napant - SACR

Naj...
Widok na północną stronę Dziumbiru
Demianowska Jaskinia Wolności
Ośrodek narciarski Chopok północ – Jasna Lukowa
Tatry Niżne pod względem powierzchni są
największym pasmem górskim na Słowacji
Najwyższym szczytem tego pasma jest
Dziumbir (Ďumbier) 2043 m n.p.m.
Najdłuższa dolina to Dolina Wajskowska (Vajskovská
dolina) w południowej części pasma
Najbardziej odwiedzaną jaskinią jest
Demianowska Jaskinia Wolności (Demänovská
jaskyňa slobody) w Dolinie Demianowskiej
(Demänovská dolina)
70 % powierzchni Parku Narodowego Tatry
Niżne zajmują lasy
Drugim najbardziej odwiedzanym pasmem górskim Słowacji są Tatry
Niżne (Nízke Tatry). Obszar ten, obfitujący w bogactwa naturalne
i kopaliny (szczodre złoża rud), od dawien dawna cieszył się zainteresowaniem.
Z dokumentów wynika, że już w średniowieczu wydobywano
tu metale szlachetne i kolorowe. W XI wieku przy wydobywaniu
srebra natrafiono na tak olbrzymie złoża miedzi, że srebro
straciło zupełnie na wartości. Intensywne wydobycie surowców mineralnych
skoncentrowane było przede wszystkim na terytorium Starych
Gór (Staré Hory) i Szpaniej Doliny (Špania Dolina), w Magurce
i Dubrawie, w Wyżnej (Vyšná) i Niżnej (Nižná) Bocy. Wydobywano
tu przede wszystkim miedź, żelazo, antymonit, złoto, srebro i ołów.
W Magurce, gdzie czyste złoto wysokiej jakości znajdowało się
w żyłach kwarcowych w postaci drobnych ziarenek i drucików,
w roku 1917 natrafiono na bryłę złota, ważącą 7,5 kg. Obecnie
bogatą górniczą przeszłość przypominają już tylko charakterystyczne
drewniane domy niemieckich kolonistów górniczych oraz leśne
www.nizketatry.sk
strany 2–3

Miejscowość Szpania Dolina
drogi, którymi zwożono rudę do kuźni i hut. W Szpaniej Dolinie
zachowały się resztki wodociągu, który doprowadzał wodę spod
wierzchołka Prasziwej (Prašivá) i mierzył 15 km.
Zainteresowanie turystów tym obszarem związane było z odkryciem
i udostępnieniem Jaskiń Demianowskich (Demänovské jaskyne). Piękno
przyrody tego terytorium w większym stopniu zaczęto odkrywać
dopiero w drugiej połowie XX wieku, kiedy to wybudowano kolejkę
z północnej i południowej strony na Chopok. Przy dolnych stacjach
kolejki wybudowano dwa największe ośrodki turystyczne parku narodowego:
po stronie północnej jest to Dolina Demianowska – Jasna,
a po stronie południowej Trangoszka (Trangoška) – Serduszko
(Srdiečko) – Kosodrzewina (Kosodrevina).
Bratislava
Wodospad Brankowski 55 m wysokości
TATRY NIŻNE

Szczyty
Ośrodek narciarski Chopok północ – Zahradki
Górski hotel Kosodrzewina
na południowej stronie Chopoku
Tatry Niżne stanowią masywne pasmo, ciągnące się przez środkową
Słowację od zachodu na wschód. Liczący prawie 100 km
główny grzbiet gór osiąga wysokość od 1500 - 2000 m n.p.m., a trzy
z jego szczytów są nawet wyższe: Dziumbir (Ďumbier) – 2043 m,
Sztiawnica (Štiavnica) – 2025 m i Chopok – 2023 m. Osiemnaście
innych wierzchołków osiąga wysokość ponad 1800 m n.p.m.,
a następnych 27 ma wysokość ponad 1700 m n.p.m. Pasmo otaczają
doliny i dwie największe rzeki Słowacji Wag (Váh) i Hron. Z północnej
strony Tatry Niżne obniżają się do szerokiej Kotliny Podtatrzańskiej,
zaś z południowej – do Doliny Górnego Hronu. Na zachodzie
sąsiadują z pasmem Wielkiej Fatry, zaś na wschodniej z krasowymi
płaskowyżami Słowackiego Raju. Trzy czwarte powierzchni Tatr Niżnych
pokrywają lasy. Warstwy najniższe porastają lasy mieszane,
wyżej występują lasy świerkowe, zaś tereny wysokogórskie, pokryte
kosodrzewiną, przechodzą w alpejskie hale na szczytach.
Najwyższym szczytem Tatr Niżnych jest Dziumbir (2043 m), potężny
masyw, który dał nazwę całej zachodniej części tego pasma –
Dziumbirskim Tatrom, stanowiącym najbardziej zróżnicowaną część
Tatr Niżnych. Majestatyczna Kralowa Hola (Kráľova hoľa – 1946
m n.p.m.) króluje nad częścią wschodnią, nazywaną Kralowoholskimi
Tatrami. Granicą pomiędzy nimi jest górska przełęcz Czertowica
(Čertovica –1238 m n.p.m.).
Z większości szczytów Tatr Niżnych można podziwiać wspaniałą,
niepowtarzalną i zachwycającą panoramę. Z Dziumbiru można
zobaczyć wszystkie pasma górskie środkowej i północnej Słowacji.
Jego mierzące 500 m zbocza i żleby kończą się w lodowcowych
kotłach dolin Bystrej i Ludarowej, zaś łagodniejsze zbocza południowe
tworzą pola granitowych głazów. W dolinach Dziumbira
znajdują się wyczerpane już złoża metali szlachetnych i kolorowych.
Na przełęczy pomiędzy Dziumbirem a Kraliczką (Kralička)
w czasie II wojny światowej, w 1944 roku, były toczone walki. Te
historyczne wydarzenia upamiętnia pomnik poległych partyzantów,
znajdujący się w pobliżu Schroniska Milana Rastislava Štefánika.
Wysokogórskie schronisko zostało wybudowane pod Dziumbirem
strany 4–5

Kralowa Hola – dominanta wschodniej części Tatr Niżnych
w 1924 roku na wysokości 1728 m n.p.m. i oferuje nocleg i wyżywienie
przez cały rok.
Trzecim najwyższym wierzchołkiem Tatr Niżnych jest Chopok (2023
m n.p.m.). Jego zbocza wykorzystywane są przede wszystkim przez
narciarzy, jednak wiele atrakcji turystycznych i sportowych oferuje on
również w okresie letnim. Od strony północnej można się na niego
dostać z Lukowej, dokąd wiedzie kolejka ze schroniska „Koliesko”
w Dolinie Demianowskiej. Od strony południowej dostępny jest od
schroniska Kosodrzewina, do którego wiedzie kolejka z Doliny
Bystrej, mająca stację początkową przy hotelu „Serduszko”. Po
uciążliwej wspinaczce na Chopok swoistą nagrodą za włożony
wysiłek będzie rozpościerająca się wspaniała panorama całej okolicy.
W czynnym przez cały rok schronisku „Kamienna Chata” pod
Chopokiem można się odświeżyć, a także w ostateczności i przenocować
we wspólnej noclegowni. Jest to trzecie najwyżej położone
(2000 m n.p.m.) schronisko na Słowacji. Dotrzeć do niego
można również z Doliny Demianowskiej, z końcowej stacji kolejki na
Lukowej. Usytuowanie kamiennego schroniska pod Chopokiem jest
dogodne dla uprawiania turystyki wysokogórskiej i wędrówek po
grzbiecie Tatr Niżnych. Na Chopoku znajdują się obserwatorium
meteorologiczne i stacja przekaźnikowa.
Otoczona legendami, opisywana w opowieściach i opiewana
w piosenkach ludowych Kralowa Hola (Kráľova hoľa – 1946
m n.p.m.) jest po Chopoku drugim najczęściej zdobywanym szczytem
tego pasma. Oferuje on wspaniałe widoki na Płaskowyż Murański
i Słowacki Raj, a po stronie północnej na Tatry Wysokie i Zachodnie.
Jest to potężna, rozłożysta góra i jednocześnie najwyższy
szczyt tzw. Kralowoholskiej części Tatr Niżnych. Jej południową stronę
rozdzielają małe doliny, zaś północną stanowią długie zalesione górskie
grzbiety. Wraz z tatrzańskim Krywaniem (Kriváň) jest symbolem
narodowym Słowaków. Każdego roku szczyt ten zdobywany jest
przez steki turystów. W 1960 roku wybudowano tutaj przekaźnikową
stację telewizyjną, w której swoją siedzibę ma Górskie Pogotowie
Ratunkowe Tatry Niżne.
Niżna Boca u podnóża górskiej przełęczy Czertowica
TATRY NIŻNE

Start z wierzchołka Kralowej Holi
Warunki
klimatyczne
Ze względu na duże różnice wysokości na terenie parku narodowego
występuje 5 stref temperatury. Klimat na górnych grzbietach
jest ostrzejszy, ze średnimi temperaturami: w styczniu – 9°C,
w lipcu 7 – 11,5°C. W położonych niżej górskich dolinach średnia
temperatura w lecie osiąga aż 16°C. Do uprawiana sportów zimowych
najkorzystniejsze warunki są na zboczach Chopoku, gdzie
pokrywa śnieżna utrzymuje się nawet przez 130 dni w roku. Duże
niebezpieczeństwo stanowią jednak lawiny, schodzące z bardziej
stromych wierzchołków. Na zboczach Chopoku można jeździć na
nartach jeszcze w kwietniu, a nawet i w maju. W lecie pogoda
w Tatrach Niżnych jest zmienna, często występują burze, które szybko
się pojawiają i równie szybko przechodzą. Do uprawiania turystyki
pieszej najdogodniejszymi miesiącami są sierpień i wrzesień,
kiedy pogoda jest stabilniejsza.
Zbocza i doliny Tatr Niżnych są najbardziej dogodnymi terenami do
uprawiania narciarstwa zjazdowego i biegowego, turystyki pieszej
i rowerowej, wspinaczek wysokogórskich, paraglidingu i taternictwa.
Najpopularniejszymi ośrodkami narciarskimi są Jasna i Donowaly.
strany 6-7

U źródeł
słowackich rzek
Obszar Tatr Niżnych stanowi niezastąpione źródło wody. Tutaj,
na zboczach Kralowej Holi swój początek mają cztery wielkie
słowackie rzeki: Czarny Wag (Čierny Váh), Hron, Hornad i Hnilec,
dlatego też jej masyw nazywany jest „dachem Słowacji”. Strumienie,
potoki i rzeczki spływają w zasadzie do dwóch głównych cieków.
Północne zbocza pasma odwadnia najdłuższa rzeka Słowacji Wag
(403 km), południowe – Hron. Na wschodzie pomaga im Hnilec.
U źródeł tego cieku, na zboczach Kralowej Holi tworzy się kaskadowy
wodospad Martaluszka (Martalúska). Podobne oryginalne
wodospady, o wysokości 30 m, znajdują się w jednej z najdłuższych
dolin południowych zboczy Tatr Niżnych – Dolinie Wajkowskiej. Na
Potoku Wajkowskim zrekonstruowano pierwotne urządzenia techniczne
przeznaczone do spławu drewna.
Wiele rzek przepływa przez tereny krasowe pod ziemią i powraca
na powierzchnię w postaci wydajnych wywierzysk, zwłaszcza
w dolinach Demianowskiej i Janskiej. Oprócz źródeł wody pitnej
znajdują się tu liczne źródła wód mineralnych. W Korytnicy i w Liptowskim
Janie powstały uzdrowiska. Smaczna i orzeźwiająca woda
wypływa ze źródeł w Mosztenicy (Moštenica), Hiadeli, Jaseni,
Mycie pod Dziumbirem (Mýto pod Ďumbierom), Jarabej, Beniuszi
(Benuš), Bacuchu, Liptowskiej Lużnej (Liptovská Lužná), Ludrowej, Liptowskiej
Szczawnicy (Liptovská Štiavnica), Liptowskich Sliaczach (Liptovské
Sliače), Wyżnej Bocy (Vyšná Boca) i Malużinej (Malužiná).
W Tatrach Niżnych nie spotyka się tak licznych naturalnych jezior, jak
w Tatrach Wysokich. Wyjątkiem jest Jezioro Wrbickie (Vrbické pleso)
w Dolinie Demianowskiej o powierzchni 6,2 ha, położone na wysokości
1113 m n.p.m.
Korytnica, miejska część Liptowskiej Osady, otoczona „murami” gór
porośniętych lasami iglastymi i świerkowymi, jest najwyżej położonym
uzdrowiskiem słowackim (825 m n.p.m.). Tutejsze źródła
wody mineralnej wypływają z głębokości 850 m, a woda
z nich porównywana jest z wodą czeskich Karlowych
Warów i francuskiej Vichy. Zarówno kąpiele w niej, jak i jej
picie wpływa leczniczo na choroby układu pokarmowego,
przemianę materii oraz gruczoły wydzielania wewnętrznego.
Korytnicka woda mineralna w 1873 roku zdobyła złoty
medal na Wystawie Światowej w Wiedniu, a w 1904 roku
srebrny medal w Saint Louis w USA. Woda ta, mająca swój
specyficzny smak, po dziś dzień jest rozlewana do butelek
i dostępna w sklepach.
Jezioro Wrbickie
TATRY NIŻNE

W głębokich
dolinach
dolinach
Golf na Talach
Spływ po rzece Wag
Najczęściej odwiedzaną doliną Tatr Niżnych jest Dolina Demianowska
(Demänovská), ciągnąca się 15 km. Jej dolną część
tworzy głęboki wapienny kanion, górna, zbudowana z granitu, składa
się z wielu mniejszych dolin. Pierwotnie żyli tu drwale i pasterze, którzy
w XVIII i XIX w. budowali szałasy, koliby i drewniane chaty. Turyści zainteresowali
się doliną dopiero po odkryciu Demianowskiej Jaskini Wolności,
a dokładniej po wybudowaniu wyciągu krzesełkowego z Jasnej
na Chopok. Dolina Demianowska stanowi atrakcję turystyczną przez
cały rok. Oferuje ponad 2000 łóżek w hotelach, pensjonatach i domkach
wszystkich kategorii. W lecie są tu idealne warunki do uprawiania
turystyki rekreacyjnej i wysokogórskiej. Przez dolinę prowadzą znakowane
ścieżki i trasy turystyczne o różnej skali trudności. Na północnych
zboczach Tatr Niżnych ich łączna długość wynosi prawie 515 km.
W ośrodku Jasna (1102 m n.p.m.), położonym w górnej części Doliny
Demianowskiej, zwolennicy sportów ekstremalnych i podnoszących
poziom adrenaliny mogą uprawiać paragliding, okolice przełęczy
Machnate (1450 m n.p.m.) kuszą wspinaczkami na 20 – 40 metrowe
ściany skał wapiennych, zaś na dwunastokilometrowym odcinku rzeki
Wag lub w Liptowskim Mikulaszu (Liptovský Mikuláš), gdzie wybudowano
sztuczny tor wodny, można uprawiać rafting. Rowerzyści mają
do dyspozycji prawie 140 km tras, prowadzących zarówno wokół
sztucznego zbiornika wodnego Liptowska Mara, jak i po terenach
górzystych, drogach asfaltowych lub ścieżkach górskich.
Wypoczynek w siodle gwarantuje ośrodek w Jalowcu (Jalovec), znajdujący
się w odległości 5 km od Liptowskiego Mikulasza. Bardziej
doświadczonym jeźdźcom oferuje on trasy z przeszkodami, wycieczki
po okolicy, wyprawy w siodle aż do wysokości 2000 m n.p.m. Mniej
doświadczonym pomocą służą instruktorzy.
W okresie zimowym jednym z najczęściej odwiedzanych ośrodków
sportów zimowych na Słowacji jest Jasna. Są tu wyśmienite warunki do
uprawiania narciarstwa zjazdowego dla początkujących, zaawansowanych
i tych najbardziej wymagających narciarzy. Z liczących łącznie
28 km rekreacyjnych tras zjazdowych regularnie utrzymywanych
jest 18, 11 km tras jest sztucznie zaśnieżanych, a 1,5 km stanowią trasy
www.jasna.sk
www.tatralandia.sk
www.aquacity.sk
www.besenova.sk
strany 8–9

Aquapark Tatralandia w Liptowskim Mikulaszu
oświetlane, służące do uprawiania narciarstwa po zmroku. Na wielu
z tych tras rozgrywano szereg znaczących imprez sportowych, takich
jak Puchar Świata i Puchar Europy w narciarstwie zjazdowym czy
Światowa Uniwersjada Zimowa. Odpowiednio utrzymywane są również
trasy wykorzystywane do biegów narciarskich i tereny do uprawiania
ski-alpinizmu. Położony w okolicy Otupne niedawno otwarty
snowpark, przeznaczony dla snowbordzistów i narciarzy freestyle,
należy do najnowocześniejszych. Posiada 12 metalowych przeszkód,
średniej wielkości zeskok z wyciągiem i kolejką linową. W Zahradkach
zimą stawiana jest wieża lodowa o wysokości 7,5 m. W Jasnej, dzięki
współpracy z Pogotowiem Górskim Tatry Niżne-Północ i z przewodnikami
górskimi, można wziąć udział w kursach lawinowych i różnego
rodzaju kursach wspinaczkowych.
Chopok północ – Zahradki (1025 m n.p.m.) – wyciągi z
sześcioosobowymi i dwuosobowymi krzesełkami oraz 4 wyciągi
Chopok północ – Jasna Lukowa (1234 m n.p.m.)
wyciąg z czteroosobowymi krzesełkami i 2 wyciągi
Chopok północ – Otupne (1142 m n.p.m.) – 1 kolejka
linowa, wyciąg z czteroosobowymi krzesełkami i 5 wyciągów
Chopok północ – Lukowa (1670 m n.p.m.)
2 wyciągi krzesełkowe i 1 wyciąg
W krasowej Dolinie Janskej (Jánska dolina) znajduje się miejscowość
uzdrowiskowa Liptowski Jan (Liptovský Ján – 634 m n.p.m.). Pierwsze
wzmianki o niej pochodzą z XIII wieku. Najważniejszym obiektem jest
tu gotycki kościół św. Jana Chrzciciela z 1380 roku. Ponadto w okolicy
zachowało się również 20 dworków szlacheckich i wiele drewnianych
zabytkowych domostw. Goście mogą tu skorzystać z hoteli,
pensjonatów i ośrodków rekreacyjnych. Od 2000 roku Liptowski Jan
znajduje się na liście uzdrowisk klimatycznych Słowacji. Jego naturalne
źródła termalne zawierające gips, siarczany i dwutlenek węgla
znane były już wcześniej – wykorzystywano je do leczenia reumatyzmu,
nerwic i chorób kobiecych. Współczesne badania potwierdziły
• Górskie Pogotowie Ratunkowe Dolina Demianowska (ośrodek
Jasna), Horská záchranná služba Demänovská dolina
tel.: 00421/44/5591678, 00421/903/624070
lecznicze działanie wód z dwóch kolejnych odwiertów,
którymi wypełniany jest basen w domu uzdrowiskowym
„Maj” oraz baseny pływacki i dziecięcy kąpieliska termalnego.
O obfitości leczniczych źródeł termalnych tutejszych
terenów świadczy też to, że w odległości zaledwie paru
kilometrów od Liptowskiego Jana znajdują się trzy najnowocześniejsze
aquaparki Słowacji – „Thermalpark” w Beszeniowej,
„Aquacity” w Popradzie i „Tatralandia” w Liptowskim
Mikulaszu – czynne przez cały rok.
Przyjemne i pożyteczne spędzenie wolnych chwil zarówno
turystom pieszym, jak i zmotoryzowanym oferują również i inne
pobliskie miejscowości. Niedaleko Rużomberku, w miejscowości
Wilkoliniec (Vlkolínec) zachował się unikatowy kompleks 40
drewnianych chat (drevenice). W 1993 roku ten skansen architektury
ludowej został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa
Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Wybudowanie
na Wagu zapory o wysokości 45 m przyczyniło się do powstania
sztucznego zbiornika wodnego Liptowska Mara,
o powierzchni 21,6 km 2 , pod którego wodami znalazło się
8 liptowskich wsi. Wiele drewnianych chat i wartościowszych
budynków tych miejscowości rozebrano i przeniesiono do
Muzeum Wsi Liptowskiej w pobliskiej Przybylinie (Pribylina).
Podobny los spotkał kościół ewangelicki z 1774 roku (dla
5000 wierzących) z zatopionej wsi Paludza, który został przeniesiony
do miejscowości Święty Krzyż (Svätý Kríž) i który
w chwili obecnej nadal pełni swoją rolę. W skansenie archeologicznym
Hawranok (nad brzegami Liptowskiej Mary)
można obejrzeć zrekonstruowaną celtycką osadę i średniowieczny
zameczek. Podróżując drogą na wschód, wśród
tatrzańskich parków narodowych, można zatrzymać się w miasteczku
Gródek Liptowski (Liptovský Hrádok), które w historii
zapisało się dzięki pierwszej szkole leśnictwa w byłych Uhrach
(1796 r.). Dumą miasteczka jest jednak 200-letnia aleja lip
i miejscowe arboretum z 719 gatunkami cennych drzew.
TATRY NIŻNE

Mistrzostwa świata psich zaprzęgów na Donowalach
Zawody na zabytkowych, chłopskich
saniach w miejscowości Turecka
Goście przybywający na Słowację w okresie letnim nie powinni zapominać,
że w pierwszym tygodniu sierpnia we wsi Liptowska Ciepliczka
(Liptovská Teplička – 919 m n.p.m.) odbywa się Festiwal Folklorystyczny
pod Kralową Holą, który wart jest zobaczenia. Do tutejszych
ciekawostek należą ziemne piwnice, służące do przechowywania
ziemniaków, oraz okalające wieś wąskie, barwne pasemka pól.
Z południowych dolin Tatr Niżnych atrakcją turystyczną jest z pewnością
Dolina Bystra. Punktem wyjściowym wędrówek jest górska wieś
Bystra, będąca pierwotnie osadą górniczą, a dziś miejscowością
wypoczynkową. Z Bystrej można się dostać do Jaskini Bystrianskiej
oraz do ulubionego centrum turystycznego Tale i do Doliny Bystrej.
Tale (700 m n.p.m.) swoją nazwę zawdzięczają szerokim łanom łąk,
rozpościerającym się dookoła. Dzięki swojemu położeniu stanowią
wspaniałe miejsce do uprawiania sportów zarówno letnich, jak i zimowych.
W pobliżu znajduje się pole golfowe (z 18 dołkami), korty tenisowe,
stadnina koni oraz letnie kąpielisko. Z Tal, prowadzą atrakcyjne
trasy na Chopok i na Dziumbir. Swój początek mają przy górskim
schronisku Trangoszka (1120 m n.p.m.) i hotelu „Serduszko” (1216
m n.p.m.), znajdującym się u wylotu Doliny Bystrej, przy dolnej stacji
kolejki na Chopok. Wędrując tą trasą, przy górnej stacji kolejki Serduszko-Kosodrzewina
można odwiedzić górski hotel „Kosodrzewina”
(1500 m n.p.m.). Niezbyt trudna trasa z Tal na zachód zaprowadzi
nas do osady wypoczynkowej Krpaczowo (Krpáčovo – 730
m n.p.m.) oraz naturalnego jeziora.
Ośrodek narciarski Tale (700 m) – 5 wyciągów
Chopok południe – Kosodrzewina (1489 m) – 3 wyciągi
Chopok południe – Serduszko (1216 m) – 1 wyciąg
krzesełkowy, 1 wyciąg
Zaledwie 5 km od Tal znajduje się inny ośrodek sportów zimowych
– Myto pod Dziumbirem, położony na wysokości 630 m
n.p.m. Stąd prowadzą trasy turystyczne do Doliny Mlynnej.
5 wyciągów, sztuczne zaśnieżanie, nocne zjazdy,
wypożyczalnia nart i snowboardów, szkółka narciarska
strany 10-11

Górna stacja wyciągu krzesełkowego na Nowej Holi
Dziumbirskie i Kralowoholskie części Tatr Niżnych oddziela górska
przełęcz Czertowica. Łączy ona dolinę górnego Hronu z Liptowem.
Pod Czertowicą u wylotu Doliny Bocianskej znajdują się miejscowości
Wyżna (951 m n.p.m.) i Niżna Boca (851 m n.p.m.) – byłe osady
górnicze z obfitymi kiedyś złożami żelaza, złota i antymonitu. Po
wyczerpaniu złóż tutejsi mieszkańcy zajęli się pracą w lesie, hodowlą
bydła i sukiennictwem. Dawną świetność obecnie przypominają
już tylko drewniane górnicze domki ze strychami, które wykorzystywane
ruhým są przez najnavšetvovanejším turystów. W przełęczy pohorím Czertowica Slovenska zostało sú wybudo-
Nízke
D wane Tatry. schronisko Svojím o bohatstvom tej samej nazwie lesov a(1238 štedrými m n.p.m.), náleziskami w którym rúd
można boli odpradávna przenocować vyhľadávanou i coś zjeść. Trawiaste oblasťou. północne Z dobových zbocza Doliny správ
Bocianskiej vieme, že už słyną v stredoveku z wyśmienitych tu dobývali warunków drahé narciarskich. a farebné kovy. V XI.
• Centrala Górskiego Pogotowia Ratunkowego (Poprad)
Horská záchranná služba
tel.: 00421/18300 (ze wszystkich sieci)
• Górskie Pogotowie Ratunkowe (ośrodek Tale)
tel.: 00421/48/6195326, 00421/903/624078
• Górskie Pogotowie Ratunkowe (ośrodek Donowaly)
tel.: 00421/48/4199724, 00421/903/624049
Do storočí Parku pri Narodowego ťažbe striebornej Tatry Niżne rudy należy sa odkryli również také Dolina bohaté Starohorska,
medenej położona rudy, na že pograniczu striebro stratilo Tatr Niżnych svoju hodnotu. i Wielkiej Intenzívna Fatry. Przez ťažba nią
ložiská
wiedzie nerastných interesująca surovín sa trasa, sústreďovala prowadząca do oblastí z Bańskej Starých Bystrzycy Hôr aprzez
Španej
Doliny, przełęcz v Magurke Donowaly a Dúbrave, aż do Rużomberku. vo Vyšnej a Nižnej Zabytkowy Boci. zespół Ťaži-
górską
architektury li najmä meď, ludowej železo, w malowniczo antimón, położonej zlato, Dolinie striebro Szpaniej a olovo. (Špania
V Magurke, Dolina 710 kde m n.p.m.) sa vysoko jest jednocześnie rýdze zlato zabytkiem v kremenných górniczej žilách historii
nachádzalo tego regionu v podobe i słynie zdrobných tradycji koronkarskich. zrniek a drôtikov, Stare našli Góry v(Staré
roku
Hory 1917470 aj zlatú m n.p.m.) hrudu to vážiacu miejscowość, 7,5 kg. będąca Slávnu celem banícku pielgrzymek, minulosť pripomínajú
zuž figurą len charakteristické Marii Panny i pierwotnie drevené gotyckim domy nemeckých kościołem, baníc-
które-
ze
źródłem
mu kych w 1990 kolonistov roku papież a lesné nadał cesty, statut po „Basilica ktorých minor”. sa zvážala Z niej prowadzi ruda do
droga hámrov do aośrodka hút. V Španej narciarskiego doline Turecka-Kriżna, sa zachovali pozostatky gdzie znajdują vodovodu,
ktorý i sem trasy spod zjazdowe vrchu oPrašivej, długości z2500 15 km m, vzdialenosti sztucznie zaśnieżane. privádzal
się 4
wyciągi
Wsamospádom miejscowości vodu. Turecka (610 m n.p.m.) regularnie odbywają się nietradycyjne
Záujem cestovného zawody na ruchu chłopskich o túto oblasť saniach súvisel nazywane s objavením „krňačkowymi“ a sprí-
oraz mistrzostwa świata w gotowaniu i jedzeniu „bryndzowych
haluszek” (halušky – kluski ziemniaczane z bryndzą).
Na wysokości 960 m n.p.m. położona jest 300-letnia miejscowość
górska Donowaly, która stała się wyjątkowo lubianym
centrum turystycznym, wypoczynkowym i sportowym.
Zbocza pod Nową Holą (1370 m n.p.m.) oferują bardziej
wymagającym narciarzom 2 km tras zjazdowych z kolejką
i 3 wyciągami, zaś ośrodek Zahradiszte (Záhradište) kusi
wyciągiem z czteroosobowymi krzesełkami, 11 wyciągami,
przeszkodami dla snowboardzistów, no i oczywiście 25 km
tras dla narciarzy na biegówkach. Kilkakrotnie odbywały się
tu międzynarodowe zawody narciarstwa zjazdowego,
a w 1999 roku zawody o Puchar Świata psich zaprzęgów.
Niezbyt uciążliwe tereny wokół Donowal są odpowiednie
do uprawiania turystyki rodzinnej i rowerowej. Ze szczytu
Nowej Holi startują ski-alpiniści i paraglidiści. Przytulne hotele,
pensjonaty i pokoje gościnne wraz ze wszelkiego rodzaju
usługami, restauracje z tradycyjną słowacką i międzynarodową
kuchnią, baseny, fittnes-centra, sauny i salony
masażu zadowolą nawet najbardziej wymagające osoby.
www.parksnow.sk/donovaly
TATRY NIŻNE

Czarowny
Wspaniała szata naciekowa w Demianowskiej Jaskini Wolności
świat
„Wazony” lodowe w Demianowskiej Jaskini Lodowej
Nieokiełzane od wieków wody Tatry Niżnych żłobiły i formowały
czarowny świat podziemi, który dziś możemy podziwiać w udostępnionych
jaskiniach. Najbardziej znany jest Kras Demianowski, położony
w północnej części pasma, gdzie w Dolinie Demianowskiej speleolodzy
odkryli poprzeplatany system jaskiniowy z ponad 170 jaskiniami
przepływowymi. Najdłuższy system jaskiniowy, z dziewięcioma piętrami
i liczącą 173 m różnicą wysokości, osiąga długość 30 km. Tworzy go
dziewięć połączonych jaskiń Demianowskich, z których dwie – Demianowska
Jaskina Wolności (Demänovská jaskyňa slobody) i Demianowska
Jaskina Lodowa (Demänovská ľadová jaskyňa) – dostępne są dla
zwiedzających. Demianowska Jaskina Wolności z potężnymi wodospadami,
kaskadami i stalagnatami, unikatowymi jaskiniowymi wytworami
i rzadko spotykanymi jeziorkami jaskiniowymi jest jedną z najpiękniejszych
w Europie. Jej korytarze, o długości 8126 m, w wielu miejscach
się rozszerzają i przekształcają w przedsionki i „katedry”. Największa
to tzw. Wielka Katedra (Veľký dóm) z przepięknymi ozdobami jaskiniowymi.
Jaskinię można zwiedzać, wędrując dwoma trasami o długości
1200 m i 1800 m, przechodzącymi wzdłuż koryta Demianowki i jeziorek
jaskiniowych. Odkryto ją w 1921 roku, a w 1933 roku udostępniono
turystom. Niezmienna temperatura ok. 7°C i stosunkowo duża
wilgotność umożliwiają wykorzystywanie jaskini dla celów terapeutycznych
– przy leczeniu chorób dróg oddechowych i alergii. Demianowska
Jaskina Lodowa była znana już w średniowieczu. Podobnie jak
i w innych jaskiniach na Słowacji znaleziono tu kości kręgowców i prehistorycznego
niedźwiedzia jaskiniowego. Lodowe słupy i wodospady
jaskini wytworzyły się przed 400 laty, a pierwsza wzmianka o niej
pochodzi z 1719 roku. Od 1880 r., w zasadzie jednak od 1950 r.
można ją zwiedzać, poruszając się po trasie długości 650 m.
strany 12-13

podziemi
Speleoterapia w Jaskini Bystrianskiej
W Krasie Ważeckim, w zachodniej części wsi Ważec (Važec)
znajduje się Jaskinia Ważecka, którą odkryto w roku 1922, a w roku
1934 udostępniono zwiedzającym. Dwadzieścia lat później została
ona zrekonstruowana. Jej podziemne korytarze o długości 530 m
okazały się cennym znaleziskiem paleontologicznym. Zwiedzanie
jaskini odbywa się trasą o długości 235 m.
Na południowej stronie Tatr Niżnych, na skraju wsi Bystra w 1923 r.
odkryto Jaskinię Bystrianską. Pogórzem Bystrianskim ciągnie się ona
przez ponad 1000 m, a w obecnym stanie zwiedzać ją można od
1968 r., wędrując trasą o długości 490 m. Twory jaskiniowe wytwarzają
tutaj bardzo ciekawe draperie (jedna z form nacieków jaskiniowych
w kształcie zasłony zwisającej ze stropu), a w niektórych zakątkach
spotykać można aragonit.
Wiele jaskiń udostępnionych jest już od wielu lat, ale coraz większe
zainteresowanie wzbudzają jaskinie odkryte niedawno, mało znane,
trudno dostępne, w których pobyt może podnieść poziom adrenaliny.
Do takich właśnie zaliczana jest atrakcyjna Jaskinia Martwych Nietoperzy
(Jaskyňa mŕtvych netopierov) należąca do wysokogórskiego
Krasu Kozich Grzbietów (Kozie chrbty), odkryta w roku 1981. Wejście
do niej znajduje się w pobliżu oznakowanej trasy turystycznej pomiędzy
Trangoszką a Schroniskiem M. R. Štefánika. Nazwa jaskini była
inspirowana znalezionymi w niej kośćmi nietoperzy, które kiedyś licznie
w niej przebywały. W jaskini znajduje się łącznie 14 km korytarzy.
Część z nich jest udostępniana, ale tylko w towarzystwie speleologa,
który wyposaża zwiedzających w specjalne ubrania, kaski i latarki.
Więcej informacji na temat słowackich jaskiń można uzyskać, odwiedzając
Słowackie Muzeum Ochrony Przyrody i Jaskinioznawstwa
w Liptowskim Mikulaszu.
Demianowska Jaskinia Lodowa
www.smopaj.sk
TATRY NIŻNE

Wierzchołek Równej Holi (1723 m n.p.m.)
jest łatwo dostępny z przełęczy Bocianskiej
Park Narodowy
Tatry Niżne
NAPANT
Pierwsze próby kompleksowej ochrony Tatr Niżnych podjęto
w latach 1918 – 1921. Konkretniejsze działania w tym kierunku
podjęto jednak dopiero po 1963 roku. Utworzenie Parku Narodowego
Tatry Niżne o powierzchni 81 095 ha z pasmem ochronnym 123
990 ha nastąpiło w 1978 roku. Po dwudziestu latach istnienia parku
przeprowadzono zmiany jego granic. Dziś powierzchnia parku wynosi
72 842 ha, a powierzchnię pasma chronionego stanowią 110 162 ha.
Z dziewięciu parków narodowych Słowacji Park Narodowy Tatry
Niżne należy pod względem powierzchni do największych. Na
obszarze NAPANT-u znajduje się 10 narodowych rezerwatów przyrody,
12 rezerwatów przyrody, 3 tereny chronione, 2 narodowe
zabytki przyrody i 6 zabytków przyrody. Zarząd parku, z siedzibą
w Bańskiej Bystrzycy, systematycznie prowadzi działalność mającą na
celu ochronę przyrody, krajobrazu, fauny i flory, a także surowców
mineralnych, skamielin i drzewostanu.
Nie przez przypadek w znaku parku znajduje się niedźwiedź brunatny
(Ursus arctos), albowiem właśnie on, jeden z największych drapieżników,
często występuje na tych terenach. W ostatnich latach ilość
niedźwiedzi bardzo wzrosła. Z płochliwego zwierzęcia stał się częstym
gościem okolicznych osad. Stosunkowo dość często można spotkać
nawet całe niedźwiedzie rodzinki na spacerze lub w pobliżu górskich
miejscowości, gdzie z apetytem wyjadają resztki ze śmietników
albo karmią się płodami drzewek owocowych. Na terenach wysokogórskich
żyją kozice, wilki, rysie i inne drapieżniki, a także liczne stada
jeleni, sarn i dzików. Tu też można podziwiać majestatyczny lot orłów
lub innych ptaków drapieżnych, przysłuchiwać się tokom głuszców
i śpiewom drozda obrożnego (Turdus torquatus), dzięcioła trójpalcza-
strany 14-15

stego (Picoides tridactylus) oraz włochacza halnego (Prunela collaris).
Zwiastunem wiosny na granitowych grzbietach górskich jest sasanka
biała (Pusatilla alba). Kwitnie tu również powszechnie znana i opiewana
w prozie i poezji szarotka alpejska (Leontopodium alpinum),
goryczka kropkowana (Gentiana punctata) i wiele innych roślin. Na
zboczach dolin i terenach niżej położonych napotykamy zioła lecznicze,
a w runie leśnym maliny, jagody, poziomki, jeżyny i kilka gatunków
grzybów jadalnych.
Odwiedzających Tatry Niżne o którejkolwiek porze roku witają niezniszczona,
przepiękna przyroda, czyste powietrze, odpowiednie
warunki do aktywnego wypoczynku i relaksu. Tereny te oferują możność
poznania piękna tutejszej przyrody, zabytków kultury i historii
oraz ciągle żywego folkloru. Dodatkiem do tego wszystkiego będzie
dobre jedzenie i spokojny sen.
Niezapomniane wrażenia, które stąd zabierzecie, będziecie już
wkrótce chcieli przeżyć ponownie.
W Tatry Niżne można się dostać stosunkowo dobrymi drogami I i II klasy oraz
pociągiem. Do miejscowości znajdujących się poza głównymi drogami oraz
do niektórych rezerwatów przyrody prowadzą dodatkowe drogi III klasy.
W pobliżu pasma Tatr Niżnych znajdują się dwa lotniska czynne przez cały
rok – Sliacz (Sliač), położony niedaleko Bańskiej Bystrzycy, i na północnymwschodzie
Poprad-Tatry.
Wodospad Wajskowski
www.napant.sk, www.airportsliac.sk
TATRY NIŻNE

Przedstawicielstwa Narodowego Centra Turystyki
Słowackiej za granicą
Slovenská agentura pro cestovní ruch
Jilská 16, 110 00 Praha 1, Česká republika
tel.: +420 2 249 46 082, fax: +420 2 249 46 082
e-mail: sacrpraha@seznam.cz
Narodowe Centrum Turystyki Słowackiej
ul. Krakowskie Przedmieście 13 pok.17
00-071 Warszawa, Polska
tel.: +48 22 827 00 09, fax: +48 22 827 00 09
e-mail: sacr@poczta.onet.pl
Slowaaks Verkeersbureau
WTC Amsterdam, Strawinskylaan 623
1077 XX Amsterdam, Nederland
tel.: +31 20 575 2181, fax: +31 20 575 2182
e-mail: info@slowaaks-verkeersbureau.nl
www.slowaaks-verkeersbureau.nl
ëÎÓ‚‡ˆÍÓ ÛÔapple‡‚ÎÂÌË ÔÓ ÚÛappleËÁÏÛ
èÓÒÓθÒÚ‚Ó ëÎÓ‚‡ˆÍÓÈ PÂÒÔÛ·ÎËÍË
ÛÎ. îÛ˜Ë͇ 17/19, 123 056 åÓÒÍ‚‡
teÎ.: 007/095/251-76-31, î‡Íc: 007/095/251-76-45
e-mail: sacrmow@comail.ru
Slowakische Zentrale für Tourismus
Vertretung Österreich
Fillgradergasse 7, 4. Stock
A - 1060 Wien, Österreich
tel.: +43 1 5139569, fax: +43 1 5139763
e-mail: sacr-wien@aon.at
Slowakische Zentrale für Tourismus
Vertretung Deutschland
Zimmerstrasse 27, 10969 Berlin, Deutschland
tel.: +49 30 25 94 26 40, fax: +49 30 25 94 26 41
e-mail: sacr-berlin@botschaft-slowakei.de
e-mail: tourismus@botschaft-slowakei.de
© Narodowe Centrum Turystyki Słowackiej
Slovenská agentúra pre cestovný ruch
Nám. Ľ. Štúra 1, P. O. Box 35
974 05 Banská Bystrica, Slovenská republika
tel.: +421 48 413 61 46-8, fax: +421 48 413 61 49
e-mail: sacr@sacr.sk, www.slovakiatourism.sk
Przedstawicielstwo w Bratysławie
Záhradnícka 153, P. O. Box 97
820 05 Bratislava 25, Slovenská republika
tel.: +421 2 507 00 801, fax: +421 2 555 71 649
e-mail: sacrba@sacr.sk, www.slovakiatourism.sk
Rada redakcyjna:
Roman Žatko (Przewodniczący)
Kamila Hanáková
Daniel Kollár
Viera Dvořáková
Gabriela Užovičová
Robert Bunča
Redaktor naczelny:
Bedrich Schreiber
Autorzy zdjęć:
M. Barlok, K. Demuth, M. Eliáš, A. Jiroušek,
L. Khandl, Z. Vlach, A. Vojček
Opracowanie graficzne:
REMARK/CMA s.r.o.
Rozmarínová 31, 821 04 Bratislava
tel.: +421 2 434 153 60-62, fax: +421 2 434 153 59
www.remark.sk
Tłumaczenie:
Grażyna Lašček
Na stronie tytułowej:
U źródła rzeki Hron
Ministerstwo Gospodarki RS
Organ zarządzający sektorowym
programem operacyjnym
Przemysł i usługi
Mierová 19, 827 15 Bratislava
Slovenská republika (Republika Słowacka)
e-mail: soper@economy.gov.sk
www.economy.gov.sk
Publikacja została wydana z współudziałem Unii Europejskiej