Funksionimi i Sistemit: - Solidar

Kosova
Në Kosovë, legjislacioni specifik për të drejtat socialo-ekonomike, që përfshin të
drejtat e punës, paraqet probleme serioze për shkak të kompleksitetit të tyre aktual
dhe perplasjes së normave 30 . Ndërsa asnjë nga konventat kyce të Organizatës
Ndërkombëtare të Punës (ILO) nuk janë të miratuara, as Korzina Konstitucionale e
Misionit të Administrimit të Përkohshëm të Kombeve të Bashkuara në Kosovë
(UNMIK) 31 dhe as Kushtetuta e Republikës së Kosovës nuk përfshin ndonjë dispozitë
nga dy mekanizmat kryesore ligjore për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të punës si;
Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike dhe Sociale 32 dhe Karta Sociale
Evropiane. Ligji mbi Punën, i miratuar në vitin 2010, është parë si një shtytës i fortë
drejt ofrimit të më shumë sigurie dhe përmisimit të gjendjes së punëtorëve. Mbikqyrja
e tij dhe zbatimi rigoroz mbetet megjithatë një sfidë e vërtetë për institucionet
kombëtare dhe sindikatat si dhe për shoqërinë civile në tërësi.
30
Në këtë moment, korniza legjislative
përbëhet nga:
• Legjislacioni i Republikës të Ish-
Jugosllavisë;
• Rregulloret e Misionit të Kombeve të
Bashkuara në Kosovë (UNMIK) ;
• Ligjet e Kosovës të shpallura nga
UNMIK-u;
dhe
• Ligjet e Kosovës pas pavarësisë së
vendit.
31
Një Akt paralel me Kushtetutën në situatë
normale të Shtetit.
32
Një Akt i miratuar nga Asambleja e
Përgjithshme e OKB-së në vitin 1966
që hyri në fuqi pas afatit të nënshkrimit
në vitin 1976.
33
Një organ i ngarkuar për zgjidhjen e
konflikteve vetëm të nënpunësve civilë.
34
Raporti i KPM 2010
35
Konventa e ILO Nr. 81 dhe Protokolli i
saj nga viti 1995 për kushte optimale të
punës për Inspektorët e Punës.
36
Raporti, Rregullimi i punësimit në
Kosovë. Ligji i Punës dhe zbatimi i tij.
37
Ibid.
38
Ibid.
Disa nga pengesat kryesore për zbatimin e përgjithshëm janë rregulloret aktuale të
UNMIK-ut, shumica e dispozitave të të cilave duhet të ndryshohen për të reflektuar
ndryshimet në fushën e të drejtave të punës si dhe aktet nënligjore ,të cilat duhet të
hartohen në mënyrë që t’i bëjnë këto akte operacionale dhe funksionale. Kompanitë
publike dhe private duhet të hartojnë rregullat e tyre proceduriale përkatëse që të
garantojnë respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave në praktikë. Gjykatat nuk kanë
kapacitet për të mbikëqyrur zbatimin e ligjeve në fuqi dhe për të kryer detyrat e tyre
për shkak të problemeve me personelin, për shkak të problemeve financiare dhe për
shkak të pajisjeve adekuate. Nga numri i përgjithshëm prej 217,758 rasteve të
pazgjidhura në gjykatat e Kosovës, 204,119 ose 93.7% janë ende në pritje për të
trajtuar nga gjykata komunale.34 Është e qartë se mungesa e gjykatave, që merren
ekskluzivisht me cështjet e punës, ka një ndikim negativ në zbatimin të ligjit. Këshilli
i Pavarur Mbikqyrës (KPM) për administratën civile 33 nuk ka marrë mbështetjen nga
autoritetet. Nga 192 ankesa të miratuara gjatë vitit 2010, punëdhënësit kane zbatuar
vetëm 91, ndërsa 61 prej tyre mbetën të pa implementuara 34 .
Që nga fillimi, Inspektorati ka hasur vështirësi të shumta në përmbushjen e plotë
të kompetencave të veta dhe të funksioneve të tij meqënëse mbështetja e duhur
nga autoritetet qendrore nuk i është ofruar nëpërmjet sigurimit të kushteve të
përshtatshme të punës dhe mbështetjes logjistike optimale. Kështu ky institution
nuk ka qenë në gjendje të përmbushë detyrimet dhe funksionet e veta të
parashikuara në legjislacionin kombëtar si dhe nga standardet e ILO, përkatësisht
Konventës nr 81 me Protokollit të saj të 1995 35 . Pas procesit të decentralizimit, i cili
krijoi 37 komuna, inspektorët e punës ende nuk janë caktuar tek komunat e reja ose
në disa nga komunat e themeluara më herët të tilla si Fushë Kosova, Istogu,
Suhareka, Shtërpcës dhe Novo Bërda 36 . Edhe komunat më të mëdha, të tilla si
Ferizaj dhe Lipjan, mbulohen nga vetëm një inspektor. Komuna e Prishtinës ka
numrin më të madh të inspektorëve të punës që arrin 6 37 . Për më tepër, numri i
vogël i inspektorëve u zvogëlua më tej nga 58 inspektorë në 49, pas largimit të 9
inspektorëve nga puna për shkak të pagës së ulët 38 .
Më tej, Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës (UITK) i kanë munguar
aftësitë organizative dhe efikasiteti – strukturor, organizativ dhe funksional. Kështu
kjo sindikatë nuk ka qenë në gjendje të mbrojë në mënyrë efektive të drejtat e
punëtorëve. Këto dobësi u bënë veçanërisht të dukshme me rritjen e pasigurisë
për punë, të shkaktuara nga procesi i privatizimit, gjatë së cilit shumë pronarë të
rinj nuk ju përmbajtën normave dhe dispozitave ligjore. Përveç kësaj, krijimi
rishtazi i Konfederatës së Sindikatave të Kosovës, nga përcarja e UITK, nuk duket
se është plotësisht aktiv.
14