty testowe, 245 

rezystor, 246 

czynniki odpowiedzialne za uszkodzenia, 75 

przecienie elektryczne, 78 

przecienie fizyczne, 80 

przegrzewanie, 78 

rozpad elektrolitu, 81 

miertelno poporodowa, 75 

wada konstrukcyjna, 79 

zerwane poczenia, 76 

zimny lut, 77 

zuycie mechaniczne, 76 

desperackie techniki, 247 

masówka, 247 

NDM, 249 

uderzenie prdu, 248 

martwe urzdzenie, 237 

baterie do podtrzymywania pamici, 239 

bezpiecznik, 237


rozwizywanie problemów elektronicznych 

kondensatory elektrolityczne, 238 

mikroprocesor, 239 

napicia na wyjciach sekcji zasilania, 238 

napicia wyjciowe, 238 

zasilacz, 237 

metody pracy, 244 

podejcie hybrydowe, 245 

praca od wejcia, 244 

praca wstecz, 244 

niektóre funkcje nie dziaaj, 241 

elektrolity, 241 

elementy ruchome, 242 

sekcja zasilania, 241 

opacalno, 30 

powody, 29 

przejciowe problemy mechaniczne, 243 

pknicia pytek, 243 

pknita cieka, 243 

poczenia midzy warstwami, 243 

przerywajce poczenie wewntrzne, 243 

zimne luty, 243 

ze poczenia, 243 

przejciowe problemy termiczne, 242 

elektrolity, 242 

elementy niskosygnaowe, 242 

luty, 243 

procesory komputerów, 242 

spray chodzcy, 242 

stabilizatory napicia, 242 

tranzystory mocy, 242 

ukady graficzne, 242 

przykadowe diagnozy, 85 

amplituner stereo, 85 

odbiornik fal krótkich, 87 

odtwarzacz DVD, 89 

projektor DLP, 88 

urzdzenie pi lub szaleje, 240 



mikroprocesor, 241 

napicia zasilajce, 240 

zakócenia, 240 

zasada dziaania urzdze, 70 

znajomo historii urzdzenia, 82 

producent, 82 

sposób uszkodzenia, 83 

sposób uytkowania, 82 

wiek, 82 

S 

scalony generator kwarcowy, 153 



symbole, 154 


wcznik wyjcia, 153 


schematy, 183 

blokowy, 183, 184, 201 

czytanie schematów, 190 

ideowy, 183, 184 

numery referencyjne, 188 

standardowe oznaczenia, 189 

rysunek pytki z elementami, 183, 185 

symbole, 186 

antena, 187 

bateria, 187 

chassis, 187 

gonik, 188 

gniazdo, 188 

masa, 187 



cieki, 187 

uziemienie, 187 


sia elektromotoryczna, Patrz napicie 

sinusoida, 96 

skanowanie helikalne, 304 

spray do czyszczenia pocze, 47 


spray zamraajcy, 55 



diody Zenera, 181 

impulsowe, 179 

modulacj szerokoci impulsów, 179 

liniowe, 178 

tranzystor szeregowy, 178 



symbol, 180 


zastosowania, 180

Skorowidz 355 

sygna, 95 

amplituda, 95 

analogowy, 95 

cykl, 96 

czstotliwo fali, 96 

przebieg, 96 

przesunicie fazowe, 97 

sinusoida, 96 

cyfrowy, 98 

przetwornik analogowo-cyfrowy, 98 

stany, 98 

cykl, 96 

okres, 96 

czstotliwo fali, 96 

harmoniczne, 96 

niemodulowany, 230 

przebieg, 96 

pioksztatny, 97 

prostoktny, 96, 97 

sinusoida, 96 

przesunicie fazowe, 97 

syntezator czstotliwoci, 201 

T 


demonta, 215 

fotodetektor, 205 

linia zasilajca, 206 





inwertery podwietlenia, 291 

przepalony bezpiecznik, 291 


sprawdzanie pilota, 204 

modu odbiorczy sygnaów, 205 

sprawdzanie tranzystora, 206 

sygnay, 230 

komponentowy, 230 

kompozytowy, 230 

S-video, 230 

zespolony, 230 


telewizory plazmowe, 289 






termistor, 263 

tester tranzystorów, 50, 140 

dynamiczny, 50 

prd wsteczny, 50 

przyblione wzmocnienie, 50 

punkt odcicia wysokich czstotliwoci, 50 


transformatory, 93, 159 



separacyjne, 53 

symbole, 159 


uzwojenie pierwotne, 193 

uzwojenie wtórne, 193 


tranzystory, 174 

bipolarne, 175 

baza, 175 

emiter, 175 

kolektor, 175 

NPN, 175 

PNP, 175 


wzmocnienie, 175 

napicie zasilania, 259 


polowe z izolowan bramk (MOSFET), 176 

kana typu N, 176 

kana typu P, 176 

kana wzbogacany, 176 

kana zubaany, 176 


polowe zczowe (JFET), 176 

bramka, 176 

dren, 176 

ródo, 176 


przeczajce, 196 

punkt odcicia wysokich czstotliwoci, 261 

symbole, 177 


wymiana, 258 

maksymalne napicie midzy elektrodami, 

261


tranzystory 

moc, 261 

napicie zasilania, 259 

numer tranzystora, 259 

oznaczenia pytki, 259 

polaryzacja bramki, 260 

punkt odcicia wysokich czstotliwoci, 

261 

wzmocnienie, 175, 260 


trymery, Patrz kondensatory nastawne 

tyrystor, 198 

U 

ukad elektroniczny, 95, 99 


bloki, 95 


elementy pasywne, 95 


wzmacniacz, 99 

cyfrowy syntezator czstotliwoci, 101 

generator, 100 

serwomechanizm, 102 


waraktor, 101 


ukad przetwarzania sygnau, 230 

sekcja analogowego przetwarzania, 231 

sekcja cyfrowego przetwarzania, 231 

sekcje sterowania cyfrowego, 232 

ukad zasilania, 226 

baterie, 226 

diody, 227 

kondensatory elektrolityczne, 227 

przetwornice napicia, 226 


systemy regulacji, 226 

inwerter, 229 

pytka sekcji zasilania, 228 

zasilacz impulsowy, 226, 229 

filtr liniowy, 229 



prostownik, 229 

tranzystor przeczajcy, 229 

zasilacz transformatorowy, 226 

fizyczne wyczniki, 227 

impulsowy, 227 

liniowy, 227 

ukady scalone, 101, 160 

analogowe, 160 


cyfrowe, 160 

LSI, 161 



zwarcie wewntrzne, 163 

SSI, 161 


impulsowe, 102 

liniowe, 102 

symbole, 162 



ukady wejciowe, 229 

antena, 229 

cewki rezonujce, 230 

gniazdo wejciowe, 230 

kabel, 229 

kondensator nastawny, 230 

przetwornik, 230 

fototranzystor, 230 

gowica magnetyczna, 230 

gowica optyczna, 230 

mikrofon, 230 

wkadka gramofonu, 230 

wzmacniacz niskosygnaowy, 230 

sygna niemodulowany, 230 

waraktor, 230 

ukady wyjciowe, 232 

wzmocnienie prdowe, 232 

VOM, 34 

V 

W 

waraktor, 101, 230 

warsztat, 31 

alkohol, 47 

analizator logiczny, 57

Skorowidz 357 

analizator widma, 58 

aparat cyfrowy, 49 

cyna, 43 

drobne narzdzia rczne, 45 

cki, 46 

kleszczyki chirurgiczne, 46 

kombinerki, 46 

rubokrty, 45 

elementy elektroniczne, 55 

bezpieczniki, 55 

diody, 56 

kondensatory, 55 

prostownik mostkowy, 56 

regulatory napicia, 55 

rezystory, 55 

tranzystory, 56 

generator sygnaów, 51 

imado, 54 

katalogi, 55 

klej cyjanoakrylowy, 54 

kubeczki, 49 

listwy zasilajce, 34 

lupa, 46 

lutownica, 41 

magnes na prcie, 54 

miernik, 34 

miernik uniwersalny, 34 

miernik analogowy, 52 

miernik czstotliwoci, 51 

miernik indukcyjnoci, 57 

miernik pojemnoci, 50 

mikroskop stereoskopowy, 53 

nafta, 48 

oscyloskop, 35 

analogowy, 36 

cyfrowy, 37 

osonki termokurczliwe, 48 

owietlenie, 34 

wiato punktowe, 34 

wiato arowe, 34 

paeczki kosmetyczne, 47 


pistolet do klejenia na gorco, 54 

pytki z elementami, 56 

przewody z zaciskami, 47 

przyrzdy do usuwania cyny, 43 

Chip Quik, 45 

odsysacze, 44 

plecionka, 44 

rozlutownica, 44 

spray do czyszczenia pocze, 47 

spray zamraajcy, 55 

stacja lutownicza, 57 

stó warsztatowy, 32 

tama izolacyjna, 49 

tester tranzystorów, 50 

transformator separacyjny, 53 

zasilacze, 50 

wtórnik emiterowy, 99 


bramki cyfrowe, 100 

charakterystyka czstotliwociowa, 193 

czstotliwoci porednich, 100 

selektywno odbiornika, 100 

front end, 100 

generator, 100 

komplementarny, 99 

napiciowy, 99 

nieliniowy, 100 

pene nasycenie, 100 

pene odcicie, 100 

odwracajcy, 191 

operacyjny, 163 



symbol, 164 



prdowy, 99 

wtórnik emiterowy, 99 

przeciwsobny, 199 

rezonansowy, 100 

selektywny, 100 

spolaryzowany, 100 

wzmocnienie, 99, 192 

liniowo, 99 

obcinanie, 99 

zakres liniowy, 100 

wzmacniacze i amplitunery, 276 

blok wyjciowy, 277 

demonta, 215 

filtr wygadzajcy, 276 

kontrola tonów, 277 



przedwzmacniacz, 277


wzmacniacze i amplitunery 


ptla masy, 281 

problemy niskosygnaowe, 280 

problemy z blokami wyjciowymi, 279 

problemy z zasilaniem, 279 


subwoofer, 277 

woofer, 277 

wzmocnienie mocy, 276 


Z 

zasilacze, 50, 226 

impulsowe, 53, 196, 227, 273 







inwerter, 229 

liniowe, 196, 227 

napicie, 50 

przetwornica napicia, 229 

sposób poczenia, 137 

polaryzacja wtyku, 137 

wtyk koncentryczny, 137, 138 

transformatorowe, 53, 226 

ustawianie napicia, 139 

wydajno prdowa, 50, 140 

zimny lut, 77, 132, 134

Jak naprawiÄ sprzÄt elektroniczny. Poradnik dla ... - Helion

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Jak naprawiÄ sprzÄt elektroniczny. Poradnik dla ... - Helion