'S e an lamhallan am bad-alan as motha ann am Breatainn. Bidh ...

'S e an lamhallan am bad-alan as motha ann am Breatainn. Bidh ... 'S e an lamhallan am bad-alan as motha ann am Breatainn. Bidh ...

13.07.2014 Views

CEANGALAN BITH-IOMADACHD Tha an lamhallan na phàirt de bhith-iomadachd Alba, (gach seòrsa beatha, eadar lusan is beathaichean, agus far a bheil iad beò). Gus gun tuig a’ chlann mar a tha gach nì a’ ceangal ri chèile agus gus an tuigse air bith-iomadachd a mheas, copaig na cairtean air cùl postair na lamhallain. Geàrr a- mach iad agus cuir iad sna seòrsaichean a leanas: 1. Mamailean (fuil bhlàth, na beathaichean òga beò gam breith agus a’ toirt bainne dhaibh) 2. Eòin (fuil bhlàth is itean, a’ breith uighean, nì a’ mhòrchuid sgèith) 3. Snàgairean (fuil fhuar, a’ breith uighean air tìr, glè thric le lannan) 4. Muir-thìrich (fuil fhuar, a’ breith uighean ann an uisge, ach bidh na h-inbhich beò air tìr, craiceann bog) 5. Gun chnàmh-droma (creutairean beaga gun chnàmh-droma) 6. Lusan (duilleagan uaine agus a’ cleachdadh lùth bho sholas na grèine airson biadh a dhèanamh) An cuir thu fear sam bith eile a thogras tu ri gach seòrsa? CLÀR-MÌNEACHAIDH ÀRAINN – dachaigh nàdarra beathaich no lus CREACH – beathach air am bi beathach eile a’ sealg airson biadh CREACHADAIR – beathach a bhios a’ marbhadh is ag ithe bheathaichean eile LUS-ITHEADAIR – neach no beathach nach bi ag ithe feòil BITH-IOMADACHD Ciamar a chuidicheas sinn? Tha e cudromach coimhead an dèidh fiadhbheatha is dùthaich Alba ma tha sinn airson an lamhallan agus an àrainn aige a ghleidheadh. • Meal fiadh-bheatha Alba agus cuimhnich gum bi thu cho sàmhach ’s as urrainn dhut gus nach cuir thu dragh air na beathaichean • Thoir sgudal dhachaigh leat – agus athchuartaich e • Gabh ann am buidheann, no tòisich fear a bhios a’ coimhead an dèidh fiadh-bheatha san sgìre GÈAMA AN LAMHALLAIN Chan eil fradharc an lamhallain uabhasach math ach tha deagh chlaisneachd aige. Dè cho math ’s a tha do chlaisneachd fhèin – am biodh tu math nad lamhallan? GèamBidh an “lamhallan” na shuidhe air an talamh le dall-bhrat air. Bidh a’ chlann eile air feadh an àite nan “creachadairean.” • Taghaidh an tidsear pàiste gus feuchainn ri faighinn chun an “lamhallain” gun e an cluinntinn. Ma shaoileas an “lamhallan” gun cuala e rudeigin, sìnidh e a làmh a- mach taobh an fhuaim agus eighidh e “creachadair.” Ma bhios e ceart, bidh am pàiste sin ‘a-mach’. • Ma thèid aig a’ chreachadair air suathadh san “lamhallan” air a ghlùin mus sìn e a- mach a làmh, bidh an “lamhallan” air a ghlacadh. AIRSON TUILLEADH FIOSRACHAIDH IS ÌOMHAIGHEAN http://news.bbc.co.uk/cbbcnews/hi/newsid_6080000/newsid_6082800/6082848.stm www.waterscape.com/features/wildlife/water_vole.html www.abdn.ac.uk/mammal www.arkive.org/species/ARK/mammals/Arvicola_terrestis www.snh.org.uk/speciesactionframework Taing: Sgrìobhte le Liz Balharry agus Pat Thornton. The Educational Resource Partnership, Inbhir Nis. www.educationalresourcepartnership.co.uk Dealbhan le, Merril MacWilliam, Iain Ashman agus John Tasker Dealbhan-camara le Laurie Campbell agus Alan Ross Mòran taing cuideachd dhan fheadhainn a chuidich le leasachadh na duilleig seo, gu h-àraidh na tidsearan a bha an lùib a’ phròiseact seo, Seirbheis Luchd-raoin Chomhairle na Gàidhealtachd agus eòlaichean SNH. Tha postair a’ dol leis an duilleig seo agus tha duilleagan is postairean eile ann a tha a’ dol leis an t-sreath ‘Mu dheidhinn’. Luchdaich a-nuas am postair bho www.snh.org.uk/pdfs/ education/poster/p-watervoles.pdf no cuir fios gu SNH, Battleby, Redgorton, Peairt, PH1 3EW

CEANGALAN BITH-IOMADACHD<br />

Tha <strong>an</strong> l<strong>am</strong>hall<strong>an</strong> na phàirt de bhith-iomadachd Alba, (gach<br />

seòrsa beatha, eadar lus<strong>an</strong> is beathaiche<strong>an</strong>, agus far a bheil<br />

iad beò). Gus gun tuig a’ chl<strong>an</strong>n mar a tha gach nì a’ ce<strong>an</strong>gal<br />

ri chèile agus gus <strong>an</strong> tuigse air bith-iomadachd a mhe<strong>as</strong>,<br />

copaig na cairte<strong>an</strong> air cùl postair na l<strong>am</strong>hallain. Geàrr a-<br />

mach iad agus cuir iad sna seòrsaiche<strong>an</strong> a le<strong>an</strong><strong>as</strong>:<br />

1. M<strong>am</strong>aile<strong>an</strong> (fuil bhlàth, na beathaiche<strong>an</strong> òga beò g<strong>am</strong><br />

breith agus a’ toirt bainne dhaibh)<br />

2. Eòin (fuil bhlàth is ite<strong>an</strong>, a’ breith uighe<strong>an</strong>, nì a’ mhòrchuid<br />

sgèith)<br />

3. Snàgaire<strong>an</strong> (fuil fhuar, a’ breith uighe<strong>an</strong> air tìr, glè thric<br />

le l<strong>an</strong>n<strong>an</strong>)<br />

4. Muir-thìrich (fuil fhuar, a’ breith uighe<strong>an</strong> <strong>an</strong>n <strong>an</strong> uisge,<br />

ach bidh na h-inbhich beò air tìr, craice<strong>an</strong>n bog)<br />

5. Gun chnàmh-droma (creutaire<strong>an</strong> beaga gun chnàmh-droma)<br />

6. Lus<strong>an</strong> (duilleag<strong>an</strong> uaine agus a’ cleachdadh lùth bho shol<strong>as</strong><br />

na grèine airson biadh a dhè<strong>an</strong><strong>am</strong>h)<br />

An cuir thu fear s<strong>am</strong> bith eile a thogr<strong>as</strong> tu ri gach seòrsa?<br />

CLÀR-MÌNEACHAIDH<br />

ÀRAINN – dachaigh nàdarra beathaich no lus<br />

CREACH – beathach air <strong>am</strong> bi beathach eile a’ sealg airson<br />

biadh<br />

CREACHADAIR – beathach a bhios a’ marbhadh is ag ithe<br />

bheathaiche<strong>an</strong> eile<br />

LUS-ITHEADAIR – neach no beathach nach bi ag ithe feòil<br />

BITH-IOMADACHD<br />

Ci<strong>am</strong>ar a chuidiche<strong>as</strong> sinn?<br />

Tha e cudromach coimhead <strong>an</strong> dèidh fiadhbheatha<br />

is dùthaich Alba ma tha sinn airson <strong>an</strong><br />

l<strong>am</strong>hall<strong>an</strong> agus <strong>an</strong> àrainn aige a ghleidheadh.<br />

• Meal fiadh-bheatha Alba agus cuimhnich<br />

gum bi thu cho sàmhach ’s <strong>as</strong> urrainn dhut<br />

gus nach cuir thu dragh air na beathaiche<strong>an</strong><br />

• Thoir sgudal dhachaigh leat – agus athchuartaich<br />

e<br />

• Gabh <strong>an</strong>n <strong>am</strong> buidhe<strong>an</strong>n, no tòisich fear a<br />

bhios a’ coimhead <strong>an</strong> dèidh fiadh-bheatha<br />

s<strong>an</strong> sgìre<br />

GÈAMA AN LAMHALLAIN<br />

Ch<strong>an</strong> eil fradharc <strong>an</strong> l<strong>am</strong>hallain uabh<strong>as</strong>ach<br />

math ach tha deagh chlaisneachd aige. Dè<br />

cho math ’s a tha do chlaisneachd fhèin –<br />

<strong>am</strong> biodh tu math nad l<strong>am</strong>hall<strong>an</strong>?<br />

Gè<strong>am</strong><br />

• <strong>Bidh</strong> <strong>an</strong> “l<strong>am</strong>hall<strong>an</strong>” na shuidhe air <strong>an</strong><br />

tal<strong>am</strong>h le dall-bhrat air. <strong>Bidh</strong> a’ chl<strong>an</strong>n<br />

eile air feadh <strong>an</strong> àite n<strong>an</strong><br />

“creachadaire<strong>an</strong>.”<br />

• Taghaidh <strong>an</strong> tidsear pàiste gus feuchainn<br />

ri faighinn chun <strong>an</strong> “l<strong>am</strong>hallain” gun e <strong>an</strong><br />

cluinntinn. Ma shaoile<strong>as</strong> <strong>an</strong> “l<strong>am</strong>hall<strong>an</strong>”<br />

gun cuala e rudeigin, sìnidh e a làmh a-<br />

mach taobh <strong>an</strong> fhuaim agus eighidh e<br />

“creachadair.” Ma bhios e ceart, bidh <strong>am</strong><br />

pàiste sin ‘a-mach’.<br />

• Ma thèid aig a’ chreachadair air suathadh<br />

s<strong>an</strong> “l<strong>am</strong>hall<strong>an</strong>” air a ghlùin mus sìn e a-<br />

mach a làmh, bidh <strong>an</strong> “l<strong>am</strong>hall<strong>an</strong>” air a<br />

ghlacadh.<br />

AIRSON TUILLEADH FIOSRACHAIDH IS ÌOMHAIGHEAN<br />

http://news.bbc.co.uk/cbbcnews/hi/newsid_6080000/newsid_6082800/6082848.stm<br />

www.waterscape.com/features/wildlife/water_vole.html<br />

www.abdn.ac.uk/m<strong>am</strong>mal<br />

www.arkive.org/species/ARK/m<strong>am</strong>mals/Arvicola_terrestis<br />

www.snh.org.uk/speciesactionfr<strong>am</strong>ework<br />

Taing: Sgrìobhte le Liz Balharry agus Pat Thornton.<br />

The Educational Resource Partnership, Inbhir Nis. www.educationalresourcepartnership.co.uk<br />

Dealbh<strong>an</strong> le, Merril MacWilli<strong>am</strong>, Iain Ashm<strong>an</strong> agus John T<strong>as</strong>ker<br />

Dealbh<strong>an</strong>-c<strong>am</strong>ara le Laurie C<strong>am</strong>pbell agus Al<strong>an</strong> Ross<br />

Mòr<strong>an</strong> taing cuideachd dh<strong>an</strong> fheadhainn a chuidich le le<strong>as</strong>achadh na duilleig seo, gu h-àraidh na tidsear<strong>an</strong><br />

a bha <strong>an</strong> lùib a’ phròiseact seo, Seirbheis Luchd-raoin Chomhairle na Gàidhealtachd agus eòlaiche<strong>an</strong> SNH.<br />

Tha postair a’ dol leis <strong>an</strong> duilleig seo agus<br />

tha duilleag<strong>an</strong> is postaire<strong>an</strong> eile <strong>an</strong>n a tha<br />

a’ dol leis <strong>an</strong> t-sreath ‘Mu dheidhinn’.<br />

Luchdaich a-nu<strong>as</strong> <strong>am</strong> postair bho<br />

www.snh.org.uk/pdfs/<br />

education/poster/p-watervoles.pdf<br />

no cuir fios gu SNH, Battleby,<br />

Redgorton, Peairt, PH1 3EW

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!