Ан Агнуурын Тухай Монгол Улсын Хуулийн ... - RarePlanet
Ан Агнуурын Тухай Монгол Улсын Хуулийн ... - RarePlanet
Ан Агнуурын Тухай Монгол Улсын Хуулийн ... - RarePlanet
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
<strong>Ан</strong> <strong>Агнуурын</strong> <strong>Тухай</strong> <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> Хэрэгжилт-Ахуйн<br />
Зориулалтын Зөвшөөрөл<br />
Чойбалсан хот, Дорнод<br />
2009<br />
1
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Гарчиг<br />
УУЛЗАЛТ ЯРИЛЦЛАГЫН ҮР ДҮН …..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..……..…..…..3<br />
ХӨТӨЛБӨР …..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…....…..…....…….….....4<br />
ОРОЛЦОГЧДЫН ЖАГСААЛТ …..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..…..……..…….…..5<br />
ИЛТГЭЛ: УУЛЗАЛТ ЯРИЛЦЛАГЫН ТАЛААРХИ ТАНИЛЦУУЛГА ………………………..6<br />
ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ I: <strong>Ан</strong> <strong>Агнуурын</strong> <strong>Тухай</strong> <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> Хэрэгжилт ……………....11<br />
А. Ахуйн Зориулалтын <strong>Ан</strong>гийн Хуваарь-Аймаг ба Сумаар, Тавигдах Шаардлага………….….11<br />
Б. Хуваарилалт нь Орон Нутагт Хэр Бодит Байгаа Эсэх, Санал Бодол…………………....…11<br />
В. Сумаас Иргэдэд Хэрхэн Хуваарилагдаж Байгаа Эсэх/Иргэд Зөвшөөрлийг Авдаг Эсэх….…13<br />
ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ II: Ахуйн Зориулалттай <strong>Ан</strong>гийн Зөвшөөрлийг Хуваарилсан Байдал, Түүнд<br />
Хэрхэн Мониторинг Хийх, Хууль бус Агналт, Тэдгээрийн Илрүүлэлт<br />
(2007-2009) …………………………………………………………………16<br />
ИЛТГЭЛ: УЛААНБААТАР Хотын Захууд дахь Зэрлэг Амьтдын Талаархи Хууль бус<br />
Худалдааны Судалгаанаас-Н. Одончимэг ……………………………..…17<br />
ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ III: Зэрлэг Амьтад, Тэдгээрийн Эд Эрхтэн, Бүтээгдэхүүний Хууль бус<br />
Худалдааны Судалгааг Чойбалсан Хотод Зохион Байгуулах <strong>Тухай</strong> ……20<br />
ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ IV: Идэвхтэн Байгаль Хамгаалагчдын Эргүүл Хяналт Шалгалтын Хуудас,<br />
Түүний Хөтлөлтийн Байдал …………………………………………..……21<br />
ДҮГНЭЛТ …………………………………………………………………………………………...22<br />
2
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Уулзалт Ярилцлагын Үр Дүн<br />
“Дорнодын Бахархал Аян”-ы хүрээнд зохион байгуулах үйл ажиллагааны нэг <strong>Ан</strong> <strong>Агнуурын</strong> <strong>Тухай</strong><br />
<strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> Хэрэгжилт-Ахуйн Зориулалтын Зөвшөөрлийн талаар хэлэлцэх<br />
уулзалтыг 3 удаа зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Энэ удаагийн уулзалт ярилцлага нь илүү<br />
ерөнхий бөгөөд <strong>Ан</strong> агнуурын тухай <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> хуулийг ойлгох, өнөөгийн хэрэгжилт болон<br />
хөдөө орон нутаг дахь ахуйн зориулалттай зөвшөөрлийг тодруулах гэх мэт байлаа. Дараа<br />
дараагийн уулзалтуудаараа нарийвчлан тодорхой асуудлуудыг шийдэх зорилготой юм. Энэ нь<br />
Бахархалын Аяны зорилгод дөхөх нэг алхам гэж үзэж байна.<br />
2009 оны 12р сарын 2нд тус уулзалтыг Чойбалсан хотод зохион байгуулж орон нутгийн байгаль<br />
орчны байгууллагуудын голлох мэргэжилтэнгүүд оролцсон бөгөөд бидний уулзалт ихээхэн ач<br />
холбогдол өгөх юм.<br />
Түнш байгууллагууд: Дорнод аймгийн Байгаль Орчин Аялал Жуулчлалын Газар (БОАЖГ), <strong>Улсын</strong> Тусгай<br />
Хамгаалалтай Газруудын Дорнодын Хамгаалалтын Захиргаа (УТХГНДХЗ), Аймгийн Мэргэжлийн<br />
Хяналтын Газар (МХГ), Байгаль Орчин, Уул уурхайн хэлтэс, Дорнод <strong>Монгол</strong>ын Нутгийн Иргэдийн<br />
Байгаль Хамгаалах Холбоо (ДМНИБХХ) байгууллагуудаас нийт 7 эрэгтэй, 5 эмэгтэй ажилчид байлаа.<br />
Уулзалтын зорилго нь ‘’<strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> Хэрэгжилт-Ахуйн Зориулалтын Зөвшөөрлийн<br />
орон нутаг дахь бодит механизм хэрхэн байдаг’’ талаар ярилцлага хийх байлаа.<br />
Зорилтууд ба үйл ажиллагаа<br />
<strong>Ан</strong> агнуурын тухай <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> хэрэгжилт<br />
- Хуваарилалт нь орон нутагт хэр бодит байгаа эсэх, санал бодол<br />
- Сумаас иргэдэд хэрхэн хуваарилагдаж байгаа эсэх/Иргэд зөвшөөрлийг авдаг эсэх<br />
- Ахуйн Зориулалтын ангийн хуваарь-Аймаг ба сумаар, тавигдах шаардлага<br />
Суурь Мэдээлэл ба Судалгаа-Мониторинг<br />
- Ахуйн зөвшөөрлийг хуваарилсан байдал, түүнд хэрхэн мониторинг хийх (2007-2009)<br />
- Аймаг сумын хэмжээнд хууль бус агналт, тэдгээрийн илрүүлэлт (2007-2009)<br />
Бахархалын Аяны хүрээнд<br />
- Түлхүүр санаа болон уриалгын (лого) санал асуулга<br />
- Ажлын төлөвлөгөө-д нэмэх санал<br />
Зэрэг асуудлуудыг шийдэхээр орон нутагт ажиллаа. Бидний уулзалт ярилцлагаас 7 чиглэлийн асуудал<br />
хөндөгдөж байгаа бөгөөд дээрхи асуудлуудын талаар нарийн ажиллах буюу дараагийн уулзалт<br />
ярилцлагаар ямар нэгэн байдлаар өөрчлөлт гарах байх гэж үзэж байна.<br />
3
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Хөтөлбөр<br />
Хугацаа Үйл ажиллагаа Хариуцах эзэн<br />
9:00-9:15<br />
Уулзалт ярилцлагын талаархи оршил ба<br />
танилцуулга<br />
С. Болорцэцэг, хүн бүр<br />
9:15-9:45 Дорнодын Бахархал-Аяны танилцуулга С. Болорцэцэг<br />
<strong>Ан</strong> агнуурын тухай <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> хэрэгжилт-Хэлэлцүүлэг<br />
Ахуйн Зориулалтын ангийн хуваарь-Аймаг ба<br />
сумаар, тавигдах шаардлага<br />
9:45-10:45<br />
Хуваарилалт нь орон нутагт хэр бодит байгаа эсэх,<br />
санал бодол<br />
Н. Одончимэг<br />
Сумаас иргэдэд хэрхэн хуваарилагдаж байгаа<br />
эсэх/Иргэд зөвшөөрлийг авдаг эсэх<br />
10:45-11:00 Цайны цаг/мэдээ материал бэлдэх<br />
Суурь Мэдээлэл ба Судалгаа-Мониторинг<br />
11:00-11:20<br />
11:20-11:40<br />
11:40-12:00<br />
Ахуйн зөвшөөрлийг хуваарилсан байдал, түүнд<br />
хэрхэн мониторинг хийх (2007-2009)<br />
Аймаг сумын хэмжээнд хууль бус агналт,<br />
тэдгээрийн илрүүлэлт (2007-2009)<br />
Судалгаа мониторинг танилцуулах ба хэлэлцэх<br />
УБ хотын захууд дахь Зэрлэг амьтдын талаархи<br />
Хууль бус худалдааны судалгаанаас<br />
Хэлэлцүүлэг: Зэрлэг амьтан, тэдгээрийн эд эрхтэн,<br />
бүтээгдэхүүний хууль бус худалдааны судалгааг<br />
Чойбалсан хотод зохион байгуулах тухай<br />
Идэвхтэн байгаль хамгаалагчдын эргүүл хяналт<br />
шалгалтын хуудас, түүний хөтлөлтийн байдал<br />
С. Болорцэцэг<br />
Н. Одончимэг<br />
Н. Одончимэг<br />
С. Болорцэцэг<br />
12:00-12:30 Дорнодын Бахархал-Аяны талаархи санал асуулга<br />
12:30-12:45 Уулзалтын талаархи санал асуулга<br />
13:00 Үдийн хоол-Болор ресторан<br />
4
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Оролцогчдын жагсаалт<br />
№ Нэр Хариуцах ажил Байгууллагууд<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
Ш. Цэрэнбалтав<br />
х.Мөнхсайхан<br />
Х. Дашдорж Захирал<br />
х.Уртнасан<br />
Зэрлэг амьтад, хууль эрх зүй<br />
хариуцсан мэргэжилтэн<br />
Ойн мэргэжилтэн<br />
Сургалт сурталчилгаа,<br />
Газрын мэргэжилтэн<br />
Аймгийн Байгаль Орчин Аялал<br />
жуулчлалын Газар (БОАЖГ)<br />
Аймгийн Байгаль Орчин Аялал<br />
жуулчлалын Газар (БОАЖГ)<br />
УТХГН‐ын Дорнод Хамгаалалтын<br />
Захиргаа (УТХГНДХЗ)<br />
УТХГН‐ын Дорнод Хамгаалалтын<br />
Захиргаа (УТХГНДХЗ)<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
Д. Дагвасүрэн Захирал<br />
Б. Амар Байгаль хамгаалагч<br />
н.Үнэнбат<br />
С. Сувдаа<br />
Захирал<br />
Байгаль Орчны <strong>Улсын</strong><br />
Хяналтын Байцаагч<br />
Х. Эрдэнэбаяр Идэвхтэн байгаль хамгаалагч<br />
Б. Батмөнх Байгаль хамгаалагч<br />
Н. Одончимэг<br />
С. Болорцэцэг<br />
Зэрлэг Амьтдын Хууль бус<br />
Худалдаа Төслийн<br />
мэргэжилтэн<br />
Бахархалын аяны<br />
зохицуулагч<br />
Дорнод <strong>Монгол</strong>ын Нутгийн Иргэдийн<br />
Байгаль Хамгаалах Холбоо (EMCCA)<br />
УТХГН‐ын Дорнод Хамгаалалтын<br />
Захиргаа (УТХГНДХЗ)<br />
Нөмрөгийн Дархан Цаазат Газрын<br />
Хамгаалалтын Захиргаа<br />
Аймгийн Мэргэжлийн Хяналтын Газар<br />
(МХГ)<br />
Дорнод <strong>Монгол</strong>ын Нутгийн Иргэдийн<br />
Байгаль Хамгаалах Холбоо (EMCCA)<br />
Аймгийн Байгаль Орчин Аялал<br />
жуулчлалын Газар (БОАЖГ)<br />
Зэрлэг Амьтдыг Хамгаалах Нийгэмлэг<br />
(WCS) –ийн <strong>Монгол</strong> дахь<br />
Хөтөлбөрийн Газар<br />
Зэрлэг Амьтдыг Хамгаалах Нийгэмлэг<br />
(WCS) –ийн <strong>Монгол</strong> дахь<br />
Хөтөлбөрийн Газар<br />
Оролцогчдын тоо/хүйс Эрэгтэй: 7<br />
Эмэгтэй: 5<br />
5
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Уулзалт ярилцлагын талаархи оршил ба танилцуулга<br />
С. Болорцэцэг<br />
6
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
7
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
8
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
9
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
10
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Хэлэлцүүлэг I: <strong>Ан</strong> <strong>Агнуурын</strong> тухай <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> Хэрэгжилт<br />
Ш. Цэрэнбалтав (БОАЖГ), Б. Амар (ДУТХГХЗ), Д. Дагвасүрэн (ДМНИБХХ), С. Мөнхсайхан<br />
(БОАЖГ) нар<br />
А. Ахуйн Зориулалтын <strong>Ан</strong>гийн Хуваарь-Аймаг ба Сумаар Тавигдах Шаардлага<br />
<strong>Ан</strong> агнуурын <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> <strong>Хуулийн</strong> дагуу 1997 îíä ¿éëäâýðëýëèéí çîðèóëàëòààð<br />
õàìãèéí ñ¿¿ëä цагаан çýýðийг àãíàñàí. Ò¿¿íýýñ õîéø ¿éëäâýðëýëèéí çîðèóëàëòààð àãíàõûã<br />
õîðèãëîж ахуйн зориулалтаар 12.000₮ төлж иргэн агнах эрхтэй болсон. Ýíý íü øàëòãààí нь<br />
¿éëäâýðëýëòèéí çîðèóëàëòààð öàãààí çýýð àãíàõ àæ àõóé íýãæ, байгууллагад ашиггүй<br />
áîëñîí. Учир нь 12000 òºãðºãºº òºëººä äàðàà íü çàõ çýýë äýýð áîðëóóëíà ãýõýýð ÿìàð÷ à÷<br />
õîëáîãäîëã¿é áîëæ áàéãàà юм. Õàðèí àõóéí çîðèóëàëòаар агнах нь жилд аймгийн хэмжээнд<br />
500-1000 îð÷èì байдаг бөгөөд Байгаль Орчин Аялал Жуулчлалын Яàì (БОАЖ)-ñ áàòëàгдæ<br />
аймагт ирдэг. Аймагт ирсэн ахуйн зориулалтын ангийн зөвшөөрлийг Орон нутгийн Байгаль<br />
Орчин Аялал Жуулчлалын Газар (БОАЖГ) болон Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдын хурлаар<br />
сумдуудад хувиарлах шийдвэрийг 8-р сарын сүүлээр гаргадаг. Үүний дараагаар сумдын засаг<br />
нар хувиарлагдсан ахуйн зориулалтын зөвшөөрлийг сумдын Байгаль Орчны Хяналтын <strong>Улсын</strong><br />
Байцаагчдаар (БОУХБ) дамжуулан тухайн амьтдын агнах, барих хугааны үеэр иргэдэд<br />
худалдаалах ёстой. Гэхдээ ангийн улирал дууссаны дараагаар ч ахуйн зориулалттай ангийн<br />
зөвшөөрөл нь зарагдаагүй үлдсэн байдаг.<br />
Б. Хуваарилалт нь Орон Нутагт Хэр Бодит Байгаа Эсэх, Санал Бодол<br />
Аõóéí çîðèóëàëòààð агнах ангийн çºâøººðөл нь õóóëèéí äàãóó зарагдах, иргэдийн<br />
гарт очих нь бодит биш байна. Учир нь малчин, орон нутгийн иргэд нь төдийлөн худалдан авах<br />
чадвар муу учираас төдийлөн авах нь бага байдаг нь амжиргааны асуудалтай холбоотой.<br />
Иймээс, иргэд сониролын дагуу цөөн цагаан зээрийг агнах боловч орон нутагт хулгайгаар агнах<br />
нь түгээмэл болж байна. Учир нь томоохон газар нутагт эргүүл хийх байгаль хамгаалагчдын тоо<br />
11
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
бага, иргэдийн гар дээрхи бэлэн мөнгө байхгүй байх зэрэгтэй холбоотой. Мөн малтай учираас<br />
малруугаа анхааралаа хандуулах (нэг ямаа/хонь 20-25,000) тул цаг зав, унаа, түлш зарцуулан<br />
агнах нь худалдан авах нэг л ахуйн зөвшөөөрлийн үнээс хэт давах зардал байгаа тул агнах нь<br />
ховор болж байна. Үүнээс улбаатайгаар хууль бус гэх нэрийн доор ахуйн зөвшөөрлийг худалдан<br />
авахгүйгээр <strong>Ан</strong> <strong>Агнуурын</strong> <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> Хуулийг зөрчин ан амьтдыг агнах асуудал гарч ирж<br />
байна.<br />
Биологийн Төрөл Зүйл төслийн хүрээнд (2003) Хууль ангийн талаархи судалгааг<br />
Чойбалсан хотод хийсэн мэдээлэл байдаг, үүнд òîäîðõîé õýìæýýíèé ÷åíæ¿¿äýä òàíäàëò хийж<br />
хэчнээн тарвага, цагаан зээр худалдаалдаг болох талаар судалгаа хийхэд жилдээ цàãààí çýýðèéí<br />
õóóëü áóñ õóëãàéí àí 20-30000 áàéäàã ãýæ ãàðñàí. Үүнийг õÿíàж үзье гэвэл БАУХБàéöààã÷,<br />
Áàéãàëü õàìãààëàã÷ нар жилд 200 орчим öàãààí çýýð õóóðàн авч байдаг гэсэн тооцоо байна.<br />
Эöñèéí ¿ð ä¿íд нэг цагаан зээрт 25000 төгрөгний òîðãууëь тавихад 100% íºõºí òºëáºð<br />
àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéдаг. Учир нь таних танил, албан байгууллагын эрх ашиг, ажлын байраар<br />
далимдуулах, төлөх төлбөр мөнгө байхгүй зэрэгтэй холбоотой байдаг. <strong>Хуулийн</strong> дагуу бол<br />
Öàãààí çýýðийн Экологи Эдийн Засгийн Үнэлгээ нь 80-100.000 òºãðºã байдаг. Нийт 200í<br />
Öàãààí çýýð 200 ãààä ñàÿ áîëæ áàéдаг. Иймээс цааш нь эрүү үүсгэсэн зүйл байдаггүй учир<br />
хууль бус анчидтай тэмцэх арга мухарддаг. Сүүлийн 5 жил эрүү үүсгэсэн асуудал байдаггүй,<br />
энэ нь хариуцлага хүлээх асуудал суларч цаашид нийгэмд үл оошоох үзэгдэл болж, зэрлэг<br />
амьтдын үнэ цэнэ гэдэг зүйл байхгүй болж байна.<br />
Ýíý æèëèéí ñóäаëãààãààð àâààä ¿çýõýä õóëãàéí àí харьцангүй ãàéã¿é болж байна.<br />
Ýíý íü гахайн ханиад гэх ºâ÷èí ãàðñàíòàé õîëáîãäîîä àéë ãýð áîëîí àéìàã ñóìäàä<br />
ºíäºðæ¿¿ëñýí áýëýí áàéäàë çàрëàсантай холбоотой гэж бодож байна. Гэсэн ч îäîîãèéí<br />
áàéäëààð 100 ãàðóé цагаан зээрийн мах хяналт, шалгалтаар илэрүүлэн хураан аваад áàéíà.<br />
Ãýõäýý ýíý ºðãºí óóäàì ãàçàð íóòàã äýýð áàéãàëü õàìãààëàã÷èä 100% îëæ èëð¿¿ëíý ãýæ<br />
байдаггүй. Хóóëü áóñ àãíàëòûí ýð÷èìòýé ¿å íü 10 ñàðààñ эхлээд 12 сарыг äóóñòàë ÿâàãääàã нь<br />
àí агнуурын 90 ãàðóé % íü явагддаг гэж үздэг. Энэ нь хүйтний улиралтай холбогдон махыг<br />
ихээр нөөцлөх болмжийг бий болгодог.<br />
Хууль бусаар ан эрхлэх байгууллага, хувь хүн:<br />
1. Орон нутгийн зàì тээврийн дагуух öàéíû/õîîëíû ãàçàð (иргэд)<br />
2. Оþóòíóóä<br />
3. Чойбалсангийн иргэд<br />
4. Аж ахуйн нэгж байгууллагууд<br />
5. Хилийн цэргийн анги<br />
12
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
В. Сумаас Иргэдэд Хэрхэн Хуваарилагдаж Байгаа Эсэх/Иргэд Зөвшөөрлийг Авдаг Эсэх<br />
Х. Дашдорж (ДУТХГХЗ), Б. Амар (ДУТХГХЗ), С. Сувд (АМХГ) нар<br />
Жирийн мачин, иргэдийн ан агнах ахуйн зориулалтын зөвшөөрлийг<br />
худалдан авах нь бага байдаг. Хил хамгаалах цэргийн ангиудын дарга нар<br />
улсаас олгогдох цэргүүдийн хүнсний төсөвийн мөнгийг хэмнэн цагаан<br />
зээрийг агнах нь элбэг болж байна.<br />
Цýðãèéí àíãèóä 100 Öàãààí çýýð àãíàÿ ãýæ çºâøººðºë àâààä ÿã<br />
àãíàõààðàà 1000 áîëãîæ àãíàäàã байна. <strong>Ан</strong> агнуурын хуулийн дагуу<br />
ахуйн зориулалтаар агнах эрхийн бичиг нь үндсэндээ эргээд бөөнөөр нь<br />
олгох үйлдвэрийн зориулалтын агнах хэлбэрлүү шилжиж байгаа юм.<br />
Х. Дашдорж ДУТХГХЗахиргааны<br />
захирал<br />
Öýðãèéí àíãèä î÷îîä øàëãàлт хийх гэхээр øàëãóóëäã¿é. Õàìãèéí ãîë íü сумдын äàðãà<br />
нар öýðãèéí àíãèéã ãóéæ Öàãààí çýýðèéí ахуйн çºâøººðëийг ºãæ áàéãàà нь ñóìûí òºñºâийн<br />
хэсэгхэн хувийг бүрдүүлэх зорилготой байдаг. Цэргийн ангиуд нь 10 îòðÿäóóäтай тэдэндээ<br />
зөвшөөрлөө тараан өгдөг.<br />
Учир нь сумын төсөвийг бүрдүүлэхээр Сумдын байцаагч нар ахуйн зөвшөөрлийг<br />
худалдаалахаар иргэдээс, цэргийн ангиас гуйж өгдөг болж байна. Энэ нь эргээд байцаагч,<br />
байгаль хамгааагч нар шалгах гэхээр хориотой бүс учир оруулдаггүй байна. Хуулиндаа Сумаас<br />
олгогдсон ангийн зөвшөөрлийг худалдаалахдаа хориотой бүсэд ан хийж болохгүй учир<br />
олгодогүй байна. Иймээс анх ангийн зөвшөөрлийг худалдаалахдаа цэргийн ангиудад олгох нь<br />
эргээд шалгахад төвөг учруулдаг байна. Хуучин Байгаль Орчны Сайд-ын (БОС) 1996 оны<br />
тушаалд “Хилийн цэрэг, заставын дарга нь байгаль хамгааагчын үүргийг гүйцэтгэх эрхтэйтэйгээр<br />
30% хүртэлх нэмэгдэл цалин авдаг байсан”. Энэ тушаал байхгүй болохоор одоо хориотой бүсэд<br />
нэвтрүүлэхгүй байна. Сумын засаг дарга нар үндсэндээ буруу үйл ажиллагааг өөрсдөө<br />
мэдэхгүйгээр дэмжиж ахуйн зөвшөөрлөө хурдан зарж борлуулахаар цэргийн ангиудад өгчөөд<br />
эргээд хяналт шалгалтаа хийж чаддагүй байна. Мөн ийм асуудал гарвал ирэх жил цэргийн<br />
ангиудад ахуйн зориулалтын зөвшөөрлийг олгохгүй байж болох талтай ч яг цэргийн ангийхны<br />
хууль бус үйл ажиллагааг хийж байгаатай таарч байгаагүй болохоор баримт нотолгоо байхгүй<br />
байдаг. Зарим тохиолдолд таарсан ч сумын байцаагч танидаг тул харсан ч хараагүй мэт өнгөрөх<br />
асуудал байдаг.<br />
13
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Асуулт Хариулт:<br />
Îäîí÷èìýã (WCS, <strong>Монгол</strong> дахь Хөтөлбөрийн Газар)<br />
Òýãýõýýð òà íàð öýðãèéí àíãèä íýã ÷ çºâøººðºë ºãºõã¿éãýý𠺺ðñ人 àãíààä öýðãèéí àíãèä<br />
àâàà÷èæ 12.000ð çàðæ áîëîдог уу?<br />
- Цэргийн ангиуд авдаггүй. Учир нь тэд өөрсдөө хэтрүүлэн агнах нь сонирхолтой байдаг.<br />
Òýãýõýýð энэ талын асуудлыг хөндөн Орон нутгийн байгууллагууд нь Хил хамгаалаж буй<br />
цэргийн ангиудтай уулзалт ярилцлага хийж үзсэн үү?<br />
- Үгүй<br />
Яагаад заавал цэргийн ангид ахуйн зориулалтын зөвшөөрлийг олгож байгаа юм бэ?<br />
- Нэг: Энэ нь цэргийн ангид ажиллаж байгаа албан хаагчид нь бүгд авна гээд гарын үсэг<br />
болон материалаа бүрдүүлээд ирдэг. Иймээс иргэн хүний хувиар ханддаг<br />
- Хоёр: Сумын төсөвийг бүрдүүлэг нэрээр зөвшөөрлийг ангийн хугацаанд нь дуусгах<br />
зорилгоор хэн дуртай байгаад нь өгдөг<br />
Хэрэвээ тус оны ангийн хугацаа дуусч байгаа тохиолдолд ахуйн зориулалттай ангийн<br />
зөвшөөрөл нь зараж дуусаагүй тохиолдолд, (иргэд авахгүй байх зэрэг) хөрш сумандаа<br />
шилжүүлэх асуудал байдаг уу?<br />
- Ийм асуудал байдаггүй, яагаад гэвэл сумын төсөв бүрдүүлдэг учираас, иймээс тухайн<br />
оны ангийн зөвшөөрлийг заавал зарах асуудал гардаг.<br />
Õóóëü З¿éí Дîòîîä Хýðãèéí Яàì, Õèë Хамгаалах Ерөнхий Газар, Áàéãàëü Оð÷íû Аялал<br />
Жуулчлалын Яàìдуудын эрх бүхий албан хаагчидтай хамтарсан уулзалт хийж энэ àñóóäëààð<br />
ÿðèëöах хэрэгтэй юм байна. Хориотой бүсэд ан хийхгүй ангийн зөвшөөрлөө өгөхдөө сумаас<br />
газрыг нь тогтоон Сумын байцаагч нь даган очиж шалгах ёстой гэтэл өнөөдөр хэрэгжихгүй<br />
байна. Отрядууд нь заставдаа тарааж өгдөг<br />
иймээс энэ асуудлын талаар Аймгийн<br />
мэргэжлийн хяналтын газар нь Хил хамгаалах<br />
ерөнхий газар болон БОАЖЯамныхантай<br />
харилцан ярих нь зүйтэй бөгөөд хил<br />
хамгаалагчдыг байгаль хамгаалах чиглэлээр<br />
сургах хэрэгтэй.<br />
Санал 1:<br />
Аõóéí çîðèóëàëòûí зөвшөөрлийн талаар<br />
èðãýäýýñ ºìíºõ æèë íü çàõèàëãà àâààä, òîî<br />
14
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
áàðèìòàà ãàðãààä холбогдох газаруудад нь нэгтгэн хүргүүлэх мөн 12.000 төгрөг учир èðãýí<br />
çàõèàëãà õèéõ íü õ¿íäðýëòýé áîëîмæã¿é áîë÷èõäîã. Ìàë÷èä ìàëàà õàðèóëæ явахдаа л<br />
цагаан зээрийг çºâøººðºëòýé ч çºâøººðºëã¿é ч õî¸ð ãóðâûã àãíà÷èõäàã.<br />
Иймээс яг ан хийдэг иргэд, байгууллагуудатд хүрч үйлчлэх зорилгоор олон нийтийн хэвлэл<br />
мэдээллээр дамжуулан ан хийх тоог авах асуудал гарч байна. Үүний зэрэгцээгээр <strong>Ан</strong> агнуурын<br />
хууль, Тусгай Хамгаалалттай Газрын тухай <strong>Монгол</strong> <strong>Улсын</strong> Хуулиудыг сайн сурталчилан хууль<br />
бус гэдэг нэр томъёо, торгууль, шийтгэлийн талаар ч сайн ухуулан сурталчилах хэрэгтэй байна.<br />
Орон Нутгийн Байгууллагуудын Хяналт Шалгалт: УТХГ-ын Дорнод Хамгаалалтын Захиргаа<br />
Öàãààí çýýðèéí ñóäàëãààã ñàéí õèéõã¿é áîë æèëäýý 100í Øàðàã÷èí òºëëºõºä õýä íü<br />
ÿã àìüäðààä õýä íü õîðãîäîæ áàéíà ãýäýã äýýð ÿìàð÷ òîî áàðèìт áàéõã¿é. <strong>Монгол</strong>ын<br />
Шинжлэх Ухааны Академи нь 11сараас эхлээд тууртан амьтдын тооллого судалгааг хийж эхлээд<br />
байгаа учир хамгийн сүүлийн үеийн тоо мэдээтэй болох юм.<br />
Õóëãàéí àí áîë èõ áàéãàà ãýõäýý èëýð÷ áàéãàà íü áàãà юм. ßàãààä ãýõýýð øàëãààä<br />
ÿâàõààð áåíçèí õ¿ðäã¿é. Ìàíàéõ ãýõýä жилдээ 460.000 òºгðºãíèé түлш õýðýãëýõ ýðõòýé.<br />
¯¿íèéõýý òàë õóâèéã íü áàéãàëü õàìãààëàã÷èäàä ºãäºã. Нэг байгаль хамгаалагч нь сард<br />
20,000 ний түлш хэрэглэх эрхтэй байдагч газар нутгийн хувьд томоохон учир түлшний хүрэлцээ<br />
муу байдаг.<br />
Иймээс: Öàãààí çýýðýý õàìãààëúÿ ãýâýë<br />
1. Эргүүл хийх тºñºâ ñàíõ¿¿ã íýìýãä¿¿ëýõ<br />
2. Уõàìñàðò íºëººëºõ óõóóëãà ñóðòàë÷èëãàà õèéõ<br />
Мөн Тóñãàé Хàìãààëàëòòàé Гàçðûíõàà õèëèéí çààã мэдэгдэхгүй болж байна учир нь<br />
самбар нь хуучирсан байдаг. Òîñîí Хóëñтàéí áàéãàëèéí íººö ãàçàð õààíààñ õààíà<br />
õ¿ðäýãèéã ìýäýõã¿é байх нь орон нутгийн иргэдэд мөн тодорхой бус байдаг.<br />
Н. Одончимэг (WCS, <strong>Монгол</strong> дахь Хөтөлбөрийн Газар)<br />
Мөн WCS, <strong>Монгол</strong>ь дахь Хөтөлбөрийн Газарын зүгээс өнгөрсөн 3 жилийн хугацаанд Хил<br />
Хамгаалах Ерөнхий Газартай хамтран Нөмрөгийн Дархан Цаазат газрын орчимын цэргийн<br />
ангийхан байгаль орчны талаархи сургалтууд удаа дараа хийж байгаа. Энэ сургалтын хүрээнд<br />
байгаль хамгаалах хичээлүүдийг бэлэн болгосон. Мөн цаашид цэргийн анги, хил хамгаалах<br />
байгууллагуудтай хамтрах ажиллагаагаа гүнзгийрүүлэх байх гэж бодож байна.<br />
15
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Хэлэлцүүлэг II: Ахуйн Зөвшөөрлийг Хуваарилсан Байдал,<br />
Түүнд Хэрхэн Мониторинг Хийх, Хууль бус Агналт, Тэдгээрийн Илрүүлэлт<br />
(2007-2009)<br />
2005-2008 îíû õîîðîíä Äîðíîä àéìàãò 2500-3000 Öàãààí зээрийг агнах ахуйн çºâøººðºë олгож<br />
áàéñàí. Тус оны байдлаар 500 áîëãîí бууруулсан. Áèä цагаан çýýðèéí тоо толгойн íººöөд ¿íäýñëýí<br />
500 ãýæ òîîã ãàðãàсан. Èíãýýä òîîãîî ãàðãàõààð òóõàéí æèëä ãàðãàñàí ýíý ëèöåíç íü áîðëîãääîãã¿é,<br />
ýíý íü àéìãèéí òºñºâò ìóóãààð íºëººëäºã ч энэ нь аймгийн Татварын Аëáàòàé мөн õîëáîîòîé<br />
áàéäàã.<br />
УТХГ-ын Дорнод Хамгаалалтын Захиргаа, БОАЖ-ын Газарын мэргэжилтнүүд сүүлийн 5 жилийн<br />
ангийн квот болон сумдаар хувиарлагдсан байдал, хууль бус ангийн тоо, зэрэг баримтад тулгуурлан<br />
мэдээллийн сан бүрдүүлэх зорилгоор ажиллаж байна.<br />
Хариуцах эзэн: Уртнасан, Бат-Дорж (УТХГ-ын Дорнод Хамгаалалтын Захиргаа), Цэрэнбалтав<br />
(БОАЖ-ын Газар)<br />
Хугацаа: 12 сарын 30, 2009<br />
Мэдээллийг цэгцлэн, дүгнэх: С. Болорцэцэг (WCS, <strong>Монгол</strong> дахь Хөтөлбөрийн Газар)<br />
16
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Аймаг Сум Баг Он<br />
<strong>Ан</strong>гийн<br />
квот<br />
(сумаар)<br />
<strong>Ан</strong>гийн<br />
квот<br />
(аймгаар)<br />
Дорнод Баянтүмэн 2005 100<br />
Дорнод Хөлөн буйр 2005 200<br />
Дорнод Матад 2005 150<br />
Дорнод Цагаан овоо 2005 150<br />
хэнтий Норовлин 2005 ?<br />
хэнтий Баяновоо 2005 ?<br />
Сүхбаатар Сүхбаатар 2005 150<br />
Сүхбаатар Эрдэнэцагаан 2005 190<br />
Дорнод Баянтүмэн 2006 100<br />
Дорнод Хөлөн буйр 2006 150<br />
Дорнод Матад 2006 100<br />
Дорнод Цагаан овоо 2006 150<br />
хэнтий Норовлин 2006 ?<br />
хэнтий Баяновоо 2006 ?<br />
Сүхбаатар Сүхбаатар 2006 ?<br />
Сүхбаатар Эрдэнэцагаан 2006 0<br />
Дорнод Баянтүмэн 2007 140<br />
Дорнод Хөлөн буйр 2007 100<br />
Дорнод Матад 2007 400<br />
Дорнод Цагаан овоо 2007 100<br />
хэнтий Норовлин 2007 70<br />
хэнтий Баяновоо 2007 150<br />
Сүхбаатар Сүхбаатар 2007 0<br />
Дорнод Баянтүмэн 2008 30<br />
Дорнод Хөлөн буйр 2008 20<br />
Дорнод Матад 2008 30<br />
Дорнод Цагаан овоо 2008 0<br />
хэнтий Норовлин 2008 20<br />
хэнтий Баяновоо 2008 30<br />
Сүхбаатар Сүхбаатар 2008 0<br />
Сүхбаатар Эрдэнэцагаан 2008 0<br />
Дорнод Хөлөн буйр 2009 20 240?<br />
600<br />
340<br />
500<br />
740<br />
80?<br />
30<br />
17
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Дорнод Матад 2009 50<br />
Дорнод Цагаан овоо 2009 0<br />
Дорнод Баянтүмэн 2009 20<br />
Дорнод<br />
Чулуун<br />
хороот 2009 30<br />
Дорнод Чойбалсан 2009 100<br />
Дорнод Баяндун 2009 20<br />
хэнтий Норовлин 2009 40<br />
хэнтий Баяновоо 2009 0<br />
Сүхбаатар Сүхбаатар 2009 20<br />
40<br />
18
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
УЛААНБААТАР Хотын Захууд дахь Зэрлэг Амьтдын Талаархи<br />
Хууль бус Худалдааны Судалгаанаас<br />
Н. Одончимэг<br />
19
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
20
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
21
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Хэлэлцүүлэг III: Зэрлэг Амьтан, Тэдгээрийн Эд Эрхтэн, Бүтээгдэхүүний Хууль бус Худалдааны<br />
Судалгааг Чойбалсан Хотод Зохион Байгуулах <strong>Тухай</strong><br />
Хэлэлцүүлэгээр бид орон нутгийн шуудан хэзээ ирдэг, мөн аль сумаас хамгийн их мах, зэрлэг<br />
амьтдын эд эрхтэн орж ирдэг болох талаар ярилцсан. Уулзалт ярилцлагаас нэг хоногийн өмнө Чойбалсан<br />
хотын захаар ажиглалт хийж зэрлэг амьтдын эд эрхтэн, мах зэргийг худалдаалсан зүйл огт<br />
ажиглагдаагүй. Мөн энэ нь өвчлөл гарсан гэх асуудалтай ч холбоотой байж болох талтай. Эсвэл энэ<br />
асуудал хэт нууц төвшинд явдаг байж болох юм.<br />
Оролцогчид нь мэдээлэхдээ Эрээн цаваас ирэх вагонд маш их цагаан зээрийн мах зарагддаг болон<br />
тээвэрлэн Чойбалсанд авчирдаг байна.<br />
Мөн бид Чойбалсан хотын Техник технологийн Коллежийн сайн дурын оюутаны бүрэлдхүүнтэй<br />
баг бүрдүүлж энэ талаар судалгааны ажиглалт, мэдээлэл цуглуулах зорилготой. Бид оюутны багийг<br />
бүрдүүлсэн бөгөөд эдгээр оюутнууд 12 р сарын эхээр зах, хүнсний дэлгүүр, хоолны газаруудын судалгааг<br />
хийх юм. Тус судалгаанг хийх аргачлал, цуглуулах арга, биеэ хэрхэн хамгаалах гэх мэд хичээлүүдийг<br />
оюутнуудад өгсөн.<br />
Оюутны багийн нэрс<br />
№ Овог Нэр Сум Аймаг<br />
1 Ганбаатар Талынцэцэг Халхгол Дорнод<br />
2 Төмөрбаатар Цэрэнжав Баянуул Дорнод<br />
3 Цоож Алтаннавч Баяндун Дорнод<br />
4 Уранчимэг Баяржаргал Цагаановоо Дорнод<br />
5 Түмэнжаргал Энхцэцэг Түмэнцогт Сүхбаатар<br />
6 Дугарсүрэн Ганзориг Гурванзагал Дорнод<br />
22
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Оюутны багийхан<br />
Хэлэлцүүлэг IV: Идэвхтэн Байгаль Хамгаалагчдын Эргүүл Хяналт Шалгалтын Хуудас,<br />
Түүний Хөтлөлтийн Байдал<br />
Орон нутгийн малчдын нөхөрлөлүүдийн Идэвхитэн Байгаль Хамгаалагч (ИБХ) нар нь<br />
Зэрлэг Амьтдын (Байгалийн Нөөц Баялгийн) Нөлөөллийн Мэдээллийн Хуудас дээр малаа<br />
хариулан явахдаа хууль бусаар хийж буй ангийн талаархи мэдээллийг цуглуулан бичиж байгаа.<br />
Энэ мэдээллийн хуудсыг хөтлөх ажил нь 2007 оноос эхлэсэн тул одоогоор цөөнгүй мэдээлэл<br />
байгаа бөгөөд, тусгайлсан мэдээллийн сан бүрдүүлэн хийж байгаа. Энэ асуудлыг Дорнод<br />
<strong>Монгол</strong>ын Нутгийн Иргэдийн Байгаль хамгаалах Холбооны зүгээс анхаарч менежер Г. Бат-<br />
Эрдэнэ хариуцдаг байна. Г. Бат-Эрдэнэ энэ хугацаанд малчдын нөхөрлөлүүдээр тойрч, уулзаж<br />
байгаа тул оролцож чадаагүй юм.<br />
23
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Дүгнэлт<br />
Тус уулзалт ярилцлаг нь ихээхэн амжилттай болж өндөрлөлөө. Энэ хагас өдрийн уулзалтаар бид<br />
маш олон асуудлуудыг хэлэлцэн ихэнхидээ ширээ тойрсон асуудалд бодит талаас нь хандлаа.<br />
Ингээд бид уулзалт ярилцлагын хэлэлцүүлэгүүдийн үр дүнд дараах хэд хэдэн зүйл байна<br />
гэж үзэж байна. Үүнд:<br />
1. Õÿíàëò øàëãàëòûí òîãòîëöîî áîëîí <strong>Ан</strong> агнуурын-Ахуйн зориулалтын зөвшөөрөл, ангийн<br />
квотын талаархи бîäëîãûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõ хэрэгтэй байна.<br />
2. Áàéãóóëëàãóóäûí õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîîã õàðèëöààã ñàéæðóóëàõ, бий болгох íýãòãýõ;<br />
a. Ялангуяа Мэргэжлийн Хяналтын Газар, орон нутгийн байгаль хамгаалах байгууллагууд<br />
нь хамтран Хил Хамгаалах Ерөнхий Газартай уулзалт ярилцлага хийх<br />
3. Ñóìûí çàñàã äàðãà íàðûí ахуйн зориулалтын çºâøººðºë îëãîх ñèñòåì äýýð àíõààðàë тавих,<br />
энэ нь эргээд хяналт, эргүүлийн тогтолцоотой уялдаатай байна.<br />
4. Тал хээрийн экосистемйиг цогцоор нь авч үзэх шаардлагатай байна. Ер нь тусад нь дан ганц<br />
цагаан зээр гэж авч үзэх биш бусад зэрлэг амьтдыг бас авч үзэх хэрэгтэй.<br />
5. Удаан хугацаанд ажилласан бàéãàëü õàìãààëàã÷, сумдын áàéöààã÷ íàðûã õîîðîíä íü ñýëãýõ,<br />
ñîëèõ çýðýã àñóóäàë áàéíà.<br />
6. Аймаг, суманд хувиарлах ахуйн зориулалтын зөвшөөрлийг эргэн харах<br />
a. Мөн Аймгийн Татварын Албатай уулзалт хийн нарийн тодоруулан хэрхэн аймгийн төсөвт<br />
нөлөөлөх жилийн ан агнуураас олох орлогыг хэрхэн багасгах гэх мэт<br />
b. БОАЖЯам нь өөрийн орлогын жилийн төлөвлөгөөний дагуу бүрдүүлэх төсөвдөө<br />
Сангийн Яам, Татварын Ерөнхий Газар зэрэг байгууллагуудтай харилцан тухайн<br />
орон нутаг, сумдын байдалд тохируулан, бодлогын хүрээнд авч үзэн шийдвэрлэх<br />
хэрэгтэй.<br />
7. БОАЖЯамны зүгээс сумдын засаг дарга нарт үүрэг өгч сум нь цааш багийн дарга нарт дамжуулан<br />
орон нутгийн анчдаас хэдэн ширхэг зөвшөөрөл хэрэгтэй байгааг тодруулан мэдээгээ цуглуулан<br />
хэрэгцээний дагуу ирэх жилийн ангийн квотыг шийдэн ахуйн зөвшөөрлийг сумдад хуваарилах<br />
асуудал нь цаашид чухал болж байна.<br />
a. Үүнд Малчдын нөхөрлөлүүд ан амьтдын талаархи мониторинг хийж тэдгээр нөхөрлөлүүд<br />
нь нөөцөө гаргасан тохиолдолд ахуйн зориулалтын зөвшөөрлийг нь арай түлхүү олгох гэх<br />
мэт<br />
b. Энэ нь эргээд Малчдын нөхөрлөлүүдийн байгаль хаммгаалах менежементтэй холбоотой,<br />
тухайлбал ан амьтдаа хамгаалах зорилго агуулсан нь цаанаа мөн тогтвортой хэрэглээг бий<br />
болгохгүй бол дан нөхөрлөлийн зорилго нь хамгаалах сонирхолгүй байх гэм мэт<br />
8. Хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох: тухайлбал Хил орчмын цэргийн ангиудад байгаль<br />
хамгаалагч байлгах, байгаль хамгаалагч цэрэгт үнэмэлэх олгох гэх мэт<br />
24
Уулзалт Ярилцлагын Тайлан, Чойбалсан хот 2009<br />
Улаанбаатар<br />
2009<br />
25
Change language