o_18pisot46mg61os71t11ijhlaia.pdf

Grabowska Ałbena 

Lot nisko nad ziemią

Odkąd pamiętam, ojciec powtarzał mi, żebym się niczym nie 

wyróżniała. Najlepsi ludzie, wygłaszał tyrady do znudzenia, to tacy, 

których nie zauważamy. Rodzą się, żyją, umierają, a my o tym nawet nie 

wiemy. Uznawał w tym zakresie, owszem, wyjątki, na przykład 

najbliższą rodzinę i sąsiadów. Czasami niektórych kolegów z fabryki, 

z którymi wdawał się w dyskusje na tematy quasi-egzystencjalne. Dla 

reszty świata powinniśmy być zupełnie niewidzialni, upierał się. 

Kochałam ojca i uważałam, że to, co mówi, ma głęboki sens. Przecież 

dawał dobry przykład, sam przemykał przez życie niezauważany, dzięki 

czemu, jak twierdził, unikał wielu przykrych wyborów i sytuacji. Nie 

rozumiałam, że jego wyborem była właśnie sama ucieczka, a wszystkie 

wygłaszane dysputy o wybojach życiowych i dylematach były niczym 

innym jak usprawiedliwianiem własnej niemocy. Kiedy odkryłam, że 

jego filozofia oparta jest na kruchych fundamentach strachu przed 

życiem, było już za późno. Stałam się już zakompleksioną nastolatką, 

która nie miała pomysłu ani na wybór zawodu, ani nawet jakichś 

specjalnych marzeń. Zresztą ojciec i matka nie mieli marzeń. Nie czuli 

nawet specjalnej potrzeby wymagania, aby dostać od życia coś, co może 

im się powinno należeć. Tyle razy wysłuchiwałam ciotki Katarzyny, 

która przychodziła do nas od święta, i powymiatawszy smutnym 

wzrokiem nasze równie smutne kąty, mówiła niezmiennie, że należy 

nam się od życia więcej. To była ukochana siostra ojca, więc długo 

myślałam, że może to „więcej” nie stoi w sprzeczności z byciem 

niezauważalną. Może nawet mogłabym być bardziej niezauważalna, 

byleby mieć więcej możliwości w tym zakresie. Bo co to za różnica, czy 

wtopię się w tłum szaraków, czy kolorowych ptaków. Czasami tak sobie 

myślałam po wizytach ciotki, ale żeby coś się zmieniło w mojej rodzinie, 

musiałyby zajść jakieś dodatkowe okoliczności. Na przykład kataklizm, 

który zmiótłby z powierzchni ziemi nasz szarobury dom albo moją 

matkę, albo najlepiej ojca. Wtedy inni musieliby zauważyć nasze 

nieszczęście. Bo też, analizowałam bez końca, co to za różnica, czy cię 

nie zauważą, bo nic się nie dzieje, czy też nieszczęście, jakie człowieka 

spotyka, wpływa na to, że inni wreszcie widzą twoją marną egzystencję. 

Oczyma duszy widziałam ten tłum ludzi – albo chociażby małą ich 

grupkę – która rusza z odsieczą i funduje mi całkiem nowe życie. Sama

oczywiście nie robiłam w tym kierunku zupełnie nic. Fantazjowałam 

tylko o kataklizmie, jaki spotyka naszą rodzinę, zmieniając typy 

nieszczęść i poszkodowane osoby. Przestałam fantazjować, kiedy 

w bloku tuż obok wybuchł gaz. Miałam dziesięć lat i poczułam, że to 

rażąca niesprawiedliwość, że gaz wybrał sobie blok położony tuż obok. 

Właśnie czegoś takiego szukałam swoim nawet nie nastoletnim jeszcze 

jestestwem. Nieszczęścia, które spowodowałoby, że mówiono by o nas, 

o mnie w szczególności. Mogłam na przykład stracić rodzinę i jako 

biedna sierota żyć sobie całkiem wygodnie pod troskliwym okiem 

dobrych ludzi. Ale to nie nastąpiło. Tamten wybuch był tak skuteczny, 

że zmiótł z powierzchni ziemi dwa mieszkania wraz z mieszkańcami. 

Nieszczęście miało miejsce w niedzielę, tuż przed dziesiątą rano. 

Zginęły trzy osoby. Dziwne, ale nikogo z nich nie znałam. 

Z zaciekawieniem, razem z innymi dzieciakami, obserwowaliśmy akcję 

ratunkową i nawet autorytet władzy w postaci milicji obywatelskiej oraz 

strażaków nie był w stanie nas przepędzić. Potem na trzepaku 

analizowaliśmy z błyskiem w oczach sylwetki osób dotkniętych 

nieszczęściem. Zginęło ciche małżeństwo, które mieszkało razem 

z upośledzonym synem, oraz starsza pani – sprawczyni nieszczęścia. Jej 

zaniki pamięci i prawdopodobne zaśnięcie podczas gotowania mleka 

albo wody spowodowały ulatnianie się gazu i wreszcie wybuch. Tylko 

kilka dni trwała sensacja. Mówiło się o tym, kim ci ludzie byli, 

w okolicznych sklepach i na korytarzach szkolnych. Ale ponieważ ofiary 

były zupełnie nieatrakcyjne fizycznie i osobowościowo, te rozmowy 

szybko się skończyły. Raz z dzieciakami widzieliśmy komisję oceniającą 

straty i ekipę budowlaną, która przyjechała remontować nadwyrężony 

dom. Na podwórko wjechała ciężarówka i kilku panów z kilkudniowym 

zarostem, z obowiązkowymi ekstra mocnymi między pożółkłymi 

zębami, wypakowało materiały budowlane. Były to głównie worki 

z cementem, jakieś rury oraz coś, co sprawiło, że zostałam ukarana za 

swoje fantazje. Wyglądało toto jak gruby wąż, z którego sterczała wata. 

Po kryjomu podeszłam do węża i urwałam solidny kawał, licząc, że 

przyda mi się takie coś, żeby wyścielić lalce łóżeczko. Moja lalka miała 

szyte przeze mnie koślawe ubranka i wyściełane podpaską wyproszoną 

u matki łóżeczko, ale ta wata była bardzo piękna. Migotała białymi

kryształkami niczym brylancikami, które miały na włosach i ubrankach 

lalki z Peweksu. Skąd miałam wiedzieć, czym jest szklana wata i jak 

bardzo bolą mikroskopijne kryształki wbite pod skórę. W dodatku nie 

mogłam przyznać się rodzicom. Kto wie, czy mój ojciec nie 

zakwalifikowałby tej waty jako kradzieży i miałabym serię wykładów na 

temat straszliwego wpływu urywania kawałka waty szklanej, bo 

chciałam mieć ekstrałóżeczko dla lalki, na przyszłość niewinnej 

dziewczyny, pod tytułem: od łyczka do rzemyczka lub od szklanej waty 

do trzcinowej maty. Może nawet mama wciągnęłaby się w rodzinne 

umoralnianie i poszła modlić się do kościoła za moją grzeszną już w tak 

młodym wieku duszę. Dość, że waty pozbywałam się kilka dni sama. 

Ręka mi prawie uschła od tarcia szorstką gąbką w nadziei na 

samoczynne usunięcie się szklanych igieł. Wreszcie wyszły razem ze 

skórą. Trwało to kilka dni, tyle samo, ile ludzie przeżywali tę tragedię. 

Analizując całą sprawę, doszłam do wniosku, że jednak dobrze, że to 

nieszczęście nie przydarzyło się mnie. Pies z kulawą nogą nie 

zainteresował się osieroconym, niedorozwiniętym chłopakiem. 

Mówiono, owszem, że nieszczęście i gdzie on teraz pójdzie, ale przede 

wszystkim, że dla rodziców lepiej, bo kto by takie coś chciał do opieki, 

kiedy rodziców braknie. Mówili o nim jak o zawadzającym przedmiocie. 

Nawet nie wiem, kto i dokąd go zabrał. Ja byłam zdrowa i pozornie 

niczego mi nie brakowało, ale sądzę, że zostałabym zaliczona do grupy 

„takie coś”. Nie sądzę, żeby wzięła mnie ciotka Katarzyna, babcia 

umarłaby na zawał po kilku dniach, bo jakoś nie lubiła dzieci, nawet jeśli 

były własną wnuczką, dalsza rodzina także nie sądzę, żeby się mną 

zainteresowała. A obcy ludzie? Na pewno nie wzięłoby mnie bezdzietne 

bogate małżeństwo, które kupowałoby mi wszystko w Peweksie i woziło 

na wczasy do Bułgarii. Byłam tego pewna. Doszłam więc do wniosku, że 

nie tędy droga i postanowiłam zacząć od nowa myśleć, jak by tu 

poprawić swój byt. 

Z przedszkola niewiele pamiętam, może tylko to, że nie znosiłam 

mleka, ale posłusznie łykałam łyżka za łyżką, bo pani o groźnym 

spojrzeniu kazała jeść kaszę mannę wszystkim dzieciom. Dzieci, które 

sprzeciwiały się groźnej „proszę pani”, mogły liczyć jedynie na 

przedłużone leżakowanie albo nawet klapsa. Nie wyróżniałam się zatem.

Nie przedłużano mi leżakowania, gdyż jadłam buraczki i piłam zimne 

mleko, odsuwając językiem wstrętny cienki kożuch. Ale nie byłam także 

dzieckiem nagradzanym w jakikolwiek sposób. Nie należałam do grona 

szczęśliwców dostających w nagrodę batonik czy mogących bawić się 

lalkami, które mrugały oczami, podczas kiedy reszta przedszkolnego 

plebsu udawała, że śpi na niewygodnych leżakach. W wieku pięciu lat 

małym, ale wypranym już mózgiem umiałam się nie wyróżniać, co 

podobało się ojcu. Matka także przytakiwała głową. Sama sztukę bycia 

przezroczystą opanowała do perfekcji już przed moim narodzeniem. 

Ojciec zresztą trafił na podatny grunt, poślubiwszy osobę po zawodówce 

krawieckiej, w dodatku niespecjalnie uzdolnioną manualnie, zupełnie 

pozbawioną fantazji i – co rzadkie dla kobiety – ślepą na kolory. Z tego 

powodu matka nie pracowała w zawodzie, zresztą nie można było na nią 

liczyć ani przy szyciu kostiumów na bal, ani też zwyczajnych ubrań. 

Nawet zwężenie spódniczki czy przeszycie suwaka stanowiło dla niej 

problem. Pracowała w mojej szkolnej stołówce, najpierw jako pomoc, 

następnie jako prawie kucharka, gdyż nie miała uprawnień zawodowych. 

Cenili ją jednak; marchewkę z groszkiem i kotlety mielone robiła jak 

należy, kompot z owoców także trzymał rzadkie, fusowate standardy. 

Taką ją pamiętam, w białym fartuchu, czepku z siateczką oraz ohydnych, 

sznurowanych płócienniakach. Kiedy odbierałam obiady z okienka, jej 

przyciężka sylwetka migała mi w tle. Rzadko bywało tak, że musiała 

sama wydawać porcje na talerz. Wtedy uśmiechałam się lekko, a jej usta 

krzywiły się w grymasie, który miał niby oznaczać, że jestem kimś 

innym niż setka dzieciaków kłębiąca się w kolejce. Nie wiem, czy 

powiedziała innym kucharkom, że jestem jej córką. Ja swoim 

koleżankom o tym nie mówiłam, aż na którejś lekcji polskiego, kiedy 

przyszło do mówienia, kim są z zawodu rodzice, powiedziałam zgodnie 

z prawdą, że mama jest krawcową, a ojciec pracuje w magazynie 

w dużej fabryce. „Popatrz, popatrz”, zdziwiła się polonistka, „a ja 

myślałam, że twoja mama jest kucharką…”. „Nie”, zaprzeczyłam 

pospiesznie i dodałam z naciskiem: „Jest krawcową”. Miałam wtedy 

nadzieję, że polonistka nie powie, że mama pracuje w naszej szkolnej 

stołówce. Ale powiedziała, dodając, że my, dzieci, zawdzięczamy mojej 

mamie te wspaniałe obiady, o które codziennie staczamy bój na dużej

przerwie i to zdrowie na talerzu oraz troskę i serce. „Serce na talerzu”, 

powtórzyła, patrząc radośnie na znudzonych piątoklasistów. Skuliłam się 

wtedy w ławce, przestraszyłam ewentualnych pytań ze strony koleżanek, 

ale nic takiego nie nastąpiło. Obiady były takie sobie, ani dobre, ani 

niesmaczne, jak to w przeciętnej podstawówkowej kuchni, nie było 

czego komentować. Matka kucharka to nie była ani żadna atrakcja, ani 

powód do kpin, żeby ktokolwiek miał coś komentować. A i ja byłam 

wtedy tak przeciętna, tak niezauważalna, że nikomu z ponad 

trzydzieściorga dzieciaków z mojej klasy nie chciało się nawet 

zastanawiać, czy z taką informacją można cokolwiek zrobić. Dzieci nie 

rejestrowały na co dzień mojego istnienia. Nie byłam najlepszą 

uczennicą, aczkolwiek bez większych problemów pisałam klasówki 

i dbałam, żeby żadnemu z nauczycieli nie podpaść. Nie odpisywałam 

zadań domowych od innych i ode mnie też nie odpisywano. Nie 

wybierano mnie do drużyny w siatkówkę, ale też i zasadniczo nie 

pomijano. Słowem, dobrze odrobiłam lekcję wbijaną do głowy przez 

tatusia. Z wyróżnieniem, można powiedzieć. 

W ósmej klasie ojciec i matka zaczęli rozmawiać ze sobą na temat 

tego, jaką szkołę ponadpodstawową dla mnie wybrać. Matka jak zwykle 

nie miała zdania, ojciec jak zwykle był pewien swego. Według niego 

idealną szkołą dla mnie byłoby liceum kolejarskie. Mnie o zdanie 

naturalnie nie pytali. Słuchałam tej rozmowy, w której nie padało nawet 

moje imię, tylko „ona” musi, „ona” powinna, i zaczęłam wtedy po raz 

pierwszy zastanawiać się nad tym, czy ja mam jakiekolwiek prawo 

wyrazić zdanie na temat własnej przyszłości. Wreszcie podniosłam się 

ciężko z tapczanu, na którym spałam, ominęłam wspólną szafę 

i pokonawszy w dwóch krokach przedpokój, stanęłam w ciasnej, ślepej 

kuchni, gdzie toczyła się dyskusja. 

– Chciałabym iść do liceum – powiedziałam. – Nie znoszę 

pociągów – dodałam ciszej. – Niedobrze mi w nich. Wymiotowałam, 

kiedy pojechaliśmy z wycieczką do Zakopanego… Rzygałam całą 

drogę… 

Ojciec umilkł i popatrzył na mnie, jakby mnie pierwszy raz widział 

na oczy. Matka opuściła głowę. Żadne nie zwróciło mi uwagi, że nie 

mówi się „rzygać”.

– Mówimy o twojej przyszłości – wygłosił patetycznie. 

„W rzeczy samej, ja też o tym mówię”, nie dodałam na wszelki 

wypadek, a zamiast tego powiedziałam: 

– Tato, kolej to nie ma jakiejś takiej przyszłości…Sam nie lubisz 

pociągów… 

W rzeczy samej ojciec pociągów nie znosił. Nie cierpiał zresztą 

żadnych pojazdów mechanicznych, nawet samochodu. Był rzadkim 

okazem mężczyzny bez prawa jazdy i bez własnych czterech kółek. 

– A co po tym liceum zrobisz? Nic nie zrobisz… 

– Po liceum jest wiele możliwości – wyliczyłam jednym tchem. 

– Mogę skończyć potem kursy biblioteczne i zostać bibliotekarką. 

W każdej szkole mnie przyjmą… Albo – dodałam, widząc grymas na 

twarzy ojca – kursy na przedszkolankę, albo do żłobka… A ta kolej… 

– Wieczorek mówił, że na kolei są perspektywy – przerwał mi 

ojciec. 

Miałam ochotę przekląć Wieczorka, kimkolwiek był. Ale 

powiedzenie, że jakiś Wieczorek nie będzie mną rządził, nie było 

najlepszym pomysłem. Rzeczony Wieczorek mógł być na przykład 

idolem ojca, królem kamuflażu, przeciętności i obrażanie go mogło mnie 

wsadzić do pierwszego wagonu kolejowego, zanim zdążyłabym 

zaśpiewać: „Wsiąść do pociągu byle jakiego…”. 

– Mamo – powiedziałam. – Pracowałabym w szkole, tak jak ty… 

Spojrzałam na nią z nadzieją. Matka podniosła głowę, przestając 

oglądać popękaną od częstego mycia skórę rąk, i popatrzyła nie na mnie, 

ale na ojca. W tym spojrzeniu kryła się dezaprobata. Matka nie lubiła 

dzieci. Do szału doprowadzał ją krzyk na przerwach i cierpiała fizycznie, 

widząc niedojedzone resztki obiadów na talerzu. Myśl, że miałaby mi 

pomóc w uzyskaniu pracy w szkole, musiała być dla niej przerażająca. 

Jeśli jej na mnie zależało, raczej wsadziłaby mnie do tego pociągu 

i kazała wysiąść jak najdalej od rodzinnego domu. 

– Weronisiu – zdecydowała się jednak odpowiedzieć. – My 

z ojcem chcemy dla ciebie dobrze. 

– Ale wiem, mamusiu – powiedziałam szybciutko. – Tylko ja 

proszę bardzo, żeby nie na kolei… 

Nie po kolei chyba mieli w głowie. Ale moja interwencja

przyniosła skutek. Ojciec przemyślał kwestię, przegadał sprawę 

z Wieczorkiem, ja trochę dopomogłam losowi, dość, że zgodził się na to, 

żebym poszła do liceum. Chciałam zrobić mu przyjemność i wybrałam 

przeciętną szkołę, która była najbliżej domu; ani to było renomowane 

liceum, ani jakoś specjalnie znane. Złożyłam papiery do klasy ogólnej, 

żeby nadal hołubić w sobie tę przeciętność. Chociaż tyle byłam winna 

ojcu. 

Jeśli spodziewałam się jakiegoś zwrotu w swoim piętnastoletnim 

życiu, a po cichu miałam jakąś nadzieję, to zupełnie się pomyliłam. 

Trafiłam do klasy żeńskiej, gdzie poza mną chodziło jeszcze dwadzieścia 

pięć dziewczyn grubych, chudych, czarnowłosych i jasnowłosych, 

bogatszych, biedniejszych… Słowem: nieprzeciętnych w swej 

przeciętności. Podobnie jak ja szarych i z góry skazanych na byle jakie 

życie. Chociaż nie, była jedna taka Anka, kolorowy ptak, można 

powiedzieć. Jej ojciec pracował w Szwajcarii, a mama chodziła 

w dżinsach. Poza tym Anka wyjeżdżała za granicę na wakacje i miała 

dwa komplety kurtek dżinsowych ze spodniami, kupionych 

w Rembertowie na targu. Ankę można było podziwiać i po cichu jej 

zazdrościć. Dla mnie ciuchy nie miały specjalnego znaczenia, chociaż 

nie, w stosunku do tureckiego dżinsu odczuwałam pewne 

nieodwzajemnione pożądanie. Poza tym Anka była zwykłą nastolatką, 

migała się od nauki i snuła na przerwach opowieści, jak to po skończeniu 

tej „budy” wyjedzie z kraju. Na mnie te opowieści nie robiły specjalnego 

wrażenia. Ale z liceum pamiętam właśnie ją. Anka wyjechała tuż przed 

maturą, tak jak zapowiadała. Nic pewnego o niej nie wiem, ale 

słyszałam, że zrobiła karierę. Pewien rodzaj kariery. Nie wiem, czy to 

złe języki, czy rzeczywiście była w Stanach pokojówką u bogatego 

staruszka. Może to nie była kariera na miarę Piaseckiej-Johnson, bo 

Anka ani jej inteligencji, ani determinacji nie miała, ot, zwykłe 

wygodnictwo, ale faktem jest, że kiedy jej pracodawca umarł, to Ance 

dostała się niezła sumka oraz jego syn. Tu jej się poszczęściło jeszcze 

bardziej, ponieważ tuż po ślubie zastała synalka z prostytutką w łóżku 

i rozwód sporo go kosztował. Takie krążyły plotki. Czasem myślę, czy 

nie spróbować znaleźć jej w internecie, ale boję się, że mnie nie pamięta 

albo nie będzie chciała przyznać się do mnie. Może kiedyś.

Już w trzeciej klasie liceum wiedziałam, co chciałabym robić 

w życiu. Nie mówiłam na razie o tym ojcu, z obawy, że powiedziałby 

z zasady „nie”. Jeszcze musiałam z nim negocjować wszelkie życiowe 

decyzje. Nie byłam ani trochę samodzielna. Nie stać mnie było na to, 

żeby trzasnąć drzwiami i odejść do własnego życia. Kontynuowałam 

więc swój domowy lot nisko nad ziemią i niewykryta przez radary ojca 

leciałam ku własnej przyszłości, wyobrażając sobie, że będzie świetlana. 

Tak, ciągle brałam pod uwagę jego zdanie. Matka nie liczyła się 

zupełnie. Sama wyprowadziła się z mojego życia, kiedy zaczęłam uczyć 

się w liceum. Wpadała na krótkie chwile, żeby powiedzieć, że mam 

bałagan w pokoju albo że zasypiam przy zapalonym świetle. Ja kiwałam 

głową, sprzątałam, gasiłam światło, a kiedy znajdowała nowy, błahy 

pretekst, typu odkryty ser w lodówce albo nieporządnie zasłonięte masło, 

z pieśnią na ustach odsłaniałam, zasłaniałam, myłam, ścierałam, co tylko 

chciała. Usypiało to jej już i tak słabą czujność. Miałam spokój na kilka 

tygodni. Czasami zastanawiałam się, jak można żyć pod jednym dachem, 

ba, na czterdziestu dwóch metrach kwadratowych, i kompletnie nic 

o sobie nie wiedzieć. Leżąc w łóżku, snułam rozmyślania o własnym 

przedszkolu, którego będę kierowniczką, gdzie będą chodziły moje 

własne dzieci, nie będzie mleka na śniadanie, wrzeszczących 

wychowawczyń oraz obleśnego pana woźnego. Tak miała wyglądać 

moja przyszłość. Chciałam zostać przedszkolanką. „Będę miała dużo 

dzieci”, powtarzałam sobie przed snem, „własnych dzieci i cudze też 

będę uczyła. Zadam kłam stwierdzeniu: »Obyś cudze dzieci uczył«, będę 

skrzyżowaniem doktora Korczaka z Astrid Lindgren”. Wierzyłam, że 

moje przedszkole będzie jasne, kolorowe, pozbawione przerażających 

plakacików na ścianach rysowanych przez znudzone panie wprost 

z książek z bajkami. Jedzenie będzie pyszne, przyprawione, kolorowe, 

nie będzie fusowatych kompotów ani zsiadłego mleka, a przede 

wszystkim budyniu. Boże, jak ja nienawidziłam budyniu. Tej okropnej 

żółtej skórki zalanej rzadką konfiturą. Mama mnie raczyła tym 

wątpliwym deserem z braku umiejętności pieczenia ciast. Tyle razy 

mówiłam, że tego nie lubię, a ona tylko zmieniała kupowane torebki, 

jeśli nie śmietankowy, to waniliowy. „Nie smakuje?”, pytała oczami. 

Kupowała zatem wiśniowy, truskawkowe obrzydlistwo, migdałowy, po

którym długo wymiotowałam. Nie, w moim przedszkolu nie będzie 

jedzenia, którego ja jako dziecko nie lubiłam. No, chyba, myślałam, 

patrząc na sufit z zaciekami po zalaniu, chyba że jakieś dziecko uwielbia 

mleko i buraczki albo gorzką sałatę zieloną ze śmietaną tudzież twarożek 

bez soli. Do picia będą soki, a nie kompoty, analizowałam podczas 

kolejnej bezsennej nocy, na deser ciasto, a nie budyń ani nawet 

galaretka. W tamtych czasach nie było prywatnych przedszkoli, więc i ja 

nie widziałam siebie w roli właścicielki takiej placówki, ale jej 

dyrektorki i administratorki. Oraz osoby cudownej, którą dzieci kochają. 

Takie miałam właśnie marzenia. Pierwsza myśl o własnej placówce 

wychowawczej przyjaznej dziecku pojawiła się, kiedy zostałam 

nakarmiona pastą jajeczną przez panią Danusię, a potem ukarana 

przedłużonym leżakowaniem, kiedy na nią zwymiotowałam. 

Uprzedzałam lojalnie, że pasta dziwnie pachnie i lepiej jej nie próbować. 

Jeszcze dwoje dzieci zwymiotowało zaraz po mnie, ale dopiero wtedy, 

kiedy wymioty popaściane stały się udziałem trzech czwartych grupy, 

pani Danusia poszła awanturować się do kucharek, a ciocie salowe 

zaczęły nas myć i przebierać. Miałam swoje kilka minut triumfu, 

ponieważ sądziłam, że pani Danusia uzna moje racje, a kto wie, może 

nawet przeprosi. Nic takiego jednak się nie stało. Pierwsza wymiotująca 

trójka poszła od razu na leżaki, nie za karę, tylko żeby odpocząć i nabrać 

sił. Prawdopodobnie żeby oddać dziecko rodzicowi w jako takim stanie. 

Kolejne dzieci dołączyły do nas chętnie, ponieważ diabelsko źle się 

czuliśmy i muliło nas okropnie. Te, które nie wymiotowały, miały fart, 

gdyż nie zdążyły pasty jajecznej tknąć ani nie zostały nią nakarmione. 

One mogły nie leżakować, tylko bawić się zabawkami. Pani Danusia 

pozwoliła nawet wyjąć nowe lalki ze szklanej gabloty. No cóż, takich 

przykładów mogłabym wymieniać mnóstwo. Przyznaję się także do 

fantazjowania na temat tego, w jaki sposób można panią Danusię 

uśmiercić. Chciałam zgotować jej śmierć w męczarniach, na przykład 

mogłaby wpaść do kotła z ohydną zupą albo zostać porażona prądem 

z gniazdek, które pan woźny z rezygnacją wkręcał, a pani Danusia 

wyrywała razem z kablem odtwarzacza, na którym puszczała nam 

okropnie nudne słuchowiska. Padłaby wtedy – słusznie zresztą – ofiarą 

własnej głupoty i niechlujstwa. Kiedy byłam już dorosła, dowiedziałam

się, że pani Danusia skończyła żywot w sposób gwałtowny, i to właśnie 

prąd był temu winien. Otóż suszyła głowę w wannie. Suszarka 

wyślizgnęła jej się z mokrych rąk i niewiele było po pani Danusi do 

zbierania. Swoją drogą moje fantazje na temat ugotowania w zupie 

i porażenia prądem znalazły zadziwiające ujście. Zastanawiałam się 

nawet, czy nie ma w tym jakiejś mojej winy. Ale wtedy, kiedy to się 

stało, kobieta była już na emeryturze, wychowała zatem rzesze podobnie 

jak ja niewdzięcznych przedszkolaków i co najwyżej nasze 

skumulowane jak najgorsze życzenia pozbawiły ją życia. Czyli 

odpowiedzialność była zbiorowa. A jeśli winni są wszyscy, to nikt nie 

jest winny. W komunie obowiązywała taka zasada, podobnie jak 

głębokie przekonanie ludzi, że jeśli wszystko jest nasze, to można brać, 

niszczyć, ale nie ma obowiązku chronić ani dbać. I tej myśli 

postanowiłam się trzymać w kwestii ewentualnych wyrzutów sumienia. 

Pan woźny Władysław Kikut także występował w moich 

fantazjach, ponieważ bardzo lubił małe dzieci płci obojga, chociaż 

zdecydowanie bardziej preferował dziewczynki. Przejawiało się to na 

szczęście głównie w gapieniu się na nas, chociaż nie stronił od głaskania 

nóżek Renatki i Grażynki, które miały złote włoski i dołeczki, kiedy się 

uśmiechały. Moją nóżkę także raz pogłaskał podczas leżakowania. 

Zdarzyło mi się, jak rzadko, przysnąć i nagle poczułam szorstką rękę 

Kikuta. Wrzasnęłam wtedy i zerwałam się z leżaka, co mnie kosztowało 

przedłużone leżakowanie, ale Kikut został przepędzony przez panią 

Danusię i panią Irenkę, które wprawdzie nie słyszały o pedofilach, 

a Kikut nie był w ich oczach tak obleśny jak w naszych, ale sprawił, że 

dzieci się powybudzały i trzeba było wcześniej proponować im różne 

zajęcia. Kikut omijał nas długo szerokim łukiem, mlaszcząc jedynie 

i zerkając spod kaprawego oka, kiedy naprawiał coś na sali. Żółte od 

tytoniu wąsy mu się trzęsły, ilekroć Renatka albo Grażynka znikały za 

drzwiami ubikacji, a on nie mógł tam wejść pod pretekstem dokręcenia 

żarówki. Pamiętam, że kiedyś miała miejsce zabawna sytuacja 

z woźnym w roli głównej. Szliśmy z rodzicami do kościoła i u wrót 

natknęliśmy się na Kikuta. Schyliłam głowę, żeby mnie nie poznał, ale 

mój ojciec, zakrzyknąwszy: „Władziu!”, zaczął go ściskać, po czym 

przedstawiać swoją małżonkę oraz córeczkę. Władzio wycisnął mokry

pocałunek na ręku mojej matki, która całkiem prawidłowo się 

wzdrygnęła i typowo dla niej zaczęła patrzeć w bok. Ojciec, nie bacząc 

na nacierający do świątyni tłum, wypytywał, jak się okazało, dawnego 

kolegę z wojska, co robi w naszym mieście. Władzio, który mnie poznał 

od razu, powiedział, że jest woźnym w przedszkolu i chyba skądś zna tę 

uroczą dziewuszkę, pociechę mamusi i tatusia. Ojciec jeszcze raz zrobił 

z nim misia, obiecał, że się któregoś dnia wybiorą na piwo po fajrancie, 

i poszliśmy wszyscy na mszę śpiewać „Boże, coś Polskę…” i modlić się 

o różne rzeczy. Ja wyjątkowo nie modliłam się wtedy o nic, ani o spokój 

od Kikuta i wypadek pani Danusi, ani o nową lalkę, która mrugała 

oczami, tylko zastanawiałam się, co taki osobnik robi w kościele. Po 

mszy ojciec wyjaśniał matce jakieś szczegóły z Kikutowej biografii, 

których nie mogłam w całości dosłyszeć, ale przewijało się tam słowo 

„panienka”, które powodowało, że matka przymykała oczy ze zgrozy. 

Kikuta miałam już z głowy do końca pobytu w przedszkolu. Już na mnie 

nie spojrzał ani nie wywalał obleśnego jęzora w obecności innych 

dziewczynek. Kiedy trochę dorosłam, uzupełniłam tamtą wypowiedź 

ojca i zrozumiałam, że w wojsku Kikuta uważano za homoseksualistę. 

Pewnie czuli, że coś z nim nie tak, ale z braku dzieci do obserwacji 

postawili najlepszą diagnozę, jaką umieli. Co się stało z Kikutem po 

przedszkolu, zupełnie nie widziałam. Znajomą, która powiedziała mi 

o nieszczęściu, jakie „spotkało panią Danusię, tę cudowną osobę, która 

tak kochała dzieci”, spytałam, owszem, o przedszkolnego woźnego, ale 

znajoma nie wiedziała nic o losie pozostałych pracowników przedszkola. 

Pewnie Kikut dożył sędziwego wieku – albo i nie, z takimi jak on nic nie 

wiadomo. 

• 

Miałam chłopaka w liceum. Nawet całkiem, całkiem na tle innych. 

Do tej pory nie wiem, czemu chciał chodzić z taką myszą jak ja. Może 

dlatego, że pochodził z równie niezamożnej rodziny. Miał dwóch 

starszych braci, którzy byli bardzo popularni na osiedlu. O ile wiem, 

żaden z nich nie wyszedł na ludzi, chociaż rokowali nawet lepiej od

Maćka, ale to właśnie on pojechał na studia do Gdańska, gdzie uczył się 

na bardzo obleganym kierunku związanym z oceanami. Myśmy wtedy 

już nie byli parą, ale kiedy dowiedziałam się, że poznał na studiach 

Amerykankę polskiego pochodzenia, ożenił się z nią i wyjechał, 

poczułam ukłucie zazdrości. Podszedł do mnie kiedyś na dużej przerwie 

na podwórku szkolnym. Było lato, kilka dni do zakończenia roku 

szkolnego, stopnie wystawione, pełen luz. Siedziałam obok koleżanek 

wystawiających twarze do słońca, udając, że jestem tam nie obok, ale 

z nimi, kiedy jedna z najładniejszych dziewczyn w szkole zaczęła 

wrzeszczeć wniebogłosy. Skakała przy tym i drgała jak paralityk. 

Wszystkie rzuciłyśmy się sprawdzać, co się stało. Chodziła jej liszka po 

nodze, stąd te wrzaski. 

– Zabij ją! – krzyczała jedna z najładniejszych. 

– Przecież rozgniotę ją na nodze – wrzeszczała druga. 

Trzecia proponowała, że pójdzie po wychowawczynię, a czwarta 

odsunęła się, robiąc mi miejsce. Podeszłam szybko i ręką zdjęłam jej 

śliczną gąsienicę z nogi. Wrzask zamienił się w pełne obrzydzenia 

„yyhyyy”. Ja odeszłam na bok, bo nie spodziewałam się żadnych 

podziękowań, i odłożyłam liszkę na źdźbło trawy przy ogrodzeniu. 

Wtedy podszedł Maciek i zaczął nawijać coś o tym, że także fascynuje 

go przyroda, muchy by nie skrzywdził. Odpowiedziałam, że ja owszem, 

muchy i komary traktuję bez litości, ale ta gąsienica jest piękna. 

Roześmiał się. Odprowadził mnie potem do domu. Dziewczyny się za 

nami oglądały, ponieważ Maciek miał kamizelkę dżinsową i chińskie 

trampki, a na owe czasy to już było coś. Poprosił o chodzenie tydzień 

później, biorąc mnie za bratnią duszę w kwestii miłości do przyrody. 

Wtedy przekonałam się po raz pierwszy, że potrafię udawać, jeśli zależy 

mi na tym, żeby wzbudzić w drugiej osobie zaufanie. Byłam bardzo 

samotna, nie miałam żadnej koleżanki i chciałam Maćka zatrzymać przy 

sobie. Opowiadał mi o różnych zwierzętach zamieszkujących oceany, 

a ja kiwałam głową i udawałam, że bardzo mnie to interesuje. 

– Wiesz – mówiłam, kiedy wracaliśmy deszczowe dni ze szkoły. – 

Najbardziej chciałabym podróżować… 

– Jak każdy. – Maciek ściskał spoconą ręką moją dłoń. 

– Ale ja – zaczynałam przemowę po raz setny – chciałabym

podróżować po egzotycznych miejscach i zobaczyć prawdziwe owady… 

– Tak lubisz owady? – Mrużył wtedy oczy i wyglądał bardzo 

ładnie. 

– Chciałabym zobaczyć, jak fruwają prawdziwe kolorowe motyle – 

sprostowałam. – Widziałam w jednym programie na naszym, wiesz, 

czarno-białym telewizorze… Ale chciałabym zobaczyć je fruwające 

naprawdę. 

– Podobno są takie wyspy – mówił – gdzie one fruwają w ogrodach 

i normalnie można je brać do ręki… 

– Lubię brać owady do ręki – wyznawałam z rzadka prawdę. 

– Jesteś jedyną dziewczyną, jaką znam, która to lubi. 

– Zatrzymywał się, żeby mnie pocałować. – Nawet mój brat nie wziąłby 

do ręki pająka, a ty się nie boisz… 

Całował mnie, jak umiał, widać niewiele miał doświadczeń przede 

mną, ale doceniałam to, podobnie jak ściskanie piersi, przed którym się 

nie broniłam. Trochę brzydziła mnie jego ślina, ale to chyba normalne. 

Lepiej wziąć do ręki owada niż wymieniać się śliną. 

– Nie boję się i nie brzydzę, ale nie wzięłabym do ręki takiej ryby 

trującej… 

Kiedy wspominałam o jego pasji, cały jaśniał i zaczynał snuć 

opowieści o tych rybach, które się nadymają jak balony albo 

wypuszczają kolce. 

– Będziesz nurkował? – pytałam. 

– Oczywiście – kiwał głową. – Badacz oceanów musi nurkować. 

Nie można pracować tylko w sztucznym basenie… 

Zastanawiałam się, kiedy delikatnie zwrócić mu uwagę na fakt, że 

w jego życiu było miejsce na ryby, glony, plankton, ale nie dla mnie. 

Nawet jego podziw dla mojego udawanego zainteresowania życiem 

owadów nie skłaniał go do snucia fantazji, że obok delfinów pływamy 

razem w basenie oceanarium. Coraz częściej czułam się, jakbym była 

konkurencją dla wieloryba albo węży morskich, niegodna koralowców 

ani nawet fiszbin czyścić. Wreszcie któregoś dnia zapytałam o to wprost. 

– Maciek, ty mnie całujesz i obściskujesz, ale co się ze mną stanie, 

jeśli ty wyjedziesz nad ten ocean? 

Zatkało go. Nie bardzo wtedy wiedziałam, czy dobrze zrobiłam,

wypominając mu wymianę śliny i pozwalanie na ugniatanie biustu. Ale 

to była duża ofiara ze strony uczennicy trzeciej klasy liceum. W końcu 

od ściskania piersi można było dostać raka, jak niektórzy mówili. Może 

nie był oburzony, tylko uświadomił sobie, że musiałabym podzielać jego 

pasję i marzyć o spędzeniu reszty życia w wodzie bądź nad wodą. Bądź 

też on musiałby z tych marzeń zrezygnować i podjąć pracę, która 

pozwoliłaby mu być bliżej mnie. 

– A co ty zamierzasz robić po szkole? – zapytał. 

Czyli jednak rozważał, przynajmniej teoretycznie, że moglibyśmy 

wyjść poza obmacywanko piersi przez sweterek, bluzkę i stanik. 

– Będę przedszkolanką – odpowiedziałam, dumnie unosząc 

podbródek. 

Spodziewał się pewnie, że powiem o biologii, względnie botanice. 

– Przedszkolanką? – powtórzył. 

– Przedszkolanką. – Uniosłam głowę jeszcze wyżej. 

– To wtedy nie możesz ze mną pojechać nad ocean… – powiedział 

z niedowierzaniem. 

Stanęłam i popatrzyłam mu prosto w oczy. 

– Dlaczego? – zapytałam. – Nad oceanami nie ma przedszkoli? 

Właściwie dlaczego mnie odrzucał? Przecież nie muszę z nim 

nurkować, chyba że będę miała na to ochotę, nie muszę pisać rozpraw 

naukowych o podwodnym świecie, mogę jedynie nosić biżuterię 

z koralowców. Czy to było dla niego mało? 

– Ja nie będę miał dzieci – odpowiedział. – Nie wiedziałem, że ty 

lubisz dzieci. 

To był dobry moment na decyzję. Mogłam się odżegnać od swojej 

pasji, pragnień i marzeń, przynajmniej tylko teoretycznie, teraz przed 

nim, albo mogłam kazać mu wybierać, albo delfiny, albo ja, ryzykując, 

że wybierze delfiny. 

– A dlaczego nie lubisz dzieci? – Wciągnęłam kaptur na głowę, bo 

znów zaczynał padać deszcz. 

– Nie powiedziałem, że nie lubię, tylko że nie będę ich miał – 

sprostował. Zdawał się nie widzieć deszczu. 

– Eee. – Uśmiechnęłam się i przyciągnęłam go do siebie, inicjując 

pocałunek, a ponieważ nigdy tego nie robiłam pierwsza, dał się wziąć

z zaskoczenia. Potem założyłam mu kaptur. 

– To nie będę miała dzieci i pojadę z tobą nad ten ocean 

– stchórzyłam. 

– Nie no, nie rezygnuj ze swoich pasji – odpowiedział. 

Potem już nie było nigdy tak samo. Spotykaliśmy się coraz 

rzadziej, może dlatego, że chodził na kółko biologiczne i bardzo się 

zaangażował w olimpiadę z tego przedmiotu. Namawiał mnie, żebyśmy 

razem wzięli udział, ale byłam dopiero w trzeciej klasie. Musiałabym 

nadrobić mnóstwo materiału, który średnio mnie interesował. Ale gdyby 

Maciek pokazał, że mu zależy, na pewno bym się postarała albo 

poudawała chociaż, że się staram. Ale najwyraźniej mu nie zależało. 

Trzymałam kciuki za olimpiadę, ale nie przeszedł do trzeciego etapu. 

Tak to bywa, kiedy kogoś interesuje tylko jeden aspekt jakiejś dziedziny. 

Może i znał wszystkie rodzaje małży, ale o glebie miał pojęcie mniej 

więcej takie, że nie występuje w oceanie. 

– Nie martw się – mówiłam na jednym z naszych ostatnich 

spacerów. – Przecież to nie ma znaczenia na egzaminach. 

– Jak to nie ma znaczenia? – pieklił się. – Absolutnie ma. Na 

pewno jest mnóstwo chętnych olimpijczyków na oceanografię. 

Jakoś w to wątpiłam. 

– Na pewno nie – powiedziałam z przekonaniem. – Może ci, co 

wygrali, chcą zostać botanikami albo ornitologami, albo… 

– Co ty tam wiesz… – machnął ręką. – Nawet nie chciało ci się 

owadów nauczyć. Nic nie osiągniesz… 

Stanęłam jak wryta. 

– Naprawdę nic według ciebie nie osiągnę? – upewniałam się, a łzy 

zawodu mieszały się ze łzami złości. 

– Nic z siebie nie dajesz. – Chłopak postanowił iść na całego. 

– Udajesz tylko zainteresowanie tym czy tamtym, ale nic nie robisz… 

Tak prześlizgujesz się przez życie. 

Powinnam zakończyć tę rozmowę i chodzenie. Zamiast tego 

postanowiłam się jednak dowiedzieć, co robię źle. 

– Powinnaś dążyć do spełnienia swojej pasji… Do tego, żeby ci się 

udało… 

– Dążę do tego i mi się uda! – wrzasnęłam, a ludzie się za nami

obejrzeli. 

– Nie krzycz tak – poprosił. 

– Będę właśnie krzyczała, a ty mi nie zabronisz – bredziłam bez 

sensu. – Właśnie ty do niczego nie dojdziesz, bo uznajesz tylko ocean! 

– A ty tylko owady! – odparował. – Albo i to nie… 

Jeśli tylko tego się o mnie dowiedział podczas roku spacerów 

i obmacywania, to nie był dla mnie odpowiedni. Uznałam, że kwestię, że 

z kimś chodziłam, a potem z tym kimś zerwałam, mam na tle dziewczyn 

z klasy zaliczoną, może nie na piątkę, ale na mocne cztery. Niektóre 

i takiego Maćka nie miały w swoim licealnym życiu. Poszłam z nim 

jeszcze na studniówkę, bo naprawdę chciałam. Nie mogłam odpuścić 

tego wydarzenia, o które musiałam stoczyć bój z rodzicami. Musiałabym 

się przyznać, że już się z Maćkiem „nie przyjaźnię”, a nowa biała bluzka 

nie jest mi potrzebna. Ojciec pewnie uznałby, że kurtuazyjna wizyta 

rodziców Maćka, która odbyła się w naszym domu miesiąc wcześniej na 

okoliczność zaproszenia mnie na studniówkę, była czasem 

zmarnowanym, a rozlatujące się ciasto upieczone przez matkę na tę 

okazję – stratą składników i pieniędzy. Kto wie, co jeszcze bym 

usłyszała. Postanowiłam nie przyznawać się do uczuciowej porażki 

przynajmniej przed zakupem bluzki. Podczas wizyty, która trwała równo 

godzinę, rodzice Maćka, którzy wcześniej widzieli mnie trzy razy, 

wyrazili głęboką radość z powodu tego, że ich syn chce iść na 

studniówkę z córką moich rodziców, czyli ze mną. Padło pytanie o to, 

kiedy wrócimy do domu. Rodzice zaakceptowali fakt, że wprawdzie 

o północy, ale ojciec Maćka nas odprowadzi, a jego mama będzie obecna 

na balu, robiąc herbatę i pilnując, żeby młodzież nie piła alkoholu. 

Pewien zgrzyt stanowiło pytanie, czym się rodzice Maćka zajmują. 

Padło ono naturalnie z ust ojca. Wcześniej powiedział, że jest 

magazynierem, a matka kucharką. Ojciec Maćka był zawodowym 

kierowcą, a mama nie pracowała. Widziałam, że mój tata kiwał głową 

z aprobatą, bo w końcu ludzie w jego guście, zupełnie przeciętni, kiedy 

jego mama powiedziała: 

– My jesteśmy zupełnie zwykłymi ludźmi, ale nasi synowie… 

– Zawiesiła głos. – To będą nieprzeciętni ludzie. 

Tego właśnie słowa użyła, a ojciec prawie zadławił się cudem

zdobytą kawą, aż kilka fusów wyszło mu na wargi. 

– Maciek będzie wielkim biologiem – kontynuowała matka Maćka. 

– A Kacperek dostał się na inżynierię śródlądową, z kolei Damian będzie 

lekarzem… 

Fusy podchodziły ojcu do gardła, a ręka trzymająca szklankę 

z kawą wyraźnie drżała. 

– Kim Maciek chce zostać? – zapytał ojciec. 

– Maciek będzie zdawał na oceanografię, do Gdańska – powtórzyła 

jego matka. – Jest wybitnie zdolny… Czy wie pan, że on od małego 

mówił, że będzie pracował ze zwierzętami oceanicznymi? 

– Marzył o delfinie, nie o psie – wtrącił jego ojciec. 

Matka bezceremonialnie podeszła do ojca i uderzyła go w plecy. Ja 

nie mogłam się ruszyć. Rodzice Maćka skonfundowali się trochę, ale do 

głowy im nie przyszło, że zakrztuszenie się ma związek z ich 

opowieścią. Maciek też nie wiedział, że mój ojciec postrzegał go jako 

podobnie przeciętnego jak inni nastolatkowe, nie poznałby go zapewne 

na ulicy, gdyby spotkał go w towarzystwie innym niż moje. Pewnie 

sądził, że i w oczach moich rodziców jest wyjątkowy. 

Wizyta szybko dobiegła końca. Ojciec zapytał mnie, dlaczego 

prowadzam się z chłopakiem, który lada chwila wyjedzie do innego 

miasta. Nie wiem, czy oczekiwał, że będę zaciekle bronić potencjalnego 

szczęścia, zakrzyknę, że ja też kocham delfiny, a z morskich robaków 

zrobię doktorat, dość, że zadał swoje pytanie z pewną obawą. Z pewną 

taką nieśmiałością, jak mówiliśmy w tamtych czasach. Wzruszyłam 

ramionami i powiedziałam, że wiem, że wyjeżdża i zupełnie mnie to nie 

obchodzi. Przecież chyba ojciec nie sądzi, że chciałabym pojechać za 

nim, cóż za pomysł… 

Poszliśmy wtedy na studniówkę. Bawiliśmy się razem, tańczyliśmy 

i piliśmy nielegalnie wniesiony alkohol, ale z pełną świadomością, że to 

koniec między nami. Zaraz po końcu roku Maciek wyjechał do Gdańska. 

Przez chwilę myślałam, że może go nie przyjmą. Tam było podobno 

dziesięciu kandydatów na jedno miejsce. Ale dostał się bez problemu. 

I tyle go widziałam. Nie napisał, nie przyjechał, a nawet jeśli to zrobił, to 

zupełnie się nie odezwał do mnie. Czy go żałowałam? Sama nie wiem. 

Z jednej strony nie chciałam wdawać się w żadne rozważania na temat

zmiany moich planów i pracy w delfinarium, z drugiej – ambicja 

cierpiała. Czyżbym była aż tak szara i zwykła, że można było 

praktycznie bez słowa mnie porzucić, bo nie mieściłam się w czyichś 

planach? Chciałam, żeby komuś na mnie zależało, żebym była jedyna 

z miliona. 

Widziałam Maćka już jako dorosła osoba. Pierwszy raz wpadłam 

na niego w centrum handlowym niedaleko naszej dawnej szkoły. 

– O, Werka – powiedział, jakby tych lat nie było. 

– O, Maciek – powiedziałam, jakbyśmy widzieli się wczoraj. 

Patrzył na mnie, jakbym się nie zmieniła, nie postarzała, nie 

przytyła. Jakbym była dziewczyną. On niewiele się zmienił. Nie był 

łysy, nie przytył, nie postarzał się specjalnie. Tylko trochę schudł 

i zapadł się w sobie. 

– Co tam u ciebie słychać? – zapytał. 

Byłam wdową zaledwie pół roku. Klasyczną wdową pogrążoną 

w bólu. Ubraną na czarno, bez makijażu, z grymasem pretensji do Boga 

na twarzy. 

– A u ciebie? – spytałam. 

– Odpowiadasz pytaniem na pytanie – odparł. – To dla ciebie 

charakterystyczne. Zawsze mnie to denerwowało. 

Nigdy mi tego nie powiedział. Może mnie z kimś pomylił, bo ja 

chyba raczej tak nie robiłam. 

– Przyjechałem, bo mi mama umarła i likwidujemy mieszkanie 

– powiedział. 

– Bardzo mi przykro – kiwnęłam głową. – A ojciec? 

– Umarł nagle dziesięć lat temu. Na zawał. Za kierownicą… Zabił 

dwie osoby, może słyszałaś… 

Pokręciłam głową. Może i słyszałam, ale nie jestem pewna. Coś 

mogło mi się obić o uszy, ale na pewno nie w kontekście, że to był ktoś 

znajomy. 

– Przykro mi – powiedziałam. 

– Rak piersi. – Popatrzył na mnie tak jak dawniej. – Dasz wiarę? 

Pół roku i po kobiecie… 

– Nie leczyła się? – pytałam z głupia frant, żeby podtrzymać 

rozmowę, bo nagle jakoś tak zaczęło mi zależeć na tym, żebyśmy

porozmawiali. 

– Na wszystko było za późno… Ale była operacja i chemia… 

– Teraz patrzył na czubki swoich butów. – Ale na wszystko za późno. 

– Okropne. – Czułam się głupio, bo chciałam mu powiedzieć 

o Sławku i jednocześnie nie byłam pewna, czy powinnam. 

– Okropne – zgodził się. – Powiesz, co u ciebie? 

– Wyszłam za mąż – stwierdziłam lekkim tonem. – To był 

najwspanialszy człowiek na świecie… Nie mogliśmy mieć dzieci… 

A potem nagle potrącił go pijany kierowca na pasach… 

– Ooo – na tyle się zdobył. – Dawno? 

– Pół roku temu… 

Pokiwał w milczeniu głową. 

– Będziesz skarżyć tego kierowcę? 

– Tak, będę – przytaknęłam. – Należę do tych oszalałych z bólu, 

chcących zniszczyć wszystko i wszystkich… 

– Życia mu nikt nie zwróci… – powiedział, wyraźnie myśląc 

o swoim ojcu. 

– Nie o to chodzi – zaprzeczyłam, bo znów ja wiedziałam, o czym 

ktoś myśli, a ten ktoś rozumiał z kolei moje myśli. – Twój ojciec był 

chory, to co innego. Ten… ten, co zabił Sławka, miał dwa promile we 

krwi. Przejechał go na pasach… Na czerwonym świetle… Zabił po 

prostu…! 

– Werka, hej, Werka. – Złapał mnie za rękę. – Wybacz, 

przepraszam… 

Uspokoiłam się. Przecież Maciek nie był niczemu winien. 

– A ty zostałeś delfinologiem? – przerwałam te wywody. 

– Tak. – Uśmiechnął się. – I to tak jak w bajce. Skończyłem studia 

i pracuję teraz w Kalifornii, w oceanarium. 

– A żonę masz amerykańską? – indagowałam, chociaż wiedziałam, 

że jest inaczej. 

– Nie, Joasia jest z Gdańska. Pojechała ze mną do Kalifornii i tam 

mieszkamy. Została z dziećmi. 

Siedzieliśmy przy kawiarnianym stoliku. Nie pamiętam, w jaki 

sposób tam się znaleźliśmy. Chyba szliśmy w stronę kawiarni podczas 

rozmowy. Nie pamiętam.

– Ile masz dzieci? – Zakłuło mnie w sercu. – Nie lubiłeś dzieci, 

o ile pamiętam. 

Roześmiał się i podrapał po głowie. 

– No wiesz, jak to jest, to znaczy, przepraszam cię bardzo… 

– To nic – uspokoiłam go. – To ile masz dzieci? 

– Dwójkę – powiedział. – Michał ma piętnaście lat, Clarissa 

– dziesięć… Mówią po polsku, ale to już Amerykanie. Oboje będą 

oceanografami. 

– Wiesz – pochyliłam się ku niemu – swoją drogą to niesamowite. 

Wydawałoby się, że w tamtych czasach takie marzenia, delfiny, 

Kalifornia, to zupełnie nierealna sprawa… A jednak tobie się udało. 

Poszliśmy pogadać do kawiarni, bo głupio było tak stać na środku. 

Kiedy pani wniosła dwie kawy, Maciek nagle się roześmiał. 

– Pamiętam, jak bardzo lubiłaś owady… Zostałaś biologiem? 

– Żartujesz chyba. – Uśmiechnęłam się pierwszy raz od śmierci 

Sławka. – Nigdy nie chciałam być biologiem. Marzyłam o przedszkolu, 

o dzieciach… 

– Przepraszam – bąknął. – Nie wiem, dlaczego myślałem, że 

uwielbiałaś owady… Ja ciągle mówiłem pewnie o delfinach 

i wielorybach. Przepraszam cię, Werka… 

– Nie ma za co. – Mieszałam swoją kawę. – Owady lubiłam, ale 

swoją przyszłość wiązałam z dziećmi. Nie udało się mieć własnych, 

pracuję w przedszkolu… Zawsze tego chciałam. 

Pożegnaliśmy się po dwóch godzinach. Dobrze, że go spotkałam. 

Nie byłam mniej zrozpaczona ani nie nabrałam chęci na nowe życie, ale 

coś się we mnie przełamało. Postanowiłam, że będę żyła. Tak jakby 

można było postanowić, że się przeżyje albo umrze. Zna to każda 

nastolatka, chora z miłości i błagająca Stwórcę o śmierć. Pozwól mi, 

Panie Boże, umrzeć, bo tak go kocham. Nie umiem bez niego, wiem, że 

umrę… Coś w tym stylu. 

• 

Sławka poznałam w przedszkolu. Stanął któregoś pięknego dnia

w progu i zachowywał się, jakby przyszedł odebrać dziecko. 

– Pan po kogo? – zapytałam, bo tego dnia pracowałam na 

popołudnie. 

– Po Kacpra – wyjaśnił krótko. 

Kacper był jednym z najtrudniejszych dzieci w grupie. Dziś pewnie 

byłoby widać, że dzieciak idzie w kierunku adhd, ale wtedy było prostu 

niegrzeczny, karany na każdym kroku i znienawidzony powszechnie 

przez moje koleżanki. Mnie było chłopczyka po prostu żal. Zaniedbany, 

często brudny i w butach po starszych braciach, był jednak dzieckiem 

niezwykle kreatywnym, pogodnym, lubił rysować i pięknie śpiewał. Ja 

sama zajmowałam się nim, kiedy tylko mogłam. 

– Pan jest tatą Kacpra? – zaatakowałam. 

Chciałam gościowi powiedzieć, że jest kompletnie 

nieodpowiedzialny. Kacper jest dzieckiem zaniedbanym, wymaga 

systematycznej pracy i starań, a nie tatusia z doskoku. 

– Nie. – Gość zamachał rękoma. – Prawdę mówiąc, to dziecko 

mojej sąsiadki. Zadzwoniła do mnie, to znaczy nie do mnie, tylko do 

mojej mamy, bo ja, wie pani, mieszkam z mamą… Z mamą i tatą… 

Miałam dosyć tego faceta. Było już kilka minut po czasie, 

wszystkie dzieci odebrane. W przedszkolu zostaliśmy tylko ja i Kacper. 

Źle się czułam tego dnia, chciałam iść do domu i zwinąć się w kłębek. 

Kacper wielokrotnie zostawał dłużej w przedszkolu, a żadne rozmowy 

dyscyplinujące z jego matką nie pomagały. Nie powinnam wydawać 

dziecka „sąsiadowi”. Szkoda, że jeszcze nie powiedział, że jest 

znajomym babci dziecka. Ale właśnie tym mnie ujął. Bo Sławek był 

szczery i tak przyzwoity, że nie mógł patrzeć, jak matka po raz kolejny 

dzieciaka zostawia. Poszliśmy na spacer. Wzięliśmy Kacpra za rękę, ja 

zamknęłam przedszkole i poszliśmy przed siebie. Teoretycznie rzecz 

biorąc, nie mogłam oddać dziecka, które powierzono mi pod opiekę, 

obcemu mężczyźnie, dlatego sama poszłam go odprowadzić do domu. 

Myślałby kto, że byłam taka dobra. Miałam dwadzieścia trzy lata 

i zakochałam się w Sławku od pierwszego wejrzenia. Podobał mi się ten 

niski mężczyzna o aksamitnym głosie, szczerym spojrzeniu zielonych 

oczu i krótkiej ciemnej czuprynie, w której pobłyskiwały pierwsze, 

bardzo nieśmiałe jeszcze, srebrne włoski. Nie byłam kobietą pożądaną,

udzącą w chłopcach czy mężczyznach zainteresowanie, ale czułam, że 

i dla niego ten spacer ma wielkie znaczenie. Niewiele mówiliśmy, 

głównie wymienialiśmy się uwagami na temat sytuacji Kacperka, 

półgębkiem, ponieważ dziecko nas słuchało, a i przy każdym otwarciu 

ust para buchała nam spomiędzy warg. Ciepło mieszało się z zimnem, 

nasze głosy zapętlały się w cichym parku, Kacper ściskał nas oboje za 

ręce. Robiliśmy coraz szerszy łuk, żeby za szybko nie trafić do domu, 

gdzie mieszkało „nasze” dziecko. Nad nami migotały gwiazdy, śnieg 

wyjątkowo nie przypominał zmarzniętej brei, tylko srebrny puch. Mnie 

serce topiło się ze szczęścia, Sławkowi też, jak mi potem wyznał. 

Stanęłam pod blokiem, w którym mieszkali Sławek i Kacper. 

Nachyliłam się niezdarnie w kierunku małego i pogłaskałam go po 

głowie, właściwie po ciężkiej czapce z pomponem, i powiedziałam, żeby 

uważał na siebie. Bez sensu zupełnie. Przecież na takiego malca rodzice 

powinni uważać. Sławek chwycił mnie za rękę i wygłosił płomienną 

mowę o tym, że na świecie są jeszcze fantastyczne panie przedszkolanki, 

które dzieci kochają jak własne. Ja się zrobiłam czerwona i nie 

wiedziałam, co powiedzieć. Wreszcie pożegnaliśmy się krótkim „do 

widzenia”, ja odwróciłam się na pięcie i poszłam na przystanek 

autobusowy, a on z Kacprem do klatki. „Przecież możemy się już nigdy 

nie spotkać”, kołatało mi w głowie, nie zapytałam, jak ma na nazwisko, 

pod jakim numerem mieszka, czy znów przyjdzie po Kacpra. 

Jednocześnie byłam najzupełniej pewna, że oto los przyniósł mi mojego 

towarzysza życia, drugą połowę jabłka, pomarańczy czy medalionu. 

Wiedziałam, że on albo przyjdzie znów do przedszkola, już nie po 

Kacpra, ale po mnie, albo znajdzie mnie w inny sposób. Cały wieczór 

wymknął mi się z pamięci, bo mimo że w domu, wciąż myślami byłam 

na tamtym spacerze, a endorfiny buchały ze mnie niczym para z ust. 

W głowie mi się kręciło, serce waliło, a radio grało piosenki tylko dla 

mnie. Słowem, doświadczyłam nagłego, ciężkiego zakochania. Matka 

wołała mnie na kolację, przecież ciągle mieszkałam z rodzicami, 

w tamtych czasach trudno było iść na swoje, a ja krzyczałam zza 

zamkniętych drzwi, że mam pracę zleconą. „Jaką pracę zleconą?”, jej 

głos przebijał się przez huk nad nami, najwyraźniej ktoś wieczorami 

remontował mieszkanie. „Przecież nic nie słychać, huk z góry i jeszcze

adio ryczy!” Nic mnie nie obchodziło. Zatroszczyłam się tylko 

o staranny przyodziewek na dzień jutrzejszy, bo przecież Sławek na 

pewno przyjdzie pod przedszkole, i poszłam spać, snując marzenia 

o naszym wspólnym życiu i tym, ile dzieci będziemy mieli. Chciałam od 

razu dwójkę, najlepiej bliźniaki, albo rok po roku, najpierw chłopczyka, 

potem dziewczynkę, chociaż było mi wszystko jedno, byle dziecko 

zdrowe było. Potem jakieś dwa lata przerwy i jeszcze jedno, no, może 

gdyby się okazało, że jednak ciężko, to trzy lata. Ale na pewno trzecie 

dziecko, a po jakichś dziesięciu latach, kiedy te pierwsze już będą 

nastolatkami, wtedy jeszcze jedno, na deser, na starość, dla radości 

naszych oczu. Zasnęłam, pchając wózek z bliźniakami, w ciąży z trzecim 

dzieckiem, kiedy zegar z kukułką wybijał trzecią nad ranem. Następnego 

dnia otworzyłam oczy o szóstej, szybko wstałam, ubrałam się 

w najlepszą spódnicę, bluzkę od ciotki Katarzyny i pobiegłam do 

przedszkola. Miałam pewną nadzieję, że on będzie czekał od rana. 

Nawet zastanawiałam się, czy nie zrejteruję i nie opuszczę pracy, żeby 

z nim pobyć, ale Sławka nie było. Naturalnie, uspokoiłam się nieco, 

przecież i on ma pracę. Na pewno przyjdzie o 17.00. Z tego wszystkiego 

zapomniałam, że w środy pracowałam od 7.00 do 14.00. Zamiast jednak 

wyjść do domu, powiedziałam koleżance Kryśce, że w domu rury pękły, 

zimno jest okropnie i nie chce mi się wracać do tej lodówki. Rury zresztą 

pękały zwykle zimą z częstotliwością większą niż „bardzo często”, więc 

mogłam nawet przypuszczać, że jeśli nie tego dnia, to w ciągu kilku 

najbliższych pękną i kłamstwo stanie się świętą prawdą. Kryśka 

pokiwała głową z pełnym zrozumieniem. W tamtych czasach to jeszcze 

i światło mogli wyłączyć, a widok całego osiedla pogrążonego o 17.00 

w egipskich ciemnościach nikogo nie dziwił ani nie powodował 

specjalnych protestów. Siedziałam w przedszkolu jak na szpilkach, 

zerkałam na Kacpra, którego przyprowadziła matka i zostawiła bez 

słowa. Nie uważała, że powinna mi cokolwiek powiedzieć. Czekałam na 

jakąś rozmowę, choćby kilka słów z jej strony, najbardziej na słowa, że 

to on będzie odbierał Kacpra z przedszkola, ale nie rzuciła na mnie 

nawet okiem. Mogłam zapytać, zreflektowałam się, kiedy już poszła. 

Zamiast tego wzięłam małego na spytki, ale dziecko nie było specjalnie 

rozmowne. Pytałam o wujka Sławka, czy często przychodził po niego do

przedszkola, ale mały podkręcił główką. Potem próbowałam dopytać, 

czy był u Sławka w domu, ale tego też się nie dowiedziałam. W końcu 

Kacper wyrwał się z mojego uścisku i poszedł rozrabiać w kąciku 

z samochodzikami. Odebrała go matka o 16.30. Uśmiechnęła się do 

mnie, a ja odwzajemniłam uśmiech, sądząc, że może rano była nie 

w formie, ale teraz coś mi powie, ale ona powiedziała synkowi, żeby 

wkładał buty i wyszli. Tym lepiej, pomyślałam, pójdziemy tylko we 

dwoje, może do jakiejś kawiarni, będzie zupełnie inaczej niż wczoraj, 

chociaż podobne odczucia i mróz jeszcze większy. Punktualnie o 17.00 

zamknęłyśmy z Kryśką przedszkole, pożegnałyśmy się i dziarsko 

pomaszerowałam tą samą ścieżką co wczoraj, mimo że do domu miałam 

w zupełnie inną stronę. Czekałam na kroki za sobą, głos: „Weronika, 

czekaj!…”, ale nic takiego się nie stało. Nie przyszedł. Bolesną prawdę 

uświadomiłam sobie jakieś sto metrów od jego domu. Nie przyszedł do 

mnie. Tamten spacer był magiczny tylko dla mnie, był pewien rezonans 

albo może pomyliłam go z trzaskającym mrozem, z dźwiękiem 

skrzypienia śniegu pod butami. Honor nie pozwalał mi pójść pod samą 

klatkę i tam stanąć. Było strasznie zimno, dusza mnie bolała, płakać mi 

się chciało, a i nie wiedziałam przecież, gdzie on dokładnie mieszka, nie 

przyszło mi do głowy sprawdzić adresu Kacpra, chociaż wtedy 

mogłabym tylko przypuszczać, że skoro Kacper mieszka, dajmy na to, 

pod dwudziestką, to Sławek pod numerem dziewiętnaście, dwadzieścia 

jeden, dwa, trzy, a może piętro niżej czy wyżej. Przecież nie mogłam 

pukać do ludzi i ich niepokoić jak ostatnia idiotka. Żal i zimno ściskały 

mi tyłek obleczony w cienką bieliznę. Powzdychałam trochę, ale 

przypomniałam sobie na koniec, że jestem szarą myszą, której nikt nie 

chce, i poszłam do domu. Noc przepłakałam, ale następnego dnia wraz 

z nadejściem świtu znów miałam nadzieję, znów włożyłam 

peweksowską spódnicę i bluzkę z rękawami z przezroczystego 

materiału. Kacpra odprowadziła matka i ona go odebrała, o 16.30. Nawet 

nie wypytywałam specjalnie dziecka, bo i tak na niewiele by się to zdało. 

Powiedziałam wprawdzie: „Pozdrów wujka Sławka”, ale co się 

z czterolatkiem dogadasz, nie mam pojęcia, czy powtórzył, a nawet jeśli, 

to przecież „wujek Sławek” nie musi lecieć i osobiście mi dziękować za 

pozdrowienia. W piątek straciłam nadzieję, że go kiedykolwiek zobaczę.

Wyszłam z przedszkola i wolnym krokiem poszłam w stronę domu, do 

ostatniego metra mając nadzieję, że on idzie za mną. Pamiętam tamtą 

sobotę i niedzielę. Znów w radiu śpiewali piosenki o mnie, o tym, że 

uciekł skoro świt i potem był wstyd. Właśnie tak się czułam. Wstydziłam 

się tego wrażenia bliskości, zakochania wręcz, wybuchu uczuć do 

człowieka, którego widziałam przez dwie godziny. Te endorfiny 

wybuchły w przestrzeń kosmiczną i nie zostały złapane, rezonans uciekł 

w eter, a moja miłość zamarzła w styczniowy poranek. Cały czas 

powtarzałam sobie, że nie ma się czego wstydzić, bo te wszystkie 

uczucia, to zakochanie, były głęboko we mnie, nie wyszły ani na chwilę 

na światło dzienne, nikt nie widział, nikt nie słyszał. On też nie. „Nie 

zorientował się, że ja się zakochałam”, powtarzałam sobie. Nic nie wie, 

nie będzie się ze mnie śmiał, nie pozna mnie na ulicy. Może kiedyś 

przyjdzie znów po Kacpra, wtedy kiwniemy do siebie głową 

i wymienimy porozumiewawcze spojrzenia. Bo nic nie było i nie ma 

w ogóle o czym myśleć. Sobotę jakoś przetrwałam. W niedzielę matka 

ciągnęła mnie na grób babci. Był styczeń, grobowiec dziadków, duma 

mojej matki, był niesprzątnięty, jeszcze ktoś by zobaczył i skomentował. 

Ostatnio byłyśmy tam w Wigilię, potem padał śnieg, był mróz, a matce 

wypadł dysk i nie mogła się schylać. Nie zmusiła mnie, żebym sama 

pojechała i posprzątała, ale przy najbliższej okazji, kiedy już mogła się 

schylić i wyprostować bez większego problemu, zaczęła mi jęczeć, 

żebym pojechała z nią na cmentarz. Nie chciałam, nic mnie nie 

obchodziło, co będzie na tym grobie, czy wiązankę przykryje śnieg, czy 

babcia i dziadek, w niebie, a jakże, nie będą cieszyć się światłem ze 

zniczy. Pojechałam jednak. Uznałam, że to lepsze, niż tak siedzieć 

i myśleć o swoim nieszczęściu. Pomogło, bo sprzątanie zajęło nam 

prawie cały dzień, odmroziłam sobie ręce, przemokłam kompletnie 

i złość na Sławka przeszła gładko w złość na matkę, jej bezmyślność 

i ośli upór. Odpysknęłam, kiedy mi tłumaczyła, że też mam ją pochować 

w tym samym grobie, i utyskiwała, że na pewno lampek nie będę paliła 

ani kwiatków kładła, sczeźnie, zmarnuje się piękny, kosztowny grób. Na 

szczęście nie słyszała tego, co mówię, mamrotała pod nosem jak to ona, 

„krzywdowała sobie”. W drodze powrotnej zaproponowałam, żeby pójść 

do kawiarni, wypijemy herbatę, ogrzejemy się chwilę, przecież i tak już

dawno po obiedzie, ojciec nie czeka. Matka spojrzała spode łba, moja 

propozycja musiała być dla niej szokiem, nie wiem, czy ojciec zabrał ją 

kiedykolwiek do kawiarni, na pewno dobrowolnie nie weszłaby do 

czegoś takiego nawet w ulewę. Oczywiście odmówiła, ale podała powód. 

Powiedziała, że jest bardzo zmęczona i chce się położyć na kanapie. 

W domu ojciec przywitał nas awanturą, gdzie się tyle podziewałyśmy. 

Matka mu tłumaczyła, że ja jeszcze chciałam do kawiarni iść, dopiero 

byśmy się spóźniły. Zostawiłam ich w pokoju zastanawiających się, czy 

teraz odgrzać gołąbki, czy dopiero na kolację. Mnie było wszystko 

jedno, w końcu po kilku minutach matka zawołała mnie, żebym 

przyszła, bo, zawahała się na krótko, „obiad na stole”. Przyszłam, 

zjadłam, pochwaliłam ten obiad, pozmywałam, wytarłam, po czym 

zamknęłam się w pokoju i zasnęłam kamiennym snem. Wszystko 

pamiętam z tamtych czterech dni, każdą tęsknotę, każdą myśl. I smutek, 

który mi towarzyszył w poniedziałek w przedszkolu, szczególnie na 

widok rozrabiającego Kacpra. „Jak różne są rzeczy ukryte w króciutkim 

wyrazie żal”, podsumował mój ukochany poeta Tuwim, który wszystko 

rozumiał. Znów zamykałam przedszkole, znów był mróz i znów miałam 

zamiar powlec się do domu nieco okrężną drogą, kiedy usłyszałam za 

sobą głos: 

– Pani Weroniko… 

– To pan… – Powiedziałam „pan”, mimo że na spacerze 

mówiliśmy do siebie po imieniu. Miałam ochotę wrzasnąć wielkim 

głosem: „Dlaczego dopiero dziś przyszedłeś?! Dlaczego pozwoliłeś mi 

myśleć, że nic się nie stało?!!!”. 

– Pozwoli się pani zaprosić na spacer? – zapytał. 

– Miałam zamiar właśnie iść do domu – odpowiedziałam. 

– O – skonfundował się nieco. – To może ja mógłbym panią 

odprowadzić do domu albo chociaż do autobusu? 

Uśmiechnęłam się. 

– Chciałam powiedzieć, że miałam zamiar wracać do domu 

spacerem. Ja nie boję się mrozu. 

– O, to całe szczęście, bo ja myślałem, że pani mi odmawia… 

Tyle lat potem kochałam jego uśmiech. Uśmiechał się tak 

charakterystycznie. Nagle pokazywał wszystkie zęby, białe

i równiuteńkie. Potem ramiona mu drgały i śmiał się już głową, rękoma, 

tułowiem, nogami, przytupywał, kiedy było coś szczególnie wesołego. 

– Bałem się, że pani mnie nie pamięta… – zaczął, kiedy szliśmy 

przez park w stronę mojego osiedla. 

– Pamiętam… – rzuciłam lekko. – Mam dobrą pamięć. Poza tym… 

Poza tym uważam, że jesteś mężczyzną mojego życia, 

powiedziałam w myślach, a zamiast tego dodałam: 

– A poza tym… sytuacja była niecodzienna i sprzyjała 

zapamiętaniu… pana… 

Znów się roześmiał. 

– Szczerze mówiąc – powiedział cicho, kiedy byliśmy na skraju 

parku – dla mnie to też była niecodzienna sytuacja… 

– Pierwszy raz pan pomaga sąsiadce? – zapytałam, mimo że wtedy 

wspominał coś o tym, że jego rodzice odbierają czasem Kacperka 

z przedszkola, podając się za dziadków chłopca. 

– W taki sposób to pierwszy – przyznał się. – Ale gdybym 

wiedział, że spotkam panią, to stawiłbym się wcześniej… 

Czekałam na jakieś głębsze wyznanie, ale ono nie nastąpiło. 

Wyszliśmy już z parku i kierowaliśmy się ku mojemu blokowi. Mogłam 

podjechać autobusem, to było całkiem daleko, trzy przystanki, ale 

zamiast tego postanowiłam iść, nie uzgadniając z nim, czy ma ochotę na 

aż tak długi spacer. 

– Bo widzi pani – zaczął. – Ja chciałem przyjść już we czwartek, 

bo ja chciałem… 

Nadstawiłam uszu. Bardzo chciałam usłyszeć jakieś dobre 

usprawiedliwienie. 

– Tylko że wyjechałem w delegację i wróciłem w piątek wieczór. 

Takie szkolenie miałem, w mojej pracy… Musiałem jechać… 

To było dobre usprawiedliwienie. Nie było go w czwartek i piątek, 

a w sobotę nie pracowaliśmy. 

– Nie musi pan się usprawiedliwiać – dodałam dla porządku. – Na 

pewno chce pan dalej iść? Bo to jeszcze kawałek, ale jeżdżą autobusy, ja 

mogę pojechać albo pan może wrócić… 

– Weroniko – powiedział, zatrzymując się i zaglądając mi głęboko 

w oczy. – Nie ma mowy, żebym cię zostawił tu i teraz…

W ten sposób gładko przeszliśmy nie tylko na „ty”, ale do 

wspólnego życia, tak zwanego „chodzenia” na początek, potem do 

wszystkiego, co łączy zakochanych w sobie ludzi, na małżeństwie 

kończąc. 

Znałam przystojniejszych mężczyzn, marzyłam nawet o takim czy 

innym bracie koleżanki, chłopaku z klasy wyżej czy – na studiach 

– o dość przystojnym profesorze pedagogiki specjalnej. Ale to były tylko 

takie myśli. Wiedziałam, że z moją urodą, a właściwie jej brakiem, nie 

znajdę sobie przystojnego chłopaka, ale Sławek, on był dla mnie 

jedynym z milionów. Gdyby coś się stało i on nie mógł ze mną być, nie 

przyszedłby wtedy pod przedszkole, wcześniej po dziecko sąsiadki, moje 

życie byłoby zupełnie puste i pozbawione jakiegokolwiek blasku. Bo ja 

przy Sławku byłam królową, nie żabą, ale piękną istotą zdolną unieść 

cały świat. 

– Nie zostawiaj mnie tu i teraz, w ogóle nie zostawiaj… – 

powiedziałam, nie bacząc na to, że może należało udawać, że ja nie 

wiem, o co chodzi, albo dla mnie to tylko spacer. 

Wziął mnie za rękę, wsunął moją dłoń w swoją rękawiczkę i to 

było pierwsze nasze fizyczne zbliżenie, tak intensywne, że pamiętam je 

do dziś. 

– Nie mam zamiaru. – Zapewnił wtedy. 

Często tak mówił. Kiedy był w szpitalu, też poprosiłam: „Nie 

zostawiaj mnie”, a on odpowiedział, że nie ma zamiaru. Wtedy oboje nie 

wiedzieliśmy, że stanie się to, co się musi stać. Przeszedł dwie 

skomplikowane operacje, ale nie przeżył… 

• 

Jaką ja byłam przedszkolanką… Właściwa osoba na właściwym 

miejscu to mało powiedziane. Dzieci uwielbiały mnie, a ja kochałam 

dzieci. Wszystkie jak leci mogłam jeść łyżkami. Niestraszni mi byli ani 

histerycy, ani złośliwe maluchy, nawet te, których inni nie lubili. 

Miałam, jak to się mówi, rękę do dzieci. Każdy maluch, który trafiał do 

przedszkola, zakochiwał się we mnie natychmiast. W książkach przeze

mnie czytanych, zabawach wymyślanych, piosenkach wyśpiewywanych. 

Nawet z jedzeniem nie było problemów. Wszyscy zastanawiali się, jak ja 

to robię. Ja czasami też, bo rzeczywiście sukcesy wychowawcze miałam 

spektakularne, a osiągałam je bez najmniejszego problemu. 

– Mój Krzysio tak ładnie je w przedszkolu – mówiła pewna matka 

z kategorii „matka roku”. – A w domu nie chce… 

– My mamy czas dla dzieci – odpowiadałam, patrząc jej głęboko 

w oczy, żeby mogła w nich odczytać, że wiem, że krzyczy na małego 

podczas jedzenia i zdarza jej się wpychać mu zupę do gardła, ryzykując 

zadławienie. – Podczas posiłków czekamy tyle, ile trzeba, żeby dziecko 

spokojnie zjadło. 

– Czy to prawda, że pozwala pani jeść najpierw drugie danie, 

a potem zupę? – pytała „matka obsesyjna” podczas zebrania. 

– Pozwalam. – Kiwałam głową. – Jeśli maluch zapiera się rękoma 

i nogami, że nie zje zupy, to pozwalam mu zjeść drugie danie. 

Najczęściej po zjedzeniu drugiego prosi o zupę. Wtedy odgrzewamy ją 

i nie ma problemu… 

– Ale to niewychowawcze – twierdziła „matka czepialska”. 

– Dlaczego niewychowawcze? – pytała w moim imieniu pani 

dyrektor. – Chyba chodzi państwu o efekt. 

Ja siedziałam zwykle cicho, napawając się podziwem matek 

normalnych, które zwykle tłumaczyły matkom wariatkom, a bywało, że 

i ojcom psychopatom, kim ja jestem i jak dobrze zajmuję się ich dziećmi. 

Kiedyś jedna z wariatek próbowała zrobić ze mnie opiekunkę do 

jej dziecka. Kusiła, chciała płacić w bonach Peweksu albo nawet 

w dolarach. Jej mąż pracował jako kierowca tir-a, na owe czasy bardzo 

intratna posada. Zarabiałabym dziesięć dolarów. Wtedy suma 

astronomiczna, dziś wzbudza tylko śmiech. Nie dałam się podejść 

w żaden sposób. Nie żebym nie chciała pieniędzy, ale nie umiałam być 

oddana tylko jednemu dziecku. Musiało ich być dużo, zaplecze 

przedszkolne ze wszystkimi zabawkami i grami, podwórkiem i literkami 

doczepianymi na rzepy do włochatej tablicy. 

– Nie zdecyduje się pani? – kusiła mnie widokiem ubrań 

z Peweksu. – Nie pożałuje pani… Ania tak bardzo panią lubi… 

Wreszcie przydusiłam ją w korytarzu.

– Niech się pani ode mnie odczepi – zażądałam. – Kocham dzieci, 

ale nienawidzę ich rodziców. 

Wysyczałam to zdanie przez zaciśnięte wargi jak żmija. Cofnęła 

się, potem odwróciła i uciekła. Rozmawiała z dyrektorką, powtarzała jej 

to, co powiedziałam, ale pani dyrektor jej nie uwierzyła. Opinię wśród 

rodziców miałam taką, że nic mi nie zagrażało. 

– Nie wierzę, że pani mogła narazić na szwank dobre imię 

socjalistycznej placówki – usłyszałam w gabinecie kierowniczki. 

– Pani dyrektor – odpowiedziałam. – Ta matka namawiała mnie, 

żebym opuściła przedszkole i zaczęła nielegalną pracę u niej w domu, 

a zamierzała zapłacić mi… w dolarach – zakończyłam szeptem. 

Widząc, że jest przerażona słowem „dolar”, dodałam: 

– Sądzę, że zaczęłoby się od zdyskredytowania mnie, żebym 

musiała odejść. Potem kto wie, co by było, gdyby ktokolwiek dowiedział 

się, że nauczycielka zarabia, pracując prywatnie… 

Był rok 1984, jeszcze nic nie było można. W ciągu ostatnich 

kilkunastu miesięcy Hanuszkiewicz i Holoubek zostali zostali usunięci 

ze stanowisk dyrektorów teatrów. W połowie stycznia coś się działo 

w stoczni, o czym można było posłuchać tylko w trzeszczącym radiu 

późnym wieczorem. Podobnie jak o procesie sądowym, który zaraz 

potem się zaczął. Ja byłam tak bardzo zakochana, że sprawy narodowe, 

wielkie, ważne, ledwie do mnie docierały, a to i tak za pośrednictwem 

Sławka, który uważał za swój patriotyczny obowiązek, żebym wiedziała, 

na jakim świecie i wśród jakich ludzi żyję. Nie byłam specjalnie 

religijna, więc mnie nie obeszło, że nowy kardynał nie spełnił 

pokładanych w nim oczekiwań, za to walczył z reżimem ramię w ramię 

z narodem. Widziałam w nim tylko niezbyt urodziwego mężczyznę, 

karykaturalnie wyglądającego w czapce kardynalskiej. Nie podzielałam 

oburzenia rodziców, że nie jest on godnym następcą wielkiego syna 

naszego narodu, który prawie że został papieżem. Sławek zresztą także 

nie był specjalnie religijny, na szczęście, ponieważ w tamtych czasach 

do dobrego tonu należało żyć po katolicku. Bardziej interesowały mnie 

filmy „Karate po polsku” i „Wilczyca”, chociaż płakałam na „Epitafium 

dla Barbary Radziwiłłówny” i „Austerii”. Oboje płakaliśmy, Sławek też 

wzruszał się na filmach z cyklu „jak on, ona go lub ją, kocha”. Moja

miłość pozwalała mi przejść obojętnie wobec podwyżek ceny benzyny, 

kawy i papierosów, zaproszenia papieża przez władze, a nawet 

złagodzenia następstw stanu wojennego. Ledwie zresztą zauważyłam, że 

rok wcześniej generał w czarnych okularach uchylił stan wyjątkowy. Tak 

bardzo kochałam, że szalałam ze szczęścia, kiedy Widzew zmiótł 

z powierzchni ziemi Liverpool i awansował do półfinału Pucharu 

Zdobywców Pucharów. Potem miałam nadzieję, że ten Widzew 

zdobędzie puchar, ale najpierw przegrał, a potem zremisował 

z Juventusem. Pamiętam każdą minę Sławka na meczu, każdy jego gest, 

to, co było na stole podczas oglądania filmu. Wspomnienia… 

Dokonywała się historia, w największych polskich miastach 

kontrmanifestacje pierwszomajowe, aresztowania, delegalizacje 

związków zawodowych, a ja nic, myślałam tylko o tym, kiedy możemy 

już ze Sławkiem być ze sobą. Jedyne większe wydarzenie lat 

osiemdziesiątych, które mnie obeszło, to śmierć Grzegorza Przemyka. 

Przeżyłam to okropnie, Jedyne dziecko matki, wyobrażałam sobie jej 

stratę, ból i łzy. Jakąż kpiną było odznaczenie oprawców dziecka 

orderami. Poszliśmy ze Sławkiem na pogrzeb, milczącą manifestację 

przeciwko władzy. Wtedy solidaryzowałam się z moim krajem, ze 

wszystkimi matkami, które straciły dzieci. Tylko dziecko było w stanie 

wywołać we mnie całą paletę emocji, nie papież pielgrzymujący do 

Polski, nie zniesienie stanu wojennego ani wejście polskich himalaistów 

na szczyt w Himalajach, nawet nie Nobel Wałęsy, tylko właśnie strata 

dziecka. Płacząc nad utraconym dzieckiem innej kobiety, nie miałam 

pojęcia, jak bardzo ze mnie zakpi los. 

Tymczasem w przedszkolu miałam świetną passę, dyrekcja jadła 

mi z ręki, kochałam dzieci i byłam nagradzana orderami, talonami na 

rajstopy oraz bonami pko. Byłam wspaniałym pedagogiem. To ja 

wymyśliłam interaktywne gry, na długo zanim „odkryła je” wolna 

Polska i ci wszyscy nowocześni pedagodzy. Superniania mogła się przy 

mnie schować. Wymyślałam na poczekaniu takie zabawy, że dzieci nie 

nudziły się ani przez chwilę. Na przykład grę, która potem zaistniała 

w masowej polskiej świadomości jako scrabble. Narysowałam planszę, 

klocki z literkami, każde dziecko losowało po dziesięć literek 

i układaliśmy słowa ze starszakami. Uczyły się w ten sposób nie tylko

czytać, ale też myśleć abstrakcyjnie i oczywiście pisać zgodnie 

z regułami. Z młodszymi dzieciakami bawiłam się w odsłanianie 

bliźniaczych obrazków. Naturalnie wszystko malowane samodzielnie, bo 

niczego nie można było zdobyć w pustych sklepach. W moim studium 

nauczycielskim nauczyłam się grać na pianinie. Nie mam pojęcia, skąd 

wzięły się u mnie predyspozycje do takiej aktywności. Nikt w rodzinie 

nie uczył się muzyki, nie wiadomo mi o niczym takim przynajmniej. Ale 

ja miałam zdolności. To nie było obowiązkowe, ale ja zgłosiłam się na 

przesłuchanie, okazało się, że mam bardzo dobry słuch, miałam chęci 

i czas na ćwiczenia, więc opanowałam grę na pianinie całkiem 

przyzwoicie w ciągu dwóch lat studium. Grałam ze słuchu, nuty 

właściwie mi przeszkadzały, rozumiałam, jak należy sobie 

akompaniować do linii melodycznej, słowem – umiałam także i to. 

Wymyślałam programy taneczne i rytmiczne dla dzieciaków, szyłam 

kostiumy, malowałam dekoracje i rysowałam specjalną mieszanką 

wzorki na buziach. Teraz to nic takiego. Na każdych urodzinach 

w centrach handlowych dzieci mają malowane buzie, są specjalne farby, 

które się trzymają, kiedy trzeba, a zaraz potem zmywają, ale ja 

wymyśliłam coś takiego zupełnie sama, drogą eksperymentów na 

żywym ciele, czyli na mnie i na Sławku. 

– Pani Weroniko – mówiła kierowniczka – czy rodzice nie będą 

mieli pretensji, że dzieci pomalowane? 

– Mnie się wydaje, że będą zachwyceni – mówiłam. 

I tak rzeczywiście było. Wszyscy byli zachwyceni. Moja 

mieszanka mogła w każdej chwili zostać zmyta, ale dzieci spały w niej, 

brudząc matkom pościele. Matki wzdychały, bo proszek tylko do 

sprowadzenia, ten polski mieszany z jakimś wapnem nie chciał dopierać, 

ale nikt złego słowa nie powiedział. 

– Pani Weroniko – kierowniczka za mną nie nadążała – czy nie za 

dużo wyliczyła pani koszt tych strojów? 

– Biorąc pod uwagę, że dwadzieścia trzy stroje karnawałowe szyję 

sama i liczę tylko za materiał, który cudem zdobywam, to sądzę, że 

wcale nie… – Uśmiechałam się skromnie, ale biła ze mnie determinacja. 

– Bardzo się pani poświęca, czy nie byłoby dobrze, gdyby jakaś 

mama pani pomogła?…

– Mamy – odpowiadałam z uśmiechem – pieką ciasta, ciasteczka 

i robią sałatki. Zadania zostały sprawiedliwie podzielone. 

– No tak – dawała za wygraną – myśli pani o wszystkim… 

Pewnie, że myślałam o wszystkim. Nawet o tym, żeby jedyną 

osobę, która miała kamerę, zaangażować do kręcenia filmów z balów, 

dni matek, babć, wigilii i Wielkanocy. Do tej pory mam te kasety, 

których nigdzie nie można już obejrzeć. 

Jeśli były jakieś konflikty, rozwiązywałam je bezwzględnie. Teraz 

wychowawcy nie mogą wiele powiedzieć, wszystko musi być delikatnie, 

żeby tatuś się nie obraził i mamusia nie poczuła się urażona. Był taki 

jeden przedszkolanek. Już samo to, że facet chciał pracować z dziećmi 

w przedszkolu, wydawało mi się bardzo dziwne. Taki młodziutki, niby 

psycholog. Miał jakieś pomysły, myślał, że będzie miał pozycję 

w przedszkolu z racji tego, że nosi spodnie. Z kierowniczką pewnie 

dałby sobie radę. Ta kobieta była jak cytoplazma, przybierała kształt 

naczynia, w którym aktualnie się znajdowała. Jej mąż był wysokim 

działaczem partyjnym, więc jej, bez żadnych zdolności, choćby 

najmniejszej iskry bożej, trafiło się kierownicze stanowisko. Wcześniej 

była dyrektorem szkoły, ale ponieważ nie ogarniała dwustu dzieciaków 

w wieku pyskatym, przeflancowano ją do pięćdziesiątki takich, które 

dają się o wiele łatwiej spacyfikować. 

– Panno Weronisiu, ależ pani dziś ładnie wygląda – powiedział do 

mnie trzeciego dnia swojej pracy. 

Od razu nabrałam podejrzeń. Nie znosiłam, kiedy nazywano mnie 

„Weronisią”, a już słowo „panna” wzbudziło we mnie obrzydzenie 

skrzyżowane z podejrzeniem. Na początku podejrzewałam, że Olgierd 

jest gejem. Chociaż wtedy tak nie mówiliśmy, tylko homo niewiadomo 

albo panienka. Ja mówiłam jak ojciec, że Olo jest pewnie panienką. 

– Nie lubię, kiedy mówi się na mnie „Weronisia”. – Wbiłam 

w niego ciężkie spojrzenie. 

– O, przepraszam panią stokrotnie – powiedział, jakby był 

własnym dziadkiem. – Jak mam mówić do pani? 

– Werka, Weronika. – Ciągle nie spuszczałam z niego oczu. 

– I możemy przejść na ty… 

Nastąpiła seria ochów i achów, a potem próba wypicia „brudzia”

herbatą. Miał takie mokre wargi i rzadkie wąsiki nad nimi. Przypominało 

to ryjek jakiegoś gryzonia, zwłaszcza że ten dziubek pełen był rzadkich, 

ostrych ząbków. Obrzydzenie mnie brało. Stanowczo odmówiłam 

całowania się z nim, i w pracy, wymawiając się obecnością dzieci, i po 

pracy, mówiąc mu wprost, że mam narzeczonego, który zachwycony by 

nie był. Minę przy tym miałam zapowiadającą, że powybija ci te rzadkie 

ząbki, jeśli będziesz na mnie próbował swoich pocałunków. 

– Och – powiedział. 

– A jak ja mam do ciebie mówić? – spytałam. 

– Oolo. – Zrobił dziubek, jakby chciał mnie mimo wszystko 

cmoknąć. 

– Oolo – powtórzyłam, bo wydawało mi się, ze każdy normalny 

facet chciałby, żeby nazywano go Olkiem albo Olgierdem, a na pewno 

nie Olem czy Oolem. 

Ale Olo normalny nie był, odkryłam, co z nim jest nie tak dzięki 

mojemu własnemu woźnemu z przedszkola. Bo Oolo na widok małych 

chłopców robił ten swój dziubek, ślinił się i przebierał długimi 

paluchami w powietrzu, jakby chciał zagrać na fortepianie. Póki chodził 

za nimi i pomagał „myć rączki”, byłam w stanie to tolerować, ale kiedy 

zaczął chłopców zapraszać do gabinetu w celu „badania”, zrobiłam się 

czujna. Wypytywałam, co tam takiego w tym gabinecie zachodzi. 

Dopóki dzieci malowały rysunki i odpowiadały na pytanie, jakie 

zwierzątko lubią najbardziej, Oolo pozostawał tylko pod moją 

obserwacją. Kiedy jednak Darek zwierzył mi się, że Oolo jest także 

panem doktorem i uleczył jego bolący brzuszek, postanowiłam działać. 

Wypytałam dziecko bardzo dokładnie na okoliczność owego badania. 

Uspokoiłam się, ponieważ ten drań „tylko” głaskał go po brzuchu i nie 

próbował nawet rozebrać. Na swoje szczęście, bo jeśliby spróbował 

skrzywdzić dziecko, byłby już kastratem. 

– Nie wiedziałam, że lubisz bawić się w doktora… – zaatakowałam 

z miejsca. 

– Nie rozumiem cię, piękna… – Dziubek był wilgotniejszy niż 

zwykle. 

Oczy mu skakały, jakby pociągiem jechał i na drogę patrzył. 

– Doskonale rozumiesz, zboczeńcu jeden – wysyczałam. – Ślinisz

się przy małych dzieciach, widzę to. 

– Weroniczko, ja nic nie rozumiem, coś ci się pomyliło. – Oczy 

skakały mu w tempie godnym pociągu dalekobieżnego. 

– Powtarzam ci, że wiem, że jesteś zbokiem! 

– Ale… – Znów próbował jakichś sztuczek. 

– Żadnych „ale”. – Dźgałam go palcem po chudej klatce piersiowej 

obleczonej w robiony na drutach sweterek. – Nie chcę cię tu widzieć. 

Zabieraj się natychmiast z przedszkola, a jak usłyszę, że poszedłeś tam, 

gdzie są jakieś dzieci, to pożałujesz, ty gnido… 

Oolo przeszedł do ataku. Zamachał rękoma jak wiatrak, a jego głos 

zrobił się piskliwy. W sumie to było nawet śmieszne, kiedy stał taki 

przerażony, dziubkował i machał rękoma. 

– Zwolnisz się, słyszysz? – Pokonałam obrzydzenie i zbliżyłam 

swoją twarz do jego twarzy. 

– Ty opozycyjna kurwo, ty… – wydyszał. 

Śmiać mi się chciało. Miałam tyle wspólnego z opozycją, co on 

z fryzjerem. 

– Wiesz, kogo ja znam, ty… ty… 

– Nawet gdyby sam pierwszy sekretarz rękę ci ściskał, to ja się od 

ciebie nie odczepię, zboczeńcu. – Twardo trzymałam się blisko niego. 

– Ja cię wyrzucę z pracy… Ty, ty… Nigdzie cię nie przyjmą… 

To była realna groźba. Taka szuja, takie beztalencie pewnie dostał 

się na studia po protekcji, skończył je dzięki wujkowi, kto wie, może 

i tatusiowi w kc. Pewnie mógł wybierać, gdzie pójdzie uczyć. 

– Ci twoi kumple z „Solidarności” ci nie pomogą… – Nie dawał za 

wygraną. 

Nie mam pojęcia, skąd mu się „Solidarność” wzięła, a aluzje do 

mojej „opozycyjności” byłyby nawet śmieszne, gdyby nie to, że 

wystarczyły, żebym została zwolniona z pracy. Ale nie ugięłam się. 

– Nie mam żadnych opozycyjnych znajomości, ale mam brata, a on 

ma kolegów… Niech mi włos z głowy spadnie, a dziesięciu chłopa 

z kijami będzie tu w ciągu godziny. Będą stali, warowali pod twoim 

domem, aż w końcu wyjdziesz… 

– Ty, ty… – Najwyraźniej podziałało. 

– Połamią ci ręce, strzaskają kolana – rozkręcałam się. – Będziesz

mógł użyć swoich partyjnych znajomości, bo poskładają cię tylko za 

granicą, w takim nrf-ie na przykład albo nawet w USA. I chirurg na 

buźkę też ci się przyda… 

– Przestań. – Na czole miał krople potu. – Czego chcesz? 

Najwyraźniej się nie myliłam. Był zboczeńcem czającym się do 

ataku. Znalazł sobie miłe gniazdo wśród gromadki dzieciaków. Jeśli 

przyrównać go do owada, to był szerszeniem, który zamierzał uciąć 

głowy małym, niewinnym pszczółkom. 

– Nie chcę cię tu widzieć – powiedziałam. – I oglądaj się za siebie, 

bo ja tam będę pilnowała, żebyś nie był w żadnym przedszkolu, szkole, 

nigdzie tam, gdzie są dzieci… 

– Ja cię mogę zniszczyć – pisnął żałośnie. 

– Tylko spróbuj! – Złapałam go za kołnierzyk flanelowej koszuli. 

– A następnego dnia własne zęby będziesz niósł w tym swoim pedalskim 

plecaczku… 

Odskoczył jak oparzony, a ja strzepnęłam rękę i obejrzałam palce, 

jakby tam było coś szczególnie lepkiego i obrzydliwego. Olo odszedł 

z końcem miesiąca, wcześniej wziął zwolnienie lekarskie. Nikt się nie 

dowiedział o naszej rozmowie. Zanim się wyniósł, przytomnie zapisałam 

sobie jego adres i numer telefonu. Na święta przysłałam mu pocztówkę 

z życzeniami. Nic tam nie napisałam prócz bardzo serdecznych życzeń 

błogosławieństwa bożego, zmiłowania niewinnego dzieciątka i takie 

tam. Podpisałam się z imienia. Chciałam, żeby miał świadomość, że ten 

wymyślony brat dyszy mu za plecami, w razie gdyby czegoś próbował. 

Zadzwoniłam też do niego do domu, z automatu. Ja nie miałam telefonu, 

moja rodzina nie była w żaden sposób powiązana z władzą, więc nie 

mieliśmy w domu aparatu, ale tym lepiej. Odebrała jakaś kobieta, jak się 

potem okazało, jego matka. Wypytałam, gdzie pracuje. Powiedziała mi, 

że Olutek jest zastępcą kierownika w zakładach mięsnych. I świetnie, 

pomyślałam, martwa świnia to dla niego najlepsze towarzystwo, jakie 

tylko może być. Kazałam jej go pozdrowić. Zapraszała mnie nawet na 

herbatkę, pewnie uznała, że się interesuję jej wymoczkowatym synkiem, 

ale wykręciłam się chorym ojcem. Więcej o Olu nie słyszałam. Miałam 

jednak wrażenie, że uratowałam przez zboczeńcem kilka maluchów.

• 

Spotkałam miłość jak z książki, bajki o królewnach, które spotkały 

książąt i żyły z nimi szczęśliwie. My ze Sławkiem żyliśmy bardzo 

szczęśliwie, tylko niestety nie mogę powiedzieć, że długo. Bardzo 

krótko, dziesięć lat zaledwie. Każda kobieta, której dane było spotkać 

miłość, która się nie trafia, wie, o czym mówię. 

– Słuchaj, słonko – to wspomnienie lubię najbardziej – czy ty byś 

nie chciała na przykład, żebym padł przed twoją matką na kolana… 

– A po co miałbyś klękać przed moją matką?! 

Mało nie spadłam z kanapy, na której siedzieliśmy w jego 

mieszkaniu. Myśl, że ten cudowny człowiek klęczy przed moją zimną 

matką, była dla mnie jak lodowaty prysznic. 

– Poprosiłbym o twoją rękę i uczynił cię uczciwą kobietą… 

Pomyślałam wtedy, że to za wcześnie. Znaliśmy się kilka miesięcy. 

Wprawdzie ja byłam pewna, że nigdy nikogo tak nie pokocham jak 

Sławka, ale ogarnęło mnie coś na kształt lęku. A może to wizja 

klęczącego Sławka tak mnie przeraziła. 

– A może mnie byś poprosił o rękę, co?! A nie moją matkę?! 

– Zostań moją żoną – powiedział i zrobił minę proszącego psa. 

Wściekłam się strasznie. Krzyczałam coś o tym, że on nic nie 

rozumie, nie chce mnie, nie umie nawet poprosić o to, żebyśmy wzięli 

ślub. Biegałam po pokoju, z oczu ciekły mi łzy, a on patrzył na mnie z tą 

samą miną, nie przerywając moich wrzasków, nawet nie próbując mnie 

uspokoić. 

– Dlaczego nic nie mówisz?! – wrzasnęłam. 

– Bo o nic nie pytasz, skarbie mój – odpowiedział. – Tylko 

krzyczysz jakieś bzdury… 

– Jakie bzdury…? – Usiadłam. 

„Kretynka ostatnia, idiotka tutejsza”, wymyślałam sobie od 

najgorszych. „Zaraz mi powie, że nie chce histeryczek, nie potrzebuje 

wrzeszczących poczochranych kocmołuchów, które nie umieją się 

zachować”. 

– Skarbie – zaczął ponownie. – Czytałem o tym tylko w książkach.

Myślałem, że to bzdury, że wy, kobiety, nas nie rozumiecie, a my nie 

rozumiemy was… 

– Chcesz powiedzieć, że ty nie rozumiesz, o co mi chodzi? 

– Właśnie to chcę powiedzieć. – Przypominał jamnika z tą swoją 

miną. 

– Czego konkretnie nie rozumiesz? – zapytałam z wojowniczą 

miną. 

– Tego mianowicie – kontynuował z tą samą miną – że ty tak 

dziwacznie reagujesz, kiedy facet mówi ci, że chce się z tobą ożenić. 

Otworzyłam usta, chcąc zaprotestować, ale uciszył mnie 

podniesieniem ręki, a ja się poddałam. 

– Krzyczysz, ale chyba nie ze wzruszenia… Płaczesz, ale to chyba 

też nie jest wzruszenie… Słowem, czy twoja odpowiedź brzmi „nie”? 

– Odpowiedź na co? – powiedziałam niepewnie. 

– Na moje pytanie, czy zostaniesz moją poślubioną żoną… 

– Nie można być niepoślubioną żoną – mruknęłam. 

Nie chciałam takich oświadczyn, chciałam innych słów. 

Romantycznych, z pocałunkiem na zakończenie. Tańcem w ramionach 

ukochanego. Chociaż to mi się należało, tak przynajmniej uważałam 

wtedy. 

– Może nie można być niepoślubioną żoną – zgodził się. – Nie 

jestem samochodem, tylko nim przyjechałem… 

– To ty masz samochód? – zdziwiłam się. 

– Boże… – Przewrócił oczami. – Nie tak to sobie wyobrażałem… 

Ja też nie, więc natychmiast zaczęłam znów płakać. 

– Skarbie kochany… – Objął mnie ramieniem. – To może dajmy 

sobie spokój ze ślubem i nie mówmy już o tym… 

Nowy strumień łez wyciekł mi z oczu. 

– Nie chcesz mnie – wychlipałam. 

– Boże drogi! – Wzniósł oczy ku niebu. – I co ja mam teraz 

powiedzieć?! 

– Nic już nie musisz mówić… – Poza łzami ciekło mi też z nosa. 

– Nic nie mów! Nic! Co za upokorzenie… 

Musiałam pójść do łazienki i się umyć, chociaż zmyłabym wtedy 

kredkę do powiek i tusz do rzęs, ryzykując, że pokażę się w całej swojej

ladości, co mi urody nie przydawało. Z drugiej strony, czarne smugi na 

policzkach też nie robiły najlepszego wrażenia. Poszłam się jednak 

umyć, trudno. Facet mnie nie chciał, lada chwila miał ze mną zerwać, to 

cóż to jest wystąpić bez makijażu. 

Kiedy wróciłam, siedział w tym samym miejscu, w którym go 

zostawiłam i patrzył znów jak pies, tylko taki zbity. Rzucił na mnie 

okiem i przeraził się najwidoczniej mojego braku peweksowskiego 

podkładu na policzkach i tuszu do rzęs, bo zapytał, czy już wszystko 

w porządku. 

– Nic nie jest w porządku – powiedziałam. – Idę już sobie. Więcej 

chyba nie wrócę, bo po co miałabym… 

Wtedy wziął mnie w ramiona, tak jak marzyłam. Na samo 

wspomnienie zalewa mnie fala bólu. Tysiące razy odtwarzałam 

w pamięci tamten dotyk, niemal czułam na skórze jego ciepłe palce. 

Czułam zapach, mieszankę wody kolońskiej i czegoś 

charakterystycznego tylko dla niego, jakby wiatru, dymu, sosny… 

– Czy zostaniesz moją żoną? – zapytał. – Bo ja cię kocham… 

– Ja też cię kocham – powiedziałam. – I się zgadzam – dodałam, 

żeby nie było już wątpliwości. 

– No to świetnie. – Wypuścił mnie z objęć i usiadł na kanapie. 

Ja wciąż stałam, bo chciałam, żeby wrócił i dalej mnie obejmował. 

On patrzył w dal i wyraźnie coś go frasowało. 

– O co chodzi? Koniec romantyzmu? – W moim głosie 

pobrzmiewał płacz. 

– Tak, koniec – przytaknął machinalnie. – Teraz konkrety. 

A potem przez godzinę rozmawialiśmy bardzo konkretnie na temat 

tego, gdzie będziemy mieszkać i jaki będzie ten nasz ślub. A ja nie 

płakałam i nie zwracałam uwagi na to, że jestem nieumalowana. 

Ustaliliśmy, że na ślubie jako takim nam nie zależy. Nie byliśmy 

wierzący oboje, ceremonia kościelna nie miała dla nas żadnego 

znaczenia. Tak naprawdę ślub jako taki też nie. Wystarczyłoby 

szczęście, którego doświadczaliśmy, ale mieliśmy świadomość, że 

należy załatwić sprawę urzędowo, żeby ani moi rodzice, ani rodzice 

Sławka nie mogli nam niczego utrudnić. 

– Ale ja nie chcę, żebyś prosił mojego ojca czy matkę o rękę –

powiedziałam, kiedy już ustaliliśmy, że po ślubie zamieszkamy 

w małym mieszkanku po moich dziadkach, które jakimś cudem udało się 

wydębić od państwa po ich śmierci. 

– Mogę nie prosić. – Zgodził się. – Mnie to obojętne… 

– A na ślub mogą przyjść wuj Heniek i ciotka Mania? Rodzina ze 

Szczecina? Ciotka Katarzyna, to oczywiste… 

Roześmiał się. 

– Ślub jest dla rodziny… – powiedział. – Nie mam pojęcia, czego 

chcieliby rodzice, ale zamierzam im to dać. 

– Taki haracz za mnie – skwitowałam. 

– Taki haracz – potwierdził. 

Na ślubie była ciotka Mania i kuzynka Zośka w błyszczącej 

butikowej sukience, która poszła z bratem ciotecznym Sławka po 

godzinie wesela i wróciła skołtuniona, spocona, a brat cioteczny 

wyglądał jak zwierzę – z całym szacunkiem dla zwierząt. Zresztą Zośka 

próbowała pójść ze Sławkiem, argumentując, że złapała wianek na 

oczepinach, ale ten tak długo udawał, że nie wie, o co chodzi, że 

odpuściła. 

Śmialiśmy się z tego w naszym mieszkanku nad ranem, kiedy 

przytuleni, poślubieni, leżeliśmy w pościeli z Peweksu, którą podarowała 

nam ciotka Katarzyna, kręcąc głową w rytmie „to – się – nie – uda”. Moi 

rodzice byli zadowoleni. Uważali, że lecę przez życie zgodnie 

z przeznaczeniem, zwyczajnie, bez specjalnych wzlotów ani upadków. 

Mąż dla nich był kolejnym etapem na szarej drodze. Było im wszystko 

jedno, czy dobrze mu z oczu patrzy, nawet nie przyjrzeli mu się jakoś 

szczególnie. Ojciec wygłaszał tylko swoje komunały w obecności 

Sławka i jego rodziców na proszonym obiedzie, podczas którego matka 

podała flaki i zrazy z ziemniakami oraz zieloną sałatę ze śmietaną. 

Zupełnie nie stresowała się wymyślaniem menu. Nie sądzę, żeby 

poznanie przyszłych teściów było dla niej jakimkolwiek przeżyciem. 

Myśl, że może to są ludzie wykwintni, dla których kucharka – bądź co 

bądź – powinna ugotować coś bardziej wyszukanego, nigdy nie postała 

w jej głowie. 

– Jeśli nie lubieją flaków, to trudno – powiedziała, kiedy 

zapytałam, dlaczego nie zrobi czegoś specjalnego.

Ojciec jej przytaknął i matka zajęła się przygotowywaniem 

zwyczajnego dania ze składników, jakie załatwił ojciec. Doceniałam, że 

zdobył wołowinę, prawdopodobnie po pirackiej cenie od Wieczorka, 

który na tę okoliczność uruchomił krewnych ze wsi i jakieś biedne 

zwierzę poszło pod nóż, żeby następnie zostać przewiezione syrenką do 

Warszawy, gdzie w hucie po kryjomu zostało sprzedane potrzebującym 

kolegom. Ale już flaki to była kupa śmierdzących, skołtunionych jelit, 

które matka czyściła szczoteczką i kroiła na kawałki, a ja wymiotowałam 

w łazience chyba ze trzy razy, zanim ten ohydny zapach zniknął z domu. 

Przypominam sobie tamto zdarzenie tyle razy, ile razy w sklepie, 

w dzisiejszych czasach, widzę flaki gotowe albo bielutkie, idealnie 

oczyszczone, które można wrzucić do garnka. 

Wtedy gotowanie nie było przyjemne. 

– Zadowolona ze ślubu? – zapytał, trzymając mnie w ramionach. 

– Koszmar. – Uśmiechnęłam się. 

– Koszmar – zgodził się i zasnął. 

Patrzyłam, jak śpi, oddycha równiutko, zdając sobie sprawę, że 

pierwszy raz widzę go śpiącego, po ślubie właśnie. Naturalnie już 

wcześniej straciliśmy ze sobą cnotę. Ani dla mnie, ani dla niego nie był 

to pierwszy raz, ale nie pytałam o te poprzednie, mając nadzieję, że on 

też nie zapyta o moje skromne, jednorazowe prawie doświadczenie 

z kolegą ze studium, który był dość nieporadny i nie słyszał o grze 

wstępnej. Wstydziłabym się opowiadać o takim nieporozumieniu 

człowiekowi, z którym było mi dobrze zawsze i wszędzie. 

Patrzyłam, jak śpi, i marzyłam o tym, żeby to był początek 

wspólnego, wspaniałego życia, pełnego wzlotów, wyrównywania lotów, 

bez upadku, co najwyżej z międzylądowaniem – takim jak dziecko. 

A najlepiej kilkoro dzieci. 

• 

Kiedy zorientowałam się, że nie mogę zajść w ciążę? Któregoś 

dnia dotarło to do mnie ze wszystkimi przerażającymi i tragicznymi 

w skutkach konsekwencjami. Byliśmy po ślubie już rok, kochaliśmy się

codziennie albo kilka razy dziennie, robiąc sobie jedynie „higieniczne” 

przerwy na „trudne dni”, które wcale nie były dla mnie trudne, ale 

zasadniczo wykluczały wszelkie harce. Harcom łóżkowym 

poddawaliśmy się chętnie i wbrew szarości lat osiemdziesiątych. 

– Chcesz do łóżeczka? – pytał, kiedy tylko wracał z pracy, 

najczęściej przy obiedzie. 

– Jesteś jedynym znanym mi facetem, który lubi te rzeczy po 

posiłku… – mówiłam zazwyczaj, żeby chociaż trochę przedłużyć ten 

moment, kiedy znajdziemy się w łóżku. 

Także i pod tym względem, a może zwłaszcza pod tym względem, 

byliśmy idealnie dobrami. Nigdy nie znudziły mi się jego palce ani 

język. Miałam ochotę na niego zawsze i wszędzie, o każdej porze dnia 

i nocy. Uwielbiałam, kiedy budził mnie o drugiej, trzeciej nad ranem, 

całował w ucho albo gryzł delikatnie. Oddawałam się chętnie 

i z zapałem, zaczynałam prawie śpiąc, potem budziłam się całkowicie, 

on zasypiał, kiedy tylko kończyliśmy, a ja często nie mogłam zasnąć, 

patrząc na niego z zachwytem przez godzinę albo i dwie, smakując 

szczęście, jakie znałam z filmów i opowieści nieszczęśliwych koleżanek. 

– Jak tam te sprawy? – burknęła matka, czerwieniąc się jak burak. 

– Jakie sprawy? – zapytałam, chociaż wiedziałam, o co chodzi. 

Zaprosili nas z ojcem na obiad, jakiś rok po ślubie, ku naszemu 

zdumieniu, bo nie oczekiwaliśmy tego zupełnie. Rodzice Sławka lubili 

do nas wpadać w niedzielę, „po kościele”. Najpierw wpadali „przed”, 

licząc, że pójdziemy razem z nimi, ale przestali, kiedy tylko zorientowali 

się, że wcale nie mamy zamiaru ani im towarzyszyć, ani chodzić sami. 

To my zapraszaliśmy ich na obiady, bo ja uwielbiałam gotować, a matkę 

Sławka to wyraźnie męczyło. Moi rodzice zachowywali się po ślubie, 

jakbyśmy zniknęli z horyzontu, wyjechali w podróż poślubną albo na 

kontrakt zagraniczny. Widywaliśmy się z rzadka, głównie w święta. 

Czasami zastanawiałam się, czy ojciec przypadkiem nie zorientował się, 

że jesteśmy ze sobą bardzo szczęśliwi. Mogło mu to uwłaczać. Według 

niego małżeństwo było koniecznością życiową, a nie jakimś aktem 

szczęścia czy spełnienia. Swoją drogą, cóż biedak miał powiedzieć, 

skoro był mężem matki – krawcowej, która pracowała jako kucharka, ale 

nie umiała gotować. Tym bardziej zdumiało nas to zaproszenie. Nawet

namawiałam Sławka, żeby może im powiedzieć, że wyjeżdżamy gdzieś 

na sobotę i niedzielę, do koleżanki na działkę albo do kolegi na ryby, ale 

Sławek tylko wybuchnął śmiechem, przypominając mi, że mamy 

październik, i to wyjątkowo zimny i deszczowy. Wymówka w postaci 

spędzania wolnego czasu przy zimnym jeziorze będzie bardzo mało 

wiarygodna. W dodatku możemy spotkać się z propozycją podlania 

kwiatków, wyprowadzenia psa na spacer. To nic, że niespecjalnie 

lubiłam kwiatki, a psa nie mieliśmy, mogliśmy mieć na głowie 

w niedzielę rodziców, którzy skorzystaliby z pretekstu zajścia do nas 

i zobaczenia, jak tam sobie mieszkamy. 

– Zwłaszcza że mają klucz – dodał nie bez sarkazmu. 

– W porządku – skapitulowałam, ponieważ gryzło mnie sumienie. 

Ojciec po prostu zażądał ode mnie klucza do naszego mieszkania, 

powołując się na swoje ojcowskie prawa i fakt, że wciąż mieszkaliśmy 

w mieszkaniu po moich dziadkach, a ja mu klucz dorobiłam i dałam, 

mówiąc o tym Sławkowi i wywołując może nie awanturę, ale dosyć 

gorzkie wymówki. 

– Dlaczego dałaś swojemu ojcu klucz? – spytał wtedy, opierając się 

o framugę. 

– Prosił – bąknęłam. 

– Prośba ma to do siebie, że można jej odmówić. – Popatrzył 

w bok. – Nie byłoby problemu, gdyby mieli ten klucz „na wszelki 

wypadek”. Ale przecież wiem, że natychmiast zaczną tu „wpadać” pod 

pretekstem pomocy. 

– Może nie… – mruknęłam bez przekonania. 

Wiedziałam, że Sławek ma rację. Ojciec zażądał klucza, tego też 

Sławkowi nie powiedziałam, że wcale nie prosił, tylko rzucił: „Daj mi do 

was klucz. Chcę mieć”. To była kwestia czasu, kiedy ojciec sam albo 

razem z matką staną w progu w godzinach, w których jesteśmy w pracy, 

i będą rozglądali się po naszym domu. 

– Nie chciałem tego i przy najbliższej okazji poproszę ich, żeby nie 

przychodzili pod naszą nieobecność… 

– Obrażą się – powiedziałam. 

– A wiesz, że to byłaby fajna sprawa, gdyby się obrazili… 

Wiedziałam, że ma na myśli noc poślubną albo poślubny ranek,

kiedy mój własny ojciec dobijał się do drzwi naszego mieszkania, 

krzycząc, że trzeba odwieźć gdzieś ciotkę Katarzynę, pożegnać gości 

i Bóg jeden wie co jeszcze. Sławek wtedy wyszedł do niego owinięty 

w kołdrę. Postarał się, żeby ojciec zobaczył, że nie ma nic pod nią, 

i lodowatym głosem wycedził, że nikogo odwoził nie będzie, z kim 

trzeba, się pożegnał, a teraz bardzo prosi, żeby nie przeszkadzać jemu 

i jego żonie w czynieniu powinności małżeńskich. Ojciec łyknął tę 

zniewagę, chociaż nigdy nie zapomniał, że przegrał na starcie 

konfrontację „kto tu rządzi”. Sławek wrócił do mnie i zajął się 

urzeczywistnianiem czynienia obowiązków małżeńskich, co ja przyjęłam 

z ulgą i ochotą. Po roku godzenia się z dominacją zięcia i oryginalnością 

córki zażądał klucza, a ja lekkomyślnie mu go wydałam. 

– Idziemy tam na obiad – zdecydował Sławek – tylko powiedz, 

żeby nie było pomidorowej, bo nie znoszę jej w wydaniu twojej mamy. 

Kojarzy mi się z zupą, którą karmili mnie w szkole. 

– Powiem. – Opuściłam głowę, żeby się nie roześmiać, bo trafił 

w dziesiątkę. Moja matka gotowała w domu tak samo, jak w szkole, 

używała identycznych składników, jakby miała wdrukowane, że zupa to 

zupa i wszędzie musi przejść przez weryfikację intendentek. 

– Serio – dodał. – Dodaje za dużo mąki. Niech zrobi może krupnik. 

– Powiem jej – powtórzyłam. 

Zadzwoniłam następnego dnia z przedszkola, potwierdziłam, że 

przyjdziemy w niedzielę, przyniesiemy ciasto, a ponieważ matka 

powiedziała, żebym drożdżowego nie robiła, bo nie potrafię, to ja 

dodałam, żeby ona pomidorowej nie serwowała, bo też nie potrafi. 

– Może chcecie jak w restauracji dania sobie wybierać? – sarknęła. 

– Ja tylko mówię, o co Sławek prosił – powiedziałam. 

– A co by zjadł? – zapytała już łagodniejszym tonem. W końcu 

mąż to mąż, uznała zapewne. 

– Mówił coś o krupniku… 

Coś sapnęło w telefonie. 

– Jak dostanę kaszę, to zrobię… – zgodziła się w końcu. 

– Ale nie musi być krupnik – dodałam szybko. – Tylko żeby tej 

pomidorówki… 

– A na drugie mąż czego sobie życzy? – indagowała matka.

– On tylko nie lubi bigosu – powiedziałam. – Zatruł się kiedyś 

i wiesz… 

– Nie będzie bigosu – ucięła i odłożyła słuchawkę. 

Chciałam odwołać ten proszony obiad, ale Sławek wyraźnie miał 

ochotę na spędzenie popołudnia z teściami. Założył nawet marynarkę 

i krawat. Mnie kazał włożyć nową sukienkę, twierdząc, że jestem 

prześliczną kobietą i nie wiadomo czemu chcę zrobić z siebie ciotkę za 

pomocą sukienki od ciotki Katarzyny. Ja uważałam, że im gorzej będę 

wyglądać, tym lepiej dla naszej wizyty, ale Sławek się uparł. Nie po to 

kupował komisową kieckę, żebym teraz w niej nie chodziła. Zanieśliśmy 

przekładaniec, bo znalazłam trochę kakao w szafce, a mama Sławka 

hojnie dołożyła nam rodzynek i cukru waniliowego z paczki od jakiejś 

znajomej zza Odry. Sławek kupił w kwiaciarni gerbery, powstrzymałam 

go od zakupu goździków. Nie wiedziałam, jakie kwiaty lubi matka, 

myślę, że żadnych nie lubiła, ale byłam przekonana, że smętne goździki 

nie przypadną jej do gustu. Sławek kiwnął głową i kupiliśmy gerbery. 

– Proszę, proszę – przywitał nas ojciec, otwierając drzwi. Trudno 

powiedzieć, czy miał na myśli zaproszenie do środka, czy komentował 

mój widok jako poślubionej żony. 

– To dla mamy – rzekł Sławek, popychając mnie lekko, żebym 

przestąpiła próg, jednocześnie wyciągając gerbery przed siebie. 

– Ależ po co takie koszty, przecież i tak zwiędną… – powiedziała, 

wyraźnie speszona. 

– Nie lubi mama kwiatków? – Pomagał mi zdejmować płaszcz 

i z lubością wypowiadał słowo „mama” w kierunku swojej teściowej. 

– Lubi, lubi – przerwał mu ojciec. – Tylko po co pieniądze 

wydajecie? 

Pominęliśmy tę uwagę milczeniem. Zdjęliśmy oboje buty 

i weszliśmy do dużego pokoju. Ze zdziwieniem stwierdziłam, że matka 

nie nakryła w salonie, tylko rozłożyła stół w kuchni. Może tak było 

wygodniej, ale na pewno mniej uroczyście. 

– Zjemy w kuchni. – Zdecydował ojciec. – Jak coś się rozleje, 

będzie łatwiej sprzątnąć. 

Na obiad był krupnik, a potem kotlety schabowe z ziemniakami 

z koperkiem i ogórki kiszone. Wszystko dobre, nudne, nieco mdłe, jak

wszystko, co robiła matka. 

– A dzieci kiedy? – wypalił ojciec przy herbacie. 

Sławek właśnie próbował wypić herbatę ze szklanki bez koszyka 

tak, żeby rodzice nie zauważyli, że parzy sobie palce i jest z tego 

powodu wściekły. Na twarzy miał wypisane pytanie, czy w tym domu 

nie ma koszyków do szklanek, ewentualnie czy nie mógłby dostać 

herbaty w kubku albo w filiżance, jak podawało się u niego w domu. Nie 

dosłyszał zatem pytania. 

– To nasza sprawa… – powiedziałam do ojca. 

– Nie wasza sprawa, nie wasza… – sarkał ojciec. – A kto się będzie 

dzieciakiem zajmował? 

W tym momencie do Sławka dotarła istota pytania i z ulgą przestał 

wojować ze szklanką. 

– Niech tata się nie martwi – powiedział. – Damy sobie z Weroniką 

radę i w tym względzie… 

Matka dała mi znak, żebym poszła z nią pozmywać. Posłusznie 

wyszłam, zostawiając „mężczyzn” na rozmowie o istocie rzeczy. 

– Jak tam te sprawy? – To wtedy w kuchni padło pytanie. 

Najintymniejsze, na jakie matka mogła się zdobyć. 

– Bardzo dobrze – odparłam. 

– Jesteś w stanie błogosławionym? – zapytała. 

– Wręcz przeciwnie – zaprzeczyłam odruchowo. 

Mama aż zatrzęsła się z oburzenia. 

– Kobieta o tym nie mówi – powiedziała wyniośle. 

– Pytałaś. – Nie chciałam wdawać się w dyskusje. 

– Córeczko. – Matka zastygła z talerzem i ścierką. – Naszą 

powinnością jest rodzić dzieci. Tak chciała Najświętsza Maria Panna. 

Cóż, nie tylko ona tego chciała. Ja też, i to bardzo. Nie 

stosowaliśmy ze Sławkiem żadnych zabezpieczeń. Nie liczyliśmy, nie 

przerywaliśmy, nawet nie z myślą o prokreacji jako takiej, ale z czystej 

radości faktu, że z udanego seksu może być coś więcej niż tylko 

przyjemność. Naturalnie nie zamierzałam mówić o tym matce. Wtedy 

zdałam sobie sprawę z tego, że ja chyba nie mogę mieć dzieci. Przecież 

próbowaliśmy już prawie dwa lata, nawet przed ślubem, skrywane harce 

na jego lub mojej kanapie, pełne zapału pocałunki, wejścia i wyjścia,

miny i jęki rodem z obejrzanych filmów, ale także własne, szczere 

absolutnie. Strach przed wpadką i mówienie sobie, że przecież „jakby 

co”, to i tak planujemy ślub, najwyżej będzie trzeba pobrać się szybciej, 

niż zakładaliśmy, i w pośpiechu. 

W tej kuchni, z talerzem i ścierką w ręku, zamieniłam się znów 

w owada, trzepoczącego skrzydłami motyla. Tym razem był to motyl. 

Ale nie taki piękny, kolorowy, fruwający kwiat, tylko biały, w szare 

ciapki, którego gąsienica lubowała się w liściach kapusty, pustosząc 

ludziom pola. Czułam się niewinna i ubrudzona jednocześnie, bo 

w jednej chwili sama zanegowałam fakt, że jestem kobietą. Co ze mnie 

za kobieta, skoro nie umiem począć dziecka, po co mi piersi, skoro nie 

wypełnią się mlekiem, po co brzuch, skoro zawsze będzie pusty? 

– Mówię do ciebie – zaterkotała matka. – O czym tak myślisz? 

– Tak – powiedziałam i skrzywiłam się ironicznie. – Te rzeczy są 

w porządku. 

Odłożyła ścierkę i popatrzyła na mnie uważnie. Zwykle miałam 

wrażenie, że ona nie rozpoznałaby mnie w tłumie, nie odtworzyłaby 

z pamięci moich rysów. Gdybym zaginęła, to na milicji nie umiałaby 

powiedzieć ani w co byłam ubrana, ani jak uczesana. Na pytanie „znaki 

szczególne” pewnie powiedziałaby, że nie mam żadnych, a kolor 

włosów określiłaby jako „chyba blondynka”. Teraz patrzyła na mnie tak 

uważnie, jakby była chirurgiem plastykiem oceniającym moją twarz 

przed operacją. 

– Matka przenajświętsza – uparcie kontynuowała – stworzyła nas 

do tego, żebyśmy dawały życie… 

– Mamo! – Wywróciłam oczy ku niebu, chociaż motyl we mnie 

trzepotał z przerażenia. – Matka przenajświętsza nikogo nie stworzyła… 

Ja chcę mieć dzieci… 

– I grzechem jest – ciągnęła – żyć z mężem nie … 

Tu się zawahała wyraźnie. Nie wiedziała, jakiego słowa użyć na 

określenie swoich myśli. 

– Tak, wiem, że z mężem nie można współżyć dla przyjemności… 

– powiedziałam bezczelnie. 

Odwróciła się do mnie plecami i podniosła ręce do góry. 

Wyglądała jak jakaś walcząca matrona.

– Dlaczego ty miałaś tylko jedno dziecko? – zapytałam. 

– Powinnaś mieć nas całe gromady z takim podejściem… 

Oczywiście nie oczekiwałam odpowiedzi. Chciałam tylko 

odwrócić jej uwagę od strachu, jaki we mnie się właśnie urodził, 

trzepotał, z motyla zamieniał się powoli w ćmę, żeby wreszcie osiągnąć 

rozmiary nietoperza. Chciałam krzyczeć, że nie mogę mieć dzieci, że 

nigdy nie będę matką. A własna matka w tym czasie próbowała mnie 

przekonać, że powinnam iść drogą, jaką chrześcijaństwo zarezerwowało 

dla kobiety od zarania dziejów. 

– Nie mieliśmy z ojcem warunków – powiedziała. 

– Czyli co? – indagowałam. – Jak po mnie sobie z tym radziłaś? 

Pytanie było cokolwiek bezczelne, znów nie liczyłam na 

odpowiedź. Nawet mogłam się spodziewać awantury, ale matka opuściła 

głowę, zacisnęła wargi i powiedziała: 

– W sposób bez grzechu. 

Nic dziwnego, że ci ludzie byli tak zgorzknieli, tak szarzy i wyzuci 

z wszelkiej ikry. Po chrześcijańsku zrobili szare dziecko, a następnie 

zaprzestali cielesnych praktyk. 

– Nie martw się o nas – wycedziłam. – Nie żyjemy w grzechu, 

mamy ślub. 

– Żyjecie w grzechu, bo przed Bogiem nie chciałaś przysięgać. 

– Co mama mówi… – Czułam strach, zmęczenie, chciałam znaleźć 

się ze Sławkiem w naszym mieszkaniu, zamknąć drzwi na zasuwę 

i zapaść się w niego, wyżalić, podzielić swoim strachem. 

– Przymusiliśmy was z ojcem – sapnęła. – Nie chcieliście przecież. 

A i ta spowiedź… widziałam cię, pięć minut przed konfesjonałem… pięć 

minut… Z księdzem Andrzejem rozmawiałam, tajemnicą się zasłaniał, 

ale ja wiem, żeś ty nie wyznała wszystkiego. 

W tym momencie do kuchni wszedł Sławek, który miał na twarzy 

wypisaną grozę zbyt długiego siedzenia sam na sam z ojcem, i zapytał, 

czy nie pomóc w zmywaniu. Nie mogłam już odpowiedzieć ani 

pokornie, że powiedziałam co trzeba księdzu Andrzejowi, ślub wzięłam, 

przysięgałam przed ołtarzem, ani przekornie, że nie miałam takich 

grzechów, jakie matka miała na myśli. 

Prawda była jedna. Nie powiedziałam księdzu Andrzejowi nic

ponadto, że zapominałam pacierza zmówić, a i w kościele co niedziela 

nie bywałam. Dodałam jeszcze z własnej woli, że zdarza mi się rodziców 

nie uszanować, że myślą straszną – już nie dodałam. 

Dałam znak Sławkowi miną, że tu jest równie strasznie jak 

w pokoju i jeśli natychmiast nie opuścimy tego domu, to wejdą nam 

oboje do łóżka i zaczną analizować, czy na pewno dobrze się do tego 

zabieramy. 

Uciekliśmy wtedy prawie bez pożegnania. Sławek wymógł na ojcu, 

żeby ten oddał mu klucz. Ojciec stanął przed konfrontacją, wziął głęboki 

oddech… i skapitulował. Dał nam klucze bez słowa, mrucząc coś o tym, 

żeby go nie prosić o podlanie kwiatków albo o posiedzenie, kiedy 

przyjdzie hydraulik. 

– Swoją drogą – skwitował Sławek, kiedy tylko znaleźliśmy się 

w domu – koszmar może przybierać różne oblicza. 

Kiwnęłam głową. Usiedliśmy na kanapie i przytuliliśmy się do 

siebie. 

– Nie mogę mieć dzieci – powiedziałam. 

Właśnie zaczynał się wieczorny film. Sławek spojrzał na mnie 

nieprzytomnym wzrokiem. 

– Chcesz, żebym wyłączył telewizor? – zapytał. 

Objęłam go i pocałowałam, bo był mężczyzną moich marzeń. 

Który facet chce wyłączyć film, bo jego żona ma jakiś problem? 

– Bo mogę wyłączyć i poszlibyśmy sobie do łóżeczka robić 

potomeczka… Tomek potomek… Tomek to bardzo ładne imię, nie? 

– Ale ja nie mogę mieć dzieci – upierałam się. 

– Co ty mówisz? – zapytał poważnie. 

– Ja to czuję… że nie mogę… 

– Weroniko – jego ręce objęły moją twarz – cóż za głupstwa 

opowiadasz? 

– Sławek, próbujemy przecież już prawie dwa lata i… nic… 

Film toczył się niezależnie od naszego własnego dramatu. Kątem 

oka zobaczyłam, że bohaterka strzela do jakiegoś mężczyzny. 

Doprawdy, zabiła go prawie na początku filmu, co zatem wypełni 

pozostałe półtorej godziny, kołatało mi w głowie. 

– Kochanie – powiedział. – Rok, dwa, to nie jest dużo. Przecież do

czasu ślubu uważaliśmy… 

– Nie uważaliśmy – zaprzeczyłam. 

– Właśnie uważaliśmy, to znaczy ja uważałem. Mimo wszystko 

chciałem uniknąć wpadki. 

– Ale teraz nie uważasz? – upewniłam się. 

– Nie uważam, ale to bardzo krótko… – zaprotestował. – Co ty 

sobie wbiłaś do główki? 

– Ja to czuję – powtórzyłam po raz kolejny. 

Westchnął, wcale nie zniecierpliwiony, tylko bardzo, bardzo 

zmartwiony. 

– Na jakiej podstawie opiera się twoje przeczucie? Przecież jesteś 

praktyczną dziewczynką. 

– Czuję, że dzieci zaczynają mnie denerwować, każda kobieta 

z brzuchem na ulicy staje się moim wrogiem, liczę te dni i czytam pisma 

w kółko. O jednym myślę, co zrobić, żeby zajść… 

– Tak nie można – powiedział. 

– Ale ja… 

– Wiem, że tak bardzo tego chcesz. Ja też tego bardzo chcę. Ale 

jesteśmy nieco ponad rok po ślubie, bardzo młodzi, życie przed nami… 

Osiemnaście lat później zginął wypadku samochodowym. Wtedy 

też miał całe życie przed sobą, ale umarł, a ja razem z nim. 

– Mnie się wydaje, że coś jest z tymi sprawami nie tak… 

– Dobrze, kochanie – zgodził się. – Skoro masz takie wrażenie, to 

pójdziemy jutro do ginekologa, on cię zbada i się uspokoisz. 

Ginekolog mnie uspokoił. Kobieta zbadała mnie bardzo boleśnie 

i powiedziała, że macica w tyłozgięciu, ale ona nie widzi niczego 

niepokojącego. Zapytała, czy mam bolesne miesiączki. 

– Wręcz przeciwnie – powiedziałam. – Nic nie odczuwam, nie 

mam problemów z nastrojem… 

– No to wszystko w porządku – skwitowała radośnie i skasowała 

nas jak prywaciarz za nowalijki. 

Pomni zalecenia, żeby się zrelaksować i próbować do skutku, 

relaksowaliśmy się i próbowaliśmy. Tyle że pożądanego skutku nie było. 

– A wiesz – zagadnął mnie kiedyś Sławek, kiedy leżeliśmy obok 

siebie i czytaliśmy książki przed snem, całując się po każdym rozdziale

albo po prostu tak, bez żadnego powodu. – Może powinniśmy gdzieś 

pojechać na wakacje i tam może byś się zrelaksowała… 

Najeżyłam się wtedy i nastroszyłam czułki. Motyl zaczął we mnie 

mocniej trzepotać skrzydłami, ćma potrząsnęła odwłokiem w gardle. 

– Uważasz, że nie mogę zajść w ciążę, bo się spinam? – zapytałam. 

– Nie, skarbie. – Objął mnie rękoma. – Uważam, że się 

denerwujesz i spinasz tak po prostu. A chciałbym, żebyś była 

wypoczęta… 

– Rzeczywiście bardzo się tym denerwuję… 

– Uważam, że nie ma czym. – Pokręcił stanowczo głową. – To 

zachodzenie jest bardzo przyjemne. Przynajmniej dla mnie… 

Także się uśmiechnęłam. 

– Nie chcę, żebyś myślał, że ja myślę tylko o tym jednym… 

– Ależ nie myślę, że ty myślisz, i nie myśl, że ja o tym też nie 

myślę, tylko… 

Śmiałam się już na całego. On zawsze potrafił wprawić mnie 

w dobry nastrój. 

– Dobrze – powiedziałam. – Pojedziemy w jakieś ładne miejsce, 

ale ja przede wszystkim i tak absolutnie od razu przestanę myśleć tylko 

o jednym, to znaczy o tej ciąży… 

– Byłbym bardzo wdzięczny. – Położył mi głowę na brzuchu 

i pocałował w okolicę żebra. 

A potem zasnął, a ja natychmiast odłożyłam książkę, patrzyłam na 

niego i oddawałam się najmilszej czynności, czyli patrzeniu, jak śpi. 

W takich chwilach byłam spokojna i pełna wiary w to, że nam się uda. 

• 

Kolejne lata naszego życia wypełniła moja huśtawka hormonalna, 

wyhamowywana przez pokłady cierpliwości Sławka. W końcu stało się 

jasne, że „coś jest nie tak” i bez jakiegoś leczenia dziecka nie będzie. 

– Może to jednak kwestia relaksu? – zapytał, kiedy któregoś dnia, 

po kolejnej wizycie u sławnego ginekologa, płakałam w jego sweter. 

– Nie zaczynaj… – chlipałam.

– Ten facet mówił, że on nic złego nie widzi, tylko to pewnie 

kwestia nastawienia czy „spięcia”… 

Oderwałam się od swetra Sławka i wytarłam nos w chustkę. 

– Ja być może jestem napięta – powiedziałam – ale chodzi tylko 

o to, że próbujemy i nic… Już tyle lat liczenia, leków, czekania, znów 

liczenia… Ja już jestem taka… załamana… 

– Mnie to liczenie też wykańcza, najpierw do piętnastu i USG, 

potem znów do piętnastu i test… Ale ja ciebie, kochanie, podziwiam, że 

ty jesteś przy tym taka pełna nadziei… 

– Bo mam dużo nadziei… – zapewniałam, płacząc, chociaż tej 

nadziei było coraz mniej. 

– Bo może za bardzo próbujemy. – Pocałował mnie w czoło. 

– Tamta kobieta dobrze radziła… 

Mówił o pani profesor, która podsumowała nas bardzo ostro, 

twierdząc, że dziecka się „nie robi” tak, jak my to robimy, łykając 

tabletki i kochając się intensywnie w te dni, ale przeciwnie, ludzie 

współżyją ze sobą, a dziecko pojawia się wtedy w sposób naturalny. 

Radziła, żeby nie kochać się w dni, które uważamy za płodne, najlepiej 

w ogóle uznać, że przez kilka miesięcy mamy przerwę. Nie przyjmować 

tabletek na porost jajeczek, wyrzucić kalendarzyki i tyle. Ani się miałam 

obejrzeć, jak będę dźwigała przed sobą duży brzuch. 

– Ciebie to męczy? – spytałam. 

– Wiesz, że nie, ale ty się męczysz…. 

– Ja… – zaprotestowałam. 

– Poczekaj, Werka. – Przyciągnął mnie do siebie. – Ja widzę, jak 

się stresujesz, łykasz te leki i źle się po nich czujesz. Ukrywasz to przede 

mną, ale ja przecież wiem… 

– Ja… – usiłowałam mu przerwać. 

– Chcę powiedzieć… – Był stanowczy. – Bardzo pragnę dziecka, 

bo ty go pragniesz i ja go pragnę. Jesteśmy gotowi już od wielu lat, ale 

być może robimy błąd, podporządkowując całe nasze życie właśnie 

temu. 

– Jak to? – Zaczęłam płakać od nowa. – Wiesz, co się ze mną 

dzieje, kiedy widzę babę w ciąży, nawet kiedy patrzę na dzieci 

w przedszkolu…? Nigdy tak nie było, żebym w przedszkolu miała żal do

dzieci… 

– Wiem – powiedział. – I nie myśl, że ze mną nie dzieje się to 

samo. Ja na dodatek nie mogę za bardzo o tym mówić. 

– Możesz wszystko powiedzieć… – żachnęłam się. 

Pokręcił głową. 

– Nie w tej kwestii, Wera. To przecież sprawia ci ból. Jak mam 

powiedzieć, że od wielu lat kochamy się z kalendarzykiem? Ze serce mi 

się kraje, kiedy widzę, jak puchniesz po hormonach… 

– Przytyłam, wiem… 

Machnął ręką. 

– Nie przytyłaś. To opuchlizna. Potem schodzi. Jesteś zmęczona 

i rozdrażniona. Co miesiąc płaczesz, kiedy przychodzi okres. Robisz to 

po cichu w łazience, a ja udaję, że nie widzę… Ja nie mogę się skarżyć, 

nie mogę nic mówić, bo powinienem cię wspierać… 

– Wspierasz… 

– Staram się. Czasem myślę, że ty łykasz te hormony i cierpisz, 

a może to ze mną jest coś nie tak. 

Zrobił drogie badania nasienia, wysyłane gdzieś tam w Polskę, 

i wprawdzie powiedzieli, że plemników ma nieco mniej, to zupełnie 

wystarczająco, żeby spłodzić dziecko. To ja miałam cykle 

bezowulacyjne. 

– Przecież zrobiliśmy badania i ja nie mam wystarczająco dużo 

tych jajeczek. 

– Tylko że to może być nasza obopólna wina, czy tam może nie 

wina, ale przyczyna… 

Siłą powstrzymałam się, żeby znów nie sprowadzić dyskusji do 

mojego płaczu za dzieckiem i jego zapewnień, że na pewno, ale to na 

pewno będziemy je mieli. 

– Ja nie chcę powiedzieć, żebyśmy zrezygnowali… 

– A co chcesz powiedzieć? – szepnęłam. 

– Chcę, żebyśmy znów byli kobietą i mężczyzną, a nie 

potencjalnymi rodzicami. Przestańmy liczyć, ty odstaw leki. Powiedzmy 

sobie, że nie możemy mieć dzieci. 

– Ja sobie tego nie powiem… – Oddychałam głęboko, a serce mi 

waliło. – Nigdy…

– Powiesz. – Kiwnął stanowczo głową. – Ja też to sobie powiem. 

Próbowaliśmy, próbujemy i pewnie będziemy próbować, ale bez 

napięcia, bez liczenia i bez oczekiwań… I bez lekarzy. 

– Sławek, ja tak chcę ci dać dziecko… 

Wziął moją twarz w obie ręce. 

– To już nie pragnienie, nie marzenia, tylko obsesja. Ty chcesz mi 

dać, ja chciałem ci dać. Jeśli chcesz nadal próbować, to beze mnie. Ja już 

nie chcę. 

To był cios przeciwko mojej wierze w przyszłość. Z jego strony, 

jak się później okazało, bardzo mądra strategia. Jeszcze kilka miesięcy 

takiego życia zniszczyłoby nas z kretesem. Życie w rytm dni, 

z notatnikiem, kiedy należy się powstrzymać od seksu, kiedy kochać, 

kiedy brać pigułki i maskować opuchliznę rajstopami 

przeciwżylakowymi. 

– Zrozum… – zaczął. 

– Rozumiem, Sławek – powiedziałam. – Rozumiem… 

I choć serce się krajało, nie wzięłam więcej ani jednej pigułki. Ale 

nie przestałam marzyć o dziecku, które to pragnienie zamieniłam 

w cichą nadzieję, że kiedy już przestanę brać leki, to ciąża sama 

przyjdzie, bo tak właśnie miało być. Przecież koleżanki, którym w końcu 

powiedziałam, że „coś jest nie tak”, głównie żeby ukrócić ich pytania 

o to, dlaczego uczę w przedszkolu, a własnych dzieci nie mam, miały 

w zanadrzu mnóstwo takich historii. O tym, jak jedna siostra cioteczna 

nie mogła mieć dzieci, w końcu postanowiła adoptować i właśnie, kiedy 

czekała, to wtedy zaszła w ciążę i bliźniaki mają dziś dziesięć lat. A inna 

koleżanka koleżanki to się leczyła piętnaście lat, aż w końcu ginekolog, 

wyobrażacie sobie jaki kretyn, powiedział jej, że już może zapomnieć 

o sprawie, bo właśnie przekwita. I ta koleżanka koleżanki strasznie 

płakała, a potem się okazało, że miesiączki nie miała, bo była w ciąży. 

Więc to nie klimakterium. 

– I była u tego ginekologa potem? – zapytała jedna z uczestniczek 

dyskusji. 

– A po co? – zdziwiła się autorka opowieści. 

– No dziecko pokazać… 

– Aaa. – Autorka zrozumiała. – Nie wiem, nie pytałam, ale ja bym

poszła. 

– Ja też bym poszła – z przekonaniem powiedziała tamta. 

Nie wiem, czy ja bym poszła. Musiałabym odwiedzić dziesiątki 

ginekologów, u których byliśmy. Zresztą żaden nie wykluczał 

definitywnie tego, że kiedyś uda mi się w ciążę zajść. Tylko żaden nie 

sprawił, że macierzyństwo faktycznie miało stać się moim udziałem. 

Ze Sławkiem przestaliśmy rozmawiać na ten temat. Nie stało się to 

tabu, ale przestaliśmy mówić o potencjalnej ciąży czy o tym, co będzie, 

jak pojawi się wreszcie to nasze dziecko. Bywało nawet, że kiedy 

miałam okres, to dziwił się i mówił rozczarowany, że szkoda, bo miał na 

mnie ochotę. Tabletki, drogie hormony wyrzuciliśmy do kosza, nie 

wykupiliśmy recepty na horrendalnie drogie zastrzyki i udawaliśmy, że 

się poddaliśmy. Pojechaliśmy do rodziców na niedzielny obiad, najpierw 

do jednych, potem do drugich, i wyłuszczyliśmy, w czym rzecz. Łatwiej 

poszło u rodziców Sławka. 

– Tak mi przykro – powiedziała mama Sławka i na jej miłej, 

pulchnej twarzy odbiła się cała potencjalna historia dorastania wnuków, 

których mieć nie będzie. W jej oczach gasł widok bujającego się na 

huśtawce malucha i jej przestrzegającej przed tym, żeby nie za wysoko, 

bo spadnie i jakie nieszczęście się stanie. Ręka poruszyła się 

niespokojnie, bo teściowa pewnie setki razy czuła małą łapkę w swojej 

mocnej dłoni, którą ciągnie upartą wnuczkę, kiedy ta po drodze 

z przedszkola w kółko się zatrzymuje, bo chce dać łabędziom chlebka 

albo popatrzeć na mrówki. Nigdy nie widziałam tak wyrazistej twarzy, 

jak wtedy u niej. 

– Jesteście pewni? – spytał mój teść. 

– Nie mówiliśmy wam – zaczął Sławek, żeby mi oszczędzić tego 

wszystkiego – ale my z Weroniką od dawna się leczymy i próbujemy… 

– Dlaczego nam nie powiedzieliście? – Teściowa odzyskała mowę. 

– Przecież pomoglibyśmy wam. Może potrzeba pieniędzy albo jakoś 

inaczej możemy pomóc… 

– Mamusiu. – W głosie Sławka pobrzmiewała irytacja. – To są 

intymne sprawy… Nie możecie pomóc… 

Ja się nie odzywałam. Bałam się, że wybuchnę płaczem albo 

zacznę krzyczeć.

– Podejrzewaliśmy to – powiedziała. – Nigdy nie pytaliśmy, 

dlaczego nie macie dzieci, ale przecież wiem, że Weronika, zwłaszcza 

Weronika, kocha dzieciaki. Przecież pracuje… 

Nie wytrzymałam i rozpłakałam się z tego napięcia i poczucia 

klęski. Przecież pojechaliśmy na tygodniowe wakacje nad morze, gdzie 

było cudownie, świeciło słońce, spacerowaliśmy po plaży, a nocami po 

seksie zasypialiśmy wtuleni w siebie. Byłam prawie pewna, że taki 

relaks, odcięcie się od problemów i codzienności, da jakieś efekty. Ale 

po dwóch tygodniach przyszedł okres, a ja siłą powstrzymałam się od 

tego, żeby nie płakać i nie przepraszać Sławka za jakieś niejasne winy. 

Udawałam, że nic się nie stało, przecież już wiemy, że nie możemy, ba! 

nie chcemy nawet i to jest naturalne, dajcie nam wszyscy święty spokój 

i nie wszyscy muszą mieć tabuny dzieci, do jasnej cholery, my też nie. 

– Przepraszam, Weroniczko – powiedziała teściowa, a ja 

machnęłam ręką, że nic nie szkodzi. To bolesne, ale niestety tak jest. 

Teść obracał w palcach papierosa. 

– To niesprawiedliwe – stwierdził. – I takie… niechrześcijańskie. 

Kto jak kto, ale wy powinniście mieć dziecko. 

– Może i niesprawiedliwe albo niechrześcijańskie… – podsumował 

Sławek – ale dość na ten temat. Koniec i kropka, trudno, przeżyliśmy 

swoje, przepłakaliśmy i jest, jak jest… Tylko prosiłbym, zwłaszcza 

mamę, żeby nam nie przynosiła cudownych ziół i modlitw do 

świętego… hm, od dzieci czy płodności… Bo to nie pomoże, ale nas 

zaboli. 

Teściowie milczeli, pleśniak na talerzykach się marnował, a ja 

poczułam, że żuk wrócił. Tak dawno go nie było, a teraz wlazł pod skórę 

na piersi i posuwał się wolniutko w górę, do przełyku, gdzie po chwili 

zacisnął czułki tak mocno, że aż krzyknęłam, nie mogąc nabrać 

powietrza. „Złóż ofiarę”, powiedziało coś w mojej głowie, „złóż ofiarę”, 

powtórzyło. 

– Jaką ofiarę? – zastanawiałam się, z zaskoczonych spojrzeń 

teściów wywnioskowałam, że musiałam powiedzieć to głośno. 

– Co ty mówisz, dziecko? – spytał teść. 

W jego pojęciu zawsze byłam dzieckiem, chociaż dobiegałam 

trzydziestki.

– Nic, nic – powiedziałam. 

Nie przyjęli tego najlepiej, ale raczej zapadli się w sobie, niż wyszli 

z pretensjami, radami, czy konkretnymi uczynkami. Ja bałam się 

zwłaszcza rad, żeby się pojednać z Bogiem, zacząć chodzić do kościoła, 

a dziecko zaraz przyjdzie na świat. Teściowie nie powiedzieli ani 

jednego słowa na ten temat i można było w ciszy, bez apetytu dokończyć 

pleśniak, popisowe ciasto teściowej. 

Z moimi rodzicami nie było już tak miło. Ojciec zacisnął wargi 

i zapytał o to, czyja to wina. 

– Natury – powiedział Sławek. 

Był za tym, żeby im nic nie mówić. Tu muszę być sprawiedliwa, 

ale ja chciałam to uczciwie załatwić. Przy okazji każdych świąt 

słyszałam tę samą formułkę o błogosławieństwie z ust matki, a Sławek 

– pytanie, kiedy zmajstruje wnuka. Właśnie tak się wyrażał: 

„zmajstrować” wnuka albo dzieciaka. Mnie zalewała żółć ze złości, 

a Sławek wzruszał ramionami i mówił, że cały czas majstruje przy 

sprawie i co zrobi, to uznaje, że może lepiej i zaczyna od początku. 

Dlatego tak długo to trwa. 

– Bo wy do kościoła nie chodzicie – wystrzeliła typową śpiewkę 

matka. 

– Mamo, nie o to chodzi… – sprostowałam bez większej nadziei. 

– Może do jakiego lekarza trzeba? – Ojciec nie był pewien, co 

należy powiedzieć w takiej sytuacji. 

– Leczymy się od wielu lat. – Sławek był spokojny i rzeczowy. 

– A ponieważ właśnie uznaliśmy, że dalej nie będziemy się leczyć, to 

mówimy wam po prostu, że nie będziemy mieli dzieci. 

– Ale nam chodzi o wnuki! – zaprotestowała matka. 

Na obiad podała zrazy tak okręcone nitką, że można by nią po 

wypraniu sfastrygować prześcieradło. Do tego ziemniaki jak zwykle 

i nowość – sałatkę z kapusty pekińskiej z kukurydzą z puszki. Nie 

wiedziałam, co ta inność oznacza. Matka była tak konserwatywna 

w kuchni, że taka zmiana kulinarna była dla niej rewolucją. 

– Bardzo dobra sałatka. – Pochwaliłam, chociaż nie była to prawda. 

Grubo pokrojone liście były niedosolone. Niedokładnie odcedzona woda 

mieszała się z nierozmieszaną śmietaną.

– W telewizji podają takie… przepisy. Na kablówce. 

– O – powiedział Sławek, który nałożył sobie symboliczną porcję 

i nawet jej nie był w stanie przełknąć. – Macie kablówkę? 

– Nie zmieniajcie tematu – syknął ojciec. 

Spojrzałam na niego zdumiona. Mimo wszystko nie spodziewałam 

się żadnych żądań. 

– Macie mieć dzieci jak inni – wygłosił. 

Sławek parsknął śmiechem i odłożył talerz. Przestał się zmagać 

z nitką na zrazie przy użyciu tępego domowego noża. 

– Zawsze się zastanawiałem, dlaczego tak trudno się z wami 

porozumieć – zaczął. – I już wreszcie wiem. Wy po prostu nie słuchacie 

tego, co się do was mówi. Jesteście jak pozamykani w jakichś 

więzieniach konwenansów, a głosy słyszycie z tych swoich kablówek. 

Tyle lat przychodziłem tutaj z Weroniką i słuchałem waszego pieprzenia 

o kościele, życiu, jakbyście jeszcze żyli. A wy już nie żyjecie. Jesteście 

dawno martwi. 

Zapadła cisza. Na znak solidarności i ja odsunęłam talerz. 

Wstałam. Po słowach Sławka wypadało tylko wstać i wyjść, dlatego 

sięgnęłam po apaszkę opartą na siedzeniu fotela. 

– Jeszcze nie skończyłem z twoimi rodzicami, Weroniko. – Sławek 

powstrzymał mnie gestem dłoni. 

– Jesteś w moim domu… ty… darmozjadzie… – Ojciec 

najwyraźniej był zbyt przerażony, żeby użyć odpowiedniego epitetu. 

– Nie jestem darmozjadem. – Sławek był najspokojniejszym 

mężczyzną na świecie. – Pracuję, a od was w życiu nie wziąłem 

złotówki. A co do tego, co jeszcze mam wam do powiedzenia, to… 

– Jak możesz? – wyrwało się matce w moją stronę. 

– Jeśli usłyszę z waszych ust choćby jedną uwagę na temat naszego 

życia, to nigdy nas tu nie zobaczycie… 

– Wypierasz się rodziny? – Tym razem ojciec patrzył w moją 

stronę. 

– Nie muszę – powiedziałam nieco tchórzliwie, ale zaraz 

odzyskałam głos. – To on jest moją rodziną, nie wy… 

Wyszliśmy i nie wróciliśmy tam przez kolejne dwa miesiące. 

Potem zadzwoniła matka i przypomniała, że jest rocznica śmierci

dziadków i trzeba iść na groby. Umówiliśmy się jak gdyby nigdy nic, 

potem poszliśmy na obiad, który był o niebo lepszy niż wszystkie 

poprzednie razem wzięte, a z ust rodziców poza uwagami o pogodzie 

i pytaniami o przetwory na zimę nie padło ani jedno słowo na temat 

dziecka. 

• 

Miesiące mijały niepostrzeżenie, ja pracowałam nadal z dziećmi, 

witałam kolejne wiosny i lata, a Sławek awansował w swojej firmie, 

która się sprywatyzowała. Mimo kryzysu dla takich ludzi jak Sławek, 

z wykształceniem i znajomością języków, otwierały się perspektywy. 

Koniec lat osiemdziesiątych i początek dziewięćdziesiątych to był 

początek nadziei i nowych możliwości praktycznie dla każdego. Dali 

mojemu mężowi nowy gabinet, większy niż nasza sypialnia, i w kółko 

pytali, czego sobie życzy, żeby jego jakość pracy była lepsza. 

– Zatrudnili mi sekretarkę – powiedział któregoś dnia. – Własną… 

– Ooo. – Ukłuło mnie. – Ładna? 

– Ładna, ale ma dwadzieścia dwa lata, a mnie, jak dobrze wiesz, 

nie interesują dziewczynki… 

Za mało się interesowałam jego pracą. On w kółko mnie przywoził 

z przedszkola, woził na szkolenia, stał dumny, kiedy dostawałam kolejne 

dyplomy i certyfikaty, a ja, żeby oddać sprawiedliwość, niewiele 

wiedziałam o tym, co on rzeczywiście robi. 

– Co ty właściwie robisz w firmie? – zapytałam, ładując mu na 

talerz opiekane ziemniaki i roladki indycze ze śliwkami, a do tego 

brokuły w cieście. 

Jego uwaga była w dziewięćdziesięciu procentach zogniskowana 

na cuda na talerzu i niewiele słyszał z tego, co mówiłam. 

– Przecież wiesz, zajmuję się jakością wdrażanych produktów tuż 

przed ich wdrożeniem. 

– Aha – odpowiedziałam. – A po co ci sekretarka? 

– Bo jestem dyrektorem do spraw tych wdrożeń i kontaktuję się 

z Europą Zachodnią, gdzie sprzedajemy te części i całe maszyny.

– A po co sekretarka? 

Sławek obgryzał brokuła z panierki, co zwykle mnie rozczulało. 

Teraz zobaczyłam niewielkie wahanie w jego oczach. 

– To asystentka – zaczął. – Każdy szef ma asystentkę. Taka moda 

teraz. Nie parzy kawy. To znaczy parzy, tylko nie jest od tego. 

– A od czego? 

Palec ześlizgnął mu się z widelca, ale Sławek zręcznie go złapał 

i tym samym nie mogłam zapytać: „Skoro to tylko asystentka, to 

dlaczego upuściłeś widelec?”. 

– Weronika, ona umawia spotkania, załatwia korespondencję, 

nawet garnitury powinna mi zawozić do prania. 

– Garnitury do prania? – Tu mnie zatkało. – Przecież po pierwsze, 

ty nie nosisz garniturów, po drugie, ja mogę zanieść do prania, to 

zaledwie dwa kroki… 

Tym razem brokuł upadł mu na talerz, na widelcu została sama 

panierka. 

– Powinienem kupić, zwrócono mi uwagę, że nie chodzę 

w garniturze… 

Odrzuciłam precz myśl o przyczynie niezgrabności palców 

i zaczęłam głośno myśleć o tym, gdzie można kupić garnitur Sławkowi. 

– Daj spokój. – Odzyskał animusz i trzymając znów mocno 

widelec w ręku, zjadał ziemniaki. – Nie chcę garnituru. 

– Przecież sam mówiłeś, że musisz mieć… Mógłbyś przy jedzeniu 

używać noża? – zapytałam nieco ostrzejszym tonem niż zwykle. 

Westchnął. 

– Weronika, wiesz doskonale o tym, że ja nie cierpię jeść nożem. 

Robię to tylko w sytuacjach oficjalnych. A w domu, błagam, nie zmuszaj 

mnie do tego… 

Kiwnęłam głową. Coś jednak było nie tak. 

– O co chodzi? – spytałam. 

– O dużo pracy i o to, że chcę spokoju w domu… – odparł tym 

samym ostrym tonem, którego ja użyłam przed chwilą. 

Na pewno był zmęczony tym szefowaniem, dyrektorowaniem czy 

innymi czynnościami, z którymi ja nie miałam nic wspólnego. 

– Przepraszam cię – powiedziałam i wyszłam do kuchni.

Po chwili był już przy mnie i obejmował. 

– Jestem zmęczony, Weronika, to ja przepraszam… 

Pozwoliłam się objąć, pocałować, dmuchnąć w twarz i przekonać, 

że to naprawdę zmęczenie, a nie dupa na boku. Coś takiego zaświtało mi 

w głowie i nie mogłam się od tej myśli opędzić. 

– Wiesz co? – powiedział w końcu. – Potrzebuję tego garnituru, 

jakichś koszul, a ty sukienki. 

– A po co mi sukienka? – spytałam. 

Uśmiechnął się niepewnie. Ja z kolei byłam przekonana, że to, co 

powie za chwilę, nie będzie szczere, płynące z głębi serca. Motyl wziął 

się nie wiadomo skąd na sercu, zatrzepotał, a potem wpadł do środka 

i popłynął żyłami razem z krwią, tłukąc się i topiąc w czerwonej cieczy. 

– Chciałbym, żebyś poszła ze mną na przyjęcie gwiazdkowe. 

Mamy przyjść z żonami. To będzie w jakiejś bardzo modnej restauracji 

w samym centrum. Podadzą ci jedzonko, zjesz i będzie raz jak trzeba. 

Dawno cię nigdzie nie zapraszałem, już nie pamiętam, kiedy ci coś 

kupiłem. Idź do fryzjera, Weronika, do kosmetyczki, czy gdzie tam się 

chodzi… 

I tak gadał bez końca, a ja słuchałam coraz bardziej przerażona, 

odpychając wszystkie myśli, zaciskając wargi na pytaniu: „Czy ty kogoś 

masz?” i „Czy to przez to, że nie mamy dzieci?”. 

Restauracja nazywała się Casa Valdemar, czyli „dom Waldka”, 

i była rzeczywiście niewiarygodnie elegancka. Weszliśmy tam 

punktualnie, wcześniej chodziliśmy ulicą Piękną przez piętnaście minut, 

bo byliśmy za wcześnie i Sławek za skarby świata nie chciał wejść. 

Zmarzłam, bo miałam na sobie sukienkę bez rękawów, czarną, 

z krótkimi czerwonymi bufiastymi rękawkami, nieco błyszczącą, 

i szpilki z butiku. Sławek kupił mi tę sukienkę po tym, jak już 

uzupełniliśmy jego garderobę o dwa garnitury: jeden ciemnoszary, drugi 

czarny, oraz dwie białe koszule: dwie błękitne i jedną w prążki. Do tego 

krawaty, buty… Mnóstwo pieniędzy. Sławek, jakiego nie znałam 

przynajmniej od tej strony, oglądał się w lustrze i pozwalał sobie 

podawać kolejne krawaty, które przykładał do garnituru, i ciemne 

skarpetki. Wyglądał przy tym bardzo przystojnie. Ja unikałam patrzenia 

w lustro, zamykałam oczy, ile razy mój wzrok miał zogniskować się

w szklanej tafli. Byłam jeszcze przed fryzjerem, twarz miałam szarą 

i zmęczoną, a figura nosiła ślady trwającego zbyt długo leczenia 

hormonalnego. W końcu z naręczem paczek zawierających rzeczy dla 

Sławka wcisnęliśmy się do jednego sklepu i tam bez protestów 

przymierzyłam małą czarną, bardzo elegancką, od biustu w dół z cienkiej 

wełenki, za to górę miała z eleganckiej koronki. I te czerwone rękawki. 

– Ta będzie bardzo dobra – powiedziałam, starając się nie 

okazywać zmęczenia. 

Głowa mnie rozbolała od zapachu perfum w sklepie z garniturami. 

Nigdy nie znosiłam zapachów, mam na nie nadwrażliwość od 

dzieciństwa i to szczególnie, paradoksalnie, tyczy się ładnych woni. 

Smród nie żebym uwielbiała, ale toleruję znacznie lepiej niż intensywne 

perfumy. Z tego powodu zawsze śmialiśmy się ze Sławkiem, że jestem 

tanią żoną, bo lubię wody kolońskie o zapachu wiatru, nie trzeba 

wydawać na mnie na perfumy. 

– Owszem, dobra, ale jakaś taka… – Sławek popatrzył na mnie 

krytycznie. 

Zrobiłam się czerwona. Kiedy się pobieraliśmy, nosiłam rozmiar 

trzydzieści osiem i nie tyłam, mimo, że jadłam, co chciałam. Po leczeniu 

hormonalnym miałam już dwa rozmiary więcej, co widać było głównie 

w okolicach bioder, i jawny cellulit, którego nawet nie próbowałam 

zwalczać. 

– Jaka? – spytałam poważnie. – Wiem, że skromna, ale wydaje mi 

się, że to dobrze… 

– No właśnie nie taka znów skromna – stwierdził. – Ta koronka 

jest dość… wyzywająca. I rozmiar chyba nie ten… 

– Nie jest wyzywająca. – Pokręciłam głową. – Tak ci się wydaje, 

bo mam biały biustonosz. Założę czarny i będzie okej. I ta koronka jest 

gęsta, bardzo ładna… A rozmiar… 

– Wydaje mi się, że jest za mała. – Przyglądał mi się krytycznie. 

– Może poprosimy ekspedientkę o numer większą? 

– Teraz nie ma ekspedientek, tylko specjalistki do spraw sprzedaży 

albo asystentki handlowe… 

– Żartujesz chyba? – Na moment nie był mężczyzną, który właśnie 

dostrzegł, że jego żona zbrzydła i się zestarzała, a moim Sławkiem, który

cenił sobie moje poczucie humoru. – Ale jest za ciasna na ciebie… 

– No jest – skapitulowałam. – Moja figura się zmieniła… 

– Czy ja mogę w czymś doradzić? – Przez moją niepewność, 

a Sławka nieprzeniknione spojrzenie, przebił się głos dziewczyny, która 

mogłaby być moją córką, a teraz chciała mi pomóc w akceptacji samej 

siebie w tej drogiej, przepięknej sukience. 

– Proszę powiedzieć, czy ja dobrze wyglądam w tej sukience? 

– Postawiłam wszystko na jedną kartę. 

– Bardzo dobrze. – Kiwnęła głową dziewczyna. W głosie miała 

szczerość. Spojrzała przelotnie na Sławka. Wydawało mi się, że jej się 

spodobał i pomyślała, co taki przystojny facet robi z takim pasztetem jak 

ja. 

– Czy nie jest za ciasna? – nie ustępował Sławek. 

– Taki model – zaprzeczyła dziewczyna. – Moim zdaniem idealnie 

leży. Pod spód trzeba tylko włożyć czarną koszulkę albo body. Mamy 

takie, jeśli pani chce… 

– Świetnie – skwitowałam, nie pytając, czy Sławek ma tyle 

pieniędzy przy sobie. – Poproszę jakieś body. 

Dziewczyna zniknęła w głębi sklepu, a ja spojrzałam na Sławka 

długo i wyzywająco. Stropił się pod moim spojrzeniem. 

– Oczywiście. – Popatrzył w bok. – Dawno ci niczego nie 

kupowałem. Zaraz to nadrobimy. 

Kupiliśmy sukienkę, body w cenie, która normalnie przyprawiłaby 

mnie o ból głowy i wyrzuty sumienia na skalę światową. Poza tym 

piękne czarne, butikowe szpilki i nową torebkę. Sławek za każdym 

razem wyciągał portfel i płacił bez szemrania, nawet nie mrugając 

okiem. 

– Dziękuję – powiedziałam, kiedy wyszliśmy na wilgotny, zimny 

listopad. 

– Za co mi dziękujesz? – burknął, uginając się pod torbami. – Ja 

sobie ubrania kupowałem, przecież nie mogliśmy pominąć ciebie… 

Nie mogliśmy pominąć, tak właśnie powiedział, kiedy ewidentnie 

o mnie nie myślał. Tylko o kim myślał w tamtej chwili, zastanawiałam 

się, przekraczając próg „domu Waldemara” i rozglądając się niepewnie 

dokoła. Przy stole siedziało bardzo eleganckie towarzystwo. Żadna

z kobiet nie była w sukience, tylko w garsonkach, które nazywały 

kostiumami. Wyglądały, jakby prosto z pracy wskoczyły do 

samochodów i przyjechały na to spotkanie. Wszystkie starannie 

uczesane, miały okulary i buty na różnej wysokości obcasach. Ja przy 

nich wyglądałam jak wsiura, która przyjechała do miasta na zakupy. 

W jednej chwili moja sukienka wydała mi się tandetna. Pożałowałam 

też, że fryzjerka, obcinając mi włosy na pazia i lakierując grzywkę, 

zrobiła ze mnie ciotkę klotkę. Te kobiety przy stole miały koki banany, 

włosy, które się z nich wymykały, wyglądały tak naturalnie, jakby to nie 

fryzjer je tak ułożył. Nie było przy tym widać ani krzty lakieru do 

włosów. Sławek na mnie nie patrzył, tylko witał się z jakimś niskim, 

łysawym gościem, w którym domyśliłam się szefa. Sądząc po minie tego 

pana, był to jeden z głównych szefów, o ile nie najgłówniejszy. 

– Panie dyrektorze – przez moją świadomość przebił się głos 

Sławka – proszę pozwolić, że przedstawię panu moją żonę Weronikę. 

Wydawało mi się, że te wszystkie babki się ze mnie śmieją, 

a faceci pewnie ze Sławka. 

– Dzień dobry. – Podałam mu rękę, a on nie pocałował jej, tylko 

uścisnął. 

Usiedliśmy. Podszedł kelner i zapytał, co życzę sobie do picia. 

Poprosiłam herbatę. Nie chciałam sprawiać kłopotu. Po minie Sławka 

dostrzegłam, że to chyba nie był najlepszy pomysł. 

– Zmarzła pani? – zapytał przyjacielsko brzydki facet siedzący 

dokładnie naprzeciwko mnie. – W takim razie proponujemy coś 

mocniejszego. 

– Właściwie poproszę. – Zdecydowałam się nie zwracać uwagi na 

ewentualne konwenanse. – Campari z sokiem pomarańczowym. 

Kelner ukłonił się, a po chwili przyniósł czerwonopomarańczowy 

napój ze słomką. Potem stanął i zapytał, czy może zebrać zamówienia. 

Zerknęłam na kartę. Nie było na niej cen. Czegoś takiego w życiu nie 

widziałam. Nie chciałam zamawiać ryzykownego dania, a z drugiej 

strony zwykle w restauracji zamawiałam danie, którego nie znałam, nie 

robiłam w domu, a chciałam spróbować. Ludzie obok mnie zamawiali 

rostbefy, kotlety z sarniny, a ja bałam się, że to nie będzie mi 

smakowało. Nie chciałam jeść ryby w tak eleganckim towarzystwie, bo

a nuż nie dałabym rady z widelcami, kaczka wydawała mi się bardzo 

ryzykowna, a nuż poplamię sukienkę albo zrzucę coś ze stołu. 

– Co bierzesz? – zapytałam cicho Sławka. 

– Chyba risotto z dziczyzną – powiedział nieuważnie. – A ty? 

Ja miałam ochotę na pierogi z sarniny, ale nie chciałam wyjść na 

prostą dziewuchę, więc nie wiedziałam, co zamówię. Sławek zresztą nie 

czekał na odpowiedź. Rozmawiał rozbawiony z kolegą, który siedział 

obok niego, i z jego żoną. Śmiali się, wspominając coś z życia ich firmy, 

nie chciałam się zatem włączać. 

– Co pan poleca? – zapytałam kelnera, który stanął obok mnie 

i z życzliwym oczekiwaniem na twarzy popatrzył na mnie. 

– A co pani lubi? – spytał. 

– Miałabym ochotę na rybę, ale boję się jakichś ości… 

– Mamy solę pod beszamelem, to filet, więc nie ma obawy. Do 

tego ryż z warzywami na parze i konfitury cebulowo-żurawinowe. 

– A inna ryba? – pozwoliłam sobie. – Ja nie mam ochoty jakoś 

bardzo się najadać… 

– W takim razie polecam homara. Na pewno będzie pani 

zadowolona. 

– O nie – zaprotestowałam cicho. – Takiego homara trzeba 

otwierać za pomocą specjalnych szczypczyków, a ja obawiam się… 

– Ależ nie. – Miły uśmiech i szelmowski błysk w oku nie schodził 

z twarzy chłopaka. – Nasz kucharz otwiera homara, nie będzie problemu. 

– W takim razie – podjęłam heroiczną decyzję – poproszę, a do 

tego zestaw sałatek. 

Odwróciłam się i napotkałam dziwne spojrzenie Sławka. Jakby 

pełne dezaprobaty. 

– O co chodzi? – mruknęłam, dopijając resztę campari. 

– O nic. Dobrze się tu czujesz? – zapytał. – Z nikim nie 

rozmawiasz… 

– Nie rozmawiam, bo zamawiałam jedzenie, a ty siedzisz koło 

mnie, co utrudnia mi rozmowę z innymi w znacznym stopniu… 

Sławek chyba pomyślał, że moje zachowanie było wynikiem 

niepewności, jakiegoś zagubienia i było zupełnie chwilowe, bo odwrócił 

się w stronę swojego kolegi i tyle go słyszałam. A ja wtedy po raz

pierwszy ją zobaczyłam. Siedziała na samym końcu stołu, jakby kątem 

zerkając to na swój pusty jeszcze talerz, to znów na śmiejące się 

i konwersujące ze sobą koleżanki. Wyraźnie nie pasowała do tego 

towarzystwa, ale nie mogła zdecydować, czy chciałaby się w nim 

znaleźć, czy też zjeść służbową kolację w ciszy i spokoju, a potem po 

odbyciu obowiązku służbowego pójść do domu. Tymczasem piła wodę 

z kieliszka, cóż za pomysł, dotykając go delikatnie opuszkami palców 

i podnosząc do bladych, doskonale wykrojonych ust. Falujące półdługie 

włosy miała wetknięte za drobne ucho przekłute maleńkim kolczykiem 

z perełką. Co chwila poprawiała długimi palcami wymykające się 

kosmyki i zerkała niepewnie w bok. Wyglądała prześlicznie w szarej 

spódnicy i o ton ciemniejszym żakiecie, delikatnych pończochach 

i czarnych butach na wysokim obcasie. Kostki miała szczupłe, 

widziałam, kiedy wstawała, poruszała się z gracją, jakby urodziła się 

w butach na dziesięciocentymetrowym obcasie. Biały kołnierzyk 

jedwabnej bluzki otulał cienką, długą szyję. Pomyślałam wtedy, że być 

może widziałam w swoim życiu ładniejsze kobiety, ale ta dziewczyna na 

pewno robiła na mężczyznach piorunujące wrażenie. Wydawało mi się, 

że nasze spojrzenia spotkały się na chwilę. Byłam pewna, że ona 

przypatruje mi się skrycie i w pierwszej chwili zastanawiałam się 

niemądra, dlaczego. W końcu kogo ja mogłam ciekawić jako Weronika? 

Ale zaraz pojawiło się to uczucie, mieszanina pustki, bólu i żalu, kiedy 

ktoś orientuje się, że został wykpiony, ale bonusem jest to, że 

prawdopodobnie nikt o tym nie wie. To jest tylko sprawa między wami. 

Mógł być tylko jeden powód, dla którego ona, pełnoprawna pracownica 

korporacji, siedziała na samym brzeżku krzesła, przy końcu stołu, a mój 

mąż siedział tyłem do mnie i do niej, jakby miał coś do ukrycia. 

Kelner postawił przede mną homara. Tak jak obiecywał, mięsko 

leżało elegancko w nieckach zrobionych ze szczypców. Do tego miałam 

jeden widelczyk i jedno coś przypominającego łopatkę do tortu, tylko 

małą. W „domu Waldka” najwyraźniej albo świetnie znali się na 

savoir-vivre, albo umieli doskonale wprawiać gości w zakłopotanie. 

Zerknęłam na piękną kobietę. Dostała dwie kolorowe piramidki, jedną 

przepasaną czymś zielonym, może to była nitka szczypiorku albo por, 

drugą w dominującym kolorze żółci przeplatanym z czerwienią. Trudno

mi było poznać z daleka, co to jest, nie mogłam tak ostentacyjnie się 

przyglądać. Ona wzięła widelec, jakby był ze szkła, i zaczęła nim 

dziubać w talerzu. Pomyślałam, że pewnie nie zje wszystkiego. Taka 

eteryczna, nic nie je, tylko kilka listków sałaty dziennie, popija wodą 

mineralną, snułam przypuszczenia, ale ona małymi kęskami powoli 

napoczynała to jedną piramidkę, to drugą. Skoncentrowana na daniu, 

wyglądała jak dziecko, któremu dano kilka kolorowych kulek lodów 

i ono teraz zgaduje, jakie to smaki. Sama nie poświęcając specjalnie 

uwagi homarowi, obserwowałam, jak cieszy ją rozbrajanie dania na 

talerzu i jak smakuje jej kuchnia hiszpańska. Cała niepewność, jaką 

miała poprzednio, zniknęła, jej miejsce zajęło smakowanie i odkrywanie. 

Kiedy skończyła, na jej talerzu, o ile mogłam dojrzeć, została wyłącznie 

misternie ułożona w girlandy natka pietruszki. Dopiero wtedy „piękna” 

zeszła na ziemię i przypomniała sobie, że znajduje się na spotkaniu 

służbowym, a wokoło są ludzie interesu oraz żony tych ludzi, czyli ja 

i jedna gorzej ode mnie wyglądająca nieszczęśnica, która radziła sobie 

z niepewnością, śmiejąc się głośno i gestykulując, jakby ćwiczyła 

mięśnie ramion. Pozwoliłam kelnerowi dolać sobie wina, poprosiłam 

o białe, bo widziałam, że ona też takie pije. Zgadywałam, że lubi po 

prostu białe wino, a nie tylko uznaje zasadę czerwone mięso – czerwone 

wino, białe mięso – białe wino. 

– Słucham? – Sławek zbudził mnie jak ze snu pytaniem, którego 

nie usłyszałam. 

– Pytałem, czy ci smakowało. – Uśmiechnął się. 

– Tak – potwierdziłam. – Trudno, żeby mi homar nie smakował. 

Jego kolega, który do tej pory zawzięcie z nim dyskutował, teraz 

tkwił odwrócony plecami do Sławka i z równym zaangażowaniem 

zabawiał kobietę siedzącą z drugiej strony. 

– Jeśli danie jest drogie, to nie znaczy, że automatycznie będziesz 

zachwycona. Niektórzy nie cierpią ostryg. 

– Być może – powiedziałam, walcząc z pokusą, żeby odwrócić 

głowę i nadal patrzeć na tę fascynującą istotę. – Ostryg też nie jadłam. 

Niewykluczone, że by mi smakowały, podobnie jak homar… 

– W takim razie muszę cię zaprosić na ostrygi – stwierdził, 

obserwując mnie badawczo.

– Cóż ja słyszę? – zakrzyknął gromko kolega, który najwyraźniej 

zakończył konwersację i teraz postanowił znów poświęcić uwagę 

mojemu mężowi. – Pani lubi ostrygi? 

– Właśnie mówiłam mężowi, że nigdy nie jadłam, a mąż wtedy 

zaprosił mnie na to wykwintne danie… 

– Bardzo słusznie, bardzo. – Kolega mówił tak głośno, jakby nie 

dosłyszał. Obawiałam się, że wszyscy na nas patrzą. – A potem – 

zarechotał głośno – niech Sławek przywiąże panią do łóżka… 

Wszyscy zamilkli, wpatrując się w nas intensywnie. Ja za to 

patrzyłam w przestrzeń, uśmiechałam się lekko i sączyłam białe wino, 

starając się wyglądać dokładnie tak jak dziewczyna, która jedyna 

spośród towarzystwa udawała, że mnie i Sławka nie ma przy stole. 

– Tak, proszę… – rzuciłam swobodnie do kelnera, który z tym 

swoim półuśmiechem zmaterializował się przy moim lewym boku. 

– Pani woli białe wino? – zagadnął mnie szef Sławka z przeciwnej 

strony stołu. 

– Zdecydowanie – potwierdziłam. – Zwłaszcza że to wino reńskie. 

Nieczęsto mam okazję pijać podobnie wykwintne trunki… 

– Alternatywą było bordeaux… – Zmarszczyła brwi młodziutka 

dziewczyna w jednym z najtańszych kostiumów, zbyt mocno umalowana 

i z długimi, dość tandetnymi kolczykami, w której rozpoznałam 

asystentkę Sławka. 

– Być może – powiedziałam lekko. Czułam się świetnie. – Ale 

bordeaux można w Polsce swobodnie kupić, a już o biały reński riesling 

jest dość trudno. 

Może niewielka ilość alkoholu uruchomiła wspomnienia 

z romansu, który czytałam kilka lat temu. Bohaterka mieszkała we 

Francji, ale pochodziła z Nadrenii i bardzo tęskniła za tym miejscem. 

Ciągle powtarzała, że cała piwnica bordeaux nie zastąpi jednej butelki 

rieslingu z jej rodzinnej piwniczki. Sławek miał minę, jakby chciał się 

roześmiać. Asystentka po zgromieniu jej wzrokiem przez prezesa 

siedziała cicho, a ona pierwszy raz spojrzała w moim kierunku. 

Spojrzenie było krótkie, wymowne, z gatunku takich zdziwień 

podszytych wyrzutami sumienia. Może Sławek mówił jej, że żonę ma 

zupełnie zwyczajną, może i dobrze gotującą, ale nic poza tym, nudną jak

flaki olejem, ponadto obarczoną piętnem bezpłodności. Teraz mogła się 

przekonać, że może i wyglądam jak szara mysz wystrojona w kolorowy 

kołnierzyk, ale umiem się wypowiadać lekko i przejąć kontrolę nad 

rozmową. Nie powiedziała wtedy ani słowa, chociaż jej koleżanka 

zwróciła się do niej z jakimś pytaniem. Pokręciła tylko przecząco głową 

i wbiła wzrok w serwetkę, która spoczywała w miejscu zabranego przez 

kelnera talerza. Nagle wszyscy ze mną rozmawiali o kuchni francuskiej, 

chociaż restauracja była hiszpańska. Pytali o crème brûlée, myląc go 

z budyniem. Byłam dowcipna, odpowiadałam lekko, popijając wino 

małymi łykami. Zamówiłam jeszcze deser, jako jedyna z kobiet, tamta 

pokręciła przecząco głową na propozycję kelnera i szepnęła, że chce 

kawę, tak cicho, że odczytałam to jedynie z ruchu jej warg. Sama też 

zamówiłam kawę, dziwiąc się, jak można o tej porze pić napój, który 

sprzyja bezsenności. Było już po dziewiątej wieczór. Sławek 

uniesieniem brwi okazał swoje zdumienie, a w oczach miał pewność, że 

nie zasnę tej nocy. Kelner przyniósł dla mnie kawę oraz lody polane 

gorącymi malinami. Prezes komplementował wybór i zapytał, czy lubię 

lody. Powiedziałam zgodnie z prawdą, że lody zamawiam po dobrym 

obiedzie lub kolacji, wzorem Włochów, którzy lodami wieńczą 

szczególnie smaczne posiłki. Przy pożegnaniu bardzo chciałam, żeby 

Sławek stanął blisko niej. Może nawet udałoby się przedstawić 

i zamienić kilka słów. Ale ona ubrała się szybko, pożegnała wyłącznie 

z prezesem, podając mu delikatną dłoń, na której dopiero teraz 

zauważyłam cienką obrączkę, skłoniła lekko głowę wszystkim, 

powiedziała cichym, niskim głosem „do widzenia” i szybkim krokiem 

wyszła z restauracji. Zobaczyłam jeszcze, jak wsiada do taksówki. 

Musiała tam dużo zarabiać albo ktoś majętny pozwalał jej żyć na 

wysokim poziomie. Taksówki w tamtych czasach były horrendalnie 

drogie. Lepiej było już jechać nocnym autobusem albo iść piechotą, niż 

zapłacić majątek kierowcy odróżniającemu się pod dawnych 

taksówkarzy-cwaniaków noszeniem koszuli i krawata. Zniknęła 

w drzwiach, jakby była zjawą, dopiero po chwili dotarł do mnie 

delikatny zapach, mieszanina jaśminu, bzu, konwalii i czegoś, czego nie 

umiałam określić. Nie potrafiłabym podać także nazwy perfum, jakich 

ona używała. Tamten zapach zapamiętałam, skojarzył mi się z cykadą,

chociaż je słychać latem, a ona pachniała raczej jak ostatni tydzień 

wiosny, czas przed wybuchem lata. Może to ona kojarzyła mi się 

z cykadą, a ja natychmiast zobaczyłam siebie jako zwykłego konika 

polnego, mniej eleganckiego, takiego swojskiego, którego łatwo 

rozgnieść, jeśli ktoś nie lubi odgłosów, jakie wydaje ten owad. 

– Kim była ta ładna kobieta? – zapytałam Sławka, kiedy 

pożegnaliśmy się z prezesem, wesołym kolegą, nawet z nadmiernie 

umalowaną asystentką, i wolnym krokiem szliśmy w stronę przystanku 

z nocnymi autobusami. 

Od tego, co by mi powiedział, dużo zależało. Czekałam w napięciu 

na jego odpowiedź, rozglądając się na boki, gdzie na wystawach 

sklepowych pyszniły się choinki pokryte brokatowymi bombkami, 

renifery ciągnące sanie, duże Mikołaje i małe Mikołajki. Wszystko ładne 

albo brzydkie, w zależności od ulicy, którą mijaliśmy, z tym że 

najbrzydsze stały w witrynach ulicy Pięknej. 

– Ta, co siedziała na końcu i nie odezwała się do nikogo? – zapytał. 

– To nasza prawniczka. 

– Piękna i taka delikatna… – rzuciłam, zerkając w bok. 

Popatrzył na wystawę, na której wyjątkowo nie było reniferów, 

tylko mnóstwo łyżew poustawianych na lodowisku w dziwacznych 

konfiguracjach. 

– Pamiętasz, jak chodziliśmy na łyżwy? – zapytał. – Ależ to 

uwielbialiśmy… 

To prawda, kochaliśmy spędzać tak zimowe niedziele. Na 

lodowisku pod Pałacem Kultury albo gdzie bądź. Mieliśmy własne 

łyżwy, braliśmy termos do plecaka i jeździliśmy, trzymając się za ręce. 

Kiedy ostatni raz jeździliśmy? Chyba z pięć lat temu, przypomniałam 

sobie z trudem. Dlaczego zapomnieliśmy o naszej pasji? Chyba dlatego, 

że ja źle się czułam, puchłam po nowych hormonach i nie miałam 

zupełnie siły, a Sławek w swojej delikatności nie wspominał 

o lodowisku. A potem jakoś tak wyszło i łyżwy leżały na pawlaczu. 

– Przestaliśmy przeze mnie… – powiedziałam. 

– Skąd – zaprzeczył machinalnie. – Ja czułem się zmęczony pracą, 

miałem szkolenia w weekendy… 

Szliśmy w milczeniu. Ja na lekkim rauszu po winie, Sławek

trzymał się prosto. Nie potrafię powiedzieć, ile wypił, jakie pił wino, 

nawet czy w ogóle pił cokolwiek tego wieczoru. 

– I co z tą prawniczką? – nawiązałam mimochodem. 

Wzruszył ramionami, ale nadal na mnie nie patrzył. 

– A co ma być? Ona i jej mąż obsługują prawnie firmę. Ostatnio 

zaskarżyliśmy podwykonawców o nieterminowość i straty. Powoływali 

się na to, że są spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. I oni 

reprezentowali nas w sądzie… Dobrzy są. Dostaliśmy odszkodowanie. 

– Ona jest taka dobra czy mąż? – drążyłam. 

– Mąż wszystko przygotowuje, a do sądu idzie ona. Przeciwnik 

zaciera ręce, bo taka kobietka wygląda, jakby do trzech nie umiała 

zliczyć, ale bardzo się rozczarowuje… 

Wyobraziłam ją sobie w sądzie. W kostiumach i jedwabiach, 

prowokacyjnie uchylonej todze. Z niepewnym wzrokiem, błądzącym po 

sędziach i adwokatach strony przeciwnej. Może nawet wzbudzała żal, 

może adwokaci myśleli, że będzie łatwym przeciwnikiem, albo wręcz 

przeciwnie, że ją oszczędzą, taka była krucha… Tymczasem ona cichym 

głosem wygrywała wszystkie sprawy. 

– Uważam, że jest bardzo piękna – powtórzyłam. 

Odwrócił się do mnie, przystanął i popatrzył mi głęboko w oczy. 

– Uważam, że nie powinnaś zamawiać dania spoza karty. – Nie 

wytrzymał mojego spojrzenia i uciekł w bok. 

– Co takiego? – nie zrozumiałam. 

– Zamówiłaś homara. Nie było tego w karcie. To było bardzo 

drogie danie… 

– Czy z tego tytułu możesz mieć nieprzyjemności? – zapytałam 

z ironią, ale Sławek jej nie zauważył. 

– Mam nadzieję, że nie… – powiedział poważnie. 

– Jeśli ktoś zaprasza do takiego lokalu jak Casa Valdemar, to musi 

liczyć się z tym, że zostanie zamówione jakieś drogie danie. Poza tym, 

po co mieliby mieć homara i nie umieszczać go w karcie? 

Najzwyczajniej w świecie by się zepsuł… 

Doszliśmy już prawie do domu. Stanęłam na skraju osiedla 

i wdychałam mroźne, nieco wilgotne powietrze. Przysiadłam na ławce, 

oszronionej i bardzo zimnej. Uczucie zimna ściskającego mnie za łydki

yło prawie przyjemne. Miałam na sobie szpilki, odmówiłam włożenia 

solidnych butów i zamianę ich w restauracji na coś mniej 

reprezentacyjnego. Czułam się bardzo kobieco w pozbawionym logiki 

temperaturowej stroju. 

– A to co? – zapytał Sławek. 

– Chcę sobie posiedzieć – powiedziałam. – Zobacz, jakie gwiazdy, 

jak pięknie księżyc świeci… 

Niepewnie potupał nogami po ubitym śniegu. Trząsł się z zimna. Ja 

czułam się tak jak biegacz długodystansowy albo pływak. Początkowo są 

zmęczeni, a potem przychodzi taki moment, że właściwie można biec 

albo płynąć bez końca i praktycznie bez zmęczenia. Podobnie było teraz 

ze mną i zimnem. Łydek już nie czułam, podobnie palców u stóp. 

Zdjęłam rękawiczki i wystawiłam dłonie na mróz. Od dzieciństwa 

marzłam w temperaturze poniżej 20 stopni Celsjusza. Zima męczyła 

mnie i stresowała. Najchętniej zwinęłabym się w kłębek i przespała całe 

trzy miesiące, zamiast otulać się szalami, czapkami i innymi ciepłymi 

rzeczami, żeby nie zamarznąć. 

– A będzie ci bardzo przykro, jak ja pójdę spać? – zapytał. 

Wsłuchałam się w siebie. Jeszcze wczoraj byłoby mi przykro, 

chociaż pewnie jeszcze wczoraj Sławek nie zadałby mi takiego pytania. 

Bieglibyśmy do ciepłego domu co sił, ja w obutych cienką skórką 

nogach, Sławek w lekkich pantoflach, a po wzięciu gorącego prysznica 

położyłabym się do łóżka, wtulając w tors Sławka. 

– Nie wiem – odparłam szczerze. – Chyba nie… 

Ciągle stał i tupał, patrząc na mnie z niepewną miną. Nos miał 

całkiem czerwony, w nosie dwie „świeczki”. Wyglądał trochę żałośnie, 

a trochę uroczo. 

– Trochę źle to rozegraliście – powiedziałam, nie patrząc na niego. 

– Nie rozumiem… – Czułam, że on patrzy prosto na mnie. – Z tym 

homarem? 

– Nie z homarem. I doskonale rozumiesz… 

Przestał tupać i usiadł koło mnie na ławce. Wystawił twarz do 

góry, jakby świeciło słońce. Siedział jak na szpilkach. Szron pewnie 

dobrał mu się do nóg ubranych tylko w cienkie nogawki spodni, bo 

przyganiał kocioł garnkowi, sam nie włożył kalesonów.

– Chodź do domu… – poprosił. 

– A czy to jeszcze dom? – spytałam. 

Objął mnie ramieniem. Nie odsunęłam się, ale i nie przytuliłam. 

– Co się stało? Nie pojmuję… 

– Nic – stchórzyłam. – Chodźmy, bo zimno. 

Odetchnął z ulgą. Ale nie wiem, czy to ze względu na moją chęć 

powrotu do domu, czy też z powodu obniżającej się coraz bardziej 

temperatury. Za progiem buchnęło na nas ciepło i swojski zapach, który 

zawsze powodował u mnie poczucie bezpieczeństwa. Tym razem też 

mnie ukoił, na tyle, że odtajałam w ciągu sekundy, uspokoiłam się 

i poszłam pod prysznic. Kiedy wróciłam, czekał na mnie nagi w łóżku. 

Nie wiem, czy chciałam, czy nie chciałam. Na pewno było inaczej niż 

zwykle. Coś niedopowiedzianego weszło nam do łóżka i wygodnie się 

ułożyło. Objął mnie niezręcznie i położył się na mnie. Byłam w koszuli. 

Zwykle kładliśmy się do łóżka albo nadzy i od razu zabieraliśmy się do 

pieszczot, albo z kolei, oboje ubrani po szyję, w ramach gry wstępnej 

długo zdejmowaliśmy z siebie ubrania i pieściliśmy się nawzajem. Teraz 

Sławek wydawał się nie zauważać, że mam na sobie koszulę. Zgasił 

światło i włożył rękę pod cienki batyst. 

– Jaka jesteś zimna – szepnął. 

– Nie powinnam być zimna, bo brałam prysznic – powiedziałam 

bez śladu podniecenia w głosie. 

– Wydajesz mi się jak sopel lodu, dlatego muszę się postarać – 

powiedział mi w ucho, odrzucił kołdrę i zsunął się po mnie, zatrzymując 

się na wysokości mojego krocza i włożył język do pochwy. Nigdy nie 

znudziłam się jego językiem, którym operował jak wirtuoz, nie 

oszczędzając żadnych zakamarków. Ani jego palcami, którymi błądził 

po moim ciele, dotykając mnie gdzie trzeba delikatnie, 

a w najwrażliwszych miejscach mocniej, aż wiłam się pod nim 

i błagałam, żeby we mnie wszedł. Teraz miałam wrażenie, że jest 

inaczej, ale kiedy dotknął czubkiem języka mojej łechtaczki, zalała mnie 

fala gorąca i już nie myślałam o homarze, tamtej pięknej kobiecie 

uparcie omijającej nas wzrokiem, tylko czekałam na te jego palce, wargi, 

język, nawet nos. Roztapiałam się pod nim, próbując oddać mu to 

wszystko, zamienić się rolami, lizać, ssać i gryźć, żeby także wyginał się

do tyłu i prosił, żebym przestała, bo zaraz będzie po sprawie. Tyle że on 

mi tym razem nie pozwolił. Trzymał mnie mocno za pośladki i pracował 

kciukami i językiem tak, że kiedy w końcu wszedł, ja już sama nie 

wiedziałam, czy prosiłam o to, czy on sam tak zdecydował. Potem 

odpoczął chwilę, ale zanim ja zdążyłam odetchnąć, kochał się ze mną 

jeszcze przez godzinę, a ja już nie miałam w głowie nic innego, tylko 

docierające do mojego mózgu wrażenia. Kiedy skończyliśmy, wszystko 

mnie bolało z przekrwienia. Byłam tak rozpulchniona w środku, że na 

moich wargach sromowych można by chyba było wyżywić trzy 

pokolenia pijawek. 

– Nie miałem racji – przyznał. – Dobrze, że zamówiłaś tego 

homara… Ja bym pewnie nie mógł cię zaprosić na tak kosztowne 

danie… 

Czy dlatego wkradło się między nas to coś jak pająk, delikatne, 

jednocześnie budzące strach i obrzydzenie? Cierpiała jego męska 

ambicja, że nie chodzimy do drogich restauracji? Nie chodziło o nią i jej 

uciekające oczy? 

– No to w porządku, bo bałam się koniec końców, że będziesz miał 

nieprzyjemności… 

Przyciągnął mnie do siebie i pocałował. Zasnęłam błyskawicznie, 

otulona w jego dotyk i zapach, nieumyta, z pamięcią ust na ustach 

i kroczu, szczęśliwa i bez wątpliwości. 

• 

Tego dnia, kiedy odszedł do innego świata, świeciło słońce. Gdyby 

chociaż padał deszcz, uznałabym, że przyroda uszanowała moją stratę. 

Sławek leżał w szpitalu od dwóch dni. Po pierwszym szoku, że taki 

zdrowy i silny człowiek leży bezbronny jak dziecko, zależny od 

przezroczystego płynu, który spływa mu do żyły, otrząsnęłam się 

i zaczęłam widzieć światło w tunelu. Powiedzieli mi, że operacja się 

udała. Trwała kilka godzin, wymagała zszycia organu, który nazywał się 

„śledziona”, o którym wcześniej, szczerze mówiąc, zbyt dużo nie 

słyszałam. W wyniku uderzenia samochodu pękła Sławkowi śledziona.

Kojarzyło mi się to ze śledziem, w najlepszym wypadku czymś oślizłym, 

śmialiśmy się z tego oboje, bo już wszystko było jak dawniej, zaraz po 

tej operacji, kiedy odzyskał przytomność i pozwolono mi do niego 

„nielegalnie” wejść. 

– Sławek – powiedziałam do niego, nie mając odwagi dotknąć ręki. 

– Pękła ci śledziona, ale już zaszyli. 

– A cóż to za czort? – wychrypiał. Właśnie taki dźwięk wydał, 

jakby drapać paznokciem blat z okleiny albo płyty paździerzowej. 

– Coś, w czym jest krew, czy jakoś tak – zaszeptałam i obejrzałam 

się trwożnie. Bałam się, że mnie wyrzucą z sali. – Jak się czujesz? 

– Jakby samochód po mnie przejechał – powiedział i spróbował się 

uśmiechnąć. 

Zalała mnie fala ulgi i czułości. Ja naprawdę czułam, że zszyto mu 

tego śledzia czy inny pęcherz pełen krwi i już o nic nie musimy się 

martwić. No trudno, stało się, co się stało, pijany drań potrącił go na 

pasach. Ale potrącił to nie to samo, co przejechał. Uderzenie 

spowodowało wielki siniak w środku, coś się rozlało, zabrudziło, 

wymagało mycia i pucowania przez sześć godzin. Nie miałam pojęcia, 

czy to długo, czy krótko. Myślałam sobie, dobrze, że długo, bo jakby 

była beznadziejna sprawa, toby otworzyli i zaszyli. Jak u wujka Mietka. 

Tak matka mówiła, że ci dranie lekarze otworzyli go, zobaczyli, jaki to 

rozpanoszony rak mu się zrobił, i zaszyli z powrotem. A ta rana nigdy 

mu się nie skleiła. Ciotka Romka opowiadała, jak wujkowi Mieciowi 

mleko wypływa tą raną. Łyka ustami, a raną wylatuje, takie samo białe, 

jak weszło. 

Podczas operacji siedziałam skulona pod drzwiami na oddział, 

pogrążona w takich niewesołych myślach. Nie pozwalali wejść, wtedy 

nie było tak jak teraz, że można sobie siedzieć i herbatę prawie że 

podają. Siedziałam tam i patrzyłam tępo w drzwi, myśląc sobie, że jak 

wszystko będzie dobrze, to zacznę regularnie chodzić do kościoła na 

msze. To będzie znaczyło, że Bóg istnieje i udzielił mi ostrzeżenia, niech 

będzie i tak. Nawrócę się, poleję święconą wodą, wzbudzę w sobie 

wszelkie szczere uczucia i podziękuję. Potem zacznę prosić o dziecko, 

chociaż przekroczyłam trzydziestkę. To jest bardzo dobra myśl, 

nawrócić się i błagać o poczęcie. Pewnie wtedy się uda, kiedy tylko Bóg

uratuje Sławka i pobłogosławi nasz związek. Kiwałam się tak cztery 

godziny, kiedy przyszło mi do głowy, że może Sławka wcale już nie ma, 

tylko o mnie wszyscy zapomnieli. Natychmiast zapomniałam o Bogu 

i dziękowaniu i zaczęłam walić w te białe, plastikowe, obskurne drzwi, 

aż wyszła siostra miłosierdzia w przekrzywionym czepku, ze śpiochami 

w kącikach małych oczu i syknęła, że jest noc, na litość boską. 

– Jaka noc? – zaprotestowałam słabo. – Ledwie jedenasta… 

Siostra odwróciła się do mnie tyłem, kręcąc głową. 

– Niech siostra nie odchodzi. – Złapałam ją za fartuch. 

– To idzie ze mną… – powiedziała. 

Poszłam, a ta dobra kobieta przemyciła mnie do malutkiej 

kanciapy, gdzie siedziałam jak mysz pod miotłą na taborecie i piłam 

herbatę z poobijanego kubka. Spytałam o operację i o to, czy się udała. 

– Jeszcze trwa – odparła siostra Regina, czyli ta, która mnie 

wprowadziła do środka. – Takich z wypadku to zwykle ze sześć godzin 

szyją… Zależy, co „poszło”… 

Druga miała na imię Krysia i nie była już taka miła, a może tylko 

zmęczona czy nie taka „ludzka” jak jej koleżanka. Na szczęście udawała, 

że mnie nie ma. Mnie tak jakby nie było. Na taborecie byłam jak kot, 

przedmiot postawiony przypadkowo. Nie ruszałam się prawie w obawie 

przed powrotem za brzydkie drzwi. Po jakichś dwóch godzinach siostra 

Regina powiedziała, że chirurdzy są w śluzie, co znaczyło, że skończyli 

operację. Muszę wyjść, bo jak mnie zobaczą, to one będą miały 

nieprzyjemności. Obiecała jednak, że zaraz, jak tylko się dowie co i jak, 

to do mnie wyjdzie. Zwlokłam się ze stołka i poszłam posłusznie, gdzie 

mi kazano. Siedziałam na starej kanapie jeszcze z pół godziny, 

zastanawiając się, dlaczego ci chirurdzy ubrudzili się śluzem, czy to jest 

śluz Sławka i dlaczego to oznacza, że kończą operację. Może jak ciało 

wydziela śluz, to nie mogą już dalej czyścić, myślałam bezsensownie, 

wpatrując się w duży zegar, który ktoś powiesił na białej ścianie, 

i blaszaną popielniczkę pełną petów papierosowych i pyłu. Wreszcie 

Regina do mnie wyszła i oznajmiła, że zaszyli co trzeba, a Sławek 

obudził się po operacji. Jest na sali intensywnej opieki i nie wolno tam 

wchodzić, bo bakterie. 

– Idź do domu, dziecko. – Pogłaskała mnie po głowie. – Przyjdź

ano, wtedy porozmawiasz z doktorem. 

Nie poszłam do domu. Była pierwsza w nocy, może nawet po wpół 

do drugiej. Nie było już autobusów ani tramwajów. Musiałabym ponad 

godzinę iść do domu piechotą, na co nie miałam najmniejszej ochoty. 

Byłam zmęczona i nie chciałam odchodzić od Sławka. Nie mogłabym go 

zostawić na pastwę zaśluzowanych chirurgów czy też jego samego 

zaśluzowanego. Nie mogłam zadzwonić na przykład po ojca. Po 

pierwsze, nie miał przecież ani prawa jazdy, ani samochodu, a nawet 

zaprzyjaźnionego sąsiada, którego mógłby poprosić o taką przysługę. Po 

drugie, najważniejsze, nie było w domu rodzinnym telefonu. W nagłych 

przypadkach dzwoniło się do sąsiadki z góry, która to, łomocząc w rurę, 

wzywała nas do telefonu. To były niezmiernie rzadkie sytuacje. Na 

przykład śmierć ciotki Stasi, matki ciotki Katarzyny. Ciotka, nie chcąc 

wysyłać telegramu, zadzwoniła do sąsiadki. Stukanie w rurę wywołało 

pełen przestrachu komentarz matki: 

– Jezu przenajświętszy, ktoś umarł… 

Ojciec nie mógł pójść na górę, bo był w samych gaciach, a matka 

nie chciała „usłyszeć o czyjejś śmierci”. Wreszcie sąsiadka znudzona 

waleniem w rurę sama zeszła i przekazała wiadomość. Gdybym 

zadzwoniła z przedpotopowego aparatu szpitalnego, który wisiał na 

pierwszym piętrze, sąsiadka byłaby wściekła, a matka natychmiast 

pogrzebałaby sprawcę telefonu. Ojciec i tak nic by nie poradził, co 

najwyżej, żebym nie wsiadała do taksówki, bo strasznie są drogie. 

Zresztą miałam z nimi już bardzo zdawkowe kontakty. Po tamtym 

wybuchu Sławka u nich w domu byli obrażeni. Wprawdzie upierali się 

przy naszych regularnych wizytach, to znaczy bywaniu raz w miesiącu, 

ale zwykle po dwóch godzinach męki wracaliśmy ze Sławkiem do domu, 

oddychając z ulgą, gdy tylko wyszliśmy za próg rodzinnego domu. 

Rodzice już nigdy mnie nie odzyskali. Nie mieli nawet na nas „haka” 

w postaci wypominania nam, że mieszkamy w mieszkaniu po dziadkach, 

odkąd rok wcześniej przeprowadziliśmy się do większego mieszkania. 

Zostawiliśmy dwupokojową klitkę i odetchnęliśmy w większym lokum. 

Sławek marzył o tym, żeby móc zapewnić nam lepsze warunki. Dusił się 

w małym mieszkaniu, obijał w maleńkiej kuchni i dostawał szału 

w łazience, kiedy wychodząc spod prysznica, ślizgał się na mokrej

podłodze, ponieważ łazienka była tak mała, że nie było możliwości 

zainstalowania ani wanny, ani nawet kabiny prysznicowej, tylko brodzik 

z plastikową zasłonką. Daleko nie poszliśmy, bo do bloku naprzeciwko, 

ale jeśli chodzi o warunki, był to krok milowy. Rodzicom 

powiedzieliśmy z satysfakcją, że bardzo im dziękujemy za możliwość 

korzystania przez tak wiele lat z ich dobrodziejstwa. Byli tak zaskoczeni, 

że nie powiedzieli nic prócz „aha”, „no, no”. Potem nawet proponowali, 

żebyśmy sprzedali to mieszkanie i podzielili się z nimi pieniędzmi. Nie 

wiedzieli, czy Sławek wziął kredyt, czy też miał pieniądze na kupno 

takiego mieszkania. A ja nigdy im sprawy nie ułatwiłam i nie 

powiedziałam, że przypadkiem się dowiedzieliśmy o możliwości 

odkupienia za długi mieszkania po lokatorach, którzy kilka lat nie płacili 

czynszu. Potem Sławek za grosze wykupił dla nas to mieszkanie. 

I przeżyliśmy tam bardzo szczęśliwy rok, przerwany uderzeniem 

w Sławka na pasach przez pijanego drania. Tak rozmyślając, zwinęłam 

się w kłębek na brudnym tapczanie, z mieszaniną wstrętu i ulgi 

dotknęłam policzkiem starej tapicerki i zasnęłam w blasku jarzeniówki 

korytarzowej, której nijak nie dało się wyłączyć. 

Po kilku godzinach płytkiego snu pełnego przesuwających się cieni 

zbudziła mnie siostra Regina, mówiąc, że mogę na chwilę wejść do 

Sławka. Pognałam cała poczochrana, z piaskiem pod oczami 

i cuchnącym oddechem. Posłusznie zdjęłam buty w kanciapie 

i włożyłam chodaki, które podsunęła mi ta dobra kobieta, i ubrałam się 

w fizelinowy zielony fartuch, który śmierdział szpitalem w takim 

stężeniu, że zrobiło mi się słabo. Weszłam do sali i serce mi stopniało, 

kiedy go zobaczyłam. Mojego silnego faceta, bladego jak ściana, w bieli 

i w pozycji horyzontalnej. Wyglądał jak zepsuty anioł. Potem 

zamieniliśmy te kilka zdawkowych słów i znów czekałam, tym razem na 

korytarzu. Wyszedł lekarz, który wyglądał na rzeźnika, nie na chirurga. 

Miał grube paluchy i wielki brzuch opięty fartuchem. Był spocony i miał 

błędny wzrok. 

– Chciałam spytać o zdrowie męża… 

– A mąż to kto? – spytał niezbyt grzecznie. 

– Sławomir… – Zapomniałam własnego nazwiska. – Sławomir… 

W nocy samochód go potrącił…

– Aha. – Kiwnął głową. – Zszyliśmy śledzionę… Miał dużo 

szczęścia… 

Odwrócił się i poszedł. Wydał mi się w jednej chwili dostojny 

i wspaniały. Skoro to on operował Sławka i umiał zaszyć to, co ten 

pijany drań uszkodził, przestałam widzieć spocone czoło i tłuste, rzadkie 

włosy lekarza. Nawet ręce nie wydawały mi się już tak wielkie jak 

bochny. Byłam wdzięczna, że dotykał nimi mojego mężczyzny i tym 

samym go uleczył. Głęboko w to wierzyłam. Jeszcze kilka godzin 

dogorywałam na korytarzu, aż w końcu przekonałam się, że naprawdę 

nie wpuszczą mnie do sali intensywnej opieki pooperacyjnej. Regina już 

zeszła z dyżuru, a nowe siostry omiatały mnie obojętnym wzrokiem. 

W końcu jedna z nich powiedziała, żebym poszła do domu, wyspała się 

i przyszła następnego dnia rano, to pewnie Sławek będzie już na 

normalnej sali i będę mogła wejść. Poszłam zatem. Prosto do domu, 

z którego zadzwoniłam do pracy i uprzedziłam, że przez najbliższych 

kilka dni nie mają co na mnie liczyć. Na szczęście spotkałam się ze 

zrozumieniem. Potem ogarnęłam nieco dom, wzięłam prysznic i padłam 

na łóżko. 

Śniło mi się światło w wodzie. Świeca, która pali się w strumieniu. 

Solidna, biała, zwyczajna, i mocne światło, które daje mimo otaczającej 

ją wody. Wpatrywałam się w ten strumień, obserwując, jak rwący nurt 

podbiera leżące kamyczki i żwir, jak ziarenka piasku układają się 

w zatoczkę. Fala ciągnęła płomień ze sobą, wracała razem z nim, żeby 

znów pociągnąć go za sobą. Płomień uginał się, nawet całkiem kładł na 

fali, ale nie gasł. Sięgnęłam ręką do tej wody, nie czując ani chłodu, ani 

wilgoci, próbowałam zatrzymać nurt na dłoni, ale woda przepływała 

swobodnie przez moją rękę. „Może to nie woda”, pomyślałam, „przecież 

zatrzymałabym ją ręką, stworzyła tamę albo małe wodospady po 

bokach… To nie może być woda, to pewnie coś na kształt ogni, które 

połykają ludzie w cyrku, nie parząc się i nie krztusząc”. Chciałam 

zawołać Sławka, żeby mu pokazać dziwne zjawisko. Otworzyłam usta, 

ale nie umiałam wydobyć z siebie żadnego dźwięku. Spróbowałam 

jeszcze raz, ale ponownie nie mogłam nic powiedzieć. Odwróciłam się, 

żeby przywołać go gestem ręki. Ale za mną nie było ani naszego domu, 

ani żadnego znanego mi miejsca, tylko czarna zaorana ziemia. „To

dziwne”, pamiętam jak dziś, że tak pomyślałam, ale nie zastanowiłam się 

nawet przez chwilę, co robię na tej świeżo spulchnionej ziemi i skąd na 

takim ponurym pustkowiu kryształowo czysty strumień. Pomyślałam 

tylko o Sławku, że nie ma go ze mną i koniecznie muszę go znaleźć 

i poprosić, żeby wytłumaczył mi fenomen płomienia. Odwróciłam się 

ponownie i zobaczyłam, że świeca przewróciła się na bok, a płomień 

rozlewa się po kamieniach leżących na dnie strumyka. Znów włożyłam 

rękę do środka, chcąc przywrócić świecę do pionu, ale nie mogłam jej 

dosięgnąć. Wydawało się, że leży tuż pod powierzchnią, jakieś 

dwadzieścia centymetrów w głąb, ale zanurzałam rękę po łokieć i nie 

trafiałam ani w kamyki, ani w biały, solidny kształt. Świeca tymczasem 

popłynęła z nurtem, robiąc wyrwę wśród kamyków na dnie, 

niezatrzymywana ani przez moją rękę, ani przez trawy rosnące na dnie 

strumienia. Poczułam niemal fizyczny ból, że światła już nie ma ze mną. 

W takim właśnie poczuciu wielkiej straty obudziłam się. Miejsce obok 

mnie było puste. Przytuliłam piżamę Sławka, z którą spałam tej nocy, 

i zwlokłam się z łóżka. Zegar kuchenny wskazywał 5.30 rano. 

Poprzednia noc, spędzona na kanapie szpitalnej i dzień pod drzwiami 

sali intensywnej terapii oraz w kanciapce pielęgniarskiej, dały mi się we 

znaki. Byłam cała obolała, jakbym spała na podłodze. Bolały mnie plecy 

i prawa ręka. Z trudem zebrałam rozsypane myśli przy rozpuszczalnej 

kawie, którą Sławek przyniósł kilka dni wcześniej i triumfalnym gestem 

postawił na kuchennym stole. 

– Zobacz, co zdobyłem – powiedział. – Kolega był na saksach 

i przywiózł. 

– Pewnie zapłaciłeś jak za zboże – odparłam z przekąsem. 

– Przecież nie jesteśmy kawoszami… 

– Zapłaciłem jak za kawę – sprostował. – Za kawę zbożową nie 

zapłaciłbym nawet grosza. Od czasów przedszkola nie pijam podobnych 

wynalazków. 

Roześmiałam się i wyjęłam z szafki granatowe kubki w maleńkie 

białe kwiatuszki, które dostaliśmy od jakichś kuzynów Sławka 

mieszkających w rfn. Były tak piękne, że nie używaliśmy ich prawie 

z obawy przed stłuczeniem albo wyszczerbieniem brzegów. Raz 

napiliśmy się w nich herbaty, ale kiedy zobaczyłam osad na

nieskazitelnie białym wnętrzu, postanowiłam, że nie będziemy ich 

używali. nrf-owska kawa sprawiła, że zmieniłam zdanie. Odtąd pijaliśmy 

kawę regularnie w tych kubkach, ciesząc się nimi jak dzieci. Teraz także 

zrobiłam sobie kawę w jednym z tych kubeczków i próbowałam zrobić 

jakiś plan na nadchodzący dzień. Wczoraj zadzwoniłam do przedszkola 

i powiedziałam, że Sławek miał wypadek i jest w szpitalu. Dyrektorka 

zapewniła mnie, że nie muszę przychodzić do pracy, nawet brać 

zwolnienia lekarskiego, tylko zaświadczenie ze szpitala żebym 

dostarczyła, to już ona się tym zajmie. Kazała Sławka pozdrowić 

i zapewnić, że wszyscy tutaj życzą mu zdrowia. Wymamrotałam jakieś 

podziękowania, rejestrując w pamięci, że mam poprosić o jakieś 

zaświadczenie, że Sławek leży w szpitalu, a ja pod drzwiami jego 

pokoju, i nie zaprzątałam sobie tym więcej głowy. Zastanawiałam się, 

kiedy będę mogła do niego pojechać, żeby wreszcie porozmawiać z kimś 

z lekarzy i zapytać, kiedy wyciągną z niego te wszystkie rurki i oddadzą 

mi go bez śledziony, za to z ogromnym szwem biegnącym od góry do 

dołu brzucha. Niech mi go tylko pozwolą zabrać, a ja już go odkarmię, 

przywrócę do życia we wszystkich jego aspektach. Wskazówka 

poruszała się bardzo powoli. Odkąd wstałam, posunęła się ledwo 

o dziesięć minut. Wciąż nie było szóstej. Pomyślałam o rodzicach, ale 

uznałam, że nie mam jak ich zawiadomić, a poza tym w czym oni 

mogliby mi pomóc? Matka jedynie mogła uderzyć w lament pod 

tytułem, co ja teraz zrobię, a ojciec wygłosiłby tyradę, żeby lekarzom 

patrzeć na ręce, bo to są łapiduchy bez żadnych skrupułów, sprzedajne 

i pazerne na koperty. Nie potrzebowałam podobnych rad. Powinnam 

zawiadomić rodziców Sławka, nie mieli pojęcia, że coś się stało ich 

synowi, bo i skąd. Oni też nie mieli telefonu. Jedyną formą kontaktu 

było „wpadanie do nich” na popołudniową herbatę i ciasto w co drugą 

niedzielę albo nawet w co trzecią. Mimo wszystko powinni wiedzieć, bo 

to w końcu ich syn. Postanowiłam, że po dzisiejszym szpitalu wpadnę do 

nich do domu po drodze i opowiem o śluzie, śledzionie i ogólnie 

uspokoję. Zanim wyszłam, ugotowałam rzadkiego kisielu. Musiałam coś 

zrobić, żeby wytracić czas. Kisiel był przeterminowany, ale tylko 

o miesiąc, uznałam, że nic nie szkodzi. W końcu to tylko mąka 

kartoflana. Poprzedniego dnia spytałam pielęgniarek, czy mam coś

Sławkowi przynieść, a one powiedziały, że Sławek nie będzie nic jadł 

przez jakiś czas, ale pierwsze, co zje, to właśnie kleik na wodzie albo 

rzadki kisiel. Kleiku nie miałam, ale kisiel znalazłam w odmętach szafki. 

Gotując, przypomniałam sobie, skąd się wziął. Posłałam Sławka do 

sklepu po galaretkę na sernik świąteczny. Zrobiłam taki fantastyczny 

sernik na zimno, z owocami mrożonymi z lata i orzechami, które 

dostaliśmy w paczce, i wtedy stwierdziłam, że nie ma galaretki na 

wierzch, chociaż byłam przekonana, że miałam jedną. Posłałam Sławka 

do największych w mieście delikatesów Społem bez specjalnej nadziei, 

że znajdzie. Powiedziałam, że może kupić jakąkolwiek, zieloną, 

czerwoną, żółtą, byle była. Sławek wrócił po piętnastu minutach 

i wzniósł w triumfalnym geście torebkę z kisielem. Tylko facet myli 

kisiel z galaretką, opadły mi wtedy ręce. Sernik był bez wierzchu 

galaretkowego, ale pokryłam go konfiturą z wiśni i bardzo ładnie to 

wyszło. A kisiel wrzuciłam do szafki, gdzie czekał prawie rok na swoją 

kolej. 

Ze słoikiem rzeczonego kisielu w ręku równiutko o wpół do 

siódmej poszłam na przystanek autobusowy. Mój autobus przyjechał 

zaraz, bardzo zatłoczony, mimo to wcisnęłam się tylnymi drzwiami 

i pojechałam do szpitala. Tam zostawiłam palto w szatni, jak pan Bóg 

przykazał, żeby nikt się już nie czepiał, i schodami w obawie przed 

psującymi się windami pojechałam na czwarte piętro, na chirurgię. 

Poszłam prosto na salę intensywnej opieki, gdzie zastałam zasłane łóżko 

i wyczyszczoną z drobiazgów Sławką szafkę. Ucieszyło mnie to. 

Oznaczało tylko tyle, że Sławek nie potrzebuje już intensywnej opieki, 

tylko normalną i zaraz znajdę go na jednej z ciasnych, brudnych sal. 

Snułam się po oddziale, zaglądając do tych otwartych pomieszczeń 

i wycofując z uśmiechem przeprosin. Większość pacjentów siedziała na 

basenach albo była myta przez salowe czy pielęgniarki. Kiedyś 

słyszałam, że trzeba im zapłacić, to będą myły, inaczej się nie ruszą. 

Postanowiłam i tę sprawę załatwić, żeby Sławek miał na pewno dobrze, 

tymczasem usiłowałam go odnaleźć. W końcu dałam za wygraną 

i spytałam pielęgniarki, gdzie mogę go zastać. Kiedy wymieniłam 

nazwisko, siostra stanęła jak wryta i powiedziała, że ona właściwie to nic 

nie wie, bo dyżur był bardzo ciężki.

– Musiał być znów operowany? – zapytałam ze strachem. 

– Tak, tak – przytaknęła szybko. – Tak nagle, wie pani, poczuł się 

źle i pan doktor musiał natychmiast go zoperować ponownie… Ale ja 

nie mogę nic pani powiedzieć, to musi doktor wytłumaczyć dlaczego… 

– No tak – przytaknęłam, łapiąc się za pierś. – Ja coś czułam, wie 

siostra, że jest nie tak, bo mi się światło śniło w nocy, w wodzie… I to 

musiał być ten znak. Niech mi pani powie, gdzie ja go mogę znaleźć. 

– Doktor jest w gabinecie, w pokoju lekarza dyżurnego. Niech pani 

tam szybko idzie, zdąży jeszcze przed odprawą. Potem trzeba będzie 

czekać. 

– Ja przyjechałam na cały dzień – stwierdziłam. – Do męża. Mnie 

się nie spieszy. Może ja najpierw do niego pójdę, pomacham tylko albo 

posiedzę, aż się ta ich odprawa skończy… 

Pielęgniarka popatrzyła na czubki swoich białych butów 

i wygładziła zmięty zielony uniform. 

– Naprawdę lepiej do doktora najpierw pójść… 

– No dobrze. – Uśmiechnęłam się z wysiłkiem i wyjęłam kisiel 

z torby. – Mąż chyba jeszcze nie będzie mógł tego jeść. Może jest ktoś, 

kto by chciał, a nie ma na przykład rodziny. Szkoda przecież wyrzucić, 

prawda? 

– Tak – pielęgniarka wzięła słój z czerwoną substancją – na pewno 

ktoś zje. Mamy tu takich po operacji, z daleka, rodzina nie przyjeżdża 

codziennie, bo nie może. Na pewno się przyda… 

Znalazłam drzwi opatrzone tabliczką „lekarz dyżurny” i zapukałam 

energicznie. Nie usłyszałam „proszę”, więc weszłam bez zbędnych 

ceregieli. Doktor siedział na kanapie w nienaturalnej pozycji i drzemał. 

– Panie doktorze… – Chrząknęłam. 

– Słucham? – Przetarł oczy. 

– Jestem Weronika Przybyszewska – powiedziałam. – Mój mąż 

miał wypadek przedwczoraj… 

– Pani jest żoną? – przerwał mi. 

– Tak – potwierdziłam. – Żoną. I chciałam zapytać o stan zdrowia. 

Bo ja, widzi pan, umieram ze strachu, a w nocy śniło mi się światło pod 

wodą… 

– Niech pani siądzie. – Wpatrywał się we mnie intensywnie.

Usiadłam, nie przestając trzymać się za serce. „Zaraz mi powie, że 

stan Sławka się pogorszył”, pomyślałam z przerażeniem, „i leży na sali, 

gdzie jest jeszcze więcej tych rurek. Niech tylko doda, że robią, co 

mogą…”. Doktor spojrzał na mnie poczciwie. 

– Robiliśmy, co mogliśmy, naprawdę… Nie mogliśmy zatrzymać 

krwotoku wewnętrznego… 

– Ale teraz go zatrzymacie? – wyszeptałam. – Ja nie rozumiem… 

– Proszę pani – zaczął. Pionowa kreska u nasady nosa zamieniła się 

w głęboki rów. – Dzisiaj nad ranem spadło gwałtownie ciśnienie, mąż 

stracił przytomność. Natychmiast zawieźliśmy go na salę operacyjną. Ja 

go operowałem. Walczyliśmy jeszcze godzinę, ale o 5.30 pacjent 

zmarł… Bardzo mi przykro. 

Dotarło do mnie tylko, że o 5.30. 

– Ja się zbudziłam o 5.30 – stwierdziłam. – Wcześniej śniło mi się 

światło w wodzie, które nie gasło. Ale odpłynęło i ja się zbudziłam. 

Zbudziłam się właśnie o 5.30. To chyba coś znaczy. 

– Bardzo pani współczuję – powiedział. – Niech pani ze mną 

pójdzie do pielęgniarek, a ja podam pani coś na uspokojenie. Woli pani 

tabletkę, może zastrzyk? Lepiej chyba zastrzyk… 

Zaczęłam intensywnie myśleć, czy wolałabym tabletkę, czy 

zastrzyk. Tabletki na pewno nie mogłabym przełknąć, bo w gardle coś 

rosło i zaczynałam się dusić. Zastrzyków bardzo się bałam, ale 

odpowiedziałam, że chyba wolę zastrzyk. Wstałam i zemdlałam pod 

współczującym spojrzeniem lekarza. 

Zbudziłam się na szpitalnym łóżku w pokoju, gdzie nie było 

nikogo oprócz mnie. W mojej żyle tkwiła igła, która boleśnie mnie 

raniła. Do igły przymocowany była rurka, kończąca się szklaną butelką 

wiszącą u nasady blaszanego stojaka. Niewiele myśląc, wyciągnęłam tę 

igłę, bo bolało mnie tak okropnie, jakby kto rękę ucinał. Rurka odłączyła 

się przy tym od igły i zawisła swobodnie. Na podłogę zaczęła kapać 

woda ze szklanej butelki, która mieszała się z krwią wypływającą 

z mojej ręki. Wstałam i zatoczyłam się na ścianę. W tej chwili weszła 

siostra Regina i załamała ręce. 

– Co ty wyprawiasz, dziecko! – krzyknęła, ale po chwili dodała. 

– Nic, nic. Posprząta się… Szkoda tylko, że wyrwałaś kroplówkę. Takie

wzmocnienie bardzo ci się przyda. To glukoza, cukier, czyli bardzo 

dobry… 

– Ja… – wydusiłam. – Muszę iść… 

Siłą posadziła mnie na łóżku i objęła. Wtedy zupełnie się 

rozkleiłam. 

– Płacz, dzieciaku – powiedziała siostra Regina. – Ja przyszłam na 

dzionek i też się rozpłakałam, kiedy usłyszałam, że on tak… 

– Mnie się śniło światło w wodzie – upierałam się – o piątej 

trzydzieści… 

Regina chusteczką wycierała mi oczy. Drugą zacisnęła krwawiącą 

ranę na mojej ręce. 

– Dawał ci znak, że odchodzi – stwierdziła. – Mojej matce tak 

ojciec się śnił, kiedy umarł. Tylko że anioł go zabrał, czy coś… 

– Ale dlaczego w wodzie? – bredziłam. – On lubił pływać, ale 

woda nie miała dla nas jakiegoś szczególnego znaczenia. Dlaczego 

światło nie gasło w wodzie? 

Siostra Regina wstała. 

– No, nic to… – Otarła własną łzę. – Musisz być teraz silna, 

kotku… 

– Ale co ja mam zrobić? – spytałam. 

– Najpierw do doktora – weszła na fachowe tory – po akt zgonu. 

Potem do urzędu stanu cywilnego, oddać dowód i wpisać… Potem to już 

pogrzeb załatwiać, zawiadomić rodzinę… 

Zupełnie nie o to pytałam. Chodziło mi przecież o to, jak ja będę 

teraz żyła, co ja zrobię bez Sławka. To, że odszedł, docierało do mnie 

wraz ze stwierdzeniami typu „akt zgonu” czy „pogrzeb”. Wciąż miałam 

nadzieję, że to sen. Skoro śniła mi się świeca w wodzie, to równie dobrze 

z przerażenia może mi się śnić szpital i śmierć Sławka. Ale zaraz się 

obudzę i wszystko będzie w porządku. To znaczy on nadal będzie leżał 

w szpitalu, dostawał wodę przez rurki, zje mój kisiel i powie, że czegoś 

równie obrzydliwego nie jadł w życiu… Wystarczy tylko się obudzić. 

– Podprowadzę cię – zaproponowała siostra Regina. – Do doktora, 

bo on po dyżurze chce wyjść, a czeka na ciebie z tym aktem. Uważaj, bo 

dostałaś coś na uspokojenie, możesz być kołowata. 

Byłam kołowata do tego stopnia, że jak tylko usiłowałam wstać, to

natychmiast się przewracałam. Przy trzeciej próbie zwymiotowałam na 

podłogę. 

– Co ja mam teraz zrobić? – pytałam co i raz. 

– Teraz to leżeć pod kroplówką – mówiła współczująco Regina, 

mocując na powrót szklaną butlę na stojak i wpychając mi nową igłę do 

innej żyły. 

– Może pani zostać do jutra – usłyszałam głos lekarza. – Nawet za 

bardzo to się pani nie nadaje… 

Jedyne, do czego się nadawałam, to być żoną Sławka i matką jego 

dzieci. Obu tych możliwości zostałam pozbawiona przez złośliwy los. 

Jeśli o mnie chodziło, to byłam w czarnej dziurze, w jakiejś otchłani 

podświadomości. Niby słyszałam, co mówią, widziałam przez mgłę, ale 

nic do mnie nie docierało. Ja też umarłam. Byłam już tylko cieniem, 

bladą, smutną osobą, wdową dla świata, biedną Weroniką dla znajomych 

i niczym więcej. 

• 

Ciotka Katarzyna szeptała z matką, że to dobrze, że jestem na 

prochach, bo kto wie, jakbym to wszystko przetrzymała. 

– Mój Boże – mówiła matka, spoglądając na mnie, jakbym 

ogłuchła i oślepła, nic nie słyszała i nie dostrzegała niczego wokoło. 

– Taka młoda i patrz… wdowa. 

Nie byłam taka bardzo młoda. Miałam trzydzieści cztery lata. Krew 

moja żadne bohatery, ale imię miałam trzydzieści i cztery, pomyślałam 

bez sensu. 

– I szkoda, że nie ma dziecka – dodała Katarzyna, która sama 

dzieci nie miała. 

– Pan Bóg nie pobłogosławił – scenicznym szeptem cedziła matka. 

– Już on tam wiedział, czemu tak to wszystko…. 

Ciekawe, czy wiedział czemu pozwala pijakowi wsiąść za 

kierownicę i zabijać dobrych ludzi na przejściach dla pieszych. Na 

pewno wiedział czemu. Bo przecież według matki śmierć Sławka miała 

na pewno jakiś głęboki kościelny sens. Według mnie nie miała żadnego.

– Ona teraz z wami zostanie? – zapytała ciotka. 

– Ona nie zostanie – powiedziałam, odwracając głowę do niej. 

– Ona ma swój dom. 

– A może byś tak, skarbie, zamieszkała ze mną? – zapytała 

przestraszona Katarzyna. – Mama i tatuś mają tu małe mieszkanko, ale ja 

przecież sama w trzech pokojach. Może na jakiś czas… 

– Nie, dziękuję – odpowiedziałam niezbyt grzecznie. – Poradzę 

sobie bardzo dobrze. 

– A może ja się do ciebie przeprowadzę na jakiś czas? – męczyła 

mnie dalej. 

Pomysł wydawał mi się jeszcze bardziej przerażający niż ten 

z moją przeprowadzką do ciotki. Patrzyłam, jak goście jedli paszteciki, 

których napiekłam wczoraj, i popijali barszczem czerwonym, również 

mojej roboty. Od śmierci Sławka minęły dwa dni. Trzeciego dnia nie 

zmartwychwstał, przeciwnie, został złożony do grobu, który jego 

rodzice, lekkomyślnie kusząc los, wykupili dla siebie. Oznajmili nam to 

kiedyś przy obiedzie. Mało nie wypluliśmy oboje flaków, które właśnie 

jedliśmy. 

– Żartuje mama – powiedział wtedy Sławek. – To przynosi pecha, 

kupowanie grobu za życia. 

– Jak przyjdzie co do czego, będziecie nam dziękować 

– podsumował jego ojciec. – Wszystko będzie gotowe, tylko datę śmierci 

wyryjecie. 

– I będziemy leżeć pod jarzębiną. – Pokiwała głową teściowa. 

– Tak jak za życia. 

Nie przypominałam sobie, żeby jego rodzice leżeli kiedykolwiek 

pod jarzębiną, pomyślałam wtedy. Sławek machnął ręką, mówiąc „jak 

tam sobie chcecie”, i tyle. A teraz ten grób z wygrawerowanymi na złoto 

imionami jego rodziców, datami ich urodzenia, pustymi miejscami na 

cyfry śmierci, miał przyjąć najbardziej witalnego człowieka na ziemi. 

Teściowie wygrawerowali imię Sławka z boku na dodatkowej płycie, 

którą postawili sztorcem w stosunku do tej głównej. Pytali mnie zresztą 

o to. 

– Jak wolisz, Weronisiu? – Teściowa płakała. – Czy literki mają 

być takie same jak nasze, czy inne?… Jak chcesz, dziecko, my

zapłacimy… 

Ja już wtedy nie płakałam. Nie miałam łez albo produkcja 

strajkowała. Oczy miałam suche, piekące i pustkę w głowie. Za to 

czułam w piersiach obecność owada. To musiał być jakiś wielki żuk, bo 

siedział mi pod mostkiem i ściskał szczypcami przełyk i tchawicę tak 

mocno, że nie mogłam nabrać powietrza. 

– Ja nie wiem, jakie litery… – powiedziałam. – Zróbcie tak, żeby 

pasowało… 

Nigdy nie rozmawiałam ze Sławkiem o naszej ewentualnej śmierci. 

Nie przyszło nam do głowy, że jednemu czy drugiemu cokolwiek może 

się stać. Owszem, on martwił się o mnie, kiedy wieczorami zajmowałam 

się na przykład jakimś dzieckiem, żeby dorobić, zanim on dostał tę 

świetną pracę, i spóźniałam się na umówioną godzinę. 

– Dlaczego nie chcesz, żebym po ciebie przychodził? – złościł się. 

– Siedzę w domu i wyobrażam sobie ciebie w kawałkach… 

– Bo nie ma potrzeby, żebyś po pracy jeszcze gdzieś chodził – 

odpowiadałam. – To dwa kroki, tyle że rodzice nie zawsze przychodzą 

punktualnie… Czasami, wiesz, im się też autobus spóźnia. 

I to było tylko takie gadanie. Ja też się martwiłam, kiedy jeden raz 

miał wrócić z delegacji w piątek wieczorem. Czekałam do drugiej nad 

ranem, martwiąc się potwornie, że coś mu się stało. Wyjaśnienie było 

zupełnie oczywiste. Pociąg stanął w polu i stał tak długo, aż przyjechali 

go naprawić. Czyli całą noc, mniej więcej. Rano Sławek przyjechał 

brudny, zmarznięty i wściekły. A ja w pretensjach, bo nie wiedziałam, 

czy żyje… Ale jak mieć pretensje do kogoś, kto stoi w ciemnym pociągu 

w zatłoczonym korytarzu i nie ma skąd zadzwonić, bo wielkie jak cegły 

komórki mieli tylko gangsterzy? 

I to były wszystkie nasze rozmowy na temat ewentualnej śmierci. 

Nie miałam pojęcia, czego Sławek by chciał. Mogłam jedynie 

przypuszczać, że nie chciałby, żebym płakała, ani żadnego kościelnego 

cyrku. Pewnie machnąłby ręką na złote literki. Tego jednego byłam 

pewna, ponieważ kiedyś podczas spacerów po starym cmentarzu 

wskazał mi jeden z okazałych pomników. 

– Zobacz… Grób okropny, czarny, wielki, płyta jak meteor na nim 

leży. Widać, że rodzina ma pieniądze, tylko po co to takie coś robić…

Przecież umarłemu wszystko jedno… 

– Przecież rodzina to dla siebie robi i dla innej rodziny, a nie dla 

tego, co tam leży – powiedziałam, a Sławek pochwalił mnie, że taka 

bystra jestem i mądra… 

Zgodziłam się na literki, jakie chcieli teściowie. I na pogrzeb po 

trzech dniach, przed niedzielą, w piątek, najbardziej odpowiedni dzień na 

pogrzeby. Poszłam z teściową do zakładu pogrzebowego „Styks” 

i potakiwałam głową na wieniec z gerberów, pajączek z goździków, 

trumnę sosnową, koronkę na trumnie i co tam jeszcze chciała. Widok 

trumien przypomniał mi, że Sławek nie żyje. Jeszcze nie wiedziałam, 

w jaki sposób pozwolę, żeby zabrano jego ciało. Nie wyobrażałam sobie, 

że mogłabym pozwolić na ubranie go w garnitur i włożenie do 

sosnowego obrzydliwego pudła. A już zupełnie nie umiałam wydać 

swojej zgody na przysypanie go ziemią. 

– Weronisiu… – szepnęła teściowa po wyjściu ze „Styksu”. 

– Jeszcze musimy kupić garnitur… 

Tego już było za wiele jak dla mnie. 

– On ma dwa garnitury. – Oczy zaszły mi mgłą. – Razem 

kupowaliśmy… 

– Ale kochana! – Teściowa mówiła te słowa z wyraźnym 

przestrachem. – Musi być nowy… 

Po co nowy garnitur, przecież Sławkowi może być w nim 

niewygodnie? Tamte mierzył, zastanawiał się. W końcu sporo w nich 

chodził, ten szary zwłaszcza polubił. 

– A może by tak mama sama kupiła – powiedziałam, starając się 

mówić głośno, ale przeszkadzał mi w tym ten żuk, którego miałam pod 

mostkiem. – Zresztą ja uważam, że nie potrzeba… 

– Jak nie potrzeba… – oburzyła się teściowa. – Jak nie potrzeba. 

To zupełnie nie wypada, żeby nie pochować w garniturze. Szacunek się 

należy, szacunek… 

– Dwa garnitury w domu. – Na sekundę pokonałam żuka. – Można 

włożyć ten szary. Sławek bardzo go lubił. Będzie mu w nim wygodnie… 

– Musi być nowy – rzuciła teściowa z determinacją godną 

prawdziwej chrześcijanki, którą będą oceniać zgromadzone na pogrzebie 

towarzyszki z kółka różańcowego.

Powiodłam błędnym wzrokiem dokoła. Była późna jesień. Niby 

szaro i ponuro, ale na ulicach mnóstwo kolorowych, niesprzątniętych 

liści, które wesoło wirowały nad poobtłukiwanymi chodnikami. 

– Czy naprawdę nie mogłaby mama załatwić tego sama? 

– spytałam ponownie. 

– A jeśli coś nie tak kupię, nie ten rozmiar czy coś? – Teściowa 

patrzyła na mnie trwożnym wzrokiem. 

– A od tego czyjeś życie zależy? – zapytałam, co spowodowało, że 

ta biedna kobieta zalała się łzami na ulicy i poczłapała w stronę 

pawilonów handlowych. Ja po namyśle odwróciłam się i poszłam do 

domu, gdzie oddałam się pieczeniu pasztecików i robieniu barszczu. 

Przez kolejny dzień zrobiłam jeszcze trzy ciasta i pięć rodzajów sałatek, 

wysprzątałam mieszkanie na błysk, umyłam nawet okna. Spałam po pięć 

godzin, budziłam się i znów zaczynałam gotować, piec i sprzątać, 

wszystko po to, żeby nie myśleć i nie tęsknić, czego oczywiście nie dało 

się w żaden sposób uniknąć. 

Świeciło słońce. To było samo w sobie okropne. Niebo powinno 

płakać, słońce zgasnąć, ludzie powinni pogrążyć się w żałobie. Jak 

w tym słynnym wierszu. Tymczasem pogrążonych w żałobie było troje: 

ja i teściowie. Moi rodzice byli raczej „pogodzeni z wyrokami boskimi”, 

a matka miała minę, jakby mi tego wdowieństwa zazdrościła. W kościele 

ksiądz, którego nie znałam zupełnie, opowiadał o Sławku, jaki to był 

dobry i miły oraz że „przedwcześnie zgasł”. 

– Jego śmierć ma szczególne znaczenie, ponieważ przez nami 

pierwsza niedziela adwentu… – Kiedy to usłyszałam, to we mnie się 

zagotowało. Podniosłam głowę i zatoczyłam zdziwionym spojrzeniem 

dokoła. Wszyscy wydawali się zgadzać, że pierwsza niedziela adwentu 

usprawiedliwia mord na moim mężu. Prawie że słyszałam Sławka, który 

w podobnej sytuacji powiedziałby: „Cóż za absurd…”. 

– A to okres radosnego oczekiwania na przyjście naszego Pana… 

– bredził ksiądz. 

Byłam wtedy już po okresie negacji i wchodziłam w okres buntu. 

Podobno to zupełnie normalne okresy żałoby. Wtedy tego nie 

wiedziałam. Miałam ochotę wstać i wywrzeszczeć temu człowiekowi 

prosto w oczy, że Sławek tu nie bywał i jego śmierć nie może być

elementem radosnego oczekiwania na czyjekolwiek przyjście. 

– Nasz brat – ciągnął niezmordowanie ksiądz – już dostępuje 

zaszczytu zasiadania po prawicy… 

Na pewno nie zasiada po żadnej prawicy, co najwyżej trafi do 

czyśćca, myślałam, słuchając absurdalnych słów. Przecież był 

niewierzący, niepraktykujący. Ja podobnie. Co ja tam robiłam? 

– Spróbujmy znaleźć sens w tej nieoczekiwanej śmierci… 

– kontynuował ksiądz. 

Nigdy nie znalazłam sensu w jego śmierci. Nigdy się z nią nie 

pogodziłam. 

Stypę pamiętam jako niekończący się korowód szepczących 

postaci w czarnych strojach. Szepczących, jakby bali się, że kogoś 

obudzą. Wszystko odbywało się u nas w domu, bo ja nie chciałam 

żadnych restauracji. Nie wiem, czemu wolałam zrobić wszystko sama, 

zamiast pójść gdzieś na dwie godziny i „nie mieć kłopotu”. Matka 

argumentowała, że tak byłoby lepiej. Teściowa też proponowała, że 

stypę zrobimy w barze mlecznym nieopodal ich domu. W barze 

mlecznym… Sławek spadłby z krzesła, gdyby się dowiedział, że ktoś 

całym swoim życiem zasłużył na pożegnalne przyjęcie jedynie w barze 

mlecznym. 

– Żartuje chyba mama… – powiedziałam. – I co ludzie będą jedli, 

naleśniki? Pani z okienka będzie krzyczała „leniwe raz”…? 

– Ależ Weronisiu – protestowała. – Bar będzie zamknięty… A pani 

Ziutka to moja znajoma. Ona przygotuje, co chcemy. Schabowe kotleciki 

albo mielone… Mizeria, ziemniaczki, dwie zupy do wyboru. Będzie 

bardzo ładnie, zobaczysz, i nie trzeba będzie chodzić do domu… 

– A tak przy okazji – wtrącił mój ojciec – to kogoś trzeba będzie 

przenocować? 

Nawet do głowy mi nie przyszło, że musiałabym znosić czyjąś 

obecność we własnym domu w nocy. Teściowa popatrzyła na mnie 

niepewnie. 

– Siedlce wrócą pociągiem. Basia i Kazio z Poznania… ale oni 

mają samochód. Grażynka przyjedzie ze Szczecina z mężem, on zdaje 

się, że ma Damian, tak Damian i właśnie ich by trzeba… 

– Nie – odmówiłam głośno i wyraźnie.

– Ale nie wypada – wyszeptała teściowa. 

Teść pokiwał głową. 

– Zrozumieją – powiedziałam stanowczo. 

– To ty im sama powiedz, że ich nie przenocujesz… – Stchórzył 

teść. 

– Nie chcecie, żebym ja cokolwiek mówiła, wierzcie mi… 

– Popatrzyłam na nich oczami szalonej wdowy. 

Teściowa tradycyjnie zaczęła ronić łzy. Szczerze mówiąc, nie 

ruszyło mnie sumienie. Nie znałam Grażynki i Damiana. Ostatni raz 

widziałam ich na naszym ślubie, chociaż może Grażynka nie była wtedy 

z Damianem, tylko z innym. Z tego, co o niej wiedziałam, to miała wielu 

narzeczonych, którzy olśnieni jej urodą wytrzymywali u jej boku 

najwyżej rok (rekordzista chyba półtora) i uciekali gdzie pieprz rośnie. 

Szczerze mówiąc, zapomniałam, że Grażynka istnieje. 

– Może im powiedzieć, że u Weroniki już nocuje wujostwo, 

powiedzmy z Wrocławia… – zasugerował mój ojciec. 

– Ona to sprawdzi – zmartwił się teść. – U nas już nocuje Elbląg 

i pół Jeleniej Góry. 

– Powiedzcie jej, co chcecie – powiedziałam. – Nie będzie nikt 

u mnie nocował. Zjecie, wyjdziecie i zostawicie nas w spokoju. 

– Nas?… – nietaktownie zapytał ojciec. 

No właśnie. Nie było nas. Byłam już tylko ja i jego rodzina 

„pogrzebowców”. 

– Nas – potwierdziłam. – Wy wychodzicie, my ze Sławkiem 

zostajemy sami… 

Padło jeszcze jakieś „ależ kochanie”, względnie „ależ Weronisiu”, 

ale w końcu uznali, że ze mną nie będzie można się dogadać. Przyszli po 

cmentarzu do nas, zdjęli niezliczone czarne płaszcze, czapki, a nawet 

toczki i zasiedli do stołu zmarznięci, spragnieni barszczu i rosołu. 

Niektórzy posuwali się nawet do chwalenia zup i pasztecików. Ja byłam 

zupełnie obojętna. Tylko rodzice i teściowie wymagali ode mnie, żebym 

„się zachowała”. Reszta gości była naprawdę pełna zrozumienia 

i z niektórych szeptów mogłam wywnioskować, że wyniosą się wszyscy, 

jak tylko rozgrzeją się zupami i posilą kotletami, poprawią ciastami 

i herbatką, kawusią, która była dostępna ze śmietanką, prawdziwy

luksus. Minuty zamieniały się w godziny, szepty przeradzały się w ciche, 

modulowane głosy, a ja czekałam, aż wszyscy opuszczą nasz dom. 

Wreszcie zaczęli się zbierać. 

– Weroniko, czy możemy z Damianem u ciebie przenocować? 

– zapytała tleniona, otyła blondyna, którą z wielkim trudem rozpoznałam 

jako Grażynkę. 

– Niestety nie – powiedziałam. 

– Ale dlaczego? – zapytała dociekliwie. – Pomogę ci tu ogarnąć 

wszystko. Damian naprawi ten kran, który tak cieknie w łazience, a my 

sobie potem pogadamy tak od serca… 

Uśmiechnęła się zachęcająco. 

– Nie – rzuciłam stanowczo. – Nie naprawi, nie pogadamy od 

serca. 

Grażynka nie zamierzała się poddawać. Miała pociąg wieczorem 

i musiałaby do Szczecina tłuc się całą noc. Wiedziałam to bez 

sprawdzania, przecież moją klątwą była znajomość rozkładu jazdy 

pociągów. 

– Bo musiałabym jechać do domu całą noc… – Spojrzała na mnie 

z nadzieją. – A tobie przyda się towarzystwo… 

– Chcę zostać sama. – Jeszcze byłam na etapie spokojnej rozmowy. 

– Ale… – nie poddawała się. 

– Słuchaj, Grażyna – powiedziałam, nie będąc pewna, czy byłyśmy 

po imieniu. Była ode mnie sporo starsza i Sławek mówił o niej „ciotka”. 

– Wiem, że będziesz jechała całą noc i bardzo mi przykro. Mogę ci dać 

pieniądze na kuszetkę. Ale ja chcę zostać sama i to najlepiej teraz. 

Odwróciła się, odburkując, że ona ma na kuszetkę i jeszcze coś 

usłyszałam o dobrym sercu, zanim w końcu nie poszli. W końcu 

wszyscy poszli. Ci, co chcieli jak najszybciej wyrwać się w tego 

smutnego spotkania i już głośno komentować we własnych kuchniach, 

„że taki młody” albo „co teraz Wera zrobi sama na świecie”, ewentualnie 

„ale że dziecka nie mieli, mój Boże, chociaż dzieciak by jej został”, 

poszli pierwsi. Potem ci, co mieli jeszcze dojechać na pociąg albo 

autobus, względnie mieli daleko do domu. W końcu zostali moi rodzice 

i teściowie. Zabrałam się za sprzątanie kuchni. Przy sprzątaniu mam 

jedną zasadę. Nie próbuję ogarniać całości, zawsze biorę jedną rzecz

i odpowiednio ją „zaszeregowuję”, do zlewu, do szafki, do lodówki… 

W końcu zmywam. Teściowa rzuciła się na pomoc. Odsunęłam ją 

delikatnie i stanowczo. 

– Sama sobie poradzę – zapewniłam, szorując patelnie, jakby życie 

od tego zależało. – Ja bym prosiła, żebyście poszli. 

Ojciec wstał, bo zwykł był interpretować wszystko, co zostało 

powiedziane, dosłownie. Ale moja matka, która uważała, że mówię 

„nie”, ale myślę „tak”, pociągnęła go za rękaw. Ojciec się zachybotał 

i usiadł na powrót. 

– Teraz nie możesz zostać sama, ponieważ masz rodzinę… 

– powiedział stanowczo. 

Zastanawiałam się, kiedy ich wyrzucić. 

– Ja was bardzo proszę – wycedziłam przez zaciśnięte zęby 

– żebyście sobie poszli. Właśnie pogrzebałam męża i chcę zostać sama. 

Czy możecie to uszanować i wyjść? 

Teść wyprowadził pochlipującą teściową, wreszcie poszli moi 

rodzice. Na odchodnym matka wyraziła nadzieję, że przyjdę do nich po 

kościele w niedzielę na obiad. Wcześniej zapraszali mnie teściowie. Im 

powiedziałam, że idę do rodziców, a moim, że niestety już zaprosili mnie 

teściowie. Do nikogo nie zamierzałam iść. 

– To na podwieczorek… – bąknęła niepewnie matka. 

– Tak, na podwieczorek pewnie się wyrobię… – potaknęłam. 

– A gdybyś tak chciała jutro… – Matka odwróciła się jeszcze na 

schodach. 

– Jakbym chciała jutro, to znam drogę – stwierdziłam takim tonem, 

jakbym rozważała wizytę. – Będziecie jutro w domu? 

– Rano pojedziemy na cmentarz, zapalić świeczki, bo trzeba… – 

powiedziała mama. – Będziemy jeździć codziennie do świąt, córeczko, 

bo tak nagle… I Pan Bóg może nie odpuścił mu całkiem grzechów… 

Do końca nie dotarło do mnie, o czym ona mówi, ale pojęłam 

ogólny sens. 

– Jestem pewna, że po świętach Sławek pójdzie do nieba… 

– oznajmiłam lekkim tonem, jakbym już deklarowała, że ja zrobię 

karpia, a oni niech przyniosą kluski z makiem. – Trzeba palić świeczki… 

Kiedy wreszcie poszli, pucowałam całe mieszkanie długo

i metodycznie. W końcu, kiedy wszystkie naczynia spoczywały na 

swoich miejscach, a resztki w lodówce, położyłam się na łóżku, 

przebierając w Sławka piżamę, i zasnęłam. 

• 

Kolejne dni to była jedna niekończąca się pustka. Oczywiście nie 

poszłam ani do teściów, ani do rodziców. Kiedy dzwonił telefon, 

podnosiłam słuchawkę w obawie przed tym, że jedni albo drudzy zechcą 

znów przyjść. Wiedziałam doskonale, że teściowie, żeby do mnie 

zadzwonić, muszą iść na pocztę, a rodzice prosić sąsiadkę, żeby 

użyczyła im tego mało rozpowszechnionego dobra, jakim wciąż był 

w owych czasach telefon. 

– Jak się czujesz? – dopytywała się teściowa. 

Oczywiście powinnam powiedzieć, że staram się dojść do siebie, 

zaproponować, że przyjadę posiedzieć z nimi. Przecież oni stracili syna. 

– Wszystko w porządku mamo, tylko proszę, dajcie mi spokój… 

– Dziecko, ja straciłam syna… – przypominała mi. 

I cóż z tego? Czy to cokolwiek zmieniało? Ja nie twierdziłam, że 

mój ból jest większy od jej bólu, ja tylko nie chciałam go z nikim dzielić. 

Nawet z kobietą, która dała Sławkowi życie. 

– Tak, wiem i bardzo mamie współczuję… – mamrotałam. 

– Zawsze traktowaliśmy ciebie jak córkę – mówiła. 

To nie był dobry czas na polemikę. Zawsze traktowali mnie jak 

synową. Nie mieli córki, skąd mogliby wiedzieć, jak się traktuje takową. 

Nigdy nie miałam wrażenia, że są do mnie w jakiś szczególny sposób 

przywiązani. Wiedziałam, że dopytywali Sławka, dlaczego nie mamy 

dzieci, na długo zanim wyznaliśmy im prawdę. I trochę za głośno na 

pewnym obiedzie teściowa powiedziała mężowi, że „to Weroniki wina”. 

A on odparł wtedy, że zawsze kobieta jest winna. Nie zapomniałam im 

tego i nigdy nie zapomnę. 

– Wiem mamo, dla mnie jesteście jak rodzice… 

Z ulgą odkładałam telefon. Wyobrażałam sobie, jak wychodzą 

oboje z poczty i wolnym krokiem człapią do domu przytłoczeni własnym

nieszczęściem, ale w poczuciu spełnienia rodzicielskiego obowiązku. 

Wieczorem, bodajże w sobotę, dzwonili z kolei moi rodzice. 

– Jak się czujesz? – dopytywała matka. 

O dziwo, to pytanie zupełnie mnie nie zdenerwowało. Nie byłam 

ani zdenerwowana, ani szczególnie zrozpaczona. Otępiała raczej. 

– Stosownie do okoliczności – odparłam. 

Matka naturalnie nie zrozumiała. 

– Zdrowa jesteś? – pytała niezręcznie. 

– Mamo, dziękuję ci za telefon. Jestem zdrowa, tylko chcę pobyć 

sama… 

– Powinnaś być teraz z rodziną… – nie ustępowała. 

– Jesteśmy twoją rodziną. – Ojciec przejął słuchawkę. – Teraz 

rozpaczasz, ale otrząśniesz się z tego… 

Ojciec nie lubił Sławka. Nigdy tego nie powiedział, ale uważał, że 

Sławek jest – był, powinnam raczej powiedzieć – dla mnie 

nieodpowiedni. Sławek bił ojca na głowę inteligencją, poczuciem 

humoru i ogólnym obyciem. Prowadził samochód, interesował się 

kuchnią, umiał całkiem nieźle gotować, słuchał zespołów rockowych 

i miał własne zdanie. Nie o takim zięciu ojciec marzył. Ojciec bał się, że 

przy nim polecę za wysoko. Pewnie już leciałam, ale spadłam z chwilą 

jego śmierci, może i nie roztrzaskałam się o podłoże, ale leciałam siłą 

ciągu, niziutko i lękliwie. Rodzice myśleli naturalnie, że za miesiąc, 

może za rok, ułożę sobie życie. Może spotkam jeszcze kogoś albo i kilku 

„kogosiów”, którzy będą przychodzili na herbatkę niedzielną, a kto wie, 

może zacznę przy nich chodzić do kościoła. Ja tymczasem nie mogłam 

wylądować z braku lotniska, jakiegokolwiek odniesienia między niebem 

a ziemią. Wisiałam gdzieś w powietrzu, może nawet dotykałam czegoś 

stopami, ale nie była to w żadnym wypadku ziemia. 

– Otrząsnę się, tylko nie dziś – mówiłam zmęczony tonem. – Czy 

ojciec nie słyszał o tym, że żałoba trwa rok? 

Najwyraźniej nie wiedział, co powiedzieć. Definicyjnie ojciec był 

sto lat za Murzynami. 

– Wszyscy tak robią – dodałam dobitnie i coś na kształt uśmiechu 

zamajaczyło na mojej twarzy. – Mówią, że rok… 

– Czy przez rok nie zamierzasz wychodzić z domu? – spytał

z niepokojem. 

– Nie, nie zamierzam wychodzić z domu dziś i jutro – mruknęłam. 

– W poniedziałek zamierzam pójść do pracy. 

Nie zamierzałam, na pewno nie znajdę w sobie tyle siły, ale 

chciałam ich uspokoić i powstrzymać od „zamartwiania się”. 

– Nie przyjdziesz jutro? – Matka przejęła słuchawkę. 

– Poszłybyśmy razem na cmentarz po kościele… 

– Nie tym razem, mamo… Podziękujcie pani Ali za udostępnienie 

telefonu – podsumowałam rozmowę. – Wzięłam proszek nasenny i chcę 

się położyć. 

– No tak, tak… – zgodziła się matka i dodała: – Śpij dziecko, bo 

sen to najlepsze lekarstwo. 

Tak, należy wszystko przespać. Najlepiej snem wiecznym. Zasnąć 

i nigdy się już nie obudzić. Albo obudzić się obok Sławka, wszystko 

jedno czy w białych zaświatach, w czarnym jak smoła piekle, czy 

gdziekolwiek. Byle tylko z nim. 

• 

W pracy było tak banalnie, jak się spodziewałam. Przywlokłam się 

w poniedziałek ubrana na czarno, bez śladu choćby pudru na bladej 

twarzy i rozejrzałam się po sali zabaw, pustej jeszcze o tej porze dnia. 

– Weronika, a co ty tu robisz? – zapytała mnie przerażona Monika. 

Monika wodziła rozbieganym wzrokiem po mnie i po kącikach 

z zabawkami. 

– Przyszłam do pracy – powiedziałam. 

– A myśmy się ciebie nie spodziewali… – bąknęła przerażona. 

Popatrzyłam na nią uważnie. Unikała mojego wzroku, przyglądając 

się uporczywie granatowej dżersejowej sukience, którą miałam na sobie. 

– Dlaczego? – spytałam krótko. 

– No bo wiesz… – Spuściła głowę. – Przepraszam, że nie byłam na 

pogrzebie… Ale to właśnie ja zostałam w przedszkolu… 

– Nic nie szkodzi – uspokoiłam ją. – Przecież była sama dyrekcja. 

Dziękuję za wieniec…

– Śliczny, prawda? – ożywiła się i natychmiast zgasła. 

Nie potrafię ocenić, czy wieniec był „śliczny”. Na pewno bardzo 

okazały, bardziej niżbym się spodziewała. Gdyby mierzyć się na wieńce, 

to ten z przedszkola bił na głowę wieniec, jaki przynieśli z pracy mojego 

męża. 

– Jestem w pracy i mam zamiar pracować – powiedziałam, żeby 

zakończyć dyskusję. 

– No tak – bąknęła Monika. – Gdybym mogła ci w czymś pomóc… 

– To powiem… – weszłam jej w słowo. 

Kolejna nic niewnosząca dyskusja miała miejsce pięć minut 

później i była zainicjowana przez samą dyrekcję. 

– Pani Weroniko – zaczęła. – Może powinna pani odpocząć przez 

kilka dni… My tu sobie poradzimy bez pani… 

Byłam już zmęczona samym przyjściem i skłonna do powrotu do 

domu, ale powstrzymało mnie wrażenie, że jeśli teraz wyjdę, to pewnie 

już nigdy nie znajdę w sobie dość determinacji, żeby wrócić. 

– Ja wiem, pani dyrektor – zaczęłam. – I chciałam podziękować za 

wszystko, co dla mnie zrobiliście… 

– Ale chce pani być między ludźmi? – zgadła. 

– Właśnie – odparłam z wysiłkiem. – Siedzę w domu i nie mam 

tam co robić. Tu bardziej się przydam, poza tym nie chcę brać lewego el 

cztery… 

Dyrekcja spojrzała współczująco. 

– Oczywiście. – Położyła rękę na moim ramieniu. – Gdyby jednak 

zmieniła pani zdanie, to proszę powiedzieć… 

Kiwnęłam głową, zastanawiając się w duchu, czy dobrze robię. 

W domu mogłabym leżeć cały dzień i odbierać jedynie telefony od 

rodziców i teściów. Tu musiałam mieć oczy naokoło głowy i pilnować 

gromady dzieciaków, które robiły przez cały dzień wszystko, co tylko 

można, żeby zrobić sobie krzywdę. Ponownie jednak zrobiłam bilans 

i wyszło mi, że powinnam zostać w pracy. Poczłapałam zatem na salę 

i zajęłam się dziećmi, które około ósmej napływały już gromadnie 

i wpadały z wrzaskiem na salę. Odbierałam je machinalnie od rodziców, 

którzy wiedzieli o „nieszczęściu, jakie się przydarzyło naszej kochanej 

pani” i ze współczującym uśmiechem, unikając mojego spojrzenia,

uciekali do swoich spraw. 

Najbliższe dni upływały jak we śnie. Przychodziłam pierwsza 

i wychodziłam ostatnia, szłam piechotą do domu, po drodze zatrzymując 

się przy każdej wystawie sklepowej. Wszystko, byle tylko nie wrócić do 

pustego domu. W końcu wracałam tak zmęczona, że przebierałam się 

w koszulę noc ną i oglądałam jakiś serial, nie mając pojęcia, o co w nim 

chodzi, i przysypiając co kilka minut. Wciąż nie umiałam spać w naszym 

małżeńskim łóżku. Kilka razy próbowałam się położyć, ale natychmiast 

zaczynałam płakać, bolało mnie w środku wszystko i po kilku godzinach 

zapadałam w coś w rodzaju drzemki. Mogłam być nie wiem jak bardzo 

zmęczona i zasypiać, oglądając telewizor, ale kiedy tylko kładłam głowę 

na mojej dawnej poduszce, lub co gorsza na poduszce Sławka, to 

natychmiast rozbudzałam się i wpadałam w czarną rozpacz. W końcu 

poddałam się i codziennie ścieliłam sobie posłanie na kanapie. O dziwo, 

tu zasypiałam natychmiast i jedynie szum z telewizora sygnalizujący, że 

skończył się program, był w stanie mnie obudzić, a to też tylko na 

chwilę. Brałam do ręki pilota i gasiłam kolorowy telewizor, ten 

przedmiot dumy, ostatni prezent od Sławka na moje urodziny, 

i zapadałam natychmiast w ciężki sen. Jadłam wyłącznie „przez rozum”. 

W małżeńskim stadle oboje gotowaliśmy chętnie. Zdarzało się nawet, że 

walczyliśmy o dostęp do kuchni. Sławek bardzo lubił przygotowywać 

obiad i podawać mi, kiedy wracałam z drugiej zmiany w przedszkolu. 

Zwykle denerwowałam się wtedy, że on jednak uważa, że gotuję nie 

dość dobrze, stąd ten jego pęd do kuchni. I muszę obiektywnie przyznać, 

że typowe potrawy, takie jak zupy czy pierogi, kotlety, gołąbki, ja 

robiłam lepiej, natomiast Sławek zdecydowanie królował w potrawach 

nietypowych, niesztampowych i wtedy w Polsce bliżej nieznanych. 

Wybierał z książek kucharskich oryginalne potrawy, skomplikowane 

sosy, które z upodobaniem pitrasił, doprawiając ziołami, które sadził 

w skrzynkach balkonowych, z dumą obserwując, jak kiełkuje bazylia, 

majeranek, a nawet cząber. 

– Będę gruba jak beczka – mówiłam, pałaszując mięso w bazylii 

z ziemniakami nadziewanymi serem i przyprawami. 

– Wiesz, że to dla mnie nie ma znaczenia – zapewniał, a ja 

złościłam się, że on uważa, że to wszystko jedno, czy ja jestem gruba czy

chuda. 

– Czyli jestem gruba? – pytałam, wciągając brzuch. 

– Przecież wiesz, że nie jesteś. – Uśmiechał się. – Sam mam 

brzuszek, który niedługo zamieni się w brzuszysko. Lubię gotować dla 

ciebie, to wszystko… 

Od czasu do czasu prosiłam, żeby nie gotował żadnych pyszności, 

tylko ofiarnie przez dwa tygodnie jadałam ser biały, sałatę zieloną 

i jabłka, co dawało mi raczej poczucie „oczyszczania organizmu”, niż 

faktycznie odchudzało. 

• 

Po wielu miesiącach zrozumiałam, że niebo nie zapadnie się, 

a słońce nie zgaśnie. Co gorsza, ludziom zdarzało się już zapomnieć 

o śmierci Sławka i podjęli krucjatę „wyciągania mnie do ludzi”. Nie 

chciałam nigdzie chodzić. Sądziłam, że jeśli będę wystarczająco 

konsekwentna w zaprzeczaniu i odmawianiu, to ludzie wreszcie dadzą 

mi spokój. Ale bardzo się myliłam. Im częściej mówiłam „nie”, tym 

więcej osób zapraszało mnie i starało „ożywić”. Tu się zgadzałam. 

Byłam martwa, owszem, ale nie chciałam wracać do żywych. Czasem 

wydawało mi się, że wszyscy wokoło, koleżanki z pracy, rodzice 

i teściowie, mają jedno marzenie, mianowicie żebym poszła do kina czy 

teatru. Co ja się nasłuchałam o musicalu „Metro”, który już miał swoje 

lata, ale powrócił na deski teatru w nowej obsadzie, z nową energią. Że 

fantastyczny, wspaniały, tyle młodości i radości. Na tym pierwszym, 

oryginalnym nie byliśmy ze Sławkiem, bo za dużo ludzi o tym mówiło. 

Wręcz wypadało być i się zachwycać, a Sławek tego nie znosił. 

W efekcie zostaliśmy chyba jedynymi ludźmi z naszego pokolenia, 

którzy „Metro” mieli w nosie. Ale że metro to w końcu są pociągi, więc 

mnie klątwa kolei państwowych dopadła i musiałam z koleżanką iść na 

to wiekopomne dzieło. 

– Będzie ci się podobał – mówiła Zuzia z przedszkola. Miała męża, 

którego nie znosiła, i dwójkę źle wychowanych, niegrzecznych dzieci, 

których zachowanie w dzisiejszych czasach usprawiedliwiono by

określeniem „adhd”. 

– Dziękuję ci, ale raczej nie kupię biletów. – Kręciłam przecząco 

głową. 

Słyszałam, że na to dobro trzeba stać w kilometrowych kolejkach, 

a bilety wciąż kosztowały majątek. Kolejki kojarzyły mi się nadal 

z brakami podstawowych artykułów, a nie łaknieniem dóbr kulturalnych. 

Nie zamierzałam w żadnej z nich już nigdy stać. Ostatni raz w teatrze 

byliśmy ze Sławkiem i był to Szekspir w Teatrze Polskim. Wspaniała 

sztuka. Byliśmy obydwoje zachwyceni. Potem długo o tym 

rozmawialiśmy przy herbacie i torciku W-Z w kawiarence „U Izy”. 

– Ale ja załatwię bilety. – Zuzia zachowywała się, jakby jej 

zależało na moim zakurzonym towarzystwie. – Proszę cię… 

Nie chciałam iść na musical, komedię, dramat. Nie chciałam nic. 

Konsekwentnie odmawiałam. Poszłam oczywiście w ramach zajęć 

przedszkolnych na spektakl pod tytułem „Krasnal Poziomka”. Jeden 

z bohaterów, kruk, miał na imię Sławek. Uznałam to za dziwny znak 

i przez resztę sztuki zastanawiałam się, co to może znaczyć. Pod koniec 

spektaklu doszłam do wniosku, że to zupełnie nic nie znaczy, że kruk 

miał na imię Sławek, grzybek – Maciuś, mucha – Basia, a poziomka – 

Malwinka. Nic nie miało znaczenia, świat toczył się dalej, słońce 

wschodziło i zachodziło, a księżyc czasami przebijał się przez chmury. 

– Załatwię bilety, Wera, tylko chodź ze mną, bo ja muszę to 

zobaczyć, a mój Karol nie cierpi musicali. 

Zuzia wpatrywała się we mnie błagalnie, jakby nie chciała mnie 

zbawić, tylko sobie zrobić przyjemność. Nie wiem, czemu jej tak 

zależało. Nigdy nie byłyśmy jakoś specjalnie blisko. Zupełnie 

nieoczekiwanie dla siebie kiwnęłam głową i zgodziłam się. Chciałam 

umówić się pod teatrem Studio Buffo, ale Zuzia czujnie powiedziała, że 

po mnie przyjedzie. 

– Mam po drodze. – Rzuciła się na mnie i zaczęła ściskać, jakbym 

ją uszczęśliwiła. 

Miała rację z tym przyjazdem po mnie, ponieważ rozmyśliłam się 

jeszcze wielokrotnie, kilka razy nawet próbując wyperswadować sprawę 

samej Zuzi, ale ta uparła się, że już ma bilety i wszystko załatwiła. 

– Nie zrobisz mi tego – rzuciła stanowczo, więc uległam.

Punktualnie przed mój dom zajechało cinquecento i Zuzia wysiadła 

z niego od strony pasażera, podeszła do drzwi klatki i energicznie 

zadzwoniła. Ktoś, kto to auto prowadził, wcale nie odjechał, tylko 

włączył światła awaryjne i zapalił papierosa. Westchnęłam 

i zamknąwszy starannie drzwi, zeszłam na dół. Przez chwilę miałam 

nadzieję, że to nie randka w ciemno, tylko jej mąż nas podwiezie do 

teatru, bo ma taką fantazję, ale kiedy ujrzałam za kierownicą autka 

wielkiego, zwalistego faceta, który uśmiechał się do mnie żółtawymi od 

tytoniu zębami, nadzieja we mnie zgasła i z rezygnacją wgramoliłam się 

na fotel z tyłu. Zuzanna cały czas paplała coś o sztuce, muzyce, gustach 

i dobranych pod względem gustów ludzi. 

– Grzegorz uwielbia sztuki, prawda, Grześ? – szczebiotała. 

– W zasadzie teatr, Zuziu, kocham i trochę koncerty jazzowe 

– sprostował Grzegorz miłym, niskim głosem, tak kontrastującym z jego 

pozbawioną wdzięku sylwetką. 

– Tylko nie ma z kim chodzić – świergoliła Zuzia. 

– Mam – znów sprostował. – Tylko nie zawsze człowiek chciałby 

chodzić z siostrą. Odkąd ona ma narzeczonego, to same rozumiecie… 

– No tak. – Zuzia odwróciła się do mnie i mrugnęła kilka razy 

powiekami. – Głupio chodzić z siostrą. Wszyscy i tak biorą ją za twoją 

dziewczynę. 

Grzegorz zahamował gwałtownie. Na pasach, na czerwonym 

świetle przemknęła para młodych ludzi. 

– Czy mógłby pan otworzyć okno? – zapytałam. 

Oprócz powitania i podania imienia nie odezwałam się ani słowem. 

– Oczywiście – powiedział i zaczął kręcić korbką przy drzwiach. 

– Czy pani się nie przeziębi? 

– Jestem odporna. – Uśmiechnęłam się jedną połową ust. 

Prawda była taka, że nie znosiłam dymu papierosowego. Od 

czasów palącego ojca nie cierpiałam znajdować się w jednym 

pomieszczeniu z palaczami. Smród tytoniu przypominał mi biedne, 

siermiężne czasy prl-u, kiedy to wszyscy, szczególnie elity intelektualne, 

emigrowały wewnętrznie w oparach dymu papierochów i wódy. Ani ja, 

ani Sławek nie paliliśmy i unikaliśmy jako żywo zadymionych 

pomieszczeń.

– Pewnie pani przeszkadza dym papierosowy – stwierdził. – To 

taki nałóg… Tyle razy starałem się rzucić, ale zawsze tyłem… 

Zamilkł zawstydzony. Rzeczywiście, sądząc po jego sylwetce, 

bardzo starał się rzucić palenie. 

– Prawdę mówiąc, rzeczywiście nie lubię zapachu papierosów… – 

powiedziałam. – Nigdy nie paliłam. Mój tata palił i może dlatego… 

– Mądra kobieta zaraz cię oduczy palenia. – Zuzia zerkała na mnie 

porozumiewawczo. 

– Oduczy i utuczy. – Uśmiechnął się. 

Opanowałam mdłości na widok żółtych zębów, bo już skręcaliśmy 

na parking przy Pałacu Kultury i Nauki. 

W teatrze już wiedziałam, dlaczego Grzegorz nie ma drugiej 

połowy. Kiedy zdjął kurtkę, pachniał tak intensywnie ostrym potem, że 

zrobiło mi się słabo. Zawsze byłam wrażliwa na cudze zapachy, bo sama 

prawie nie używałam perfum, ale nie pamiętam, kiedy czułam takie 

obrzydzenie. Zuzia za to była z siebie bardzo zadowolona i balansowała 

między udawaniem, że to nie jest wcale próba wyswatania mnie 

z pachnącym inaczej Grzegorzem, a zachwalaniem jego zalet. Zalet miał 

– z tego, co zrozumiałam – niewiele, głównie jedną, zasadniczą, 

mianowicie był „dobrym człowiekiem”. To całkiem tak jak Sławek, tyle 

że on pachniał bardzo przyjemnie. 

– Czy panie się czegoś napiją? – zapytał niezręcznie zwalisty typ. 

Zuzia zażyczyła sobie kawy. 

– Najlepiej dożylnie – zachichotała – bo coś zmęczona jestem. 

– A pani? – zwrócił się do mnie. 

Najpierw podziękowałam, ale patrzył tak, jakby mu szczególnie 

zależało, żebym się czegoś napiła. 

– Poproszę herbatę doustnie. – Posłałam mu krzepiący uśmiech. 

– Zwykłą, czarną. 

Innej zresztą nie było. Grzegorz, szurając nogami, poszedł stać 

w tasiemcowej kolejce, a Zuzia zaczęła szeptać mi do ucha. 

– I co sądzisz? – ekscytowała się. 

– Zuzia – popatrzyłam na nią z niechęcią – nie potrzebuję swatania, 

nie znoszę randek w ciemno… Nie rób tego więcej. 

– Ale to taki dobry człowiek – zapewniła prostodusznie.

– Narzeczona zostawiła go, jak już mieli ustaloną datę ślubu. 

– Widzę, że dobry. Współczuję, że zostawiła go narzeczona. On 

jest po prostu nie w moim typie – powiedziałam. 

Złapała mnie za przegub i zacisnęła paluchy tak mocno, że 

syknęłam. 

– Daj mu szansę – poprosiła. – Zrób to dla mnie. 

– Nic z tego nie będzie – perswadowałam. 

Cóż ja jej byłam winna, że miałabym się spotykać z takim 

Grzegorzem „dla niej”? I nie dlatego, dodałam w myślach, że jestem 

niegotowa, to zbyt świeża rana i tak dalej. Nawet nie dlatego, że nie 

wyobrażałam sobie bycia z kimkolwiek innym, ale przede wszystkim 

z powodu tego, że Grzegorz – poczciwina, był śmierdzącym grubasem. 

Tymczasem przemykał się biedaczyna, trzymając w obu rękach 

herbatę dla mnie i kawę dla Zuzi. Już dzwonił drugi dzwonek, więc 

naprędce połknęłam skondensowany wrzątek i poszliśmy na salę. 

Siedziałam obok tego miłego, brzydkiego jak noc gościa i zastanawiałam 

się, co ja tam robię. Nie potrafię powiedzieć, czy przedstawienie mi się 

podobało czy nie. Prawie niczego nie słyszałam. Jacyś młodzi ludzie 

śpiewali, tańczyli, cieszyli się nie wiadomo z czego. Pewnie widzieli 

przyszłość w samych jasnych kolorach, mieli nadzieję na dobre 

i dostatnie życie. Ja nie. Plamy tancerzy przesuwały mi się przed oczami 

jak w kalejdoskopie. 

– Jakie to świetne. – Grzegorz niebezpiecznie przysunął się do 

mnie. 

Odsunęłam się odruchowo, a on najwyraźniej się spłoszył. 

– Tak, urocze to wszystko – zapewniłam go. – Absolutnie… 

Podczas przerwy nie musiałam nic mówić. Zuzia gadała za nas 

oboje. 

– Jaka ja jestem szczęśliwa, że tu jestem – wykrzykiwała 

w uniesieniu. – Kiedy było „Metro” w Dramatycznym z Edytą Górniak 

i Kasią Groniec, to byłam dziesięć razy! Na pewno przyjdę jeszcze raz 

… A wy? 

– Ja nie… – pospieszyłam z zapewnieniem. 

– Ja chyba też nie, chociaż bardzo mi się podobało. – Grzegorz 

patrzył w bok.

– Idźcie koniecznie na coś innego – namawiała Zuzia. – Razem… 

Przestańmy udawać, że jesteśmy tu przypadkiem. 

Nic nie powiedziałam, bo mi się nie chciało ust otwierać. Grzegorz 

spojrzał pytająco. Pokręciłam przecząco głową i uśmiechnęłam się 

krzepiąco. Niech myśli, że to tylko „za wcześnie na nowy związek”. Po 

owacjach na stojąco i krzykach „brawo” poszliśmy wreszcie do 

samochodu. Zuzia usiłowała namówić nas na odwiedzenie jakiejś 

kawiarni, ale nie tylko ja nie miałam na to ochoty. Grzegorz 

najwyraźniej także miał dość nieudanej randki. Moja koleżanka podjęła 

jeszcze jedną próbę połączenia nas w jakikolwiek sposób i zażądała 

odwiezienia jej do domu w pierwszej kolejności. Przytaknęliśmy oboje 

z Grzegorzem i zawieźliśmy ją na Sadybę, gdzie zniknęła w pokaźnym 

domku jednorodzinnym. 

– Uff. – Grzegorz uśmiechnął się do lusterka. Siedziałam z tyłu 

w bezpiecznej odległości, więc odwzajemniłam uśmiech. W końcu 

jeszcze tylko jakieś trzydzieści minut i przebiorę się w piżamę Sławka, 

żeby zasnąć na kanapie przed telewizorem. 

– A może miałabyś ochotę na herbatę albo coś do zjedzenia? 

– zapytał cichym głosem. 

Nie było w nim ani proszenia, ani sugestii, że „może jednak”. 

– Bo ja nie zjadłem kolacji przed wyjściem… – wyznał. 

– A w lodówce nie mam prawie nic… 

Kiwnęłam głową. Nie z żalu czy chęci spędzenia z nim wieczoru, 

tylko z autentycznego głodu, który jakby wywołany z ciała szarpnął 

moimi trzewiami. 

– Tylko coś zwyczajnego – powiedziałam. 

– Pizza? – Ucieszył się jak dziecko. – W Pizza Hut jest danie dla 

dwojga. To znaczy – stropił się – można wziąć jedną pizzę na spółkę, 

sałatkę też i dwa napoje… 

– Idealnie – zapewniłam. – Nie zjadłabym całej. 

Staliśmy potem w barze, który kiedyś był „Grubą Kaśką”, 

i czekaliśmy na stolik. Bardzo mnie to zdumiało. Chadzaliśmy ze 

Sławkiem do restauracji, głównie na Starym Mieście, i nie przypominam 

sobie, żebyśmy musieli czekać. Grzegorz chyba się denerwował, że 

zrezygnuję, ale uspokoiłam go, że miejsc jest dużo, ludzie szybko

kończą swoje dania dla dwojga i wychodzą, robiąc miejsce następnym. 

Było całkiem miło. Doczekaliśmy się w końcu stolika 

i zamówiliśmy średnią margaritę, sałatkę oraz napoje pomarańczowe, 

które przyjemnie pachniały nowoczesną chemią. Pizza była bardzo 

smaczna, chociaż wiedziałam, że każdy Włoch dostałby zawału na 

widok grubego na półtora centymetra ciasta pokrytego serem 

pizzopodobnym i sosem z koncentratu. 

– Smakuje ci? – zapytał, kiedy pochłonęliśmy po jednym kawałku. 

– Bardzo smaczna. – Pokiwałam głową. 

– A sałatka? – indagował. 

Dostaliśmy mały, dość głęboki talerzyk i Grzegorz rzucił się do 

baru sałatkowego. Zasada była następująca: napchać do miseczki tyle, ile 

się da, bez ładu i składu. Grzegorz napchał imponująco dużo. 

– Bardzo smaczna. – Postanowiłam nie wnikać w istotę sałatek. 

Przerzuciłam sobie trochę warzyw na talerz, wymieszałam z sosem 

i zaczęłam dziobać widelcem. 

– Mogę cię o coś spytać? – Odłożył widelec na talerz. 

– Jeśli chcesz zjeść mój przydziałowy kawałek i większość sałatki, 

to ja się zgadzam. – Uśmiechnęłam się. 

– To też – przymrużył oczy. – Od jak dawna jesteś wdową? 

– Zuzia ci nie mówiła? – zapytałam. – Rok, miesiąc, dwa dni i … – 

spojrzałam na zegarek – jakieś siedemnaście godzin. 

– Zuzia to moja koleżanka z liceum. Nasze matki się przyjaźnią. 

Jesteśmy sąsiadami… Rodzice uważali, wiesz, że będziemy razem… 

– Ty też tak uważałeś? – zapytałam, bo wiedziałam, że Zuzia na 

pewno nigdy nie brała pod uwagę takiego scenariusza. 

– Przez pewien czas nawet tak. – Pokiwał głową, gryząc pizzę. 

– Byliśmy bardzo związani jako dzieci. Nawet „chodziliśmy ze sobą”. 

– Zakreślił w powietrzu cudzysłów. 

– A co nie zagrało? – zainteresowałam się. 

– Zuzia to laska, a ja… No cóż… 

Nie trudziłam się, żeby sprostować. Po co miałam go oszukiwać? 

– Pod koniec podstawówki ona zaczęła wyrastać na bardzo 

atrakcyjną dziewczynę, a ja zacząłem mieć kłopoty z nadwagą. Ona była 

w klasie sportowej i trenowała bieg przez płotki, a ja siedziałem

i czytałem książki… Nie chcę powiedzieć, że ona nie czytała… 

Odsunęłam talerz od siebie. Od śmierci Sławka nie zjadłam tyle, co 

tego wieczoru. 

– Wciąż się w niej kochasz? – spytałam. 

– Właściwie nie… – zadumał się. – Ja… też jestem wdowcem… 

w pewnym sensie… 

– To znaczy? 

Odłożył widelec, który ściskał w ręku. 

– Miałem ropień płuc jakieś pięć lat temu. – Uśmiechnął się 

wstydliwie. – Nie wiem, skąd mi się to wzięło. Chyba nieleczone 

przeziębienie, potem kasłałem coraz bardziej i dusiłem się w nocy… 

W końcu gorączka i gorączka… Kolejne antybiotyki, a w końcu 

wylądowałem w szpitalu. W dość ciężkim stanie… Tam poznałem 

Basię. Miała trzydzieści lat. Jak na osobę z mukowiscydozą to bardzo 

zaawansowany wiek. 

Nie przerywałam mu, kiedy przestał mówić. Wyraźnie zbierał 

myśli. 

– Najpierw rozmawialiśmy. Była bardzo drobna, chudziutka, 

z garbem… Ale śliczna. Zakochałem się w niej, a ona chyba we mnie… 

Żyła jeszcze dwa lata. Głównie w szpitalu… 

– Byliście razem? – spytałam. 

– Nie mieliśmy ślubu. – Pokręcił głową. – Wyznaczyliśmy datę, ale 

ona odeszła miesiąc wcześniej… 

– Nie o to pytałam… 

– I tak, i nie… Zabierałem ją do kina, na spacery… Nosiłem ją 

głównie na rękach, bo mogła przejść tylko kilka kroków bez zadyszki… 

Kiedy jej się pogarszało, jej rodzice dzwonili i w środku nocy 

przyjeżdżałem i wiozłem ją do szpitala. Wiedziałem, że to może być ten 

ostatni raz… 

– I w końcu nie wyszła z tego szpitala? – domyśliłam się. 

– Nie – skrzywił się. – Umarła we śnie, pierwszej nocy, którą 

spędziliśmy razem… U mnie w domu… Nie obudziłem się. Rano 

zobaczyłem… 

– Umarła szczęśliwa? 

– Aż tak to nie… Niestety… Wymogliśmy na jej rodzicach, żeby

pozwolili jej wyjść z domu. W końcu niedługo miał się odbyć ślub 

i przecież mieszkalibyśmy razem. Byliśmy w teatrze, potem 

pojechaliśmy do mnie. Piła wino do kolacji… Może jej to zaszkodziło. 

– Może tak miało być? – zasugerowałam. Kelnerka wzięła od nas 

naczynia i zapytała, czy życzymy sobie deser. Grzegorz zamówił sernik 

i kawę, ja herbatę. 

– Może… – powątpiewał. – Jej rodzice oskarżali mnie o jakiś 

błąd… Niepotrzebnie przyznałem się do tego, że piliśmy wino. 

Twierdzili, że jej leki zmieszane z alkoholem ją zabiły. Ona wypiła jeden 

mały kieliszek… 

– A nie zaszkodziło jej… wiesz co? 

– Na pewno nie – zamilkł, ponieważ kelnerka przyniosła trójkącik 

sernika, kawę i herbatę. – Bo nic nie było… 

– Przykro mi – powiedziałam. 

– No i jestem taki niby wdowiec od trzech lat – podsumował. 

– Jedyna kobieta, z którą spędziłem noc, bez konsumowania zresztą, 

umarła u mego boku… Żałosne… 

– Okropne raczej… – skrzywiłam się. – Przynajmniej byłeś 

przygotowany na to, że ona umrze. Bo ja nie byłam. Przejechał go pijany 

kierowca na pasach. Najpierw odratowali go w szpitalu, ale potem coś 

pękło i… 

– Przykro mi bardzo. – Tym razem on współczuł mojej tragicznej 

historii. 

– Nigdy się z tym nie pogodziłam i nie pogodzę… – powiedziałam 

wprost. – Dlatego szkoda czasu na spotykanie się ze mną. Nigdy już 

z nikim się nie zwiążę… 

– Jesteś pewna? 

Patrzył na mnie bardzo uważnie. Sama zadałam sobie to pytanie. 

Byłam więcej niż pewna, że nie będę już z żadnym mężczyzną. 

– Zdecydowanie pewna – potwierdziłam. – My bardzo… 

kochaliśmy się ze Sławkiem. 

Chyba żadnemu człowiekowi wcześniej nie powiedziałam 

o naszym związku takimi słowami. 

– Wiem, że to głupio brzmi. – Pochyliłam się w jego kierunku. 

– Może wszyscy idealizują swoich partnerów po rozstaniu, ale u nas tak

yło. Byliśmy jak jedno, wszystko razem… 

– Przepraszam, przepraszam… – przerwał mi, widząc, że prawie 

płaczę. – Naprawdę nie chciałem. Zuzia pewnie też chciała dobrze… 

Może nie miała zamiaru zaraz nam ślubu organizować, ale myślała, że 

może podobne nieszczęście nas zbliży. 

– Mnie nie powiedziała, że ty też będziesz… 

– Mnie mówiła – przyznał się. – Że bardzo fajna z ciebie kobieta 

i pasujemy do siebie. Ale jak cię zobaczyłem, to pomyślałem, że raczej 

nie pasujemy do siebie. 

– Może pasujemy. – Chciałam go pocieszyć, bo wzbudzał litość. 

– Tylko ja się nie nadaję. Wiem, że mi powiesz, że nie można się 

poddawać, trzeba żyć dalej etc. I ja żyję dalej, tylko nie mam ochoty już 

z nikim życia dzielić. 

– Ja też nie mam po Basi… Ale gdybyś chciała kiedyś pójść do 

kina czy teatru, to… odezwij się… 

Potem zapłacił rachunek i odwiózł mnie pod dom. Wysiadł 

z samochodu i otworzył mi drzwi. Ukłonił się nawet i kiedy podałam mu 

dłoń, pocałował ją delikatnie. Kiedy weszłam do siebie na górę, nie paląc 

światła, spojrzałam przez firankę. Stał tam jeszcze godzinę, potem 

wsiadł do samochodu i odjechał. Dziesięć lat później spotkałam go na 

cmentarzu w Święto Zmarłych. Stał nad grobem Barbary Radościńskiej 

i palił świeczki. Ten grób był na tym samym cmentarzu co mogiła 

Sławka. Nawet dosyć blisko. Zauważył mnie i odwrócił się ucieszony. 

– Co słychać? – spytał cicho. 

– U mnie nic nowego – powiedziałam. – A u ciebie? 

– Mam żonę i dwoje dzieci – odparł z dumą. 

Zakłuło mnie z zazdrości. Miał dwoje dzieci… Chwilę później 

podeszła pulchna, niska blondynka i pociągnęła go za rękaw. Za nią 

dreptało kilkuletnie dziecko. 

– Madziu – ożywił się Grzegorz. – Pozwól, to jest Weronika, 

znajoma Zuzanny… Weroniko, to moja żona Magda i syn Maciuś. 

Podałyśmy sobie ręce. Jego żona patrzyła na mnie podejrzliwie, ale 

mam wrażenie, że nie chodziło o mnie, tylko o wspomnianą Zuzannę. 

Wtedy już nie pracowałam w przedszkolu. Zuzanna odeszła kilka lat 

wcześniej. Pojechała za mężem do Szwajcarii i nie wiem, jakie były jej

dalsze losy. 

– A gdzie druga pociecha? – spytałam. 

– Karolinka ma dopiero rok i została z moją mamą – powiedziała 

żona Grzegorza. 

– Może pójdziemy gdzieś na kawę? – zapytał Grzegorz. 

Zanim otworzyłam usta, blondyna pisnęła: 

– Zwariowałeś chyba, Misiu! Mama czeka na nas z obiadem… 

– Ja jestem umówiona i niestety nie mogę – pospieszyłam, chcąc 

zatuszować nietakt żony Grzegorza. 

– O, szkoda – powiedział. – Może następnym razem. 

Kiwnęłam im głową i odeszłam na bok. Zamierzałam jeszcze 

pokręcić się po cmentarzu w poszukiwaniu grobu jednego z moich 

wujków, a potem wrócić do Sławka. Odwiedzałam jego grób ledwie od 

pięciu lat, wcześniej nie umiałam tam pójść. Rodzice Sławka zajęli się 

wykonaniem płyty nagrobnej. Pytali mnie, czy chciałabym beżowy 

granit, czy czarny, czerwony, wymieniali te kolory i desenie liter, 

krzyża, chcieli wyrzeźbić Matkę Boską bolejącą nad losem Chrystusa. 

Było mi to obojętne. Wielokrotnie to podkreślałam. Kiedy w końcu 

wybrałam się na cmentarz, zobaczyłam, że Sławek leży przytrzaśnięty 

ciężkim czarnym marmurem, jego imię i nazwisko wyryte jest złotymi 

literami na tablicy, a pod wyrzeźbionym krzyżem nikt nie stoi. 

Zadzwoniłam do teściowej i powiedziałam, że byłam na grobie mojego 

męża i bardzo mi się on podoba. Powiedziała wtedy, że nie rozumie, 

dlaczego dotąd go nie odwiedzałam. Nie zamierzałam jej tego 

tłumaczyć. 

• 

Pracowałam w przedszkolu jeszcze jakiś czas. Nie wiem, kiedy 

stało się tak, że przestałam móc spokojnie patrzeć na dzieci. Może 

wtedy, kiedy mały Romek upadł na placu zabaw i stłukł kolano? 

Przybiegł do mnie, a ja nie umiałam przytulić dziecka, tylko 

zaprowadziłam je za rękę do budynku, gdzie obmyłam mu ranę, polałam 

wodą utlenioną i spytałam, czy chce się położyć, czy wraca na plac

zabaw. 

– Chcę się przytulić – buczał i wyciągał rączki. 

Stało się wtedy coś ze mną. Chciałam przyciągnąć malca do siebie, 

pocieszyć, dmuchać na rankę, pocałować w kolanko, żeby przestało 

boleć. Tyle razy wcześniej to robiłam. Wydmuchiwałam ból z obtartych 

rączek i nóżek, wycałowywałam siniaki z główek i patrzyłam, jak dzieci 

wracają szczęśliwe i zadowolone do zabawy. Teraz nie umiałam. 

Przyciągnęłam malca do siebie, ale jego ciałko wydało mi się kanciaste, 

a zapach mnie zemdlił. 

– Duży już jesteś i nic ci nie będzie – zapewniłam, odsuwając go 

od siebie. 

Mały wykrzywił twarz. Przez moment ujrzałam, jak twarz mu 

rośnie. Oczy znikały w ciastowatym obrzęku. Wyglądał szkaradnie. 

W dodatku jęknął coś nienaturalnie grubym głosem. Odskoczyłam 

z przerażeniem, zamykając oczy. Kiedy znów je otworzyłam 

i odzyskałam słuch, zobaczyłam, że Romek siedzi na podłodze i płacze, 

wpatrując się we mnie ze strachem. 

– Pani Welka mie uderzyła… – poskarżył się Andżelice, 

dziewczynie, która pracowała na miejscu Zuzi od kilku miesięcy. 

Andżela, tak się przedstawiała „nowa”, nie uwierzyła małemu. 

Zresztą ja mu też nie uwierzyłam. Nigdy bym dziecka nie uderzyła. 

Wszyscy to wiedzieli. Romek został zabrany na plac zabaw, szybko 

przestał płakać, a kiedy przyszli rodzice po niego, skarżył się tylko na 

obtarte kolanko. Nasłuchiwałam, ale nie powiedział słowa o mnie. 

Niemniej jakieś dwa miesiące później wezwała mnie dyrekcja. 

– Pani Weroniko – zaczęła magister Kozieradka. – Chciałam 

zapytać, czy pani w czymś nie pomóc? 

– Nie rozumiem – przyznałam się. 

– Nie wiem, jak to ująć, ale coś się niedobrego z panią dzieje od 

pewnego czasu… 

– To znaczy? – spytałam, nie rozumiejąc, o czym ona mówi. 

Przychodziłam pierwsza, wychodziłam ostatnia, dyżurowałam 

sumiennie, starałam się, jak mogłam. Sama zauważyłam, że nie jestem 

już tak serdeczna wobec dzieci, ale dotyczyło to tylko przytulania. Mój 

stosunek do opieki, nauki zupełnie się nie zmienił. Wydaje mi się że nikt

nie miał prawa zauważyć, że nie umiem już przytulić dziecka. Mnie 

samej wydawało się to chwilowym problemem. 

– Podobno opowiada pani dzieciom o śmierci… – zaczęła. 

– A, to… – mruknęłam. – Ani umarł dziadziuś. Ona sama o tym 

powiedziała… Mówiła, że rodzice ją oszukiwali przez kilka miesięcy, że 

dziadek wyjechał, ale wróci. W końcu się dowiedziała i zaczęła się 

panicznie bać, że i ona… 

– Możemy nie zgadzać się z tym, co mówią swoim dzieciom 

rodzice – przerwała mi. – Ale nie wolno pani opowiadać pięciolatce, że 

ją okłamano. A zwłaszcza że po śmierci nic nie ma, ponieważ jakby 

było, to pani mąż skontaktowałby się z panią i o tym opowiedział… 

Byłam ogromnie zaskoczona. Ta mała kłamała bezczelnie. 

– Ja niczego takiego nie mówiłam. Nie opowiadam o śmierci 

męża… 

– Cóż, dzieci twierdzą inaczej… A ja zastanawiam się, co się stało, 

pani Weroniko… 

– Wierzy pani dzieciom czy mnie? – zdenerwowałam się. 

– Przecież one nie wiedzą, co mówią. 

– Pani Weroniko – Kozieradka bębniła paznokciami 

pomalowanymi na czerwono – zdarza się pani popchnąć albo szarpać 

dziecko… 

– Kto tak twierdzi? – Byłam bardzo zdenerwowana. 

– Dzieci… – Pokiwała głową. – Te same, które panią tak 

uwielbiały, że chciały w sobotę i niedzielę przychodzić do przedszkola. 

Nie wiedziałam, co powiedzieć. Jeszcze kilka razy zdarzyło mi się, 

że jakieś dziecko wydało mi się inne niż zwykle. Bolała mnie wtedy 

głowa. Pamiętam, że miałam wrażenie, że jedna dziewczynka 

narysowała coś dziwnego farbami. Coś jakby upiora, zjawę. Wzięłam ją 

na rozmowę i wypytywałam, dlaczego narysowała coś tak brzydkiego. 

Edytka rozpłakała się i odparła, że to motylek, a nie diabeł. Chciałam 

porozmawiać z jej rodzicami, wzięłam ten rysunek, ale na nim nie było 

tego, co przedtem, tylko łąka i fruwający motyl w kolorowych barwach. 

Doszłam do wniosku, że musiała zniszczyć rysunek i zbagatelizowałam 

sytuację. Innym razem na bluzeczce Olka zauważyłam wulgarny napis. 

Jego ojciec jeździł tir-em. Pewnie przywiózł małemu strój, licząc na to,

że nikt nie zna w przedszkolu ani jednego angielskiego słowa. 

Powiedziałam coś na ten temat matce. Być może poskarżyła się dyrekcji. 

– Którzy rodzice się skarżyli? – spytałam. 

– Edytki. 

– Nie dziwię się. – Usiadłam na krześle, bo dotąd stałam. – Mała 

narysowała coś okropnego i ja chciałam wiedzieć, czego ona się boi. 

Oczywiście zaprzeczyła i zniszczyła rysunek. 

Dyrektorka westchnęła. 

– Ona się boi właśnie pani… – powiedziała z naciskiem. 

– Sugerowała jej pani, że narysowała upiora, tłumaczyła, że to straszne, 

i wypytywała, czy w domu ją biją… 

– A tymczasem dziecko narysowało motylka… – dokończyłam 

z ironią w głosie. – Naprawdę pani w to wierzy? Przecież dziecko może 

być bite, straszone, molestowane… 

– Może… – Splotła ręce. – Tylko mnie się wydaje, że ona 

naprawdę narysowała to, co mówi. Odnalazłam nawet ten rysunek. 

– Zniszczyła tamten rysunek i namalowała nowy – upierałam się 

przy swoim. 

– Jak dużo czasu minęło od chwili, kiedy pani zobaczyła rysunek 

z upiorem, do momentu, kiedy Edytka pokazała nowy? 

Nie zamierzałam odpowiadać na to pytanie. Przybrałam obrażony 

wyraz twarzy. 

– Pani Weroniko – ponownie zaczęła mówić Kozieradka. – Ten 

rysunek był bardzo staranny, malowany kilkunastoma kolorami. Było na 

nim dużo szczegółów. To mało możliwe, żeby pięcioletnie dziecko 

namalowało takiego motyla w kilka minut. A znalazła pani podarty 

poprzedni rysunek? 

– Znalazła sposób, żeby go wyrzucić… – nie mogłam się 

powstrzymać. 

– Pani Weroniko… – W głosie Kozieradki słyszałam bezradność 

i inny, wielce niepokojący ton. 

– Czy chce mnie pani zwolnić? Macie kogoś innego na moje 

miejsce? – zapytałam, starannie tłumiąc złość. 

– Ja się tylko martwię, że pani… – szukała właściwego słowa. 

– Proszę powiedzieć – zachęciłam ją. – Jest pani tutaj dyrektorem.

Nic, co pani powie, nie może zostać użyte przeciwko pani. Raczej 

przeciwko mnie… 

– Nie wiem, jak to powiedzieć – męczyła się dalej. – Ale pani się 

zmieniła od pewnego czasu. 

– Mąż mi umarł, a to zmienia ludzi – powiedziałam. 

– Wiem, naturalnie… mówiła mi o tym dyrektor Lelechowicz. Ale 

od czasu, kiedy pracujemy razem, nie miałam do pani najmniejszych 

zastrzeżeń. Kiedy tylko objęłam tę posadę, poprzednia dyrektor mówiła 

o pani jak o skarbie. I do niedawna tak właśnie było… 

– A teraz już nie jestem skarbem, bo zamiast wycinać kwiatki, 

zainteresowałam się losem tej dziewczynki? 

– Nie nazwałabym tego „zainteresowaniem” – powiedziała. – Pani 

wystraszyła to dziecko… Podobnie jak rodziców Olka. Im sugerowała 

pani, że strój chłopca nie jest odpowiedni do przedszkola. 

– Bo nie był… – Nie czułam złości, tylko dziwną obojętność, 

jakbym nie umiała w sobie wzbudzić głębszych uczuć. 

– Ale co było nie tak w tym stroju? 

– Był na nim wulgarny napis – powiedziałam. – Po angielsku. 

– Olek był w koszulce z napisem „I am your friend”. Pod spodem 

było zdjęcie kota przytulonego do psa… 

– Nieprawda – odparłam ze zdumieniem. – Tam było napisane 

„Fuck me!” i nie było żadnych zwierząt, przynajmniej ja nie pamiętam… 

– No właśnie zupełnie nie, pani Weroniko… – W jej oczach 

malowała się troska. – Widziałam tę bluzkę i zastanawiam się, dlaczego 

pani tak zareagowała… 

– Tam był taki napis! – krzyknęłam. – Czy pani sugeruje, że ja to 

sobie wymyśliłam? 

– Pamiętam bluzkę tego chłopca, zwróciłam na nią uwagę. To 

zdjęcie kotka i psa było urocze. Nawet pytałam go, skąd ma taką słodką 

bluzeczkę. Powiedział, że tata przywiózł. Dlaczego pani widziała inny 

napis niż rzeczywisty, inny rysunek? 

– To był taki rysunek i taki napis – stwierdziłam stanowczo. – Jeśli 

się pani przestały podobać moje metody wychowawcze, to mogę się 

zwolnić. 

Kozieradka mierzwiła włosy. Nagle zrozumiałam, że ona chce,

żebym odeszła. Uważa chyba, że coś ze mną jest nie tak. 

– Pani Weroniko, nie chcę, żeby pani odchodziła, ale może to 

nerwy… Taką tragedię pani przeżyła… Może powinna pani 

porozmawiać z psychologiem? 

– Jeśli nie chce pani, żebym odchodziła, pani dyrektor, to zostanę. 

Prosiłabym jednak nie wtrącać się w moje prywatne sprawy. 

Nie wtrącała się już, a po kilku miesiącach sama odeszłam. 

• 

Któregoś dnia, nie pamiętam, czy była wiosna, czy już lato, było 

w każdym razie bardzo ciepło i jasno na dworze. Wracałam wieczorem 

do domu i zastałam pod drzwiami moich rodziców. 

– Co wy tu robicie? – spytałam zdumiona. 

– Chcieliśmy porozmawiać, Werciu… – Zagaił ojciec 

i wyprostował się. 

Matka wciąż siedziała skulona na schodach. Spojrzałam na nią 

w świetle żarówki i zdumiałam się, bo taka wiekowa mi się wydawała. 

Otworzyłam drzwi do domu i wpuściłam ich do środka. 

– Od kiedy nie pracujesz w przedszkolu? – spytał ojciec. 

Matka energicznie poszła do kuchni w poszukiwaniu herbaty. 

Słyszałam, jak nalewa wody do czajnika i zapala gaz. 

– Nie pamiętam dokładnie – odpowiedziałam. – Dlaczego pytacie? 

Ojciec rozejrzał się wokoło. Rzeczywiście duży pokój przypominał 

pobojowisko. Chciałam oddać ubrania Sławka, ale wyciągnęłam je tylko 

z szafy i nie umiałam się z nimi rozstać. Spałam kilka nocy na jego 

garniturach, koszulach i swetrach ułożonych w stertę. W sumie dziwnie 

to wyglądało. Przyszła matka z herbatą. 

– W kuchni jest bałagan, wiem – powiedziałam. 

Postawiła na stole w pokoju dwa kubki z herbatą i bez słowa 

wyszła z pokoju. Usłyszałam, jak w kuchni odkręca wodę. Najwyraźniej 

postanowiła umyć moje naczynia, które stertą piętrzyły się w zlewie. 

Słyszałam także dziwne stukanie, jakby ktoś wrzucał jakieś przedmioty. 

– Z czego żyjesz? – zapytał ojciec z zatroskaną miną.

– Radzę sobie. – Zapewniłam. 

– Weronika! – Ojciec złapał się za siwą głowę. – Nie odzywasz się, 

nie odbierasz telefonu. 

– Odłączyli nam telefon – powiedziałam. – Zapomniałam zapłacić, 

ale pójdę zaraz na pocztę, zapłacę i włączą. 

– Córciu… – zaczął. 

Nigdy tak do mnie nie mówił. Chciałam, żeby sobie poszli. Nic nie 

miałam w lodówce, sama jadałam tylko jogurty i czarny chleb. Tak jest 

najzdrowiej. Nie miałam za grosz apetytu. Odkąd odeszłam 

z przedszkola, nie jadłam obiadu. Ubrania wisiały na mnie jak na 

wieszaku, ale zupełnie się tym nie przejmowałam. Z czego żyłam? 

Sprzedałam nasz samochód, który był zupełnie jak nowy, i miałam 

pieniądze. Żyłam bardzo skromnie, wydawałam grosze i nie myślałam 

o przyszłości. Przy odrobinie szczęścia mogłam umrzeć z głodu, a wtedy 

dołączyłabym do Sławka. 

– Masz pustą lodówkę. – Matka była przerażona, kiedy weszła do 

pokoju. 

– Jest duża, dlatego wydaje się pusta. Mam jogurty, owoce… 

– Jogurty są przeterminowane, owoce… zepsute… Co się z tobą 

dzieje? 

Nic się ze mną nie działo. To znaczy pozornie nic. Stałam 

i patrzyłam na ich stare twarze i nie wiedziałam, co powiedzieć, żeby 

dali mi spokój i wyszli. Polubiłam moje nowe życie. Bez konieczności 

wstawania do pracy, robienia po drodze zakupów. Nawet na cmentarz 

przestałam chodzić. 

– Mnie się wydaje, że to jakaś choroba… – zaczął ojciec. 

– Rozmawialiśmy z dyrektorką z twojej pracy… – Matka była 

spłoszona, jakby zrobiła coś niewłaściwego. 

– Jakim prawem? – zaatakowałam. – Nie pracuję tam już… 

– Martwimy się o ciebie. – Ojciec usiadł na kanapie, wprost na 

garniturach Sławka. Wrzasnęłam i popchnęłam go mocno. Uderzył 

plecami o podpórkę kanapy. 

– Zejdź z tych ubrań! – krzyknęłam. – Nie wolno dotykać! 

Wynocha! 

Wyglądali na przerażonych. Matka zrobiła się purpurowa na

twarzy. Ojciec wyglądał na swoje siedemdziesiąt osiem lat, a nawet 

więcej. Siwe włosy sterczały mu w nieładzie na wszystkie strony. 

– Na ojca rękę podnosisz! – wrzasnęła z kolei matka wielkim 

głosem, o jaki jej nigdy nie podejrzewałam. 

– Zejdź! – rozpłakałam się. – Zejdź natychmiast! To jego 

ubrrrania! Zniszczysz! 

Wyszli pospiesznie. Ojciec pochylony i ocierający pot z czoła, 

mama chyba płacząca. Ja przez własne łzy nic nie widziałam. Kiedy 

wyszli, zamknęłam drzwi na klucz, położyłam się na swetrach 

i koszulach Sławka i rozpłakałam jeszcze bardziej. Potem zasnęłam. 

Obudziłam się, kiedy już było ciemno. Poczłapałam do kuchni. Na 

zegarze dochodziła druga. Otworzyłam lodówkę i rozzłościłam się. Była 

zupełnie pusta. Sięgnęłam do kosza na śmieci. Znalazłam tam trzy 

nieodpakowane jogurty, które moja matka uznała za przeterminowane. 

Poza tym poobijane jabłka i ziemniaki ze śladami pleśni. Z kosza unosił 

się swąd kiszonej kapusty, która matce wydawała się niejadalna. Mnie 

notabene też, ale nie miałam siły jej wyrzucać. Spojrzałam na datę 

jogurtów. W każdym wypadku termin spożycia został przekroczony 

tylko o kilka dni. Usiadłam na stołku kuchennym i zjadłam wszystkie 

trzy. Puste kubki wyrzuciłam do kosza. Głowa pękała mi z bólu. 

W prawej skroni coś mi pulsowało. Wydawało mi się, że w mojej głowie 

wykluł się jakiś owad i rozpaczliwie pragnie wydostać się na zewnątrz. 

Nie może znaleźć otworu wylotowego, więc tłucze się po głowie, robiąc 

w mózgu dziury. „Kto je potem załata?”, pomyślałam. Następna myśl 

była już bardziej natrętna. Wydawało mi się, że w głowie siedzi mi coś 

na kształt osy i lata, zostawiając truciznę we wszystkich korytarzach 

i rowkach mózgu. Wiem, że mózg składa się z rowków i mnóstwa 

przejść, które prowadzą albo donikąd, albo w tylko sobie znane miejsca. 

Wróciłam do pokoju i położyłam się na kanapie wprost na marynarce 

Sławka, przykrywając się jego piżamą, a pod głowę podłożyłam sobie 

jego sweter. Ocalona wątła strużka zapachu spowodowała u mnie 

kolejny atak płaczu i mocne postanowienie, że póki jego zapach będzie 

promieniował z tych ubrań, nigdy ich nie oddam. Ubrania nie były ani 

modne, ani specjalnie ładne czy jakościowe. Sławek lubił dobrze 

wyglądać, ale było to takie męskie „dobrze”. Do pracy wkładał koszule

i marynarki, uporczywie odmawiając noszenia krawata. Założył krawat 

tylko kilka razy na jakieś bardzo oficjalne okazje i źle się z tym czuł. Na 

co dzień ubierał się w dżinsy i koszule albo swetry, w zależności od 

pogody. Nie znosił mieć koszuli pod swetrem. Zawsze musiał wkładać 

t-shirt. W końcu zaczął nosić dwa garnitury, które kupiliśmy, na zmianę, 

ale nawet do nich nie zakładał krawata. 

– Ty też nie lubisz halek – mówił, kiedy oskarżałam go, że 

dziwaczy. 

– Halki to przeżytek. Nasze matki noszą takie rzeczy… 

– Ale mnie się podoba, kiedy haleczka wystaje… 

– A u kogo taką haleczkę obserwowałeś? – pytałam skrzywiona, 

a on za każdym razem udawał, że jest bardzo speszony. 

– No… – mówił. – Śniłaś mi się w haleczce… 

Śmiałam się wtedy i dawałam spokój. Niechby chodził ubrany, jak 

chce, tylko żeby żył. Zasnęłam na jego ubraniach mokrych od moich łez 

i wydzieliny z nosa. Rano obudziłam się z takim samym bólem głowy, 

z jakim się położyłam. W dodatku ból promieniował na cały kark i tył 

głowy. Osa najwyraźniej tłukła się w najlepsze. 

• 

Nie usłyszałabym go i nie zauważyła, gdyby nie zapiszczał. Takim 

cienkim piskiem przypominającym nie miauczenie, ale kwilenie małego 

dziecka. Szarpnęło mnie za serce. Małe dziecko, mały kot. Bury, brzydki 

jak noc, z wyżartymi plackami skóry, pewnie grzybica. Zapchlony, 

głodny. Nie chciałam go brać do domu. Sięgnęłam pamięcią do 

zawartości lodówki. Chyba nic tam nie było, może mleko. Koty chyba 

lubią mleko. Popatrzyłam w te zielono-żółte oczy i powiedziałam cicho: 

– O nie, bracie… Wierz mi, jestem bardzo złą panią, bardzo 

nieodpowiednią dla małego kota. Dla dużego kota też. 

Miauknął tym razem jak kot. 

– Uważasz, że wiesz lepiej? 

Proszące kwilenie. Po chwili wylazł zza kontenera na śmieci. 

Wyglądał jeszcze gorzej, niż kiedy siedział za kontenerem. Wcielenie

turpizmu. Podszedł śmiało. Zdjęłam chustkę z szyi i wzięłam go na ręce. 

W domu zastanowiłam się, czego kotu do szczęścia potrzeba. Na 

początek dałam mu mleka i chleba. Zjadł i wylizał wszystko do cna. 

Otworzyłam drzwi. Czmychnął na schody, a stamtąd na podwórko. 

Wróciłam do kuchni i zajrzałam do lodówki. Teraz nie było tam nawet 

mleka. Ostatnią kromkę chleba też mu dałam. I dobrze, najwyżej nie 

będę jadła. Może jednak pójść do sklepu i kupić sobie jakieś jedzenie? 

Miałam ochotę na biały, tłusty ser. Moja babcia taki jadała, polewając go 

gęstą śmietaną. Smak dzieciństwa. Nie zawsze chciała mi dać, bo, jak 

mówiła, za tłuste to dla dzieciaka i zaszkodzi na wątrobę. Opowiadałam 

to Sławkowi. Powiedział, że babcia pewnie była skąpa i nie chciała się 

ze mną podzielić swoim serem ze śmietaną. Pewnie była nieużyta, bo ile 

razy zdarzyło mi się z rodzicami przyjechać do dziadków, zawsze 

czekała na nas jakaś cienka zupka, najwyżej mielone. Poczłapałam do 

sklepu, ale odbiłam się od drzwi. Okazało się, że była niedziela. Nawet 

nie zauważyłam. Na szczęście był otwarty taki mały osiedlowy sklepik 

wciśnięty między cukiernię a monopolowy. Poszłam tam i okazało się, 

że jak zwykle jest otwarty do późnych godzin wieczornych. 

– Nie nudzi się pani tak siedzieć w niedzielę? – zagadnęłam 

sprzedawczynię. 

– W domu nie ma nic do roboty… – mruknęła, ale uśmiechnęła się 

do mnie i wyprostowała na krześle. Na pewno chciała porozmawiać 

– A telewizję oglądać? – indagowałam. 

– Mieszkam ze starą matką – powiedziała. – W kółko słucha Radia 

Maryja, a że głucha trochę… I uważa, że telewizja to diabeł, sam seks 

i przemoce różne… 

– To niewesoło… 

– No, życia sobie nie ułożyłam, tylko tę jedną budę mam… 

Omiotłam spojrzeniem malutkie pomieszczenie. Panował tam 

wzorowy porządek. Czysto, schludnie, artykuły poukładane na 

półeczkach. 

– Ale ładnie tu u pani… – powiedziałam z przekonaniem. 

– Dzieci nie zastąpi… – mruknęła. – Pani pewnie chce coś szybko 

kupić… Na obiad dla dzieci czegoś zabrakło? 

– Nie – zaprzeczyłam. – Ja też nie mam dzieci…

– O, taka… przystojna kobieta… – pokiwała głową 

z niedowierzaniem. 

Jeszcze nikt nie nazwał mnie „przystojną kobietą”. 

– Jeszcze nikt nie nazwał mnie przystojną kobietą. 

– Uśmiechnęłam się z podziękowaniem. – No, kiedyś miałam szczęśliwe 

życie… Ale mąż mi umarł, a dzieci nie mieliśmy… 

– Ooo – stropiła się. – Długo to tak pani sama? 

– Z dziesięć lat… – zwierzyłam się tej miłej sklepowej. – Teraz 

nawet pracy nie mam, a kiedyś byłam przedszkolanką… 

Cofnęła się w głąb sklepowych półek. Słoiki z dżemami zachwiały 

się niebezpiecznie. 

– To pani? – zapytała. 

– To znaczy? – zmarszczyłam brwi. 

– Ludzie opowiadają o pani – szepnęła. – Ale pani wcale nie jest… 

zupełnie nie… 

– Jaka? – spytałam. – Nienormalna? 

Rozluźniła się. 

– Tak nie mówią – zapewniła. – Raczej że dziwaczka… 

Przepraszam… 

– Nie musi pani przepraszać – uspokoiłam ją. – Pewnie jestem 

dziwaczką. Żyję z renty, nic nie robię… Do kościoła nie chodzę… 

Czasem tygodniami nie sprzątam… 

– Ale jest pani normalna – powiedziała. – Może ja herbaty zrobię? 

Napije się pani? 

Kiwnęłam głową. Po chwili wyciągnęła mały czajnik spod lady 

i dwie torebki z herbatą, wrzuciła do białych kubeczków i zalała. 

– Cukrzy pani? 

– Nie – zaprzeczyłam. – Ale poproszę tych herbatników. Zjemy do 

herbatki. 

– Od firmy. – Położyła na stole maślane ciasteczka. 

– Z przeprosinami za to, że nie mam tu drugiego krzesła… 

Opowiedziałam jej moją historię. Słuchała uważnie. Z każdym 

słowem czułam, jak wskrzeszam Sławka. Tak bardzo potrzebowałam 

takiej rozmowy. Nie przerywała, aż skończyłam. 

– Musiało pani być bardzo ciężko… – Zaduma pobrzmiewała w jej

głosie. – Wiem, że to taki banał, ale co tu powiedzieć… 

– Nie musi pani nic mówić… – Machnęłam ręką. – Kiedy byłam 

w szpitalu, lekarze mówili, że nie poradziłam sobie z odejściem męża, 

mam depresję i tak dalej… Pewnie można to tak nazwać. Ale jakby tego 

nie nazwać, to zawsze jedno i to samo: rozpacz i samotność. 

– A nie próbowała pani szukać gdzieś pocieszenia? 

– Ma pani na myśli innych mężczyzn? – spytałam. 

– Skąd – zaprzeczała energicznie i zrobiła się czerwona jak burak. 

– Myślałam raczej o kościele… Tam jest spokój… 

– Raczej nie – przyznałam się. – Ja jestem niewierząca. Sławek też 

nie wierzył w Boga. Zresztą, nawet gdybym wierzyła, to nie umiałabym 

prosić o pomoc kogoś, kto odebrał mi najbliższego człowieka… Nie 

rozumiem modlitw, nie czułam nic nawet podczas pogrzebu… Mam 

oczywiście na myśli odczucia wobec kościoła… 

– Tak, rozumiem oczywiście… – zapewniła. – Mojej cioci umarł 

jedyny syna na białaczkę i ona mi kiedyś powiedziała, że tylko dzięki 

wierze nie skoczyła z dziesiątego piętra… 

Pokiwałam głową. 

– Ja wielokrotnie myślałam o tym, żeby ze sobą skończyć 

– przyznałam się. – A wie pani, dlaczego tego nie zrobiłam? 

– Dlaczego? – spytała. 

– Bo nawet tego mi się nie chciało. Nie umiałam nawet 

zaplanować, że się powieszę czy rzucę z dachu… Nawet tego mi się nie 

chciało… 

Dawno dopiłyśmy herbatę. Siedziałyśmy w pustym sklepiku 

i patrzyłyśmy w swoje kubki. 

– No nic. – Wstałam z krzesełka, które pani Dorota 

wspaniałomyślnie mi odstąpiła. – Poproszę kawałek białego sera i małą 

tłustą śmietanę… I chleb – dodałam po namyśle. – I mleko dla kota… 

– Ma pani kota? – spytała, pakując ser i śmietanę. – Koty nie piją 

mleka… 

– Naprawdę? – stropiłam się. – Nie wiedziałam. Dałam mleka 

jednemu kotu ze śmietnika i wypił. 

– Może mieć teraz biegunkę – stwierdziła. – Wie pani co? Dziś już 

nikt nie przyjdzie. Pójdę z panią i zobaczę tego kota. Może zaniosę mu

esztki ze sklepu… 

Zamknęła i poszłyśmy. Z ciekawością zajrzałam do śmietnika. 

Było ciemno, ale natychmiast, kiedy tam weszłyśmy, rozjarzyły się żółte 

ślepia. 

– Chodź, kocurku. – Dorota wyciągnęła ręce, a zwierzak wskoczył 

jej w ramiona. 

– Pani Doroto, on strasznie brudny i chory chyba… 

– Nic – powiedziała szczęśliwa. – Nic, nic… Jutro mam wolne, to 

pójdziemy do doktora. 

I z małym brudasem w ramionach wymaszerowała ze śmietnika. 

– To ja panią pożegnam. – Pokazałam palcem nasz blok. – Tu 

mieszkam. Pod sześćdziesiątym drugim. 

Kiwnęła głową i dziękując mi nie wiadomo za co, pomknęła przed 

siebie. Pewnie raźniej będzie jej razem z kotem stawić czoła 

rozmodlonej matce. 

• 

Dorota zaczęła mnie odwiedzać, a ja przychodziłam do niej. 

Bardzo dobra to była osoba, spokojna, wierząca. Bez pretensji do świata, 

ludzi, a już na pewno nie miała żalu do Pana Boga. Kot przeżył i miał się 

u niej bardzo dobrze. Początkowo matka kazała jej wyrzucić zwierzaka, 

ale Dorota postawiła na swoim. Nagadała coś matce na temat jej 

rozmodlenia, które nijak się ma przecież do kotów. Ale dziewczyna 

użyła argumentu, że Kościół popiera opiekę nad zwierzętami. Jej matka 

zorientowała się, że nic nie wskóra i odpuściła. Mówiła o kocie „ten 

sierściuch”, co nie przeszkadzało ani Dorocie, ani samemu kotu. 

A Dorota nazwała kocura Lucyper, w skrócie Lucek. Tak, jak się 

wyraziła, dla śmiechu i na złość matce. Śmiałam się wtedy po raz 

pierwszy od śmierci Sławka całą sobą. Na samą myśl o moherowej 

matce, patrzącej ze zgrozą na to diabelskie stworzenie, zaczynałam 

chichotać jak nastolatka. 

– Bo ja miałam narzeczonego, wiesz? – zwierzyła mi się po 

miesiącu znajomości. – Tylko odszedł przez matkę…

– Jak? – zapytałam, myśląc, że może ona z tych, co to obwiniają 

rodziców o własne nieudane życie. – Ale narzeczony taki po 

zaręczynach? – dociekałam, mieszając herbatę w czajniczku 

i rozkładając na talerzyku maślane ciasteczka, które ze sobą przyniosła. 

– Po zaręczynach byliśmy. – Pokiwała głową. – Ale on był ze wsi. 

A ja niby taka miastowa. Bo ja wiesz, kim jestem z zawodu? 

Nie miałam pojęcia. Sądziłam, że skończyła jakieś technikum 

handlowe. 

– Jestem pielęgniarką – wyznała, jakby to było coś wstydliwego. 

– Też pomysł matki, tyle że ja nie nadaję się zupełnie. 

– Jak nie nadajesz? Jesteś dobrym człowiekiem, kotem umiesz się 

zająć… 

– Ale nie mogłam robić zastrzyków, zwłaszcza dożylnych… Do 

tyłka jeszcze tak, ale jak krew widziałam… Mówię ci, Weronika, 

męczyłam się tam strasznie i skończyłam tę budę… 

– Pracowałaś w szpitalu? 

– Ojciec znalazł mi pracę. – Pokiwała głową. – W dobrym szpitalu. 

Wywalili mnie po okresie próbnym… 

– Bardzo to przeżyłaś? – zapytałam ze współczuciem. 

Wyobraziłam sobie, jak to jest: uczyć się niechcianego zawodu, 

mimo wszystko zacząć pracę, a potem zostać wyrzucona. 

– Nie, szczerze mówię, że nie… – Uśmiechnęła się. – Ja tam 

dostałam nerwicy, mówię ci… Siostra oddziałowa to miała na mnie 

nerwa… A dziewczyny wszystko musiały po mnie poprawiać. Bo ja leki 

myliłam okropnie. 

– Ale specjalnie? – domyśliłam się. 

– No coś ty – zaprzeczyła gwałtownie. – Za nic nie mogłam się 

nauczyć, jak układać… Za upośleda mnie brali i w końcu wywalili… 

Domyśliłam się, że rodzice, zwłaszcza ojciec, nie byli specjalnie 

szczęśliwi. 

– Rodzice to się wściekli – powiedziała, jakby czytała w moich 

myślach. – Ojciec kilka miesięcy potem to zawału dostał i zmarł, 

biedny… Uważał, że zawód pielęgniarki jest dla mnie „zaszczytny”. Tak 

właśnie mówił… 

Opowiedziałam jej, jak mój chciał, żebym została kolejarką.

– A jakeś ty to zrobiła, że mu, wiesz, się postawiłaś? 

Streściłam jej pokrótce historię, jak zniechęciłam do siebie 

Wieczorka. 

– W końcu byli zadowoleni, że pracowałam w przedszkolu, 

tylko… 

– Wnuków chcieli? – domyśliła się. 

Powiedziałam jej i o tym, jak ze Sławkiem latami walczyliśmy 

o dzieci. 

– Ano tak… – Zmarszczyłam czoło. – Ale powiedz, czemu mama 

narzeczonego ci przegoniła? 

Przychodziła do mnie w każdy wtorek i czwartek, bo od 16.00 

przychodził do sklepu kuzyn, a ona miała wolne. Zanim się poznałyśmy, 

włóczyła się gdzieś po mieście albo szła do kina. Za nic nie chciała 

wracać do domu. Matka była sprawna, nie wymagała opieki, przeciwnie 

– gotowała jej obiady i musztrowała na każdym kroku. A kiedy 

wieczorem szła spać, Dorota do północy, a czasem i białego rana 

przesiadywała na „czacie”. 

– Powiedziała mu, że ja nie będę mieć nic wspólnego z chłopem… 

– Odważna… 

– I Jurek biedny poszedł… A on był nie z byle jakiej wsi. 

Gospodarkę to mieli jak złote jabłko. I jedynak. I dobry… 

– Pewnie lepiej byłoby ci na wsi, jak tu w tym sklepie… 

– A pewnie. – Jej niskie czoło zmarszczyły poziome bruzdy. – Ja 

bym lubiła… I gotować przecież umiem. Kiedyś byłam z nim tam u nich 

i pracowałam. A jego matka powiedziała, że żąć umiem jak stara i kosić 

jak stara… 

– A nie mogłaś wbrew woli rodziców za tego Jurka pójść? 

– specjalnie użyłam jej języka. 

– No nie – zaprzeczyła. – Bo jego rodzice, jak moi tak powiedzieli, 

to oni już nie chcieli… A Jurek się nie sprzeciwiał ich woli… 

Westchnęła. Widać było, że ten Jurek jej leży na sercu, chociaż to 

tyle już lat. Swoją drogą, cóż to za chłop, który wyciągnąć dziewczyny 

spod spódnicy matki nie potrafi, a jeszcze własnej matczynej kiecki się 

trzyma. Spojrzałam na nią. Nie była ładna, ale z oczu patrzyła jej dobroć. 

Na pewno byłaby dobrą żoną i pewnie spłodziliby z Jurkiem ze czwórkę

dorodnego potomstwa. 

Kiedy do mnie przychodziła, zawsze przynosiła „coś do herbaty”, 

a potem namawiała mnie na sprzątanie albo sama brała odkurzacz 

i doprowadzała kąty do porządku. Miała misję, żeby mi pomóc stanąć na 

nogi po śmierci Sławka i depresji. 

To dzięki niej wpadłam na pomysł, żeby przeprowadzić się do 

mieszkania po babci, a swoje wynająć ludziom. Moja renta była 

śmiesznie mała, poza tym potrzebowałam wyzwania, jakiejś zmiany, 

rozpaczliwie pragnęłam jej całym sercem. Dorota, po wysłuchaniu 

historii o dziadkach, zapytała z prostotą, co się dzieje z mieszkaniem po 

nich, a ja powiedziałam, że stoi sobie tak po prostu. Kiedy 

przeprowadziliśmy się ze Sławkiem „na swoje”, ojciec wynajął jednemu 

małżeństwu, ale ci zachowywali się niczym Rosjanie, którzy 

stacjonowali w polskich domach po okupacji. To zresztą słowa ojca. Tak 

zdemolowali lokal, że ojciec musiał wymieniać sedes, który był 

pęknięty, i umywalkę, która chyba była scenerią bitew morskich dwójki 

małych dzieci, bo tuż przy odpływie tkwiła spora dziura wybita 

młotkiem. Ściany były zbryzgane jakąś brązową substancją, a poduszki 

pozbawione pierza. Kołdry przedsiębiorcze małżeństwo zabrało ze sobą, 

podobnie jak talerze z arkopalu. Przez dłuższy czas temat mieszkania 

pozostawał tabu. W domyśle miało to być mieszkanie dla moich dzieci, 

ale po wyznaniu prawdy i rodzinnym katharsis zostało zamknięte na 

cztery spusty i stało puste, bo jeść przecież nie wołało, a to też były 

słowa ojca. Dzięki Dorocie ja zapragnęłam zmiany, jakiegoś wyzwania 

dla siebie, pracy czy czegokolwiek, co mogłoby dać mi złudne poczucie 

bycia potrzebną, nie dlatego, że się bałam, że coś sobie zrobię, ale 

musiałam wejść w drugi akt żałoby, żeby ją przeżywać głębiej i pełniej. 

Któregoś popołudnia zatargałyśmy z Dorotą dwie walizki mojego 

osobistego dobytku i w ten sposób wróciłam tam, gdzie ze Sławkiem 

spędziliśmy lata, napawając się sobą i ciesząc ciasnymi, ale własnymi 

kątami. 

•

Pierwszym moim lokatorem był nieśmiały pianista. Brak pianina 

w mieszkaniu zupełnie mu nie przeszkadzał, za to zachwycała 

lokalizacja. Z domu do swojej Akademii Muzycznej miał jakieś dziesięć 

minut spacerkiem. Tam codziennie spędzał długie godziny na ćwiczeniu 

gam i pasaży, a potem zmęczony wprawianiem palców w ruch 

i ogłuszony muzyką wracał do mieszkania, gdzie po zjedzeniu jakiegoś 

drobnego posiłku siadał na kanapie i kontynuował pasję muzyczną, tym 

razem wykorzystując swój słuch, o którym mówił z dumą: „absolutny”. 

Zaproponowałam mu, że będę przychodziła raz w tygodniu i sprzątała, 

na co zgodził się z ochotą, nie prosząc, żebym robiła to pod jego 

nieobecność. Przychodziłam zatem po południu, kiedy już był w domu, 

i w akompaniamencie walców, mazurków i koncertów odkurzałam 

i myłam podłogę. Początkowo zakładał słuchawki, zwłaszcza kiedy 

włączałam odkurzacz, ale powiedziałam, że bardzo lubię muzykę 

i byłoby mi bardzo miło, gdybym mogła posłuchać razem z nim. 

Ustaliliśmy zatem, że kiedy sprzątam i zmywam, muzyka może płynąć 

z głośników, natomiast kiedy włączam odkurzacz, wtedy Marcin, bo tak 

się nazywał, zaciskał uszy szczelnie słuchawkami. Czasem po pracy 

siadałam obok niego na kanapie, a on zmieniał płyty, puszczał wybrane 

utwory i fragmenty, tłumacząc mi, w jaki sposób wybraną frazę traktuje 

ten czy inny pianista. Lubił mówić, szczególnie jeśli słuchacza, tak jak 

mnie, uważał za istotę zupełnie nieszkodliwą i niespecjalnie 

rozumiejącą, o czym on mówi. Muzyka była jego autentyczną pasją. Pół 

dnia grał, drugie pół słuchał, z krótką przerwą na spanie. Podejrzewam, 

że nawet śnił muzykę. Mieszkał u mnie pół roku i przez ten czas nie 

znalazłam najmniejszego śladu bytności jakiejkolwiek innej osoby 

w domu. Liczyłam, że w mieszkaniu pojawi się kobiecy zapach, może 

nawet kosmetyki czy flakony perfum na łazienkowej półce. Za każdym 

razem, kiedy zaglądałam do lodówki, widziałam pudełko ryby 

w galarecie, naprzemiennie karpia oraz makrelę. W szafce Marcin miał 

zapas puszek z kukurydzą. Wyobrażałam sobie, jak otwiera rybę oraz 

kukurydzę i jedno i drugie zjada wprost z puszki, słuchając przy tym 

Beethovena albo Bacha. Przy Chopinie zapewne jadał bezy kawowe, 

które także kupował, po dziesięć deko dziennie, jak mi tłumaczył, to była 

jego wielka słabość i w ten sposób wręczał sobie prezenty za udany

dzień. Udany dzień był wtedy, kiedy zdołał ćwiczyć bez wytchnienia 

pięć albo sześć godzin na uczelnianym fortepianie, a potem znalazł 

w sklepie muzycznym płytę artysty znanego tylko nielicznym albo 

zupełnie zapomnianego przez Boga i ludzi. Wtedy kupował te bezy 

w sklepie na Nowym Świecie i wracał do domu, gdzie przez resztę 

wieczoru i połowę nocy oddawał się słuchaniu i marzeniu, że on sam 

zagra kiedyś równie wspaniale. 

Po miesiącu spytałam go o matkę i ojca. Na początku nie chciał 

mówić, ale z czasem otwierał się powoli. Nie był sierotą, jak 

przypuszczałam, tylko pochodził z głębokiej wsi, gdzie wychowywał się 

wśród siedmiorga rodzeństwa i rodziców, którym muzyka kojarzyła się 

wyłącznie z płynącymi z telewizji podkładami do reklam. Był 

w pierwszej klasie szkoły podstawowej, kiedy w telewizji usłyszał 

jakiegoś Amerykanina, który wygrał Konkurs Chopinowski. Mały 

Marcin stał i słuchał z rozdziawioną buzią, a potem wrócił do domu 

i powiedział rodzicom, że chce zostać pianistą. Ojciec go wyśmiał, 

matka wzruszyła ramionami i kazała lekcje odrabiać i iść spać. Ale 

Marcinek nie zapomniał o koncercie telewizyjnym i uprosił rodziców, 

żeby pozwolili mu dojeżdżać do oddalonej o kilkanaście kilometrów 

szkoły muzycznej. Rodzice machnęli ręką, widocznie uznali, że prędzej 

czy później dzieciakowi się to znudzi, a pozostała szóstka da jakoś radę 

pomagać rodzicom w polu. Chłopiec jednak, brnąc w śniegu i deszczu na 

przystanek autobusowy, odrabiając lekcje na przerwach, żeby mieć 

więcej czasu na ćwiczenia, tylko utwierdzał się w przekonaniu, że 

wybrał słuszną drogę. Jeździł do tej szkoły codziennie, ponieważ nie 

mógł liczyć na to, że rodzice zakupią pianino, o fortepianie już nie 

mówiąc. Jego wiejscy nauczyciele już po pół roku nauki zorientowali 

się, że mają do czynienia z nieprzeciętnym talentem oraz ogromną pasją 

i postanowili wziąć sprawy w swoje ręce. Dyrektorka szkoły 

pofatygowała się fiatem cinquecento do rodziców Marcina i wyłuszczyła 

im, cóż to za cudo im się urodziło. Rodzice jednak wzruszali ramionami, 

dziękując pani dyrektorce za komplementy dla syna i uszanowanie jego 

pasji, ale nie przejawiali najmniejszych zamiarów tej pasji wspierać, 

zwłaszcza materialnie. Oczywiście wyłuszczyli wszystko prostym 

językiem, okraszając te wywody bardzo stonowanymi epitetami typu

„cholerny”. Dyrektorka spróbowała zatem sprawę przedstawić od drugiej 

strony, czyli wspomniała o korzyściach finansowych, jakie czekają 

rodziców, jeśli tylko zgodzą się syna powierzyć opiece państwa. 

Państwo wyśle chłopca do Warszawy do średniej szkoły muzycznej, 

zapłaci za bursę i ufunduje skromne, ale wystarczające stypendium, 

a rodzicom będzie lżej. Na to ojciec stwierdził, że dzieciaka nie sprzeda, 

a matka – że nie odda na zmarnowanie. 

– Pan nie rozumie – zdenerwowała się nauczycielka. – Marcin ma 

wielki talent. Będzie muzykiem i zarobi mnóstwo pieniędzy, będzie 

nagrywał płyty… 

– A niech se nagrywa – uciął dyskusję ojciec. – Tylko dlaczego do 

Warszawy zaraz trza z tego powodu jechać… 

– Tylko w Warszawie go wyuczą jak trzeba – tłumaczyła kobieta. 

– A pani nauczycielka tu go nie uczyła jak trzeba? – ironizował 

ojciec coraz bardziej zaniepokojony faktem, że do domu weszła osoba 

płci żeńskiej i tłumaczy mu, jak ma wychowywać własnego syna. 

Owszem, on taki delikatny był zawsze, grzeczny i potulny, pasa nie 

wąchał, bo potrzeby nie było, ale żeby zaraz nagrania i płyty, to nie 

bardzo, trwali w swoim uporze. Wreszcie Marcin krzyknął, że jeśli nie 

pozwolą, to on się zabije, skoczy do glinek albo wody na żwirowisku 

i nie wypłynie, a nauczycielka zawtórowała, że ona wtedy telewizję 

sprowadzi i wszystkim opowie. Matka Marcina uderzyła w płacz nie 

z powodu tego, że własny dzieciak straszy ją śmiercią, a jego 

nauczycielka telewizją, tylko matczynym zmysłem zrozumiawszy, że 

Marcin jest jedną nogą w Warszawie, wyrażała wczesny żal. Ojciec 

starał się już tylko zachować twarz, czyli zagroził pasem Marcinowi, 

a sądem nauczycielce, ale ci dwoje już wiedzieli, że sprawa jest wygrana 

i Marcin może zacząć się pakować. Niewiele rzeczy, które miał, 

zapakował w torbę sportową, pożegnał rodziców, którzy dali mu pięćset 

złotych na drogę, a następnie samodzielnie pojechał do Warszawy 

najpierw na egzamin, który de facto był już zdany, a potem do bursy 

szkolnej. Lata nauki chłopak wspominał jako nieustające pasmo 

sukcesów. Nauczyciel twierdził, że od lat nie miał tak zdolnego 

i pracowitego ucznia, szkoła muzyczna wystąpiła do ministerstwa 

kultury o stypendium specjalne na rzecz wybitnie uzdolnionego pianisty,

a sam Marcin robił to, co umiał najlepiej, czyli ćwiczył po osiem godzin 

dziennie. Z nikim się nie przyjaźnił, koledzy, którzy byli „normalni”, 

omijali go szerokim łukiem. Pianiści mu zazdrościli, a reszta uważała za 

dziwadło. Kiedy przyszedł czas, Marcin dostał się z pierwszą lokatą na 

Akademię Muzyczną i z satysfakcją obserwował, jak dwóch 

największych profesorów, pianistów, bije się o niego. Wreszcie 

zasugerowano, żeby on wybrał. Marcin postawił na mniej znanego 

profesora, ale lepszego pedagoga. Profesorka ciągle koncertowała 

i zapewne chciała mieć w swojej „stajni” takiego ucznia, żeby chwalić 

się i szczycić jego osiągnięciami, ale kiedy przyjdzie czas – przypomnieć 

mu, że może zająć tylko drugie miejsce, bo to pierwsze należy się jej. 

Czas pokazał, że był to dobry wybór. Profesor zajął się Marcinem 

z całego serca i nie szczędząc sił i czasu, wychował go na świadomego 

pianistę. Jego dyplom był wielkim wydarzeniem na uczelni, Marcin, 

z repertuarem, który zaprezentował, spokojnie mógł zasiąść na scenie 

Filharmonii Narodowej i nikt nie ośmieliłby się go zapytać, co tam robi. 

Po triumfalnym odegraniu ostatniego akordu rozległy się gromkie brawa 

i szlochy co wrażliwszych pań na widowni. Wśród gości nie było 

rodziców Marcina, którzy nie tyle nie znaleźli czasu dla syna, ile nie 

zostali powiadomieni o koncercie. Marcin nie wierzył, że na niego 

przyjadą, ale chciał się upewnić, że na pewno coś tak okropnego jak 

rodzice ze wsi na widowni nie zepsuje mu najważniejszego do tej pory 

dnia w jego życiu. Na wszelki wypadek powiedział w sekretariacie 

szkoły, że sam wyśle oficjalne zaproszenie, wiedząc doskonale, że tego 

nie zrobi. Przyznał się do takiego postępowania zupełnie bez żenady, nie 

oczekiwał, że go pochwalę, ale zdziwił się, kiedy skrytykowałam tego 

typu podejście do rodziny. 

– Ja bym na twoim miejscu ich zaprosiła. Zobaczyliby twój triumf, 

to, jak pięknie grasz i czym dla ciebie jest muzyka… 

– I co by to dało? – Wzruszył ramionami Marcin. – Przyjechaliby 

pewnie prosto z pola i nie umieli się odnaleźć. 

– A może trzeba było poprosić kogoś z rodzeństwa? 

Wtedy powiedział mi, że w domu od czasu wyjazdu był tylko raz, 

w pierwsze święta, jeszcze w szkole średniej. Źle się czuł, bo rodzice nie 

bardzo wiedzieli, jak go traktować, oscylowali więc między

traktowaniem go jak gościa a syna marnotrawnego. Ponieważ bardziej 

skłaniali się ku temu drugiemu, nalegając, żeby chłopak śpiewał kolędy, 

skoro już się uczy tej muzyki, Marcin z ulgą wyjechał w drugi dzień 

świąt i więcej tam nie wrócił. 

– A rodzice ciebie nie szukali? – zapytałam zdumiona. 

– Szukali, ale nie przyjeżdżali. Przecież nie mogli zostawić 

zwierząt i domu. Dzwonili z poczty, ale potem coraz rzadziej. Kolejne 

święta spędzałem w szkole sam, włócząc się po mieście i oglądając 

telewizję. 

– A wakacje? 

Przecież wtedy nie było szkoły, bursa była zamknięta. 

– W wakacje zostawałem w Warszawie. Było nas dwóch takich. Ja 

i Arek. Trębacz… 

Nadstawiłam ucha, ale Marcin próbował zmienić temat. 

– Ale jak sobie organizowaliście czas, z czego żyliście? 

– Ja ćwiczyłem po osiem godzin dziennie, potem szedłem do 

Karalucha na zupę. Albo nawet kluski czy pierogi. Grałem na weselach 

albo w kościele, żeby dorobić. Nie potrzebowałem wiele. A jeden 

miesiąc wakacyjny to były warsztaty mistrzowskie, na które dostawałem 

stypendium. 

Zastanawiałam się, czy miał oprócz mnie jakąkolwiek osobę, która 

rozmawiałaby z nim na tematy ogólne. Z kilkumiesięcznej obserwacji 

wynikało, że Marcin nie miał i nie ma ani dziewczyny, ani nawet 

kumpla. Ten Arek trębacz, z którym wiązałam pewne nadzieje, okazał 

się po prostu takim samym świrem unikającym ludzi i poświęcającym 

się muzyce. 

– A rodzeństwo? – powtórzyłam. – Nie chcieli chociaż odwiedzić 

Warszawy? 

– Siostra się na mnie obraziła, bo nie chciałem grać na jej weselu. 

Wyobrażała sobie, że będę grał na elektronicznym sprzęcie przeboje 

disco polo. Pewnie jeszcze liczyła na to, że zaśpiewam. Teraz już nie 

mam powrotu. Chyba uznali, że umarłem czy coś… 

Któregoś razu wyznał mi podniecony, że spełnia się jego 

największe marzenie. Bierze udział w eliminacjach do Konkursu 

Chopinowskiego. Oczy miał błyszczące, a twarz jaśniała mu jak

podświetlona światłem. Ze Sławkiem oglądaliśmy transmisje 

z Konkursów Chopinowskich, lubiliśmy muzykę fortepianową, Chopina 

szczególnie. Wiedziałam, jakie to święto dla młodego pianisty. W końcu 

taki konkurs odbywa się co pięć lat. 

– Z Polski będzie nas grało około setki – powiedział. – Dostanie się 

nie więcej jak dziesięciu. Muszę teraz dużo ćwiczyć, żeby mi się udało. 

– Ćwiczysz chyba wystarczająco dużo. – Uśmiechnęłam się zza 

odkurzacza. – Za to odżywiasz się zupełnie nieodpowiednio. 

– Dlaczego pani tak myśli? – zaprotestował. – Ja na kolację jem 

galaretkę z ryb albo śledzie i warzywa… A na obiad codziennie chodzę 

do Karalucha. 

– Wiem. – Kiwnęłam głową, wyłączając odkurzacz z sieci. – Mimo 

wszystko masz dietę bardzo ubogą w witaminy. W tym barze to jadasz 

leniwe albo barszcz… Za mało witamin i mięśnie zaczną źle pracować. 

A to chyba dla ciebie ważne… 

Spojrzał przerażony na mnie, a potem na swoje piękne smukłe 

dłonie i szczupłe nadgarstki. 

– Co mam robić? – spytał. 

– Mogę ci robić obiady, bo gotuję dla siebie – skłamałam. – Jeden 

kotlet więcej nie stanowi dla mnie problemu. 

– Naprawdę zrobiłaby to pani dla mnie? – spytał nieco wzruszony. 

Biedny, smutny dzieciak, któremu wydawało się, że można być 

bezkarnie samotnym z wyboru. 

– To żaden problem – powtórzyłam. – Przychodziłam raz 

w tygodniu do sprzątania i teraz też będę sprzątać w piątki, a w pozostałe 

dni wpadnę na chwilę i zostawię ci obiad w termosie. Zupę i drugie 

danie. 

Wcześniej myślałam, że granie po osiem godzin dziennie jest 

wyraźną przesadą, ale to, co Marcin robił po ogłoszeniu nominacji, 

wprawiło mnie w prawdziwe zdumienie. Ten dzieciak grał cały dzień od 

ósmej rano do dziewiętnastej wieczorem, przy czym około trzynastej 

robił sobie godzinną przerwę na obiad, który zostawiałam mu 

w termosie, a koło siedemnastej przychodził na rozpuszczalną kawę 

z mlekiem. Był jak pociąg z jednym tylko wagonem, który zjeżdża 

z wysokiej góry z pełną wiarą, że szyny wytrzymają napór wielu ton

chęci i zgrzytanie determinacji. Wszak cel uświęca środki. A cel był 

wielki. Marcin twierdził, że jeśli tylko uda mu się pokonać 

dziewięćdziesiąt osób i zagra w konkursie, to kariera zagraniczna stoi 

przed nim otworem. Osobiście byłam przekonana, że Marcin jest 

najlepszym młodym pianistą w kraju i uczestnictwo w Konkursie 

Chopinowskim ma zapewnione, a to, że jest sto osób, a miejsc dziewięć 

– dziesięć, wydawało mi się nieistotne. Z tego, co wiedziałam, to raczej 

inni mieli powody do obaw i zmartwień, że nie zdołają na przesłuchaniu 

pokonać własnej tremy i wielogodzinnych ćwiczeń niektórych 

kandydatów, w tym Marcina. 

– Czy ty czasem nie ćwiczysz za dużo? – martwiłam się, kiedy 

wracał do domu wieczorem, błędnym wzrokiem tocząc wokoło, tak 

zmęczony, że nie miał siły i chęci nawet na słuchanie muzyki. – Ja 

w końcu też grałam na pianinie, oczywiście daleko mi do ciebie, ale coś 

tam wiem… 

– Nie ma takiego pojęcia „za dużo” – odpowiadał, ignorując moje 

skromne umiejętności pianistki. 

– A jeśli zerwiesz sobie jakiś mięsień albo coś tych rękach? 

– pytałam zaniepokojona. – Przecież umiesz. Czemu tyle ćwiczysz? 

– Inni też ćwiczą tak dużo, najwięcej Japończycy… 

Opowiadał mi po raz kolejny o tym dziwnym narodzie, z którym 

nigdy nie czułam powinowactwa, o tym, jak bardzo kochają naszego 

Siopena i uczą się mówić po polsku, żeby tylko być bliżej kultury 

ukochanego kompozytora. Rzeczywiście taka bliskość kulturowa 

wydawała mi się dość dziwna. Sama o Japonii nie wiedziałam zbyt 

wiele. Japończycy kojarzyli mi się z kłaniającymi się miło okrutnikami, 

rozdzierającymi sobie brzuchy pod byle pretekstem. Nie wyobrażałam 

sobie, że jakiś naród jako całość może być tak zdeterminowany 

w dążeniu do perfekcji. Co więcej, do tej pory nie odbierałam takich 

dążeń narodowościowo, tylko indywidualnie. 

– Mimo wszystko ja bym trochę zwolniła tempo, odpuściła chociaż 

godzinkę, Marcinku – udowadniałam. 

– Może rzeczywiście – zgadzał się ze mną, po czym zjadał 

kanapki, które zaczęłam mu szykować, i żegnał się ze mną, obiecując, że 

kolejnego dnia wróci nieco wcześniej.

Im bardziej zbliżał się termin przesłuchania wstępnego, tym więcej 

Marcin ćwiczył. A każdą wolną chwilę poświęcał na słuchanie muzyki. 

Miał repertuar wybrany tak starannie, że mógłby grać te utwory na 

samym konkursie, nawet finałowy koncert podobno grał jak młody 

Zimerman. W rzadkich chwilach, kiedy miałam z nim kontakt, 

opowiadał mi o Krystianie Zimermanie, który w wieku osiemnastu lat 

wygrał Konkurs Chopinowski, a swoimi dojrzałymi interpretacjami dzieł 

mistrza fortepianu zadziwił jury. 

– Bo on był taki młody, a mimo to… – powtarzał bez końca. 

– Ty jesteś tylko trzy lata od niego starszy. – Uśmiechałam się. 

– Przekroczyłem dwudziesty rok życia, nic nie osiągnąłem. 

– Kręcił głową, a mnie dziwiło to, jak można zapomnieć o licznych 

wyróżnieniach, nagrodach na polskich konkursach, może mniej 

prestiżowych, ale przecież także bardzo ważnych i na pewno 

niewręczanych przypadkowym pianistom. 

– Jak to nic, a te dyplomy? – Pokazywałam ścianę, gdzie 

pozwoliłam powiesić oprawione w ramki dyplomy i wyróżnienia, 

a nawet jeden medal od ministra kultury. 

– To nie ma znaczenia. – Machał ręką i zazwyczaj wtedy nakładał 

słuchawki. – Tylko Konkurs Chopinowski i ten w Bolzano się liczą. 

Reszta to takie sobie granie… 

Patrzyłam ze współczuciem, bo nie od tej strony, co trzeba, 

podchodził do problemu. Ja uważałam, że w życiu liczy się tylko 

następny krok, kolejna myśl, jedno jedyne działanie, dopiero kiedy ten 

krok wykonujemy, myślimy o następnym. On powinien myśleć 

o przesłuchaniu wstępnym, tylko o tych utworach, które zagra, tylko 

o nich. Tymczasem on udowadniał, że wystarczy dostać się do finału 

konkursu, co wydaje się mieć w kieszeni, a wtedy sale koncertowe 

świata staną przed nim otworem. Był przekonany, że znajdzie się 

w finale, a jednocześnie bał się panicznie, że nie zakwalifikuje się do 

samego konkursu. Ja widziałam w tym ewidentną sprzeczność. 

– To logiczne – tłumaczył. – Kiedy już zagram w samym 

konkursie, to oceniać mnie będzie międzynarodowe jury. Ale lokalne 

eliminacje to targowisko uczniów podstarzałych narcyzów, 

niespełnionych gejszy pianistycznych i wystrychniętych na dudków

geniuszy, którzy dobrze się zapowiadali, a niestety te zapowiedzi 

przeciągnęły im się do sześćdziesiątki albo i dłużej. 

– Powiedz mi tak, jak wiesz, prostej kobiecie… – zaczęłam 

w przeddzień eliminacji, kiedy widziałam, że Marcin jest tak strasznie 

zdenerwowany, że prawie nie może oddychać. – Dlaczego niektórzy 

polscy pianiści, którzy dochodzą do finału, nie robią żadnej kariery 

w kraju? Przynajmniej dla zwykłych ludzi słuch o nich ginie. 

– Często ten niby najlepszy wcale nie jest najlepszy… – wyjaśniał. 

– Ma najbardziej wpływowego profesora albo ten profesor jest w jury. 

Albo w jury jest ktoś blisko związany z tym profesorem. 

Rzeczywiście, to miało sens. Młodzi, zdolni pianiści zakwitali 

niczym kwiaty i więdli niepodlewani koncertami, bez cieplarnianych 

warunków do ćwiczeń i rozwoju. Niektórzy mieli szczęście, jak mi 

wyjaśnił Marcin, i podpisywali kontrakty z wytwórniami płytowymi. 

Wtedy nagrywali płyty albo koncertowali w największych salach 

koncertowych świata. Tak na przykład stało się z Rafałem Blechaczem. 

– Nie kojarzę go – powiedziałam. – Kiedy był konkurs… No cóż 

– głos mi się nieco załamał. – Wtedy akurat nie najlepiej się czułam… 

– On jeden koncertuje naprawdę. Reszta ciągnie ogony… Ale ja… 

Ja… 

I zaczynał opowiadać o salach, koncertach, interpretacjach, 

dyrygentach, z którymi będzie „pracował”. Bardzo mu kibicowałam. 

Tamtego dnia przywiozłam mu rosół i kotlety z ziemniakami. Usiadłam, 

żeby towarzyszyć mu przy jedzeniu, bo szczerze mówiąc, bałam się, że 

wyrzuci obiad za okno. Patrzyłam, jak dziobał kotlet i łykał z trudem, ale 

widocznie wiedział, że powinien jeść, chociażby przez rozum, dlatego 

wzdychał i łykał systematycznie, jak kaczka, prawie bez gryzienia. 

– Jutro zaśpię po tym pani obiedzie – westchnął, kiedy skończył. 

– Ale dziękuję… 

Następnego dnia od rana trzymałam kciuki i ścierając kurze we 

własnym domu, cały czas myślałam o tym biednym, osieroconym na 

własne życzenie dzieciaku, który nic nie rozumiał z otaczającego go 

świata, a muzykę przeliczał na godzinoćwiczenionuty. Pod wieczór nie 

wytrzymałam i poszłam do niego do domu. Już na klatce schodowej 

usłyszałam radosne wrzaski, poszłam więc na górę uspokojona,

otworzyłam drzwi własnym kluczem i z zaskoczenia stanęłam jak wryta. 

Na kanapie oprócz Marcina siedziało jeszcze dwóch chłopaków i jedna 

dziewczyna. Wszyscy byli pryszczaci, mieli niemodne fryzury i tanie 

garnitury. Jedynie dziewczyna miała na sobie sukienkę, wyglądającą 

jakby wyjęła ją z szafy własnej matki, w biuście odstająca, wisząca na 

biodrach, o niemodnym drapowaniu i spłowiałym czerwonym kolorze. 

Smętny wygląd dziewczyny kontrastował wyraźnie z jej szampańskim 

nastrojem. Skakała do góry, uderzając stopami obutymi w cieliste 

rajstopy w drewnianą podłogę. Nie przestała nawet wtedy, kiedy 

weszłam do mieszkania. 

– Pani Weronika!!! – wrzasnął Marcin. – Pani Weronika!!! 

A potem jedno przez drugie zaczęli krzyczeć, a najgłośniej ten 

najbardziej pryszczaty, że wszyscy się przedostali i zagrają w konkursie. 

– Pani sobie wyobrazi, że aż pięciu nas przeszło z Warszawy, 

z jednej Akademii!!! Niech żyje Chopin!!! 

Wyraziłam stosowny entuzjazm, chociaż bardziej czułam ulgę, 

i wzięłam się za smażenie placków z jabłkami. Potem posypałam cukrem 

pudrem, który ze sobą przyniosłam, przewidując, że Marcin nie ma 

czegoś podobnego w szafie, i podałam im na podgrzanych talerzach. 

Śmiejąca się panna pochłonęła dziesięć placków, wyjadając je palcami 

pianistki, a Marcin i jego trzech kolegów zjedli pozostałe pięćdziesiąt 

placków. 

– Pani robi takie placki jak moja babcia. – Mlasnęła pannica i zaraz 

zrobiła się czerwieńsza od własnej sukienki. – Ojojoj, przepraszam 

panią… 

Chłopcy zaśmiali się radośnie. 

– Nic nie szkodzi – powiedziałam. – Nie sugerowałaś, że 

wyglądam jak twoja babcia, tylko że robię podobne placki. Odbieram to 

jako komplement… 

– A wiesz, Kamila, że pani Weronika była przedszkolanką i gra na 

pianinie? – Marcin przekrzykiwał Chopina, który atakował mały pokój 

z głośników pożyczonych od jakiegoś kolegi. 

– Naprawdę? – przyjrzała mi się Kamila, pilnując, żeby znów 

czegoś nie palnąć. 

– Naprawdę – potwierdziłam, zbierając wylizane do cna talerze.

– Tylko że to moje granie to bardziej walczyki piosenki, żeby dzieci 

mogły skakać w rytm muzyki. 

– Ale odróżnia pani Chopina od Beethovena? – spytał najbardziej 

pryszczaty z młodzieńców, od którego na dodatek zalatywało tanią wodą 

kolońską zmieszaną z zapachem własnego jestestwa. 

Muszę powiedzieć, że ci młodzieńcy i dziewczyna byli dość 

odrażający. Im bardziej im się przyglądałam, tym bardziej 

zastanawiałam się, jak można podporządkować życie tak sztucznemu 

tworowi, jakim jest muzyka. Ta ich techniczna biegłość palców, 

uduchowienie wypływające spod przetłuszczonych grzywek 

i przewracające się w ekstazie białka nijak się miały do ich tanich 

osobowości i prostych słów sklecanych w zdania pojedyncze lub 

złożone, niezawierające żadnego przesłania. Gdyby któremukolwiek 

z nich zabrać te umiejętności, poranić palce, złamać rękę, nie umieliby 

robić w życiu już nic. Patrzyłam na nich, jakby byli za szybą, nie 

słyszałam ich głosów, patrzyłam i patrzyłam, może oni myśleli, że 

zasnęłam, tymczasem ja obserwowałam coraz bardziej karykaturalne 

twarze poruszające ustami i łapiące powietrze jak ryby. Słyszałam gdzieś 

w głowie tę ich muzykę, chociaż żadnego z nich, nawet Marcina, nie 

słyszałam na żywo. Wreszcie otrząsnęłam się przy pierwszych 

dźwiękach głosów w głowie, tych rzadkich towarzyszy, którzy mimo 

wszystko mnie przerażali, i zarządziłam powrót do domu. Pannica 

i chłopcy zbierali się posłusznie do wyjścia. Naturalnie musiałam 

przykazać, żeby odprowadzili koleżankę do domu. Zrobili zdumione 

miny, sami pewnie zamierzali porzucić ją tuż za progiem. Albo patrzyli 

na nią bez złudzeń, wiedząc, że raczej nikt nie będzie takiego 

brzydactwa cudacznie ubranego napadał czy gwałcił. Kiedy w końcu 

poszli, szybko pożegnałam się z Marcinem, żeby nie zauważył, jaka 

jestem wzruszona, i wyszłam na chłodny październikowy wieczór. 

To był bardzo, ale to bardzo miły wieczór. Ostatni miły wieczór. 

A potem Marcin zupełnie zwariował. Przestał prawie spać, tylko wciąż 

ćwiczył i ćwiczył. Zachowywał się jak przed egzaminami wstępnymi na 

Akademię. Wtedy też podobno tyle grał. Kiedyś przez pomyłkę 

zamknięto go w sali Akademii na noc. Podejrzewałam zresztą, że wcale 

to nie była pomyłka, a Marcin specjalnie tak się przyczaił w małej salce,

żeby móc ćwiczyć, zamiast spać, ale fakt pozostawał faktem. Spał na 

fotelu, a rano jakby nigdy nic wstał i zasiadł do fortepianu. Przywoziłam 

jedzenie, zaglądałam w te błędne, młodzieńcze oczy, kazałam, żeby przy 

mnie wrzucił pranie. Robił to automatycznie, jak robot, a myślami 

siedział przy klawiszach i stukał w nie w wyobraźni. Wtedy grał jak 

Zimerman, największy artysta na świecie. Nie wiem, jak grał naprawdę, 

ale w domu widziałam w nim zmęczonego Krystiana. 

W przeddzień przesłuchań przyszłam wieczorem i przeprasowałam 

poszarzałą koszulę, czując dojmujący żal nad kołnierzykiem, wyblakłym 

i przetartym na rogach. Nie lepiej wyglądał sam garnitur. Przede 

wszystkim wykonany był z jakiegoś sztucznego tworzywa, nieznośnie 

niebieski, nie granatowy nawet, o niemodnym kroju. Wyzierało z tego 

ubrania wołanie sztuki o pomstę do nieba, ale nie miałam na to wpływu. 

Wiedziałam, że Marcin i tak ledwie wiąże koniec z końcem i na taki 

zakup go nie stać. Bałam się tylko, że zrobi złe wrażenie na komisji, 

więc zaproponowałam mu, że chociaż ostrzygę mu te długie, poskręcane 

włosy. Ale tu znów zaprotestował, ponieważ, jak stwierdził, strzyżenie 

przynosi pecha, jest gorsze niż upuszczenie nut na podłogę 

i nieprzydeptanie ich butem. Nie bardzo rozumiałam, o co mu chodzi, ale 

miał tak przerażoną minę, że odpuściłam. W końcu każdy facet, nawet 

taki młody, to Samson. Pół biedy, kiedy Dalila jest młoda, atrakcyjna 

i Samson ma poczucie, że nie odebrała mu siły bez wcześniejszego 

przygniecenia jej do łóżka i pokazania, gdzie jej miejsce. Tu Samson był 

młody i niemęski w obojętnym tego słowa znaczeniu, a Dalila stara 

i jedną nogą w grobie. Czyli miał rację – nie mogłam dotykać jego 

włosów. Mogłam jednak pożyczyć mu krawat Sławka, żeby wyglądał na 

tych przesłuchaniach mniej biednie. 

– Nie za kolorowy? – spytał, patrząc krytycznym okiem. 

Krawat był zielono-niebiesko-szary. Bardzo elegancki. Kupiłam go 

Sławkowi na ostatnie urodziny. Przechodziłam koło sklepu i zobaczyłam 

takie cudo na wystawie. Był drogi, Sławek nie chodził wcześniej 

w krawatach, ale odkąd dostał stanowisko w korporacji, jego styl siłą 

rzeczy się zmienił. Postanowiłam, że zamiast książki czy płyty kupię 

właśnie to. Sławek okazał zachwyt, którym zamarkował zdumienie, 

ponieważ nie spodziewał się czegoś podobnego. Chyba taki styl

krawatów, nowoczesne, przecinające się pasy nie bardzo mu pasował, 

potem zauważyłam, że wolał krawaty w rzucik albo symetryczne drobne 

wzory i raczej w czerwieniach niż zieleniach, ale prezent nosił 

wielokrotnie. Po jego śmierci, kiedy w końcu oddałam ubrania, 

zachowałam kilka swetrów, piżamy, w których sama spałam, i właśnie 

ten krawat. 

– Jest bardzo odpowiedni – znalazłam właściwe słowo. – To 

mojego męża. Kupiłam mu go i zawsze przynosił mu szczęście. Tobie 

też przyniesie. 

Ale nie przyniósł. Być może winę za to ponosiła pogoda, pierwsze 

naprawdę zimne dni, kiedy w nocy temperatura spadała do minus 

czterech, pięciu stopni, a w blokach jeszcze nie grzali. W nocy było 

zimno, Marcin zapomniał zamknąć okna i nieco go przewiało. Nie był 

Boże broń chory, ale może nieco niedysponowany, z zapchanym nosem 

i drapiącym gardłem. A może po prostu tak miało być. Przetrenowane 

palce Marcina, które jeszcze poprzedniego dnia śmigały po klawiaturze 

jak ruchliwe mrówki, w decydującym momencie spowolniły na tyle, że 

dźwięk miał nie taką jakość, jaka zadowoliłaby egzaminatorów, nie był 

dźwiękiem, który godny jest finału, uszu wysokiej komisji czy choćby 

widzów zgromadzonych w Filharmonii. Marcin grał w ostatnim dniu 

przesłuchań, prawie na samym końcu, nasłuchał się poprzedników, 

komu poszło dobrze, komu bardzo dobrze, a komu wspaniale. Tylko 

takie mogły być wrażenia, kiedy te dzieciaki z całego świata zjechały po 

licznych selekcjach, tysiącach godzin ćwiczeń i nadziei. Kiedy bladzi 

młodzieńcy i wiotkie dziewczyny czekały na werdykt, Marcin zaszył się 

w toalecie, gdzie wymiotował herbatą miętowa, którą mu rano prawie 

wlałam do gardła, to jedyne, co wziął do ust, nie namówiłam go nawet 

na grzankę ani na plasterek wędliny. Dałam lek przeciwgrypowy, co mi 

potem podczas awantury wypominał, bo rzekomo był tam jakiś składnik, 

który działał albo nasennie, albo obniżał skupienie. W sumie, jeśli to całe 

nieszczęście musiało znaleźć gdzieś ujście, to mogłam zgodzić się z tym, 

że to moja wina. Mojego wtrącania się, leku i krawata. Spytał, czy ja 

wiedziałam, jak on się poczuł, kiedy wywiesili listę na drzwiach i jego 

tam nie było. Poprawiłam, że jego nazwiska tam nie było, ale nawet się 

nie uśmiechnął. Czy ja wiedziałam, jak on się poczuł? Domyślam się, że

jego życie się w pewien sposób skończyło. Poczuł pewnie to samo co ja, 

kiedy okazało się, że nie ma już Sławka. Tyle że on przecież mógł 

wystartować za pięć lat, był jeszcze bardzo młody, a ja już nigdy nie 

odzyskam mojego mężczyzny. Do dalszych etapów przedostało się 

pięciu Polaków. Aż pięciu. Przed przesłuchaniem kwestia „kto” była 

zupełnie jasna. Na pewno Marcin i może jeszcze prawie na pewno jeden 

Adam, który był prawie tak dobry jak mój lokator. Bezskutecznie 

apelowałam do poczucia rozsądku, że świat się nie kończy, nawet 

tłumaczyłam, że to nie moja wina i nie jego wina, niczyja zupełnie. 

Widocznie tak miało być. 

– Jakie „miało być”?! – wrzasnął. – Właśnie to nie tak miało być! 

– Krzyk tu nic nie pomoże – tłumaczyłam cierpliwie, ale on nie 

chciał słuchać. 

– Niech pani stąd idzie! Chcę zostać sam! 

– Zachowujesz się jak dziecko – spróbowałam jeszcze raz, ale on 

wtedy wstał i dosłownie wypchnął mnie za drzwi, zamknął na klucz 

i zaryglował zamek. 

Poszłam w stronę domu, zastanawiając się, jak powinnam teraz 

postąpić. W zasadzie to nie była moja sprawa, ale przyjęłam przed sobą 

samą odpowiedzialność za tego chłopaka i nie chciałam zawieść. 

W domu nie mogłam włączyć telewizji, bo stary odbiornik się zepsuł, 

a na nowy nie było mnie stać. Postanowiłam zatem pójść do Doroty 

i u niej obejrzeć ewentualne relacje z Konkursu. Dorota była w domu, 

otworzyła mi, ale skrzywiła się, patrząc znacząco na pokój, gdzie 

w fotelu na samym środku pokoju tonęła jej matka z zapałem oglądająca 

serial, który pamiętałam sprzed lat. Na ekranie znajome, postarzałe 

postaci mieszały się z nowymi twarzami, wszyscy tłukli się bezładnie po 

ekranie i mówili coś, czego w prawdziwym życiu rodzina do siebie nie 

mówi. I bez miny Doroty wiedziałam, że jej matka nie pozwoli 

przełączyć na żaden inny kanał, choćby Polak odbierał Nagrodę Nobla 

albo właśnie wylądował na Księżycu. Opowiedziałam jej pokrótce, co 

się stało, a ona pokiwała głową. 

– I co ja mam zrobić? – zapytałam. W „Klanie” pojawiły się napisy 

końcowe. Rysowała się nadzieja, że matka Doroty pozwoli nam 

przełączyć program na pasmo lokalne.

– Powinnaś go wyrzucić z mieszkania – zawyrokowała Dorota. 

– Użył przemocy. 

– Ale… – zaczęłam. 

– Żadne „ale” – przerwała mi. – Powiedziałaś, że siłą wypchnął cię 

z mieszkania. Pomagałaś mu, gotowałaś i sprzątałaś, i dodatkowo nie 

brałaś ani grosza. A ten niewdzięczny gnojek tak cię potraktował… 

– Wiesz, żal dzieciaka… – Pokiwałam głową. – Praktycznie 

sierota… Mówiłam ci… 

– Weronika, ale ty nie jesteś jego matką, nawet jeśli ci się wydaje, 

że się z nim przyjaźnisz… O, zaczyna się. 

Matka Doroty poczłapała do kuchni, skąd dobiegł nas szum 

gotowanej na gazie wody. 

– Chcesz herbaty? – zapytała, wiedząc doskonale, że mamusia nie 

zaproponuje herbaty ani córce, ani mnie. – A może kawy? 

– Nie, nie mam na nic ochoty – odpowiedziałam. – Chciałam tylko 

obejrzeć. 

Na ekranie zobaczyłam twarz bardzo znanego znawcy pianistyki 

Chopina, krytyka muzycznego, człowieka, który od lat firmował konkurs 

swoją twarzą. 

– …publiczność ma swoich pierwszych faworytów… – mówił do 

mikrofonu. – Z czasem okaże się, czy gust publiczności pokrywa się 

z werdyktem jury… 

– A jaki w tym roku jest poziom? – Reporterka zadawała rutynowe 

pytania. 

– Bardzo wyrównany. Mieliśmy duże problemy z selekcją, ale 

zawsze tak jest w pierwszym etapie. Bywa, że ktoś spala się już na 

samym początku, nie spełnia pokładanych w nim oczekiwań. Proszę 

wziąć pod uwagę, że presja jest ogromna, lata przygotowań, a na 

prezentację stosunkowo niewiele czasu… 

– Czy już wiadomo, kto wygra konkurs? – pytała blondynka. 

– Absolutnie nie. – Pokręcił głową. – Chociaż wydaje mi się, że 

kilkoro z tych młodych ludzi zobaczę w finale. Nie podam pani jednak 

żadnych nazwisk. 

– A jak na tle innych uczestników wypadli Polacy? 

– Do drugiego etapu przesłuchań weszło pięcioro z dziesiątki

naszych reprezentantów. To dużo. Najliczniejsza jest oczywiście ekipa 

Japonii. Jak zawsze. W eliminacjach, siłą rzeczy, w drugim etapie także. 

Zdenerwowało mnie, że uchyla się od odpowiedzi. 

– Może coś jeszcze powie pan o naszych polskich pianistach? – Na 

szczęście reporterka nie ustąpiła. 

– No cóż… nasze dzieci, bo proszę wybaczyć, to są jeszcze dzieci 

– uśmiechnął się do kamery – są poddawane ogromnej presji. Każdy 

z naszych reprezentantów mógł przejść do drugiego etapu. Udało się to 

jednak piątce młodych ludzi. 

Tu padają nazwiska. 

– Ostatni konkurs przyniósł zwycięstwo polskiemu 

reprezentantowi Rafałowi Blechaczowi. Dziś ten wybitnie uzdolniony 

pianista koncertuje na całym świecie, nagrywa płyty dla najlepszych 

wytwórni, które sprzedają się w milionach egzemplarzy. Czy w obecnym 

konkursie mamy równie zdolnego Polaka? 

– Wszyscy Polacy biorący udział w konkursie, podobnie jak 

reprezentanci innych krajów, są bardzo zdolni, czas pokaże, czy wśród 

nich są jednostki wybitne, charyzmatyczne… 

Potem już tylko podziękowania za rozmowę, uśmiechy i muzyka 

w tle. Jakiś Rosjanin, który bardzo spodobał się publiczności już na 

etapie wstępnym, sympatyczny Niemiec, dziewczyna, nie pamiętam 

skąd, chyba też Rosjanka. Wszyscy powiedzieli kilka słów do kamery. 

Byłam zła na tego profesora. Mógł wspomnieć coś o pechu albo w jakiś 

sposób dać do zrozumienia Marcinowi, że to nie jego wina, po prostu 

zbieg okoliczności. Na końcu wypowiadał się chłopak z Polski, któremu 

udało się przejść do drugiego etapu. Nie był to żaden z dwóch kolegów, 

którzy byli wtedy w domu, chociaż bardzo podobny, tak samo blady ze 

zbyt długimi włosami i rzadkimi wąsikami nad górną wargą, które 

bynajmniej nie dodawały mu urody. 

– To był zaszczyt, żeby w ogóle tu zagrać – mówił. – Przed taką 

komisją… Jest bardzo wyrównany poziom… Nie, ja nie wiem, kto 

mógłby wejść do finału… Z Polaków? Mam nadzieję, że ja… – zaczyna 

się śmiać. 

Zastanawiałam się, czy Marcin to ogląda. W domu nie było 

telewizora, ale mógł pójść do któregoś z kolegów albo ostatecznie

obserwować wszystko z korytarza Filharmonii. Tknięta nagłym 

impulsem wstałam i rzuciłam w stronę Doroty, że muszę do niego iść, bo 

czuję, że coś jest nie tak. 

– Poczekaj! – zawołała za mną, ale ja już zakładałam buty, płaszcz, 

szalik w biegu i czapkę i tak szybko, jak tylko mogłam, wróciłam do 

mieszkania. Motyl trzepotał się w sercu z niepokoju, żuk zaciskał gardło. 

Owady odezwały się po długiej nieobecności. Zdyszana dobiegłam do 

bloku i niczym nastolatka pokonałam dwa piętra, przeskakując po dwa 

stopnie. Pukałam, ale nikt nie otwierał, w końcu zaczęłam walić 

w drzwi. 

– Marcinku, otwórz, dziecko! – krzyczałam w dziurkę od klucza, 

aż otworzyły się drzwi naprzeciwko. 

– Niech pani stąd idzie, bo wezwę policję… – powiedział kobiecy 

głos przez małą szparę od drzwi. 

– Niech pani wzywa – odburknęłam, ale potem pomyślałam, że to 

właśnie należy zrobić. – Tak, proszę wezwać policję! – krzyknęłam. 

– Trzeba wyważyć drzwi! 

Nie przestając walić pięściami, krzyczałam jednocześnie do 

Marcina, żeby otworzył, bo jest za młody na taką rozpacz, że nie wie, 

czym jest prawdziwe nieszczęście. Ignorowałam wszelkie próby 

uspokojenia mnie ze strony sąsiadów, najpierw ciche, potem bardziej 

stanowcze. Jeden z mężczyzn zaproponował nawet, że mi „wpierdoli”, 

ale na szczęście przyjechała policja. Nie wiem, czy wezwała ich dawna 

sąsiadka, czy ktoś inny. Krzyki były słyszalne na całej klatce schodowej. 

– Trzeba wyważyć drzwi! – krzyknęłam do pierwszego policjanta, 

który wszedł po schodach. 

– Sąsiedzi wezwali nas, ponieważ pani nie pierwszy raz głośno się 

zachowuje. Czy mogę zobaczyć pani dowód osobisty? 

– Jak to „nie pierwszy raz”? – spytałam zdumiona, ale po chwili 

przypomniałam sobie o swoim niepokoju. – Proszę pana, tam jest młody 

chłopak, którego właśnie spotkało nieszczęście. Nie otwiera… a ja mam 

obawy, że on mógł sobie coś zrobić… 

Podałam młodemu człowiekowi dowód osobisty. 

– Proszę bardzo, proszę bardzo…. – powtarzałam. 

– Dlaczego pani przypuszcza, że ten ktoś sobie coś zrobił?

– Nie dostał się do Konkursu Chopinowskiego – plątałam się. – To 

znaczy nie przeszedł do drugiego etapu i to go załamało… Wynajmuję 

mu mieszkanie i wiem, że… 

Drzwi naprzeciwko skrzypnęły i stanęła w nich starsza pani. 

Czasami mijałam ją na schodach i kłaniałam się eleganckiej, szczupłej 

kobiecie z koszykiem w ręku. 

– Czy ta pani tu mieszka? – zapytał policjant kobietę, wciąż 

trzymając w ręku mój dowód osobisty. 

– Tu nikt nie mieszka – powiedziała spokojnie starsza kobieta. – Ta 

pani przychodzi tu co dzień, kręci się, ale z tego, co wiem, nie nocuje. 

Czasami zdarza jej się krzyczeć… w mieszkaniu. Dziś pierwszy raz 

dobijała się do drzwi… 

– To nieprawda! – krzyknęłam. Co ta kobieta mówiła? – Mieszka 

tutaj Marcin, pianista. Mam zapisane dane z jego dowodu osobistego. 

Studiuje na Akademii Muzycznej w Warszawie. Może pan sprawdzić, że 

brał udział w Konkursie Chopinowskim i nie dostał się do drugiego 

etapu! 

Policjant zapukał do drzwi, a potem kilka razy nacisnął dzwonek, 

który okazał się zepsuty. 

– Ma pani klucze? – spytał. 

– Oczywiście – potwierdziłam. 

Trzęsącymi się rękoma wyjęłam pęk kluczy z torebki i podałam 

jednemu z policjantów. 

– Proszę otworzyć. – Oddał mi klucze. Jego kolega, który 

niepostrzeżenie zjawił się na schodach, także kiwnął głową. 

Otworzyłam. Dom był cichy i pusty. Wyobrażałam sobie Marcina 

w kałuży krwi, tymczasem nie było po nim nawet śladu. Na stole 

w kuchni leżały zapasowe klucze, te, które dałam chłopakowi. W pokoju 

panował niewielki nieporządek. Szafa była otwarta, zniknęły wszystkie 

ubrania Marcina, na fotelu leżał tylko krawat Sławka, który mu 

podarowałam na występy. Nie licząc coldrexu na kuchennym stole, to 

był jedyny ślad po Marcinie. Na początku poczułam ulgę, że nie 

znalazłam go powieszonego albo z podciętymi żyłami, ale zaraz pojawił 

się niepokój. 

– Wyszedł i gdzieś się tuła po nocy – powiedziałam. – Muszę go

poszukać… 

– Zaraz, proszę pani. – Drugi policjant zatrzymał mnie ruchem 

ręki. – Sąsiedzi wezwali policję, bo pani zakłóca spokój ludziom. 

– Mówiłam panom… – tłumaczyłam się, jednocześnie w myślach 

analizując, gdzie mogę znaleźć Marcina. W końcu ten chłopak nikogo 

nie miał oprócz mnie. – …że bałam się o życie tego dzieciaka… 

– Ale tu nikogo nie ma, a sąsiadka twierdzi, że nigdy nie było… 

– To śmieszne. – Podniosłam nieumytą szklankę ze zlewu 

i opakowanie leku na przeziębienie. – A to? 

– To jest nieumyta szklanka i tabletki, które można dostać 

praktycznie wszędzie… 

– A to? – Pokazałam im krawat. 

– To jest męski krawat – stwierdzili zgodnie. – Poza tym, pani… 

eee… Weroniko… Na stole leżą klucze. Drzwi były zamknięte. Ten pani 

znajomy wyfrunął przez dziurkę od klucza? 

– Niech panowie zdejmą odciski palców i sprawdzą na Akademii 

Muzycznej. Ja tylko chcę, żeby on był bezpieczny… 

Spojrzeli na siebie przeciągle. 

– Pani Weroniko – zaczął znów młodszy. – Nie ma powodu 

przypuszczać, że komuś, kto tu mieszka czy nie mieszka, grozi jakieś 

niebezpieczeństwo… 

– Pani zakłóca ludziom spokój. – Starszy wyglądał na zmęczonego. 

– Pouczamy panią, żeby pani tego więcej nie robiła. Osobiście radzę 

udać się do domu i uspokoić… 

– Ale ja jestem spokojna, tylko niepokoję się, gdzie jest mój 

podopieczny… 

– …w przeciwnym razie – ciągnął starszy – będziemy musieli 

wypisać pani mandat albo zabrać na komisariat, albo… gdzie indziej… 

– Nie… – wyrwało mi się. – Nie trzeba… 

Wyszliśmy w mieszkania we trójkę. Żadne z przyległych drzwi nie 

otworzyły się. Ludzie pochowali się w swoich czterech ścianach 

i zapewne przy wieczornym serialu komentowali całe zdarzenia. 

Zamknęłam starannie mieszkanie i poszłam do domu. Usiadłam 

i wpatrzyłam się w krawat Sławka. Nie mogłam zrozumieć, jak Marcin 

po tym, jak okazałam mu tyle serca, mógł wynieść się praktycznie

z godziny na godzinę bez słowa wyjaśnienia. Dodam także, że nie 

ujrzałam ani złotówki z umówionego półrocznego najmu. 

• 

– Co pani tu robi? 

Zaskoczył mnie ostry ton jej pytania. Nie słyszałam, kiedy weszła. 

Byłam pewna, że nie wróci przed upływem godziny. Przecież założyła 

buty do biegania i strój, o którym mówiła, że jest „inteligentny” i sam 

oddycha. Śmiałam się wtedy, jak to strój może być inteligentny, a ona 

tłumaczyła jak dziecku albo starszej pani, że tak się mówi, bo chodzi 

o to, że dostosowuje się do temperatury na zewnątrz i stanu biegającego. 

To znaczyło tylko tyle, że wchłania pot, a pod pachami nie robią się 

brzydkie mokre placki. 

Wynajęłam tej kobiecie mieszkanko miesiąc temu, tydzień po tym, 

jak wyprowadził się Marcin pianista. Miałam szczęście, że ktoś tak 

szybko się odezwał. Odpowiedziała na ogłoszenie w lokalnej prasie, 

umówiła się zaraz na ten sam dzień, rzuciła okiem na mieszkanie 

i powiedziała, że jej odpowiadają dwa pokoje z kuchnią i łazienką, oraz 

dodała, że jest całkiem ładnie i ona nie ma większych wymagań. Według 

dowodu osobistego nazywała się Marta Abramowska, urodziła się 

osiemnastego września tysiąc dziewięćset osiemdziesiątego roku jako 

córka Jana i Katarzyny. Wcześniej była zameldowana na Saskiej Kępie. 

Przy podpisywaniu umowy, którą sporządziła sama na komputerze 

i wydrukowała z przenośnej drukarki, wynajęła mieszkanko na rok 

i zobowiązała się do płacenia mi tysiąca złotych z tytułu umowy najmu 

oraz pokrywania opłat administracyjnych. Przy okazji tej umowy 

zostałam u niej trochę dłużej. Porozmawiałyśmy chwilę i dowiedziałam 

się, że jej wielką pasją jest bieganie. Potem, kiedy zaczęłam wchodzić do 

mieszkania pod jej nieobecność, mogłam zobaczyć liczne buty z logo 

znanych firm sportowych oraz jedną z półek w szafie, którą 

udostępniłam, wypełnioną po brzegi dresami, bluzami, bluzeczkami 

i innymi akcesoriami. W szafce kuchennej miała zawsze pełno płynów 

w zjadliwie ostrych kolorach, najwięcej błękitnych jak letnie niebo

i różowych jak landrynki. Brałam je do ręki i czytałam skład. Jeśli 

wierzyć etykiecie, były wypełnione witaminami i substancjami, których 

nazw nigdy wcześniej nie słyszałam. Wyobrażałam sobie, jak te 

witaminy i cząsteczki o nazwie maltodekstryna i guma arabska, buzują 

w jej żyłach. Zwłaszcza guma arabska wzbudziła moje politowanie. Za 

czasów, kiedy byłam przedszkolanką, był to klej, który zasychał na 

gumowej nakładce, pachniał tak, że można było odjechać po jego 

wąchaniu, i nie kleił, co stanowiło jego cechę charakterystyczną. 

Zapytałam ją o te napoje, kiedy przyszłam po miesiącu po pieniądze. 

Powiedziałam jej zgodnie z prawdą, że nie mam konta w banku. Rentę, 

załatwioną przez rodziców, przynosił mi listonosz, a pieniądze 

trzymałam w pudełku na herbatę. Okazała źle maskowane zdumienie, ale 

kiwnęła głową i powiedziała, że naturalnie, po umówieniu mogę 

przychodzić po pieniądze, skoro tak mi wygodniej. Przy pierwszym 

spotkaniu zadałam jej jedno jedyne pytanie o rodziców, czy żyją, ale 

zbyła mnie, proponując, że założy mi konto w banku internetowym. 

– To kilka minut – zapewniała. – Pani nie będzie miała kłopotu i ja 

też mogę w każdej chwili przelać pieniądze za wynajem. 

Na szczęście moja rozsądna uwaga o tym, że nie korzystam 

z komputera, otrzeźwiła ją, ale niestety skierowała naszą rozmowę na 

inne tory. Nie rozumiałam, co mówi o bankach komputerowych, 

pieniądzach, które są, ale jakby ich nie było, i zakupach przez internet. 

Ale wtedy ona zaproponowała herbatę, na co się zgodziłam i po otwarciu 

szafki mogłam podziwiać kolekcję kolorowych napojów, co dało 

pretekst do dalszej rozmowy, którą mogłam już kontrolować. 

– To jakieś specjalne soki? – zapytałam. 

– To napoje izotoniczne dla biegaczy – powiedziała i wzięła do 

ręki butelkę z seledynowym płynem. 

– Widziałam wielokrotnie osoby biegające, ale wydawało mi się, 

że piją wodę… – Przyglądałam się uważnie butelce. 

– Napoje izotoniczne to takie, w których składniki najbardziej 

zbliżają się do składu płynów ustrojowych ciała – zaczęła wyjaśniać. 

– Przecież składamy się z wody w bardzo dużym procencie… – 

przypomniałam. 

– Tak, ale… – Mało sprawnie robiła herbatę, aż miałam ochotę

kazać jej usiąść i sama zaparzyć porządnie w czajniczku. – Słodzi pani? 

– przerwała sama sobie. 

– Nie dziękuję – zaprzeczyłam. 

– Napoje hipotoniczne, na przykład woda – kontynuowała, kiedy 

siedziałyśmy przy herbacie – wchłaniają się szybciej niż izotoniczne. Ale 

nic nie dają organizmowi, wzmagają produkcję moczu oraz rozcieńczają 

składniki mineralne. A bieganie to długotrwały wysiłek fizyczny. 

Biegam trzy razy w tygodniu po dziesięć kilometrów, a raz dwadzieścia. 

Podczas takiego wysiłku, kiedy pije się wyłącznie wodę, może dojść do 

zjawiska spadku stężenia sodu we krwi, czyli hiponatremii. Skutki dla 

organizmu mogą być naprawdę groźne: od zawrotów głowy, nudności, 

aż do kłopotów z oddychaniem i śmierci. 

– Rozumiem – powiedziałam. – Czy to dlatego zmarł pierwszy 

maratończyk? 

– Dokładnie. – Ucieszyła się, jakby jej tłumaczenie było bardzo 

ważne. – Odwodnił się, w skrócie mówiąc, i serce nie wytrzymało. 

Piłam powoli herbatę, wiedząc, że kiedy wypiję, będę musiała się 

pożegnać i iść. 

– Czyli gdyby były takie płyny, to mógłby przeżyć? 

– Nawet sama woda mogłaby wystarczyć. Kiedyś nie było takich 

płynów, a ludzie biegali maratony… 

– Nie mógł się napić soku z drzewa albo… kaktusa? – Nagle 

kwestia potencjalnego przeżycia maratończyka wydała mi się bardzo 

istotna. 

– Nie wiem, czy tam były kaktusy… W końcu to nie było 

w Afryce… 

– No tak… – zgodziłam się. 

– A soki to napoje hipertoniczne – powiedziała, kiedy dopijałam 

herbatę. – One wchłaniają się najwolniej. Żeby przyjąć taki sok, 

organizm musi oddać część wody, czyli jeszcze bardziej się odwodnić. 

Chodzi o rozcieńczenie roztworu. Soki zalecane są tylko do uzupełnienia 

energii, ale wyłącznie przy dobrym nawodnieniu organizmu. 

Podziękowałam za wyjaśnienia i poszłam, zostawiając ją 

w mieszkaniu, gdzie, jak mi powiedziała, miała zamiar rozpakować się 

i rozejrzeć po okolicy w poszukiwaniu odpowiedniej trasy do biegania,

takiej dziesięcio- i dwudziestokilometrowej. 

Przez najbliższy miesiąc obserwowałam ją ostrożnie. Miała bardzo 

uregulowany tryb życia. W poniedziałki i czwartki wychodziła z domu 

rano około ósmej ubrana w kostium biurowy i szła do samochodu, skąd 

odjeżdżała w niewiadomym dla mnie kierunku. Wracała o 16.00 i po 

niespełna półgodzinie wychodziła w stroju do biegania i ruszała w stronę 

lasku, skąd wracała po czterdziestu pięciu – pięćdziesięciu minutach 

truchcikiem i znikała za drzwiami klatki schodowej. We wtorki i środy 

siedziała w domu, czasami rano wychodziła z ekologiczną torbą po 

zakupy do sklepu osiedlowego. Nigdy nie widziałam, żeby jechała po 

zakupy samochodem do któregoś z okolicznych marketów, chyba 

nienawidziła marketów i tłumów tak mocno jak ja. Nawet po napoje do 

biegania chodziła tylko raz w tygodniu do MarcPolu, który był oddalony 

od bloku o jakieś dwieście metrów. Tachała potem na ramieniu torbę 

wypełnioną tym szczególnym dobrem, a w domu najpewniej układała 

w szafce porządnie, kolorami. Była bardzo porządna, zauważyłam to już 

przy pierwszej wizycie, a potem potwierdziłam, bywając w mieszkaniu 

pod jej nieobecność. Niewiele miała swoich rzeczy. Ubrania mogły 

zmieścić się w jednej walizce, prywatnych rzeczy niewiele, jeden obraz, 

który powiesiła na ścianie, i poduszka, która była kunsztownie 

haftowana, pewnie po babce albo nawet prababce. W jednej z szuflad 

znalazłam akt własności domu pod Warszawą i dane konta bankowego, 

na którym miała, jak się okazało, pół miliona złotych. Kiedy to 

zobaczyłam, zastanowiło mnie, co tak majętna osoba robi w lichym, 

wynajętym mieszkaniu. Stać ją było na dostatnie życie we własnym 

domu. 

Nieliczne ubrania wisiały równiutko na wieszakach, stroje do 

biegania były porządnie poukładane pod względem grubości 

i przeznaczenia, to znaczy dresy pod spodem, na tym bluzy, potem 

koszulki i podkoszulki. W kuchni nie zostawiała nigdy okruchów czy 

niesprzątniętych talerzy, zlew był czysty, jakby nie korzystała z niego 

wcale. Zastanawiało mnie to, dlaczego Marta nie ma w domu osobistych 

rzeczy. Nie zauważyłam zdjęć rodziny czy tego domu, którego była 

posiadaczką. Jedyne zdjęcie, jakie u niej widziałam, pojawiło się dwa 

miesiące po tym, jak się wprowadziła, na szafce nocnej, i przedstawiało

młodą, ładną blondynkę uśmiechającą się na tle egipskich piramid. 

Marta Abramowska nie była ładna. Krótkie, popielate włosy miała 

przystrzyżone niestarannie, bladą twarz pokrytą piegami, a oczy w jasnej 

oprawie aż prosiły się o podkreślenie ołówkiem. Mocna, umięśniona 

figura nie przydawała jej żadnego uroku. O ile w spodniach, zwłaszcza 

tych do biegania, nie było to szczególnie istotne, o tyle w kostiumach jej 

umięśnione łydki robiły fatalne wrażenie. Dziewczyna na zdjęciu była 

śliczna, miała delikatne rysy i szczupłą figurę. Sukienka w kwiatki 

i tenisówki wyglądały jak na nią uszyte. O takich dziewczynach mówi 

się „urocza”. Nie wyglądała na siostrę ani na żadną krewną. Gdyby była 

tylko przyjaciółką, Marta nie postawiłaby jej zdjęcia przy łóżku. 

Wyglądało to tak, jakby fotografia była własnością Marty od zawsze, ale 

z jakichś nieznanych dla mnie powodów kobieta najpierw wypierała się 

tej znajomości, a potem postanowiła się do niej przyznać sama przed 

sobą. Zdjęłam ramkę i odwróciłam zdjęcie. „Kochanej mojej Marcie na 

pamiątkę tamtych dni, które zmieniły wszystko. Julia”. 

– A więc to tak… – powiedziałam na głos. 

Wszystko wydawało się zupełnie jasne. Marta była ukrywającą 

swoją orientację lesbijką. Prawdopodobnie miała rodzinę, która nie 

zaakceptowała jej seksualności. Może dlatego, zamiast mieszkać 

w domu, wynajęła mieszkanie u mnie. Albo może jeszcze inaczej. Julia 

nie była lesbijką, tylko zwykłą dziewczyną, w której Marta się 

zakochała, a kiedy wyznała jej miłość, ta przestraszyła się i uciekła. 

Podobne rozważania snułam także w chwili, kiedy w kuchni 

przeglądałam szuflady i szafki, a ona nieoczekiwanie wkroczyła do 

środka, kulejąc. Zdążyłam tylko zamknąć szufladę i odwrócić się w jej 

stronę. 

– Och… Przestraszyła mnie pani bardzo. 

– Ja przepraszam – powiedziałam. – Myślałam, że… 

– Dlaczego weszła pani do mieszkania pod moją nieobecność? 

– przerwała mi. 

– Chciałam zabrać toster do naprawy – rzuciłam szybko. – Jest 

zepsuty. Przyszło mi do głowy, że chciałaby pani z niego korzystać… 

Dzwoniłam, ale pani nie było i postanowiłam nie chodzić dwa razy. 

Naprawdę bardzo przepraszam…

Wymyśliłam pierwszą lepszą wymówkę, patrząc na nią 

przepraszającym wzrokiem. 

– A, to nic. – Ton nieco złagodniał, ale patrzyła na mnie czujnie. – 

Przestraszyła mnie pani. 

– Naprawdę przepraszam… – kajałam się. 

– Wróciłam, ponieważ stąpnęłam chyba na kamień i noga mnie 

boli. Na szczęście nie byłam daleko od domu i dokuśtykałam jakoś… 

– Niech pani zdejmie te buty – powiedziałam. – Trzeba zobaczyć, 

co się stało. 

Zawahała się, ale nie zapytała mnie o to, czy znam się na tego typu 

sprawach. Po chwili usiadła na kanapie i zdjęła sportowe obuwie. 

Zachęciłam ją spojrzeniem i gestem ręki, a potem kucnęłam przy jej 

nodze. Jestem bardzo wrażliwa na przykre zapachy, chociaż prawie 

niewrażliwa na ładne, i tu ledwie powstrzymałam się przed odruchem 

wymiotnym. Dotknęłam spodu i wierzchu stopy. Jęknęła. 

– Złamane albo co najmniej pęknięte – zawyrokowałam. 

– Chyba przesada… – Była lekko przerażona. 

– Trzeba prześwietlić – stwierdziłam stanowczo. – Wie pani, co się 

stało z takim jednym chłopakiem? Złamał nogę, a potem umarł… 

Patrzyła zdumiona. 

– Ale ja chciałam jechać na narty na święta. – Trochę żałośnie to 

wypadło. – Już mam wszystko zabukowane… 

– Tym bardziej. – Byłam wcieleniem kompetencji i stanowczości. 

Wstała i rozejrzała się bezradnie. 

– Pomogę pani – powiedziałam. – Dwie ulice stąd jest szpital 

z oddziałem urazowym. Pójdziemy tam i prześwietlą pani nogę… 

Patrzyła na mnie spod oka, najwyraźniej wahała się ciągle, jak ma 

postąpić. Czy pójść z kobietą, która wynajęła jej mieszkanie, a teraz 

dziwnym trafem weszła do domu, czy też mimo wszystko 

zbagatelizować sprawę i wyprosić z domu intruza? Pytanie miała 

wypisane na twarzy. Mnie motyl strachu trzepotał w gardle. Wchodziłam 

do domu regularnie. Przecież wiedziałam, kiedy biega, i przemykałam 

się do klatki schodowej, gdy znikała za zakrętem, wiedziałam, że mam 

jeszcze co najmniej czterdzieści minut zapasu. 

– Pomogę pani się ubrać, a potem doprowadzę do szpitala, to jakieś

dwieście metrów i nie możemy niestety podjechać tramwajem. – Mój ton 

był mieszaniną życzliwości i stanowczości. Byłam jak dobra ciocia, jak 

kuzynka Bietka, która chce wszystkim pomóc. Ale ona odzyskała 

panowanie nad sobą i stanowczo pokręciła głową. 

– Bardzo dziękuję, ale pojadę samochodem… 

– A jeśli to coś poważnego i wsadzą nogę w gips, to jak pani 

wróci? – apelowałam do jej rozsądku. Motyl powoli uspokajał się 

i przestawał trzepotać, a żuk nie ściskał gardła tak mocno. 

– Rzeczywiście, wezmę taksówkę – mruknęła. 

– Postój jest przy szpitalu – próbowałam. 

– Zamówię. – Była stanowcza i nie spuszczała ze mnie wzroku. 

– Bardzo dziękuję, ale poradzę sobie. 

Przybrałam dobrotliwy uśmiech na twarz. 

– Naturalnie. Na pewno nie chce pani, żebym zeszła i poczekała 

z panią na taksówkę? 

– Poradzę sobie – powtórzyła suchym tonem. 

Nie pozostało mi nic innego, jak tylko pożegnać się i wyjść. Kiedy 

byłam w przedpokoju, usłyszałam jej głos. 

– Pani Weroniko! – krzyknęła. 

– Tak? – wróciłam i uśmiechnęłam się do niej. Zaraz mnie 

przeprosi i pójdziemy razem do szpitala, pomyślałam. 

– Nie wzięła pani tostera. – Uśmiechnęła się krzywo. 

– Oczywiście. – Przeklinałam swoją wpadkę. – Kiedy pani wróciła 

z tą nogą… To zapomniałam o tosterze. 

Odwróciłam się i poszłam w stronę kuchni, czując na plecach jej 

spojrzenie. Otworzyłam szafkę i wyjęłam toster. 

– Mogłabym wziąć reklamówkę, żeby nie nosić w ręku? 

– spytałam niezbyt zręcznie. 

– Oczywiście – odpowiedziała. – Są w pierwszej szufladzie. 

Zauważyłam, że zmieniła miejsce wkładania reklamówek. Sztućce 

przełożyła do trzeciej szuflady, ścierki kuchenne i reklamówki do 

pierwszej. Noże i inne akcesoria zepchnęła na sam dół. Chyba nie 

gotowała. W jej lodówce było pełno jogurtów, serów i chudych wędlin, 

trochę warzyw, ale raczej nie widziałam dań obiadowych. Może nie 

chciało jej się gotować dla niej samej? Podobnie w szafkach nie było

makaronu, ryżu ani kaszy, nawet mąki, jedynie cukier w kostkach, 

którego używała do herbaty. 

– Na pewno nie chce pani pomocy? – spytałam po raz ostatni 

w przedpokoju z reklamówką w ręku, w której leżał toster. 

– Poradzę sobie – powtórzyła, a na jej ustach zagościł krzywy 

uśmieszek. – Robiłam grzanki kilka dni temu i wszystko było 

w porządku… 

– Tylko jeśli używa pani pieczywa tostowego – odpowiedziałam 

z miłym wyrazem twarzy. – Zwykły chleb zaczyna się natychmiast 

palić… Nie wiem dlaczego… Gdyby pani chciała jednak pomocy, 

proszę dzwonić. 

Potem wyszłam i przyczaiłam się nieopodal. Po dziesięciu 

minutach podjechała taksówka, a potem Marta zeszła, kuśtykając, 

niezdarnie wgramoliła się do taksówki i odjechała. Wróciła po dwóch 

godzinach, z nogą w takiej plastikowej konstrukcji, jaką widziałam 

w telewizji u sportowców. Taksówkarz, inny niż ten, który ją odwoził, 

pomógł jej wysiąść z samochodu i podał dwie kule. Niezdarnie zarzuciła 

na ramię torebkę i chybocząc się na kulach, zniknęła za drzwiami klatki 

schodowej. Nie mogłam rzecz jasna zadzwonić i wyrazić satysfakcji, że 

jednak wyszło na moje, ani współczucia, że plany narciarskie spaliły na 

panewce. Musiałam czekać na telefon od niej. Kilkanaście razy w ciągu 

najbliższych dni brałam do ręki słuchawkę, żeby wykręcić jej numer 

komórkowy, ale zawsze odkładałam. Znała numer mojego telefonu, 

mogła zadzwonić, gdybym była jej potrzebna. Zadzwoniła w końcu po 

tygodniu i zapytała, czy oferta pomocy jest jeszcze aktualna. 

– Oczywiście – odetchnęłam z ulgą. – Co mogę dla pani zrobić? 

– Przychodzi do mnie znajoma. – Głos Marty w słuchawce był 

matowy. – Po chleb i jogurty chodzę sama, ale tu chciałabym zrobić coś 

do jedzenia i… 

– Proszę powiedzieć, co mam kupić – przerwałam jej. – Nie ma 

najmniejszego problemu. 

– Jakiś makaron, może spaghetti i sos w słoiku… – zaczęła 

niepewnie. 

– Jaki sos pani lubi? – spytałam. – I jakiej firmy? 

– Nazywa się „Puttanesca” – powiedziała nieco zawstydzona.

– Nie wiem, jakiej jest firmy…. Z białą naklejką. 

Zapisałam na kartce. 

– Czy do tego sosu trzeba dokupić jakieś mięso? – dociekałam. – 

Parmezan? 

– Parmezan na pewno… – brzmiała bardzo głucho. – Wystarczy 

taki w proszku. 

Kiwnęłam głową, jakby mogła mnie widzieć. Oczywiście, że 

prawdziwego parmezanu nie dostanę w osiedlowym sklepie. Ten 

w proszku także był tylko w niektórych sklepach. 

– A mięso? 

– Nie, mięso nie – zdecydowała się. – Tylko sos i parmezan. 

I spaghetti oczywiście. 

– A coś na deser? Albo na zupę? 

– Zupę nie. Ona nie lubi zup… 

– A deser? – spytałam ponownie. 

– Deser tak, ale nie chciałabym pani fatygować… 

Uśmiechnęłam się do siebie. 

– To żadna fatyga – zapewniłam. – Cukiernia jest po drodze. Mają 

bardzo dobre ciasta. Tylko proszę powiedzieć, czy mają być ciastka, 

ciasto w kawałku czy może lody… 

W słuchawce zapanowała cisza. 

– Kawałek ciasta może – odparła niepewnie. – To chyba najlepsze 

wyjście. Może sernik? Ona lubi… Ta moja znajoma. 

Byłam prawie pewna, że to Julia przychodzi do niej z wizytą. Może 

dowiedziała się, że Marta ma nogę w gipsie i wzruszyło ją to albo chce 

zapewnić o swojej miłości. Któż to może wiedzieć, jak to jest między 

takimi? 

– Sernik jest taki zwykły, puchaty z rodzynkami, z czekoladowym 

spodem i mieszany z makiem. Sernik makowy. Który by pani chciała? 

Znów cisza w słuchawce. 

– Myślę, że ten zwykły… 

– Dobrze. – Od ściskania słuchawki spociła mi się ręka. – Kupię 

kawałek tradycyjnego sernika. Na kiedy pani potrzebuje tych artykułów? 

Coś jej upadło. Słyszałam wyraźne stuknięcie czegoś ciężkiego 

o podłogę.

– Przepraszam – westchnęła. – Kula mi upadła. Zaprosiłam ją dziś 

wieczorem… 

– W takim razie – przerwałam jej – zaraz pójdę do sklepu. 

I przyjdę do pani. 

– Może chciałaby pani wstąpić po pieniądze? – zapytała nieśmiało. 

– Nie ma takiej potrzeby – zapewniłam ją. – Wezmę rachunek, 

a pani mi zwróci… 

Błyskawicznie się ubrałam i wyszłam na poszukiwanie pożądanych 

przez Martę produktów. Szczęście mi dopisało, znalazłam wszystko już 

w pierwszym osiedlowym sklepie. Niespełna pół godziny później 

zadzwoniłam do drzwi. Poczekałam, aż przykuśtyka i otworzy mi sama. 

Drugi raz nie chciałam popełnić tego samego błędu jak wtedy, kiedy 

otworzyłam sobie własnym kluczem. Kiedy otworzyła, weszłam tylko do 

przedpokoju i postawiłam torbę na podłodze. 

– Wszystko dostałam – powiedziałam. – Wniosę do kuchni, jeśli 

pani chce. 

– Bardzo dziękuję – odparła, a ja uznałam to za zachętę. 

– Ile jestem pani winna? – spytała, wyjmując portmonetkę 

z torebki. 

– Dwadzieścia osiem złotych i sześćdziesiąt cztery grosze razem 

z sernikiem. – Podałam jej rachunki ze spożywczego i cukierni. 

Podała mi banknot dwudziestozłotowy i dziesiątkę. Wyjęłam 

torebkę i wyjęłam z portfela złotówkę i trzydzieści sześć groszy. 

Podałam jej, a ona zawahała się i wzięła ode mnie drobne. Widziałam, że 

chciała zapytać, czy nie jest coś winna „za fatygę”, ale się nie odważyła. 

– Pani Marto – położyłam jej rękę na ramieniu – jeśli potrzebuje 

pani pomocy, wystarczy zadzwonić. Ja nie mam wiele do roboty 

i chętnie przyniosę pani coś ze sklepu. 

– Dziękuję bardzo. – Uśmiechnęła się nieśmiało. 

– A teraz wejdę do kuchni i naleję pani wody do garnka 

– oznajmiłam. – Kiedy przyjdzie pani znajoma, wystarczy tylko podpalić 

płomień. 

Postawiłam wodę na kuchence gazowej, wzięłam sól z szafki 

i wsypałam łyżeczkę. Postawiłam także patelnię na fajerce obok 

i spytałam, czy otworzyć słoik z sosem.

– Jeśli pani może. – Obserwowała mnie wsparta na kulach. 

Otworzyłam słoik i wylałam jego zawartość na patelnię. 

– Kiedy woda się zagotuje i wrzuci pani spaghetti, wystarczy 

podgrzać sos, a potem wymieszać. Wyjmę pani durszlak do odcedzania 

makaronu. Teraz pewnie pani sobie już poradzi… 

– Tak, bardzo pani dziękuję… – Dalej uśmiechała się niepewnie. 

– Życzę miłego spotkania – powiedziałam, wychodząc. 

– Dziękuję – powtarzała. 

– Naprawdę, pani Marto, to nic takiego – rzuciłam na odchodnym. 

– Trzeba sobie pomagać… 

Wyszłam z budynku i poszłam do bloku naprzeciwko, czyli do 

siebie, gdzie zajęłam miejsce przy oknie, przedtem zgasiwszy światło. 

Nie mówiłam Marcinowi ani Marcie, że mieszkam tak blisko 

wynajmowanego mieszkania. Nie pisnęłam także słowa o usytuowaniu 

moich okien, tego, że mogłam patrzeć wprost na ich okna. Być może 

Marta podejrzewała, że mieszkam gdzieś blisko, przecież z zakupami 

uporałam się w pół godziny, ale to były tylko podejrzenia. 

Czekałam w napięciu na dalszy rozwój sytuacji. Byłam bardzo 

podekscytowana. Chciałam poznać dalszy ciąg tej historii. 

Zastanawiałam się, czy ta zawiedziona miłość ma jakąkolwiek szansę na 

szczęśliwe zakończenie. Może one dwie przy spaghetti kupionym przeze 

mnie wyjaśnią sobie wszystko i Marta przestanie uciekać na tych swoich 

profesjonalnych butach przed odpowiedzialnością. Właśnie tak, jej 

bieganie dla mnie to była ucieczka: przed sobą, codziennością, 

problemami, które jedynie wyczuwałam, nie mając żadnych dowodów. 

Te bluzeczki inteligentne, oddychające, sprawiały, że kontrolowała 

swoje życie, przynajmniej tak jej się zdawało. Ale każdy tęskni za 

prawdziwym życiem, nawet tak samotna osoba jak ja. Tyle że ja 

z konieczności podglądałam cudze, tylko do takiego miałam dostęp. 

Rozsmakowywałam się w historiach, które oglądałam. Do tych strzępów 

ukradzionych, podejrzanych skrycie, dodawałam resztę, nie troszcząc się 

o prawdę. Nie byłam przecież typem detektywa, nikogo nie tropiłam 

i o nic nie oskarżałam. Kiedy Marcin zniknął z mojego życia, myślałam, 

żeby go odszukać pod pretekstem chociażby pieniędzy, które był mi 

winien. Doszłam jednak do wniosku, że dał mi coś więcej niż pieniądze.

Namiastkę dziecka, którym mogłam się opiekować, martwić o jego los 

i podzielać jego szczęście. Gdyby mnie słuchał, nadal byłby 

w mieszkaniu, walcząc o laury w konkursie. Razem zastanawialibyśmy 

się, czy Austriak taki sympatyczny, czy Rosjanka wygrała zupełnie 

zasłużenie. Ciekawe, czy podobałby mu się ten mały Bułgar 

– czarodziej, który stylem gry najbardziej przypominał mi Marcina? Coś 

boleśnie szarpnęło moim ciałem. Tymczasem do drzwi klatki zbliżała się 

niepewnie wysoka, młoda osoba. To mogła być Julia, nie byłam jednak 

pewna. Było ciemno i słabo widziałam, ale byłam przekonana, że to ona, 

tajemnicza nieznajoma, potencjalna kochanka Marty. Kiedy zadzwoniła 

do drzwi, a potem minęło tyle czasu, ile potrzebne jest na pokonanie 

dwóch pięter, a potem zaświeciło się światło w salonie, miałam już 

pewność. Oczami wyobraźni widziałam, jak dwie kobiety najpierw 

długo stoją jedna naprzeciw drugiej, a potem padają sobie w ramiona. 

Pewnie nie w głowie im spaghetti, ale w końcu dochodzą do wniosku, że 

trzeba coś zjeść. Marta kuśtyka do kuchni. Julia mówi, żeby usiadła, ona 

zrobi to lepiej. Marta protestuje. Może nie chce się przyznać, że 

poczęstuje ją tylko daniem wykonanym z półfabrykatów. Twierdzi, że da 

radę, wszystko jest praktycznie gotowe. Wtedy Julia wstaje, odsuwa ją 

delikatnie, prawie siłą zmusza do tego, żeby usiadła. Potem pyta, gdzie 

są zapałki, czy woda jest posolona. Wrzuca sól do wody, chociaż Marta 

protestuje i mówi, żeby wrzucić dopiero wtedy, kiedy woda się ugotuje. 

Tamta jej nie słucha, ugotowałam w życiu tony makaronu, śmieje się, 

a Marta daje za wygraną i już tylko patrzy na zręczne palce kochanki, 

wrzuca spaghetti, kiedy z garnka dobiega bulgotanie. Potem następuje 

niezręczne osiem minut, kiedy makaron się gotuje. Marta wstaje, 

podchodzi do Julii i obejmuje ją od tyłu. W tym geście jest tyle miłości 

i tęsknoty, że Julia zastyga i odchyla głowę do tyłu. Ręce jej się trzęsą. 

Odwraca się i przyciska ciało do ciała Marty, ta uderza ją niechcący 

nogą odzianą w longetę, śmieją się obie, całe napięcie znika. Makaron 

jest gotowy. Julia odcedza go i wrzuca do podgrzanej patelni, mieszając 

specjalną łyżką, którą zostawiłam na wierzchu. Nagle łapie się za głowę. 

No tak, mówi, zapomniałam zupełnie o winie, przyniosłam czerwone, 

wytrawne, przecież tak lubiłyśmy obie, powiedz, gdzie korkociąg i daj 

jakieś kieliszki, albo nie, poczekaj, powiedz tylko, gdzie są, a ja dam.

Kieliszki się znajdują, zupełnie nieodpowiednie. Gorzej z korkociągiem, 

nie ma dobrego, zastanawiam się, czy zauważą w szufladzie scyzoryk 

z korkociągiem. Nie będzie łatwo otworzyć, bo trzeba siły, a jej ręce są 

takie delikatne. Może Marta otworzy tymi żylastymi dłońmi 

zakończonymi krótkimi, mocnymi palcami? Na pewno sobie poradzą 

i usiądą, śmiejąc się do siebie. Będą kładły spaghetti, które być może 

rozgotowały w ferworze walki, i popijały winem, ciesząc się sobą. Po 

kolacji przejdą z sernikiem i herbatą do salonu. Marta powie Julii, która 

na pewno zechce posprzątać i umyć naczynia, żeby dała spokój, 

porządek nie jest taki ważny, jeszcze zdążą wszystko umyć. Będą jadły 

sernik i każda z nich będzie bała się zacząć rozmowę na temat 

przyszłości. W końcu jednak zaczną rozmawiać, bo to przecież błąd, że 

się rozstały. Nie widziały się cztery miesiące, przez ten czas obie 

tęskniły za sobą jak wariatki. Jedna zabijała żal wyciskaniem ze swojego 

ciała kilometrów i potu, druga być może chodziła na spacery i do kina 

albo usiłowała prawomyślnie żyć, kto to wie. Na pewno skończą 

w łóżku, to zupełnie oczywiste. Ciekawe, jak robią to dwie kobiety, 

byłam bardzo podekscytowana, to na pewno piękne między nimi i takie 

delikatne. Ta Julia ze zdjęcia była delikatną istotą, nie wyobrażałam 

sobie jej spoconej, wykrzywionej i jęczącej, co innego Marta, tak, po 

niej można się było spodziewać gwałtowności i stanowczości. To chyba 

tak, że jedna odgrywa rolę kobiety, druga mężczyzny. Mężczyzną w tym 

związku musiała być Marta. Ją wyobrażałam sobie na górze, jak leży na 

tej delikatnej dziewczynie, odrzuca w bok longetę, żeby tamtej nie 

zranić, przypadkiem nie uderzyć. Potem zanurza twarz w kroczu tamtej. 

Na pewno są mistrzyniami lizania, masowania, dotykania, wszystkiego, 

co można zrobić językiem i rękoma, nosem, uchem i włosami. 

Wyobrażam sobie, że w decydującym momencie wyjmują wibrator 

i wkładają go sobie wzajemnie w wilgotne krocza. 

Obudziłam się dość gwałtownie, musiałam zasnąć przy oknie 

w fotelu, cała byłam wykrzywiona i obolała. Na zewnątrz było wciąż 

ciemno, okna Marty były ciemne. Nie wiedziałam, czy Julia wyszła, ale 

byłam prawie pewna, że została i teraz śpią obie przytulone do siebie. 

Spojrzałam na zegarek. Była trzecia w nocy. Poszłam do łazienki, 

umyłam zęby i przebrałam się w piżamę, a potem wsunęłam do łóżka,

zasypiając natychmiast. 

Śniła mi się przestrzeń, ogromna łąka, która sięgała aż do 

horyzontu. Nie było zielonej trawy, tylko szarosrebrzysta, ale nie był to 

śnieg, szadź czy mróz. Tak, jakby letnia trawa, zamiast zielona, była 

zupełnie srebrna. Nisko nad ziemią latały liczne owady, słyszałam je 

bzyczące, turkające, szeleszczące i piszczące w uszach, ale nie mogłam 

ich zobaczyć. Żadne nie było kolorowe, gdzieś pogubiły swoje barwy. 

Kiedy w końcu je dostrzegłam, szybko nauczyłam się wychwytywać je 

pośród źdźbeł trawy. Patrzyłam, jak niektóre spieszą się, przebierając 

odnóżami, inne szły wolno, rozglądając się na boki, albo dostojnie 

kroczyły, pchając kulki równie szare jak one same. Nie widziałam 

żadnego motyla, nic nie unosiło się nad łąką. Zastanawiałam się, czy 

motyle byłyby także szare, bo najwyraźniej w tym dziwnym świecie nie 

było kolorów. Nic dziwnego, pomyślałam, przecież te fruwające kwiaty 

nie mogą być bure ani nawet srebrne, muszą mienić się słonecznymi 

barwami, a nie świecić księżycowym blaskiem. Ja sama byłam ubrana 

w szary chałat, podobny do fartucha. Na nogach miałam płócienne szare 

buty, których normalnie nie posiadam. Spojrzałam na swoje ręce, ale nie 

były to te dłonie, które pamiętam. Nowe ręce miały długie palce i piękne 

paznokcie, starannie wypielęgnowane i pokryte białym lakierem. 

Podobały mi się i wcale się nie bałam, że coś złego stało się ze mną. 

Chałat nie podobał mi się do końca, ponieważ przypominał worek 

pokutny, brakowało mi tylko laski i przekonania, że wybieram się do 

Mekki. W tym śnie nic nie robiłam, tylko obserwowałam. Wiedziałam, 

że coś się ma zdarzyć, ale nie potrafiłam określić, co to miałoby być. Nie 

miałam pewności, że to coś złego, ale na pewno nie miało to być 

szczęśliwe zdarzenie. Wreszcie dostrzegłam na horyzoncie szarą chmurę 

pyłu. Trąba powietrzna była piękna, dostojna i rozsiewała czarne pyłki 

dokoła, jak szafarz, co szczodrą ręką sypie zboże. Pomyślałam, że może 

powinnam uciekać, ale nie zależało mi na uratowaniu siebie. Myśl, że 

nie mam niczego cennego, co chciałabym ocalić, ani jednej bliskiej 

osoby, którą chciałabym ochronić, spowodowała, że zaczęłam płakać 

i iść w stronę wirującej chmury pyłu. Zbudziłam się z oczami mokrymi 

od łez, płakałam przez sen naprawdę. Nie przestałam nawet, kiedy się 

obudziłam i wstałam do łazienki. Zobaczyłam swoją podstarzałą twarz,

która mogła być twarzą matki, którą już nigdy nie będę, i żony, którą już 

byłam, i szlochałam tak do południa, aż zadzwonił dzwonek telefonu. 

– Słucham – powiedziałam. 

– Pani Weroniko, to ja, Marta – zabrzmiało z drugiej strony. 

– O, witam panią. – Starłam łzy z oczu, tak jakby ona mogła mnie 

zobaczyć. 

– Chciałam podziękować pani za pomoc. To było bardzo miłe… 

– Nie ma żadnego problemu. – Uśmiechnęłam się. – Kolacja się 

udała? 

– O tak… – Zapewniła. – Bardzo mojej koleżance smakowało. 

I spaghetti, i ciasto. Naprawdę jestem pani bardzo wdzięczna. 

– Bardzo się cieszę, że mogłam pomóc. Naprawiłam toster, kiedy 

mogę podrzucić? 

– Przy okazji, nie chciałabym pani specjalnie fatygować… 

– Już pani pewnie wie, że nie mam daleko – powiedziałam miłym 

tonem. 

– Może w przyszłym tygodniu, kiedy wypada płatność… 

– Dobrze, może być w przyszłym – zgodziłam się. 

– I ja chciałam uprzedzić, że będę u pani mieszkała jeszcze dwa 

miesiące, a potem… 

– Ooo. – Uśmiechnęłam się do siebie, ale okazałam rozczarowanie. 

– Czy coś pani nie odpowiada? 

– Nie, nie – zaprzeczyła szybko. – Wręcz przeciwnie… Ale ja 

wynajęłam mieszkanie, bo potrzebowałam trochę oddechu, a teraz… 

Teraz wraca do własnego domu z Julią i będą żyły długo 

i szczęśliwie. 

– Tak? – zachęciłam ją. – Bo gdyby coś się zepsuło, to ja naprawię. 

Jeśli coś… finansowo… też możemy… 

– Nie, nic z tych rzeczy… Po prostu już nie muszę wynajmować 

mieszkania. Zostanę jeszcze dwa miesiące, chociaż nie wiem, czy będę 

mieszkała, ale będę płaciła według umowy… Uprzedzam, żeby pani 

mogła już zacząć kogoś szukać. 

– Dobrze, dziękuję bardzo za to, że mnie pani uprzedza 

– powiedziałam. – Na pewno nie zmieni pani zdania, bo jeśli dam 

ogłoszenie…

Z drugiej strony słuchawki rozległ się czyjś chichot. Niemal 

zobaczyłam, jak Julia obejmuje Martę i całuje ją w szyję, a ta opędza się 

od niej jak od uprzykrzonej muchy. 

– No to… – stwierdziła niezręcznie. Chichot przycichł. 

– Bardzo proszę – powiedziałam bez sensu. – Dziękuję 

i pozdrawiam. 

Byłam u niej tylko po pieniądze, jeszcze dwa razy. W mieszkaniu, 

o ile mogłam dojrzeć, nic się nie zmieniło. Nie mogłam wejść do 

sypialni, żeby zobaczyć, czy zdjęcie Julii stoi. Zachowanie Marty się nie 

zmieniło. Nie była ani bardziej radosna, ani smutna. Nie wyczuwałam 

także lęku czy niepewności. Nie biegała już, chociaż longeta została 

zdjęta z jej nogi, podobnie jak kule zniknęły z mieszkania. Już nie 

kupowała napojów energetycznych, a oddychające stroje do biegania 

leżały na półce, a nie w pojemniku na brudną bieliznę. Może zresztą 

lekarz zabronił jej na razie biegać, a ona stosowała się do zaleceń. 

Słowem, nie wiedziałam, co o tym myśleć. Wyniosła się równiutko, jak 

zapowiadała, po dwóch miesiącach. Zniknęła tak niespodziewanie, jak 

się pojawiła. Mieszkanie pozostało nienaruszone, jakby nikt tam nie 

mieszkał. Nie zapomniała niczego, nawet pościel powlokła moją, 

zamiast zostawić odsłoniętą kołdrę i poduszkę. Nie lubiłam jej, zatem mi 

jej nie brakowało, tak jak wcześniej Marcina. Chociaż czasem myślałam, 

gdzie jest, czy w tym domu, którego akt własności nosiła ze sobą, czy 

sama, ze starą rodziną, czy może jednak z Julią. 

• 

Carmen wprowadziła się zaraz po Marcie. Widać było, że 

mieszkanie nie przypadło jej specjalnie do gustu, ale czego mogła się 

spodziewać prawie w centrum Warszawy za taką cenę. Omiotła 

wzrokiem kąty i zapytała, czy może trochę upiększyć, po swojemu, a ja 

zapytałam, co to znaczy. 

– No nic złego. – Uśmiechnęła się. – Pracuję jako scenograf. Może 

sprowadzić tutaj jakieś fajne tkaniny na czas, kiedy będę mieszkała. 

Może nawet coś będzie mogło zostać… Jeśli tylko pani to zaakceptuje.

– Oczywiście. – Byłam zaciekawiona. 

Carmen była brunetką o oliwkowej skórze i ciemnych oczach 

z piękną oprawą. Miała długie, lśniące włosy, których nie wiązała ani 

w koński ogon, ani w kok, tylko pozwalała im spływać swobodnie na 

plecach. Im bardziej jej się przyglądałam, tym pewniejsza byłam, że 

w życiu nie widziałam tak pięknej dziewczyny. Poruszała się z gracją, 

miała niski, bardzo przyjemny głos i sprawiała wrażenie wesołej 

i lubiącej zabawę. Ubrana była w bardzo kolorową sukienkę. 

Pomyślałam, że to kolory z płaszcza Józefa, mimo że przecież nie byłam 

specjalnie religijna. 

– Jest pani scenografem w filmie czy w teatrze? – spytałam 

zaciekawiona. 

– W operze – odpowiedziała, pokazując w uśmiechu rząd 

lśniących, białych zębów. – Aktualnie w Teatrze Wielkim. Ale 

pracowałam w teatrach w Barcelonie, Madrycie, Frankfurcie 

i Neapolu… 

Miała ze sobą walizkę, którą wtaszczyła na górę, ignorując windę 

i moje uwagi, że szkoda kręgosłupa i rąk. 

– Patrząc na panią – stwierdziłam szczerze – powiedziałabym, że 

pani jest studentką. Tak pani młodo wygląda. 

– Mam trzydzieści lat – roześmiała się. – My, kobiety z Południa, 

bardzo długo młodo wyglądamy, ale potem… dość gwałtownie się 

starzejemy… 

– Pani jest z Południa? – Taka ciekawość wydawała mi się 

normalna. Carmen pewnie też, chętnie mówiła o swoim pochodzeniu, 

wplatając sporo szczegółów i rodzinnych historii. 

– Moja mama jest Hiszpanką, a ojciec był Polakiem. Poznali się 

w Polsce, gdzie mama studiowała śpiew operowy. Tylko że potem ojciec 

odszedł od mamy, a ona nie zdecydowała się na powrót do Hiszpanii. 

Wychowałam się tutaj, otoczona miłością mamy, chociaż ojca 

zabrakło… 

Taktownie nie pytam o nic więcej. To chyba odległe wspomnienia. 

Carmen uśmiechała się. Mówiła z odrobiną smutku, ale nie wydawało mi 

się, że czuje szczególną krzywdę. Taka dziewczyna, nawet opuszczona 

przez ojca, z matką, która nie zdecydowała się wrócić do domu, kto wie

dlaczego. Może miała nadzieję, że wiarołomny mąż któregoś dnia stanie 

w drzwiach i wyzna, że był młody i głupi. Taka dziewczyna nie żałuje 

niczego. Nie wini ojca, matki, dziadków i sióstr za swoje błędy 

i niepowodzenia. Nie czuje się obca. Przeciwnie, jest obywatelką świata. 

Jeździ z kraju do kraju, gdzie bez kompleksów rzuca kolorowe płótna na 

największe sceny świata, a dla przyjemności wielkich diw każe budować 

wspaniałe dekoracje. 

– Potrzebuję tego mieszkania na pół roku, może dziesięć miesięcy 

– powiedziała przy pierwszym spotkaniu. – Wystawiamy tu 

w Warszawie „Toscę”, a ja będę pracowała przy scenografii. Potem jadę 

do Paryża, do Teatru Chatelet. 

– Oczywiście. – Kiwnęłam głową. – Nie męczy pani taka częsta 

zmiana miejsca zamieszkania? 

– Przyzwyczaiłam się – stwierdziła tym razem bez uśmiechu. 

– Naprawdę mogę trochę tu pozmieniać? 

Zastanowiłam się. W zasadzie nie miałam nic przeciwko temu, ale 

nie chciałam, żeby robiła remont, a potem mi nie płaciła czynszu. 

– A ile by to kosztowało? – spytałam ostrożnie. 

– Nie, nie, nie… – Zamachała rękoma. – Pani nie będzie za to 

płaciła. Po prostu zostaje mnóstwo materiałów przy okazji mojej pracy, 

a ja chciałabym trochę ożywić te pomieszczenia. Zostawię wszystko. 

Jeśli pani się spodoba, to będzie pamiątka po mnie, jeśli nie, to pani 

może wyrzucić albo oddać komuś. 

– Umiem trochę szyć. – Uśmiechnęłam się. – Byłam kiedyś 

przedszkolanką i sporo szyłam. Gdybym mogła pomóc, to proszę dawać 

znaki. 

– Naprawdę? – spytała nie wiedzieć czemu rozradowana. 

– Kocham dzieci i sama kiedyś będę miała… Jak znajdę odpowiedniego 

kandydata… 

Chodziłam za nią z pokoju do pokoju, a ona oglądała i mówiła. 

Prawdę mówiąc, trajkotała jak katarynka. 

– Wie pani, moja mama była strasznie zgorzkniała. Ojciec zostawił 

ją, kiedy była ze mną w ciąży. Twierdził, że nie jestem jego córką czy 

coś takiego. 

– Ooo. – Tylko na tyle się zdobyłam, słysząc z ust dopiero co

poznanej dziewczyny tak intymne wyznanie. 

– Mamę to załamało – kontynuowała. – Poświęciła życie po to, 

żeby go przekonać, że się myli… 

– Ale nie przekonała… – mruknęłam pod nosem. Że też tacy faceci 

chodzą po ziemi, pomyślałam ze zdumieniem. 

– Nie przekonała. Ja myślę, że on po prostu nie chciał zakładać 

rodziny. To był powód. Nie biorę tego do siebie. No nic… – przerwała 

nagle. – Jak rozumiem, mogę się wprowadzać i urządzać. 

– Jak najbardziej – powiedziałam rozczarowana tym, że nie 

kontynuuje zwierzeń. W historii matki tej dziewczyny była fascynująca 

miłosna opowieść naznaczona tragedią. 

Wprowadziła się następnego dnia wieczorem. Czekałam na górze, 

tak się z nią umówiłam, że pomogę, a przynajmniej potowarzyszę przy 

przeprowadzce. Przyjechała dużym samochodem, dwie walizki 

wytaszczył jej starszy siwy człowiek, którego przedstawiła mi jako 

przyjaciela rodziny. Pomyślałam, że jednak jej matka ułożyła sobie życie 

z tym miłym człowiekiem, który patrzył na Carmen miękko i mówił do 

niej „kochanie”. Ona traktowała go jak kogoś bliskiego, jak ojca, którego 

nie miała, przyjaciela, którym na pewno był. 

– Sebastian, kochany – dyrygowała nim ze śmieszną powagą. – Ty 

już jedź, a ja poradzę sobie ze wszystkim. 

– Ja pomogę – uspokoiłam Sebastiana, który zerkał na mnie spod 

oka, nie wiedząc, czy poprosić mnie o to, żebym miała nad nią pieczę, 

czy wyperswadować jej mieszkanie w blokowisku i tanio wyglądającym 

mieszkanku, na które patrzyła zachwycona, jakby nie mieszkała w tych 

swoich Barcelonach czy Madrytach. 

– Chociaż zrobię ci zakupy. – W jego głosie zabrzmiała prośba. 

– Nie. – Objęła go serdecznie. – Wracaj do mamy, a ja bardzo 

chętnie wyjdę i znajdę jakiś sklep. Rozejrzę się przy okazji. 

Sebastian się zdenerwował. 

– Odradzam stanowczo – powiedziałam, zanim mężczyzna zdążył 

cokolwiek dodać. – To spokojne osiedle, ale jest późno. Czynny jest 

tylko nocny monopolowy, a to raczej nie jest miłe miejsce. Po co narażać 

się na zaczepki? 

– Właśnie, Carmenko. – Popatrzył na mnie z sympatią. – Ty się tu

urządź wstępnie, a ja pojadę do marketu. 

Zgodziła się. Nastąpiło ustalanie, co Sebastian ma kupić, a ja 

zaczęłam zbierać się do wyjścia. Chociaż bardzo chciałam zostać z tą 

kolorową, pełną życia dziewczyną, wiedziałam, że nie powinnam 

spędzać z nią wiele czasu, wypytując o szczegóły historii rodzinnej. 

Będę miała na to czas, kiedy zacznie „urządzać” mieszkanie. Wtedy 

poznam jej historię. Dosłyszałam jeszcze, że moja nowa lokatorka jest 

wegetarianką. Chyba nawet czymś więcej, bo odmówiła stanowczo, 

kiedy Sebastian proponował jej łososia. 

– To takie samo mięso jak zwierzęcia – stwierdziła stanowczo. 

– Przecież wiesz, że nie jem ryb ani jaj. 

– Oczywiście – pokornie stwierdził mężczyzna. – Jak uważasz, ja 

tylko nie mogę się do tego przyzwyczaić. 

– Chciałam się pożegnać, jeśli już nie jestem potrzebna… 

– Weszłam na chwilę do pokoju. – Ma pani numer telefonu do mnie, 

w razie pytań proszę śmiało dzwonić. 

– Dziękuję pani – powiedziała trochę nieuważnie. – Do widzenia. 

Kiedy wychodziłam, słyszałam, jak przekonuje Sebastiana, że od 

kilku lat już nie je mięsa ani ryb, za to mnóstwo sera, mleka i tofu. 

Ostatnio robiła badania, przecież mówiła matce, tłumaczyła, że nie ma 

anemii, naprawdę nie ma się o co martwić. Wyszłam, kiedy twierdziła, 

że jadanie mięsa to rodzaj kanibalizmu, poza tym nie jest to zdrowe, przy 

ilości chemii, jaką jest nafaszerowane. Pewnie miała rację, ale jedzenie 

wieprzowiny czy kurczaków w Polsce to nie tylko troska o witaminy czy 

żelazo. To kult siły i swoiście pojętej „męskości”. Żaden prawdziwy 

mężczyzna nie pozbawi się dobrowolnie kotleta schabowego czy 

boczku. Co najwyżej zje pierogi w piątek i to też dla świętego spokoju. 

Ruskie najlepiej albo z truskawkami latem. Mój Sławek nie był 

wyjątkiem. Nigdy nie przyszło nam do głowy żyć bez mięsa, chociaż nie 

byliśmy jacyś szczególnie mięsożerni. Przepadaliśmy za rybami 

i jadaliśmy je w każdy piątek, nie z powodów religijnych, ale dlatego, że 

nam smakowały. Za to Sławek nie znosił pierogów i naleśników, ani na 

słodko, ani ostro. Tyle razy próbowałam zrobić naleśniki faszerowane 

mięsem czy sałatką z kurczaka, ale uzyskiwałam tylko tyle, że zjadał 

jeden z miną „nie chcę cię urazić, ale wiesz, że tego nie lubię”.

Myślałam o Carmen wieczorem przed zaśnięciem. Na pewno stać 

ją było na porządne mieszkanie, dlaczego wybrała moją dziuplę? Kiedy 

zadzwoni? Czy ja mogłabym zadzwonić pierwsza pod pretekstem, że 

chcę zobaczyć nowe firanki czy kapę? Ale nie miałam pojęcia, kiedy 

mogę wykonać taki telefon. Przecież nie mówiła, w jakim tempie 

zamierza dekorować mieszkanie. Może w ogóle nic nie zrobić i cóż będę 

mogła na to poradzić. 

Tymczasem śledziłam w gazetach jej poczynania. O niej wzmianki 

były niewielkie, tylko imię i nazwisko, z komentarzem, że za scenografię 

opery odpowiedzialna jest nowa scenograf rodem z Polski, ale 

pochodzenia hiszpańskiego. Poza tym raczej informacje o reżyserze 

i odtwórcy roli Cavaradossiego, wielkim tenorze polskim Julianie 

Borzobohatym. Słyszałam o tym ekscentryku niejedno. Miał kiedyś 

szansę podbić światowe sceny, ale za bardzo interesował się 

chórzystkami i partnerkami scenicznymi. Kilka razy zawalił swoje 

występy przez alkohol, w tym wielką szansę w mediolańskiej La Scali. 

Pisano, że nie wytrzymał presji. Kiedy zadzwoniono do niego, że 

odtwórca Cavaradossiego, wielki Placido Domingo, jest chory i trzeba 

przyjechać natychmiast i zająć jego miejsce na kilka przedstawień, Julian 

i jego agent szaleli z radości. Taka szansa trafia się jedna na milion. 

Partię wokalną miał przygotowaną, pozostawało tylko wsiąść w samolot, 

przyjechać i zaśpiewać. Była ciężka zima, odwoływano wszystkie loty. 

Poleciał tylko samolot do Mediolanu, a na jego pokładzie najlepszy 

polski tenor. Włosi uczyli się nazwiska Juliana, tak trudnego do 

wymówienia, jak wyobrażenie o kraju, z którego przyjechał. W dodatku 

śpiewak był mniej więcej takiej postury jak Placido i niewiele trzeba 

było robić z kostiumami. Dwie godziny przed występem Julian zgłosił 

się do charakteryzacji i ubrania. Potem miał przyjść jeszcze na próbę, ale 

daremnie czekano na tenora. Rozczarowana publiczność rzucała 

pomidorami w kierunku sceny. Swoją drogą, zastanawiałam się, czy ci 

Włosi na wszelki wypadek noszą ze sobą pomidory, żeby nimi rzucać, 

niczym koktajlami Mołotowa, w czasie nieudanego przedstawienia? 

A może to była tylko przenośnia, jaką posłużył się autor artykułu, który 

właśnie czytałam? Dość, że Julian Borzobohaty odnalazł się 

w hotelowym barze, gdzie pijany w sztok dowodził w języku Petrarki, że

ma gdzieś publiczność oraz dyrekcję teatru. Setki pięknie ubranych 

kobiet i odzianych w najlepsze garnitury mężczyzn udało się do kas 

z protestami i żądaniem nie tylko zwrotu pieniędzy za bilety, ale też 

rekompensaty strat moralnych. Nie wiadomo było, jak źle skończyłby się 

ten wieczór, gdyby nie Placido, który przybył z odsieczą i zaśpiewał 

mimo osłabienia jak potrafił najlepiej, czyli powalająco. Nie tylko 

uratował wieczór i karierę dyrektora, ale także spowodował, że niejaki 

Julian Borzobohaty stał się jedynie turystą, który chciał zobaczyć La 

Scalę od kulis. Przez kilka minut był wielką nadzieją, zagadką i szansą, 

ale to Placido został bohaterem wieczoru, opery i samego teatru. To on 

kłaniał się publiczności, podczas gdy Julian ze wstydem kładł się 

w ubraniu do pięknego łóżka, budząc rano z kacem i pościelą umazaną 

przez niezmytą charakteryzację. 

Włosi mogą wiele wybaczyć, ale nie lekceważenie publiczności. 

Wszystko, co mogli zrobić dla Juliana, to wydać mu wilczy bilet 

i zapomnieć o nim. Tenor już po fakcie udzielił tylko jednego wywiadu, 

w którym mówił o straconej szansie, ale dowodził, że tego wieczoru 

dowiedział się o czymś bardzo istotnym, co zmieniło pośrednio jego 

życie i spowodowało, że nawet występ w La Scali nie był ważny. Czego 

dowiedział się Julian, ten alkoholik i niepoprawny kobieciarz? 

Pozostanie to tajemnicą. 

Zadzwoniłam sama do Carmen. Bałam się, że mnie zlekceważy 

albo zwyczajnie ograniczy nasze kontakty do spotkań w celu płacenia 

czynszu, ale ona ucieszyła się i zapytała nieśmiało, czy nie zechciałabym 

następnego dnia przyjść na kolację. Ona bardzo chciała z kimś 

porozmawiać, z kimś życzliwym i neutralnym. Tak właśnie się wyraziła, 

neutralnym. Czyli chciała porozmawiać ze mną o czymś, o czym nie 

mogła ze swoją matką ani tym przemiłym Sebastianem. Nawet on nie 

wydawał się wystarczająco „neutralny”. Powiedziałam, że bardzo 

chętnie i zapytałam, co przywieźć. Ona na to, że nic, tylko siebie. Dawno 

tak nikt do mnie nie mówił, żebym nic nie przywoziła, tylko siebie. 

Pomyślałam, że kupię kawałek ciasta, w końcu nie wypada przyjść 

z pustymi rękoma. Kupiłam kawałek makowca na cieście drożdżowym. 

Nie wiedziałam, co ona lubi, ale doszłam do wniosku, że woli pewnie 

polskie ciasto niż jakieś bezy czy babeczki. Wprawdzie w makowcu były

jajka, a ona ich nie jadała, ale miałam nadzieję, że mówi o jajach 

ugotowanych w całości, ewentualnie usmażonych, a nie tych, co 

stanowią składnik deseru. 

– Proszę bardzo, pani Weroniko – powiedziała, kiedy stanęłam 

następnego dnia o umówionej godzinie pod drzwiami. – O, jak miło 

– dodała, biorąc makowiec. – Skąd pani wiedziała, że przepadam? 

– Nie wiedziałam – stwierdziłam zgodnie z prawdą. – Ale 

przypuszczam, że lubi pani polskie ciasta… 

– Uwielbiam – potwierdziła, wpuszczając mnie do środka. 

– Zwłaszcza makowiec i szarlotkę. Ale taką z tartej szarej renety z pianą 

z białek. Normalnie jajek nie jadam, ale w takiej sytuacji… Jestem 

hipokrytką, wiem – zaśmiała się i nie przestawała trajkotać. – Moja 

babcia taką szarlotkę robiła. W Hiszpanii… nauczyła się specjalnie dla 

mnie. 

Zachmurzyła się trochę, ale zaraz machnęła ręką, jakby odganiała 

zły nastrój, i zachęciła mnie gestem, żebym weszła do kuchni. Tam 

zastałam stół pięknie nakryty obrusem w żywych kolorach i purpurowe 

serwetki. Na tym tle naczynia mojej babci wyglądały klasycznie, 

staroświecko i całkiem elegancko. Usiadłam na krześle, obleczonym 

w pokrowiec równie kolorowy jak obrus. Mimo, że desenie były 

całkowicie inne materiały idealnie komponowały się ze sobą 

kolorystycznie. Przejechałam dłonią po obrusie. 

– Ależ to piękne – powiedziałam. – To pani sama robiła? 

– To nic takiego. – Uśmiechnęła się. – Zwykły prostokąt. Tkanina 

została z tej, co była przeznaczona na obicia kanapy. Sama uszyłam… 

A pokrowce na krzesła zrobiła moja krawcowa z teatru. 

Przecedzała makaron, a potem włożyła na patelnię, gdzie czekał 

dziwnie wyglądający sos. 

– Nie mają do pani pretensji, kiedy szyją inne rzeczy niż 

przeznaczone dla teatru? 

– Szczerze mówiąc, nie wiedzą, co się przyda. Takie pokrowce są 

elementem scenografii. Tylko ze srebrnej tkaniny. Pani Zofia uszyła ich 

dwanaście, a potem jeszcze cztery na te krzesła. Mam nadzieję, że nie 

ma pani nic przeciwko. Trochę tu było smutno. 

– Nie mam – zapewniłam ją, obserwując, jak ta młodziutka

dziewczyna sprawnie porusza się w kuchni. – Rzeczywiście było tu 

trochę ponuro, ale mieszkała tu moja babcia i jak to starsza osoba… 

Potem mieszkałam tu z mężem… 

– Naprawdę? – zainteresowała się. 

– Tak – potwierdziłam. – Zmieniliśmy tu wszystko, ale potem, 

kiedy przeprowadziliśmy się do siebie, niedaleko zresztą, to mieszkanie 

znów było takie jak za czasów, kiedy żyli dziadkowie. 

– Rozumiem. – Trzymała w ręku moją największą patelnię, 

odkrytą, z której dochodził oszałamiający zapach grzybów. – Mogę? 

– Cóż to jest za cudo? – spytałam, zaglądając ciekawie pod 

pokrywkę. 

– Tagliatelle z krewetkami i grzybami. – W jej głosie 

pobrzmiewała nutka dumy. 

– Prawdę mówiąc, nie jadłam nigdy makaronu innego niż spaghetti 

i sosu niepomidorowego… 

– Ja wolę biały sos, jeśli mam być szczera. Pomidory są zbyt 

kwaśne jak dla mnie. 

– Bardzo pięknie wygląda – pochwaliłam, kiedy odkryła pokrywkę 

patelni, a w nozdrza buchnął mi smakowity zapach. – Tak, poproszę 

parmezanu. 

Starła mi nad talerzem kawałek prawdziwego sera, a nie 

– sproszkowanego z marketu, co mnie zdziwiło i wzruszyło. Nalała 

czerwonego wina do wysokich kieliszków, które musiała kupić, bo 

dziadkowie mieli tylko toporne kielonki na wino z porzeczek od kuzyna 

Staśka i małe szklane stakanki do likierów i wódek. 

– Nie znam też prawdziwego parmezanu – przyznałam się. 

– Kupowałam tylko takie sproszkowane coś z supermarketu. 

– Wiem, widziałam – przytaknęła z lekkim obrzydzeniem. – We 

Włoszech mówią, że to starte paznokcie czarownicy. 

Roześmiałam się. 

– To jest przepyszne, Carmen – powiedziałam szczerze. – Jest pani 

mistrzynią włoskich dań. 

– Bardzo lubię gotować. – Znów się uśmiechnęła. – Najbardziej 

kuchnię włoską. Hiszpańską… lubię trochę mniej. Może dlatego, że 

babcia gotuje jak anioł. Jej paella to kultowe danie wśród rodziny

i znajomych, ja nigdy takiej nie zrobię. Zwłaszcza w Polsce. 

– Czemu nie? 

– Choćby dlatego – tłumaczyła – że tu krewetki są mrożone, 

a u nas kupujemy świeże na targu. No i nie ma odpowiedniego gatunku 

ryżu… 

– A to musi być specjalny? – zdziwiłam się. 

– A pewnie. – Pokiwała głową, popijając wino. – Paella przypala 

się odrobinę, jakby przywierała do patelni. Tak musi być i to jest bardzo 

trudne do zrobienia. 

– I do tego potrzebny jest specjalny ryż, tak? – upewniłam się. 

– I rodzaj kurczaka. To powinna być w zasadzie kura albo kogut, 

a nie brojler, ale to najmniejszy problem. A wie pani, byłam kiedyś 

w Polsce w takiej hiszpańskiej restauracji, nie istnieje już zresztą… 

Zamówiliśmy ze znajomymi paellę i podali. Była zupełnie dobra. Nie 

taka jak babci, ale naprawdę bardzo… zbliżona. I siedział tam jeden 

burak, a jak dostał porcję, to odesłał do kuchni, bo była „przypalona”… 

Zaczęłam się śmiać. 

– I co kucharz na to? – spytałam. 

– Przynieśli mu nową, oczywiście „nieprzypaloną”. Ale jestem 

przekonana, że kucharz napluł mu do talerza… Szkoda, że już nie ma tej 

restauracji… Mieściła się przy Pięknej. 

– Casa Valdemar? – spytałam nieco schrypniętym głosem. 

Znów ją zobaczyłam, jak rzuca Sławkowi ukradkowe spojrzenia. 

Przełknęłam ostatni kęs tagliatelli. 

– Jak idzie praca nad scenografią? – zmieniłam temat. Nie 

chciałam wspomnień o Waldku i jego domu. 

– W zasadzie dobrze. – Zgrabnie nawijała wstążki na widelec 

i popijała winem. – Oczywiście na początku musiałam pokonać niechęć 

zespołu, który nie jest specjalnie przekonany do mojego stylu pracy. Ale 

teraz już jest dobrze. Grunt, że reżyser zaakceptował moje pomysły… 

Chętnie przyjęłam dokładkę. Już dawno nie jadłam czegoś równie 

smacznego, w dodatku zrobionego specjalnie dla mnie i podanego tak 

pięknie. 

– Napije się pani kawy czy herbaty? – spytała. 

– Herbaty – powiedziałam. – Na kawę trochę chyba za późno.

– Kawa ma mniej kofeiny, jeśli chodzi o to, ale oczywiście, 

zaparzę herbaty. Może napijemy się w dużym pokoju i tam zjemy też 

ciasto? 

Przeniosłyśmy się do salonu, którego jeszcze nie zdążyła zmienić 

albo nie miała jeszcze pomysłu. Usiadłam na tapczanie obitym w burą 

tkaninę, pamiętającym czasy wczesnego Gierka. Przyniosła herbatę 

w serwisie babci, którego kiedyś nie lubiłam, ale do tej dziewczyny 

bardzo pasował. Dopiero przy niej dostrzegłam urodę białych filiżanek 

z delikatnym złotym paseczkiem na szczycie. Do tego wyciągnęła 

zapomniane przeze mnie talerzyki z cienkiego szkła, na których 

makowiec prezentował się jak z najlepszej cukierni. Nowe były tylko 

piękne serwetki, które stanowiły jawny kontrast z burym i smutnym 

pokojem. 

– A jaki ma pani styl pracy? – spytałam. 

– Proszę mówić mi po imieniu. – Uśmiechnęła się. – Czuję się jak 

dziewczynka przy pani. 

Motyl zatrzepotał mi w okolicy serca, a potem uciszył się nagle. 

– Szczerze mówiąc, potrzebuję z kimś rozmawiać o mojej 

scenografii, pomysłach… Zwykle mówiłam do mamy, ale teraz jest z nią 

Sebastian i mimo wszystko nie chcę przeszkadzać. Teraz, kiedy… 

Umilkła. 

– Jestem bardzo samotną osobą – zdobyłam się na szczerość. 

– A przy tobie potrafię się śmiać. Bardzo chętnie spełnię rolę osoby 

słuchającej. Jeśli jednak wybierzesz jakąś przyjaciółkę do zwierzeń, nie 

będę miała nic przeciwko… 

– W Hiszpanii mam przyjaciół i Inez zwykle bierze na siebie rolę 

słuchacza. Czasem wścieka się na mnie, bo dzwonię w środku nocy, 

żeby włączyła kompa i obejrzała jakieś zdjęcia. Ciągnę ją do teatru… 

Dokończyłam makowiec i łopatką nałożyłam sobie jeszcze 

kawałek. Ona zrobiła to samo. 

– Mnie też możesz wyciągnąć do teatru. – Uśmiechnęłam się. 

– W Teatrze Wielkim byłam ostatni raz w pierwszy dzień świąt dziesięć 

lat temu na „Dziadku do orzechów”. Piękne przedstawienie… 

– No to załatwione. – Ucieszyła się jak nie wiem co. – Na początek 

„Latający Holender” w sobotę.

– Ooo… – zaczęłam się śmiać – szybko działasz. A nie idziesz 

z jakimś chłopakiem? 

– No nie – spochmurniała. – Rozstałam się z kimś niedawno. 

Prawdę mówiąc, dlatego wróciłam do Polski, żeby zapomnieć i mieć 

pewność, że nie dam się nabrać na piękne słówka. 

Zebrała talerzyki i filiżanki i zrobiła miejsce na komputer. 

– Zaraz pani coś pokażę. – Sprawnie otwierała podobne grubością 

do zeszytu „a cztery” cudo i jeździła palcem po ekranie. – Pracuję w ten 

sposób, że jestem przy próbach, nagrywam śpiewaków, na bieżąco 

omawiam z reżyserem elementy scenografii. Można powiedzieć, że 

tworzę dla tego konkretnego miejsca i przedstawienia, dopasowując się 

do nastroju, charakteru śpiewaków. 

Ekran komputera zaświecił. Zobaczyłam pustą scenę teatru, a na 

niej śpiewaka i śpiewaczkę ubranych w zwyczajne, cywilne ubrania. 

– Jeszcze nie ma magii. – Znów się roześmiała. – Zna pani 

„Toscę”? 

– Z grubsza – odparłam zgodnie z prawdą. 

– To całe szczęście, bo nie miałabym co opowiadać. No więc tak… 

Słuchałam, jak mówi z pasją, i to przypominało mi, jak kiedyś 

bardzo kochałam swoją pracę. Mogłam godzinami opowiadać o tym, 

jakie cyferki i literki zrobiłam, z czego, w jakich kolorach i jak 

zamierzam za ich pomocą uczyć dzieci czytać i liczyć. Zamęczałam 

Sławka ideą wykonania kolorowej modeliny, a on godzinami mieszał 

gips i tarte wiórki kolorowych ołówków, dziwiąc się, że jestem taka 

pomysłowa. 

Spojrzałam na nią. W żadnym razie nie byłyśmy do siebie 

podobne, a jednak w jakiś dziwny sposób czułam z tą dziewczyną więź. 

Może dlatego, że była taka bezpośrednia, wesoła i pełna pasji. A może 

poruszyło mnie to, że znalazła sposób na to, żebym znów czuła się 

potrzebna, choćby w charakterze słuchacza. No i naturalnie natychmiast 

wzięłam ją za potencjalną córkę. 

– Zacznij od początku, jakbym nic nie rozumiała ani nie wiedziała 

– zachęciłam ją. – I pamiętaj, że musisz mi tłumaczyć także specyfikę 

wykonywania tych dekoracji, bo ja przecież zupełnie się na tym nie 

znam…

– Świetnie! – Ucieszyła się i zamachała rękoma, jakby chciała 

odegnać mgłę, a potem gwałtownie pochyliła się nad komputerem, 

ustawiając ekran tak, żebym widziała jak najbardziej wyostrzony obraz. 

– Najpierw widz ogląda wnętrze kościoła Świętego Andrzeja della 

Valle – zaczęła bardzo przejęta – do którego ucieka więzień Cesare 

Angelotti. Jego siostra, markiza Attavanti, zostawia tam przebranie 

i klucz, żeby Cesare mógł się przebrać. Tę dekorację buduję bardzo 

surowo, ze specjalnego materiału, to rodzaj styropianu. W kolorze 

starego kamienia, tak sobie wyobrażam ten kościół. Będą oczywiście 

ołtarz i krzyż, wszystko drewniane, proszę zobaczyć… 

Palec przesuwał obraz na ekranie. Zobaczyłam narysowany krzyż 

z drewna, pomalowany na jasny orzech, i piękny surowy ołtarz przykryty 

białym obrusem. Na ołtarzu dwa piękne lichtarze w kolorze starego 

złota. 

– Piękne – powiedziałam szczerze. – A będzie coś więcej w tym 

kościele? Tabernakulum, nawy boczne? 

– Tak, oczywiście. – Pokazała mi kolejne zdjęcia. – Nad ołtarzem 

obraz świętego Andrzeja. Ten Jusepe de Ribera z 1616 roku. Co pani 

o tym sądzi? 

– No. – Jestem zachwycona dostojnością świętego, bijącą z obrazu. 

– Zastanawiam się, czy taki obraz pasuje nad ołtarz. Zwykle umieszcza 

się wizerunek Chrystusa albo Świętej Rodziny, ewentualnie 

Wniebowstąpienia, Matki Boskiej… 

– Tak, ale to przecież nie jest prawdziwy kościół, tylko opera – 

prostuje. – Mogłam oczywiście skopiować wiernie wnętrze kościoła 

Świętego Andrzeja na Zatybrzu, tego samego, w którym dzieje się akcja 

„Toski”, ale to by było za proste. La Scala zawsze tak robi, a ja lubię być 

oryginalna. 

– Ten święty Andrzej nie jest zbyt popularny… – stwierdziłam. 

– Ależ skąd – zaprzeczyła gorąco. – To jeden z apostołów. 

Najpierw był uczniem Jana Chrzciciela, ale kiedy Jan pokazał mu 

Chrystusa, Andrzej opuścił go i poszedł za Mesjaszem. Co więcej, to on 

przyprowadził do Chrystusa swojego brata, którym był święty Piotr. Tak, 

tak… – kiwała głową, widząc moje zdumienie. 

– Nie wiedziałam, chyba dlatego, że nie jestem specjalnie religijna

– powiedziałam ze zdumieniem. 

– Ja też nie – szelmowsko mruży oczy. – Ale o świętym Andrzeju 

wiem wszystko. Między innymi to, że jest patronem wielu krajów: 

Szkocji, Hiszpanii, Niderlandów, Neapolu, księstwa Burgundii, 

Luksemburga… Nawet Rosji. Przyznawano tam odznaczenie świętego 

Andrzeja, najwyższe cywilne odznaczenie rosyjskie. 

– Też tego nie wiedziałam – przyznałam się. – O tym jest mowa 

w operze? 

– Nie. – Pokręciła głową, szukając czegoś w komputerze. – Widz 

nie będzie wiedział nic poza tym, że akcja toczy się w tym, a nie innym 

kościele. O, tu mam plany całych dekoracji. Proszę spojrzeć. 

Pokazała precyzyjnie wykonane wnętrze kościoła, z nawami 

bocznymi i ławkami. Wnętrze wykonane z niezwykłą dbałością 

o szczegóły. Ławki były zrobione tak, że widać ich „starość”. Na każdej 

ze ścian freski, na oknach witraże. Nawet kunsztowne konfesjonały. 

Zastanawiałam się, ile będzie kosztowała taka scenografia. Z boku, 

w jednej z naw, zobaczyłam niedokończony fresk. 

– Tu nie masz jeszcze pomysłu? – próbowałam zgadnąć. 

– Nie, nie… – Jej ręce tańczyły, kiedy przekłada język libretta na 

dekoracje. – To fresk, który Cavaradossi maluje dla kościoła. Ma 

przedstawiać Marię Magdalenę. Według mnie nie może być skończony. 

– Czy to prawda, że Julian Borzobohaty będzie śpiewał tę słynną 

partię? – pytam. 

Zmarszczyła czoło i spochmurniała. 

– Nie lubię go. – Pokręciła głową. – Także z powodów 

osobistych… moim zdaniem to wielkie ryzyko zatrudniać tak 

niepewnego śpiewaka… 

– Nie wiedziałaś o tym? – zdziwiłam się. 

– Szczerze mówiąc, nie… Gdybym wiedziała, nie zgodziłabym się 

tu przyjechać… Chociaż w zasadzie nie wtrącam się do obsady, bo 

jestem jedynie scenografem… No, ale nic to… Na szczęście jest 

zastępca, który tylko czeka na swoją szansę, gdyby… 

Rozumiem, że zastępca dostanie rolę, jeśli Julian Borzobohaty 

upije się na premierę albo w inny sposób zechce ujawnić swoje 

najgorsze cechy.

– Mario Cavaradossi maluje… – Carmen wróciła gładko od 

odtwórcy głównej roli do przedstawianej przez nią dekoracji – …kiedy 

zjawia się Angelotti. Mario postanawia mu pomóc i ukryć go w swoim 

domu. Bo są przyjaciółmi. Kiedy już kończy to śpiewać, na scenę 

wchodzi Tosca, słynna śpiewaczka. Wtedy zapłoną wszystkie lampy 

w kościele i na scenie zrobi się jasno jak w dzień. Tak wymyśliłam. 

– To ma symbolizować miłość tych dwojga? 

– Tak, dokładnie – cieszy się. – Poza tym wtedy ze szczytów naw 

bocznych spłyną tkaniny, rodzaj arrasów, złote i srebrne. Ma to 

wyglądać, jakby brali ślub. Oni są kochankami i widzowie oczekują, że 

się pobiorą. Przynajmniej tak chciałabym zilustrować tę scenę. Tyle że 

Cavaradossi ma na głowie Cesare, a Floria Tosca mu nieco przeszkadza 

w tej chwili, więc mówi, że zobaczą się wieczorem. Jest przy tym 

zdenerwowany i trochę siłą rzeczy chłodny, więc Floria myśli, że ten ma 

kochankę i jest nieco… 

– Rozczarowana – dopowiadam. 

– No właśnie – zgadza się. – Więc arrasy chowają się, a światła 

gasną z chwilą, kiedy ona wychodzi… Dobry pomysł? 

– Bardzo dobry – potwierdzam. – A gdzie przenosi się potem 

akcja? 

– Cały czas jesteśmy w kościele. Bo Cavaradossi wychodzi 

z Cesare, ale w kościele zaczyna się nabożeństwo dziękczynne. Znów 

zapalam światła, ale mniej intensywnie. Wnętrze wypełnia się purpurą. 

Czerwone tkaniny opadają od ołtarza w dół, światła rysują na nich 

symbole zwycięstwa, lwy i orły. Będzie bardzo piękny efekt. Bo to ma 

być msza w podzięce za wygraną w bitwie pod Marengo. 

Wirtualny efekt jest spektakularny. Na ekranie komputera złote lwy 

i orły tańczą na purpurze, podziwiane przez widzów w kościele. Scena 

robi oszałamiające wrażenie. Jestem pełna podziwu dla tej dziewczyny 

i jej fantastycznych pomysłów. 

– Może jednak zrobię jeszcze herbaty? – przerywa sama sobie. 

– Tak. – Wyrywa mnie z podziwu, zamyślenia i wyobrażania sobie, 

że jestem obserwatorem miłości i tragedii Florii i Maria… – Może 

rzeczywiście… 

Poszła do kuchni, a ja wodziłam wzrokiem od ekranu komputera,

gdzie mieniły się kolorowe tkaniny i złote lwy, do ścian mieszkania, 

które wyglądały odrażająco, jak dekoracja ubogiej wiejskiej chaty albo 

domku biedaków. 

Kiedy wróciła z herbatą i talerzykiem z delicjami, zapytała, czy nie 

zniechęciłam się jej gadaniną, bo ona przecież nie chciałaby mnie 

zamęczyć. Ponownie powiedziałam, że nie mam na co dzień co robić 

i chętnie pozwolę się męczyć. Usiadła zadowolona, nalała herbaty 

najpierw mnie, potem sobie, i kontynuowała opowiadanie. 

– A teraz do kościoła wkracza baron Scarpia. To jest czarny 

charakter, prefekt policji rzymskiej, taki Javert, jeśli pani wie, o kogo 

chodzi. Skądś się dowiedział, że Attavanti ukrył się w kościele. Zaczyna 

przeszukiwać budynek, a wtedy światła gasną i tkaniny jadą w górę, tak 

jakby coś mu utrudniało znalezienie jakiegokolwiek dowodu. Kościół 

znów jest surowy i ciemny. Oświetlony jest jedynie fresk Marii 

Magdaleny. Pod nim Scarpia znajduje wachlarz z herbem Attavanti. 

Wstała i z szuflady w sekretarzyku babci wyjęła przecudnej urody 

wachlarz. Aż mi dech zaparło z zachwytu. Listewki wykonano 

z cieniutkiego drewna, na które naklejono kawałek jedwabiu, a na nim 

narysowano lilię i lwa w złotej koronie na tle gór oświetlonych 

zachodzącym słońcem. Całość była tak kunsztowna, że nadawała się do 

muzeum, a nie na scenę, gdzie miała leżeć na podłodze. 

– Dwa dni go robiłam. – Uśmiechnęła się. – Na wzór… Będzie 

zrobionych kilka takich, bo te wachlarze się niszczą. Chociaż nie będzie 

za bardzo widoczny z widowni, ale musi być perfekcyjnie. 

Machała wachlarzem, zasłaniając twarz jak gejsze z filmów. 

– Przepiękny – powiedziałam szczerze. – Szkoda, że nie będzie 

widoczny. Warto byłoby, żeby każdy widz miał szansę obejrzeć 

dokładnie takie arcydzieło. Naprawdę nie można jakoś bardziej go 

wyeksponować? 

– Niestety. – Znów się roześmiała i zamachała wachlarzem. – Ale 

taki los wielu dekoracji. Robi się cuda, a potem one stoją z boku albo 

w cieniu na drugim planie i poza aktorami czy osobami, które zajmują 

się tym na co dzień, nikt nie ma szans na to, aby dostrzec szczegóły. 

– To po co w takim razie…? 

– Musi być pięknie… – Schowała wachlarz do szuflady. – Baron

pokazuje ten wachlarz Tosce – kontynuowała. – Ona bierze go do ręki 

i znów zapalają się światła i pokazują biało-złote tkaniny. Z początku nie 

rozumie, o co temu gadowi chodzi, ale ten wyjaśnia jej, że siostra 

Angelottiego spotyka się z Cavaradossim. A ta hrabina jest bardzo 

piękną kobietą, więc Floria ma się o co martwić. Oczywiście to 

kłamstwo. Scarpia chce skłócić Toscę z kochankiem, bo sam jej pożąda. 

Przy okazji chce złapać zbiega, bo jest przekonany, że Tosca wie, gdzie 

się ukrył. Światła gasną, a tkaniny robią się zjadliwie zielone, bo Tosca 

jest bardzo zazdrosna. Wybiega z kościoła, żeby pójść do domu do 

Cavaradossiego i wyjaśnić sprawę. 

– Zazdrość, ten zielonooki potwór. – Chyba udało mi się trafić za 

Carmen. 

– Nie za sztampowo? – zmartwiła się nagle. 

– Według mnie nie. – Zerkam na zegarek. Pokazuje dwudziestą 

trzecią. – Carmen, na dzisiaj dosyć, trzeba iść do łóżka. 

– Jasne. – Wstała, żeby odprowadzić mnie do drzwi. – Przyjdę po 

panią w sobotę około szesnastej. Będziemy tam wcześniej, bo muszę 

jeszcze coś załatwić na miejscu przed spektaklem, dobrze? Chyba że 

woli pani przyjechać sama na dziewiętnastą? 

Oczywiście, że wolałabym pojechać z nią i wyobrażać sobie, co też 

załatwia i z kim. Czego dotyczą jej sprawy, czy na pewno tylko samej 

scenografii? 

– Skoro tak, to jesteśmy umówione – ucieszyła się. 

Kiwnęłam głową. Tej nocy śniły mi się kolory. Pewnie to miało 

związek z opowieściami Carmen i nowym wystrojem kuchni. Nie 

pamiętam, kiedy widziałam tyle kolorów naraz. Purpurowe i niebieskie 

plamy biegały mi w głowie, potem atakowały kolorowe zwierzęta. Co 

ciekawe, fioletowe słonie i żyrafy były malutkie jak figurki, które kupuje 

się dzieciom, a owady przeciwnie – wielkie. Widziałam je ze wszystkimi 

szczegółami, jak łypały na mnie oczami podzielonymi na małe ekraniki, 

w których odbijała się moja postać w dziwnych szatach i z nienaturalnie 

wielką głową. Najpiękniejsza była modliszka. Cała czerwona, jakby 

nurzała się we krwi samca, któremu odgryzła właśnie głowę. Kręciła 

własną z zadowoleniem i rozciągała usta w uśmiechu. Bałam się, że coś 

powie, albo gorzej, że mnie zaatakuje. Stałam jak wbita w ziemię, bałam

się ruszyć, nawet oddychałam płytko i wolno, żeby jej nie sprowokować. 

Patrzyłam, jak unosiła ramię zakończone szczypcami. Odgaduję, że to ja 

jestem samcem, a ona teraz odgryzie mi głowę. „Nie!”, krzyczę i budzę 

się zlana potem. Całą piżamę mam mokrą. Wstałam i poszłam do kuchni, 

gdzie zrobiłam sobie herbatę. Pomyślałam, że raczej dziś już nie zasnę. 

Mój wzrok padł na blok Carmen za oknem. Była czwarta nad ranem, 

a u niej światło się świeciło. Pomyślałam, że może pracuje, chociaż po 

co tworzyć w nocy, kiedy ma się cały dzień do dyspozycji? To 

niedorzeczne. Może zasnęła, ale nie zgasiła światła, a teraz ma koszmary 

w łóżku podobnie do mnie? Chwilę walczyłam z pokusą telefonu, ale 

w końcu zrezygnowałam. Położyłam się do łóżka i zgasiłam światło. 

Ciemność rozlała się po pokoju. Spojrzałam przed siebie. Jedyną 

kolorową plamę w naszym mieszkaniu stanowiły książki. Kiedyś stały 

w kaskadzie zieleni, ale po śmierci Sławka wyschły mi wszystkie 

kwiaty, a na nowe nie miałam ochoty. Nigdy nie umiałam dbać o rośliny. 

Sławek miał rękę do kwiatów, ja zupełnie nie. Wstałam i wzięłam 

z półki z książkami grubą pozycję o operze. Znalazłam rozdział na temat 

„Toski” i pogrążyłam się w śledzeniu losów pięknej śpiewaczki, jej 

kochanka Cavaradossiego oraz ich wroga – barona Scarpii. Zasnęłam 

niepostrzeżenie, kiedy za oknami świtało. 

• 

Carmen zapukała do moich drzwi punktualnie, nie chciała wejść 

nawet na chwilę, za to mnie ponaglała, ponieważ była umówiona 

w teatrze z kimś ważnym, kto nie mógł czekać. Przed domem stała 

taksówka, wsiadłyśmy szybko i pomknęły w stronę starego miasta. Po 

drodze tłumaczyła się i przepraszała, że będę musiała poczekać, a ja 

uspokajałam ją, że z przyjemnością przejdę się po hallu, tam gdzie są 

wystawione kostiumy teatralne, napiję się kawy czy herbaty 

w kawiarence na dole i dam sobie radę. Kiedy weszłyśmy do teatru, 

wcisnęła mi do ręki bilet, zapytała po raz setny, czy na pewno dam sobie 

radę sama, a kiedy zapewniłam ją, że na pewno, pobiegła gdzieś, 

machając mi ręką. Do rozpoczęcia przedstawienia pozostała godzina.

Przypomniało mi się, jak byłam na musicalu „Metro” z Moniką i jej 

przyjacielem i jaka to była towarzyska katastrofa. Nie byłam wtedy 

gotowa na jakiekolwiek wyjście z domu, chociaż od śmierci Sławka 

minęło trochę czasu. Teraz to co innego. Nadal tęskniłam i nie 

pogodziłam się z jego odejściem, ale nadawałam się spokojnie do tego, 

żeby wyjść z domu i pójść między ludzi. Włożyłam sukienkę, tę samą, 

którą miałam tamtego pamiętnego wieczoru, kiedy było spotkanie 

w Casa Valdemar. Miała klasyczny krój i ładną koronkę, może była 

trochę staroświecka, ale kiedy ludzie zaczęli napływać, zobaczyłam, że 

wiele kobiet nosi sukienki pamiętające lata siedemdziesiąte albo 

i wcześniejsze. Już po pierwszym dzwonku zasiadłam na swoim miejscu. 

Nie chciałam wciskać się potem na siłę, depcząc ludziom po stopach. 

Carmen dała mi pierwszorzędną miejscówkę, na pierwszym balkonie, 

w samym środku. Widziałam wszystko jak na dłoni, słyszałam każdą 

nutę i niemalże widziałam, kiedy śpiewacy biorą oddech. Ale „Latający 

Holender” zmęczył mnie muzyką i kolorami. Nowoczesna scenografia 

robiła wrażenie, ale nie przypadła mi do gustu. Wielokrotnie 

przestawałam słyszeć muzykę, bo zaczynałam myśleć o czymś innym. 

Po przedstawieniu powiedziałam o tym szczerze Carmen. 

– Ale nie żałuje pani, że była? – zapytała zaniepokojona. 

– Absolutnie nie – zapewniłam ją. – Ja tylko chciałam powiedzieć, 

że te nowoczesne inscenizacje mnie… męczą. Widziałam kiedyś „Don 

Giovanniego”. Byłam z mężem. I wszystko było po bożemu, scena na 

morzu i w wiosce, w pałacu i tak dalej. Byliśmy zachwyceni. 

– Właśnie coś takiego mam na myśli – odparła, prowadząc mnie 

przez wąskie korytarze za kulisy. – Nie chcę epatować nowoczesnością 

i na siłę uwspółcześniać dramatu. Scenografia musi być jedynie tłem dla 

muzyki, nie może jej zdominować. Powinna podkreślać tekst, muzykę, 

sam dramat, a nie wychodzić poza przedstawienie. O, proszę zobaczyć… 

Po przedstawieniu zaprowadziła mnie za kulisy, a kiedy wszyscy 

wyszli, po cichu, od tyłu, dostałyśmy się na scenę. Stałyśmy w ukryciu, 

bardziej z tyłu, blisko wielkiego statku, który robił kolosalne wrażenie. 

– Nie da się ukryć, że to bardzo efektowne dzieło – powiedziałam. 

– I na pewno kosztowne… 

– O tak – przytaknęła. – Ale to, co efektowne, musi być drogie. Ja

na przykład potrzebuję oświetleniowca na miarę Boba Wilsona, a kazano 

mi współpracować z elektrykiem z państwowej spółdzielni drobiarskiej. 

Ma pewną smykałkę, ale to tylko smykałka. Ja potrzebuję geniuszu. 

Nie wiedziałam, kim jest Bob Wilson, ale nie chciałam jej pytać. 

Zamierzałam znaleźć tego człowieka później za pomocą Doroty i jej 

laptopa. Tymczasem chodziłyśmy po scenie, jakbyśmy były u siebie 

w domu. 

– Najwięcej mam kłopotu z pałacem barona Scarpii – zaczęła. – To 

cały drugi akt. 

Kiwnęłam głową, przypominając sobie akcję tej części opery. 

– Chcę scenę podzielić na kilka części. Zbudować dekoracje 

piętrowe, otwarte na widza. 

Zatoczyła ręką koło, a następnie uniosła obie ręce w górę. 

– Coś jak domek dla lalek? – Usiłowałam zrozumieć. 

– O tak, tak. – Ucieszyła się i zaczęła biegać po scenie, skacząc 

i obracając głową jak baletnica. – Świetne porównanie… 

Obracałam się po scenie razem z nią. Po kilkunastu obrotach 

kręciło mi się w głowie i prawie wpadłam na statek „zakotwiczony” na 

scenie. 

– Och jej. – Przytrzymała mnie. – Przepraszam bardzo… 

– Biegasz po scenie niczym primabalerina – podsumowałam. 

– Ależ ja byłam baletnicą! – wykrzyknęła. – Skończyłam szkołę 

baletową. Ale nie miałam serca do tańca. Na szczęście zafascynowała 

mnie opera, balet jako przedstawienie… I zapragnęłam stanąć z drugiej 

strony. 

Pomyśleć, że miała zostać baletnicą… Pewnie byłaby 

primabaleriną i tańczyła na największych scenach, tyle że kto inny 

rozpinałby te wspaniałe tkaniny na scenie, budował piętrowe mieszkania 

i stawiał w kościołach nawy boczne. 

– Opowiedz mi – poprosiłam ją. – Jak widzisz te dekoracje? 

Jej ręce ponownie zatańczyły. 

– W jednej z komnat – pokazała przed siebie – Scarpia 

przesłuchuje pojmanego wcześniej Cavaradiossiego, a kiedy ten 

zaprzecza, że pomógł w ukryciu Angelottiego, Scarpia nakazuje go 

torturować. W drugiej części sceny – przesunęła obraz w powietrzu o sto

osiemdziesiąt stopni – widzimy Florię Toscę, która zostaje wezwana, 

żeby słuchać jęków ukochanego. 

Krążyła po scenie i pokazywała, niemal malując przede mną 

wnętrze pałacu zdradzieckiego prefekta policji. Słuchałam opowieści 

o kolorach, meblach zdobiących wnętrze, które Carmen chciała 

wypożyczyć z jednego z rzymskich muzeów. Dzięki swoim rozlicznym 

kontaktom udało jej się uzyskać zgodę na wywóz eksponatów po 

całkiem konkurencyjnej cenie. Pertraktowała jeszcze z dyrektorem 

opery, który chciał zrobić meble specjalnie na ten cel. Paradoksalnie 

byłoby to droższe, ale dałoby zatrudnienie polskim fachowcom. Carmen 

nie chciała się na to zgodzić, bo widziała oczyma duszy, jak Floria Tosca 

oparta o fotel w kolorach zieleni i fioletu musi słuchać jęków 

ukochanego. Nie mogąc znieść jego cierpienia, cofa się w kierunku 

kunsztownego okna, próbuje zasłonić się przed Scarpią ciężką zasłoną 

w kolorach błękitu i różu wyszywaną srebrem. Przepych salonu aż razi, 

ale dla Florii to więzienie. W końcu Tosca wyjawia miejsce ukrycia 

Angelottiego. 

Carmen przerywa. Nie śmiałam zadać żadnego pytania, chcąc 

uszanować tragedię kobiety, która poświęciła jednego z mężczyzn, chcąc 

uratować drugiego. 

– Jednocześnie – Carmen ponownie się przesuwa i tym razem 

omiata rękoma i wzrokiem sam dół sceny – widzimy drugą część 

dekoracji, czyli piwnicę, gdzie jest Cavaradossi. To miejsce wyraźnie 

kontrastuje z pełnym przepychu salonem i urodą Toski. Cavaradossi jest 

pobity, sponiewierany, oczywiście nie przeszkadza mu to w śpiewaniu. 

Słyszy wszystko, co mówi ukochana. Kiedy ona wyjawia tajemnicę, 

wtedy nieszczęsny tuła się po lochach, próbując gołymi rękoma rozbić 

ścianę…. 

Carmen chciałaby pokazać krew, bo to symboliczne. Malarz, który 

sam z rozpaczy niszczy swoje ręce z powodu zdrady kobiety, którą 

kocha. Przy tym nie jest to zdrada fizyczna, ale ta według Pucciniego 

gorsza, bo dotyczy spraw narodowych. Zapytała mnie, co myślę na ten 

temat, czy to w Polsce byłoby zrozumiałe. To akurat w Polsce powinno 

się podobać, powiedziałam, przecież u nas martyrologia króluje. 

– Na pewno wszyscy będą zachwyceni – uspokoiłam ją. – U nas

dramat jednostki nie jest specjalnie ważny, liczy się dopiero naród. 

Jednostka może jedynie jak Kmicic uratować klasztor przed sforą 

Szwedów albo jak kapitan Kloss wygrać wojnę z Niemcami, z niewielką 

pomocą czołgu „Rudy”… 

– Oglądałam te filmy w dzieciństwie – zapewniła gorliwie. – Nie 

macie ich tu dosyć? 

– Ależ skąd… „Potop”, „Pana Wołodyjowskiego” i „Ogniem 

i mieczem” też oglądamy kilka razy do roku i wszyscy są zachwyceni. 

Zamyśliłam się. To nas różniło ze Sławkiem. On uwielbiał trylogię. 

Ja nie znosiłam tych bitew, machania szablą i okrucieństwa, jakie 

prezentowało rycerstwo polskie. Kiedyś pokłóciliśmy się o to, że 

Wołodyjowski wolał wysadzić się w Kamieńcu, zamiast zostać przy 

żonie i zrobić jej mnóstwo dzieci. To było oczywiście moje zdanie. 

Sławek śmiał się ze mnie, że mam dla mężczyzny tylko specyficznie 

pojęte zadania, mianowicie dostarczanie żonie jadła, napoju, pieniędzy 

oraz robienie jej dzieci. 

– Zamyśliła się pani? – Nagle usłyszałam koło siebie jasny głos 

Carmen. 

– Szczerze mówiąc, tak plastycznie opowiadasz, że wyobraziłam 

sobie całą tę scenę. Zbudziłaś mnie, kiedy Mario przeklinał Florię. 

Zaczęła się śmiać. 

– Panie Czesławie! – krzyknęła do mężczyzny, który 

nieoczekiwanie pojawił się na scenie. – Jeszcze chwila, jeszcze tylko 

chwila… 

– Nie może pani spać?! – odkrzyknął mężczyzna i pokręcił głową. 

Potem zwrócił się w moim kierunku ze śmiechem. – Potem nocą rysuje, 

a w dzień śpi. Wieczorami nas tutaj dręczy… 

– Oj tam, oj tam! – Zaśmiewała się. – Uwielbia mnie pan! 

– Nie da się ukryć – powiedział pan Czesław do mnie. 

– Wszystkich nas tu zawojowała. Reżyser patrzy jak w obraz. Kobitki 

we wzorcowni bez mrugnięcia okiem zostają po godzinach, fryzjer 

chodzi za nią jak pies, chociaż jest tego… gejem… Strasznie fajna ta 

pani córka… 

– Nie jestem… – Zaprzeczyłam ze zdumieniem. 

– To przyjaciółka – w tym samym momencie powiedziała Carmen.

– Pomaga mi przy scenografii… Ale, panie Czesiu, już idziemy… 

Była prawie północ. W taksówce wysłuchałam opowieści, jak ma 

wyglądać kilkupiętrowa dekoracja na scenie. To przede wszystkim 

chciała ze mną omówić. Chciała, żeby na dole były lochy, do których 

Scarpia strąca Cavaradossiego, kiedy ten śpiewa podniosłą pieśń na 

cześć wolności, wskutek czego ściąga na siebie wyrok śmierci. A śpiewa 

rzeczoną pieśń wtedy, kiedy posłaniec przynosi wieść o zwycięstwie 

Napoleona. Śpiewający Borzobohaty ma być popychany do kazamatów, 

Carmen chciała zbudować schody, na których miałby się potknąć 

i przewrócić. Musiała go niestety do tego przekonać, ponieważ on jeden, 

zdaje się, nie jadł jej z ręki, jak pozostały personel teatru. Jeszcze nie 

miała pomysłu, jak to zrobi. Wybitną sopranistkę Olę przekabaciła na 

swoją stronę podczas jednego wypadu na piwo. Ola zresztą okazała się 

nie tylko światowej sławy śpiewaczką, ale młodą, śliczną i przemiłą 

dziewczyną, która w lot podchwyciła pomysł, żeby Floria skakała 

z wysokości, śpiewała uwieszona na linach nad widownią, wreszcie 

w scenie, w której zdradziecki Scarpia proponuje uratowanie 

Cavaradossiego w zamian za oddanie mu się, przeszyła go nożem, 

wcześniej zabranym z wystawnego stołu. Ja również uznałam te pomysły 

za bardzo dobre, pamiętając, co wcześniej opowiadała o dekoracjach, 

o tym, że ważne elementy scenografii nie są w szczegółach dla widza 

widoczne. Zresztą elementarna logika wskazywała na to, że nawet jeśli 

nóż nie zdoła zabić barona, to spadając z wysokości drugiego piętra na 

główkę, skręciłby kark. Stół, z którego Tosca miałaby wziąć nóż, miał 

być wystawnie nakryty, ze świecznikami, zastawą, kielichami pełnymi 

wina i tak dalej. Carmen przedstawiła swoją koncepcję na slajdach, 

wielkim ekranie multimedialnym, podczas specjalnego pokazu. Reżyser 

ustąpił, chociaż ten stół stałby na scenie przez niecałe dziesięć minut, 

a kosztować miał tyle, co cała dekoracja kościoła z pierwszego aktu 

razem wzięta. Carmen proponowała, żeby baron Scarpia zjechał na 

specjalnej, niewidocznej dla widza linie. Koncepcja, że miałby skakać na 

materac rozstawiony na brzegu sceny, upadła na szczęście, zanim biedny 

tenor zdołał się przestraszyć. Carmen zamierzała także wejść 

w kompetencje kostiumologa i oblać Scarpię przez Olę-Toscę 

czerwonym winem. Krew zmieszałaby się z czerwienią trunku, co

spotęgowałoby efekt tragizmu. Tych wywodów słuchała bardzo dumna 

i nieprzystępna specjalistka od kostiumów, która pracowała 

z największymi i mogła jednym „nie” odrzucić te plany, a wtedy nie 

tylko baron nie miałby białego munduru oblanego winem, ale nie 

zbudowano by piętrowych wnętrz. Reżyser wtulił głowę w ramiona, 

spodziewając się wielkiego krzyku doświadczonej koleżanki albo 

pełnego dezaprobaty milczenia, co na jedno by wyszło, ale ta kiwnęła 

głową i powiedziała magiczne słowo „dobrze”, a potem rzuciła w stronę 

zdumionych słuchaczy „podoba mi się ten pomysł” i zamilkła, zapewne 

obmyślając szczegóły epoletów na policyjnym mundurze barona. 

Carmen kontynuowała więc z ulgą, wskazując w stronę Oli, że 

druga skoczy właśnie ona, po tym jak już okradnie zwłoki Scarpii 

z przepustek, a potem pobiegnie do więzienia po zbudowanych na 

samym środku schodach, które zaprowadzą ją w górę sceny. Tam ma 

obserwować egzekucję, która ma być przeprowadzona na niby. 

– Pamięta pani – opowiadała mi w taksówce, kiedy po północy 

sunęłyśmy przez puste miasto do domu. – Scarpia obiecuje Tosce, że 

egzekucja ma być pozorowana, żołnierze będą strzelać ślepakami. To 

znaczy Cavaradossi nie wie o tym, że naboje są ślepe, pluton 

egzekucyjny przymknie oczy, kiedy Tosca pobiegnie po niego i razem 

oddalą się w siną dal, żeby żyć długo i szczęśliwie. Problemem jest tylko 

tenor… 

Niestety, Julian nie był entuzjastą tego pomysłu. Kiedy tylko 

powiedziała, jak to widzi, wrzasnął na nią, że nie ma mowy i żeby 

wybiła sobie z głowy takie pomysły. Carmen zapewniła, że zgodził się 

na to reżyser, śpiewak, który będzie grał Scarpię, skoczy bez problemu, 

więc sam Borzobohaty nie ma tu nic do gadania, ale tenor uważał 

inaczej. Reżyser był całym sercem za tą koncepcją, ale kiedy Carmen 

poszła do niego po wsparcie, poradził jej, żeby dogadała się 

z przeciwnikiem, ponieważ z niewolnika nie ma jakoby pracownika. 

Tamtej nocy nie spała, tylko obmyślała, jak przekonać przebrzmiałego 

gwiazdora do tego, żeby robił nie co mu się żywnie podoba, tylko 

realizował koncepcję reżysera i jej własną. Rozważała prośby i groźby. 

Raz wychodziło jej, że lepiej po dobroci, innym razem planowała, że po 

prostu powie mu, że to jego ostatnia szansa. Carmen nie wiedziała, kto

stał za kontrowersyjnym pomysłem zatrudnienia Borzobohatego, była 

temu przeciwna, chociażby z tego powodu, że na świecie, a nawet 

w Polsce, było wielu tenorów, którzy zaśpiewaliby tę partię 

profesjonalnie i bez gwiazdorzenia. Ale skoro taka decyzja zapadła, 

chciała zrobić wszystko, żeby pięćdziesięciopięcioletni tenor wypadł 

przy młodej, ślicznej, światowej sławy Oli jak prawie równorzędna 

gwiazda. 

Nie pamiętam, kiedy tak intensywnie dotykałam życia. Miałam 

sny, w których widziałam siebie fruwającą razem z kolorowymi ptakami 

albo stąpającą po wodzie. Przychodzili do mnie bliscy z dawnego życia 

i rozmawiali ze mną, wystawiając twarze do słońca. Był też i Sławek, 

który pytał mnie, co słychać, i mówił, że tak bardzo cieszy się, że znów 

mam cel w życiu. Odpowiadałam mu, że Carmen nie może mi go 

zastąpić, sama jest wprawdzie personifikacją życia, ale także ulotnym 

jego elementem. Przecież kiedy tylko Floria, która odkryje, że Scarpia ją 

zdradził, a żołnierze naprawdę strzelali do Cavaradossiego, rzuci się 

z tarasu w przepaść, Carmen odjedzie do swojej Hiszpanii i być może 

nigdy tu nie wróci. „Nie mogę przywiązać się do niej, Sławek”, 

tłumaczyłam mu, „po prostu nie mogę. Kiedy odjedzie, to będzie tak, 

jakby umarła. Tak samo jak przy twoim odejściu, to będzie zbyt trudne, 

bolesne, żebym mogła to znieść po raz drugi”. „Ale pozwoliłaś 

Marcinowi odejść”, argumentował Sławek, „a on był dla ciebie jak syn”. 

„To co innego”, oburzałam się, „jego nie zdążyłam pokochać. Polubiłam 

go tylko, to wszystko. To było takie trudne, samotne dziecko, jak turkuć 

podjadek, piękny, a jednocześnie brzydki, samotny wśród tych 

wszystkich dźwięków. Nie zdążyłam go dotknąć, pochylić się nad 

nim…”. „Dobrze, dobrze”, wzdychał we śnie, „jak chcesz. Nie pochylaj 

się nad Carmen, nie pozwól sobie jej pokochać, może to cię nie zrani, 

przecież ja nie chcę, żebyś znowu cierpiała”. 

Byłam przekonana, że to wpływ Carmen pozwala mi widzieć 

Sławka we śnie. Wcześniej śnił mi się bardzo rzadko, przeważnie 

milczący albo wypowiadający jedynie moje imię, co przysparzało mi 

dodatkowych cierpień. Teraz widywałam go prawie co noc, w kolorach, 

dźwiękach i niemalże zapachach, co dawało mi szczęście i pozwalało 

łudzić się nadzieją, że Sławka tylko nie ma przy mnie, ale jest gdzieś

lisko i tylko czas, ten wróg na ziemi, dzieli nas od ponownego 

spotkania. 

Po „Holendrze” nie widziałam Carmen przez kilka tygodni. Po 

tym, jak następnego dnia zadzwoniłam z podziękowaniem, a ona 

powiedziała, że musimy się „zdzwonić” i powtórzyć ten „wypad”, 

zaległy cisza i ciemność. Daremnie wpatrywałam się w jej okna, 

ważyłam w dłoniach słuchawkę telefonu, a potem z westchnieniem 

odkładałam ją na widełki. Wreszcie po ponad miesiącu któregoś dnia 

rano zobaczyłam, jak wychodzi z domu z workiem na śmieci 

i narzucając płaszcz, zbiegłam prędko na dół, trzymając w rękach swoją 

porcję śmieci w cienkim, przezroczystym niemalże worku. Do śmietnika 

weszłam w chwili, kiedy Carmen opuszczała ten przybytek smrodu. 

– Carmen! – wykrzyknęłam „zdumiona”. 

– Ależ spotkanie! – Ucieszyła się, jakby nie mogła zadzwonić 

i zapytać, czy nie wpadłabym na herbatę. – A ja już tyle razy chciałam 

zadzwonić i umówić się… I byłam taka strasznie zapracowana… 

– Chodźmy stąd lepiej. – Wyciągnęłam ją z odmętów śmietnika 

i zaproponowałam spacer. Późne wiosenne słońce było wysoko i grzało 

tak mocno, że rozpięłam płaszcz i pożałowałam, że miałam pod nim 

ciepły sweter. 

– A wie pani, że miałabym wielką ochotę… – stwierdziła. – Tylko 

proszę mi dać chwilę, a włożę coś lekkiego. 

Zatańczyła rękoma wokół siebie, pokazując mi, że ma zamiar 

zrzucić ciepłą puchówkę i włożyć coś bardziej odpowiedniego. 

– Ja też się przebiorę – powiedziałam z ulgą, bo już krople potu 

spływały mi na plecy. – I za dziesięć minut tutaj? 

– Za dziesięć. – Chwilę patrzyłam, jak lekko wbiegła na stopnie, 

a potem nie tak szybko jak ona, ale z energią, której nie miałam od 

dawna, ja wspięłam się na swoje drugie piętro, żeby włożyć lekką 

kurtkę. 

Kiedy zeszłam na dół, ona już czekała, podskakując w miejscu. 

Była w dżinsach, sportowych butach i miała na sobie ponczo w kratkę. 

Włosy zebrała w wysoki kucyk. 

– Wie pani, że szukałam inspiracji do trzeciego aktu w internecie, 

zamiast wpaść na oczywisty pomysł spaceru?

– Czasami tak bywa – pokiwałam głową, przybierając filozoficzny 

wyraz twarzy. – Mamy coś przed nosem i nie zauważamy tego. 

Myślałam naturalnie o sobie i naszych pogawędkach. 

– Bardziej odpowiednie byłoby wprawdzie lato – zamyśliła się 

– bo szukam kwiatów, jakie mogłyby rosnąć na tarasie zamku Świętego 

Anioła. 

– Chcesz taras, na którym ma być egzekucja Cavaradossiego, 

ozdobić kwiatami? – zdumiałam się. 

– Owszem, i to kolorowymi… Przecież to nie poligon ani koszary 

na pustyni, tylko Rzym… 

Zamyśliłam się. Wiedziałam, że scenografia nie musi oddawać 

realiów, a Włochów z ich ekscentrycznością wyniesioną z czasów 

igrzysk i cezarów stać na pomysł, żeby sadzić kwiatki w więzieniach, 

a więźniów rozstrzeliwać na placach wśród lilii. Może to był i dobry 

pomysł? 

– A jak zamierzasz ustawić scenę? – zagaiłam. 

– Pokażę pani na komputerze, już mam rozrysowaną dość 

dokładnie, wprowadzam ostatnie poprawki. Kończę w czerwcu, potem 

wyjeżdżam… 

Myślałam ze strachem o chwili, w której wyprowadzi się z mojego 

mieszkania. 

– Trochę zmieniłam salon, bałam się powiedzieć… 

– Niepotrzebnie. – Uśmiechnęłam się. – To był bardzo smutny, 

bury salon. Nawet gdybyś zrobiła coś bardzo ekstrawaganckiego, na 

pewno by mu nie zaszkodziło. 

– Trochę zaszalałam – przyznała się – ale powinno się podobać… 

Szłyśmy, wystawiając twarze do słońca. Powiedziałam, że wpadnę 

w takim razie wieczorem ocenić dzieło. Poprosiłam tylko, żeby nie 

gotowała, bo przecież jest taka zajęta, ale Carmen żachnęła się 

i zapewniła, że sprawia jej to wielką przyjemność i tego dnia na kolację 

przewidziała szpinak w cieście francuskim. Wyraźnie jej mnie 

brakowało i cieszyła się, że spędzi ze mną wieczór. 

– Scena obróci się i zamiast lochów i zamku Scarpii pokaże się 

taras, czyli miejsce kaźni Maria. Taras ma być tarasem z barierką, 

kwiatami, jak już mówiłam. A na dole będzie widoczne wejście do

zamku, z cyprysami i drzewkami pomarańczowymi oraz cytrynowymi 

– zaczęła opowiadanie o scenografii z trzeciego aktu. 

– A skąd weźmiesz drzewka cytrynowe i cyprysy? 

– Z ogrodu botanicznego. Już rozmawiałam z dyrektorem i bardzo 

chętnie nam pożyczy. Tak się składa, że mają ich bardzo dużo, trochę się 

rozrosły. Podobnie jak pomarańczowe. Oni mają nadmiar, my 

potrzebujemy… Dobrze się składa. 

– A cyprysy? – Prowadziłam ją do pobliskiego lasku, gdzie 

spodziewałam się kaczeńców na łące. 

– Tuje będą robiły za cyprysy. – Skrzywiła się trochę. – Dyrektor 

niestety zakwestionował sprowadzenie drzew z Chorwacji, chociaż 

znalazłam naprawdę konkurencyjne… Ustąpiłam i dam tuje. Już mam 

wybrane. W czymś musiałam ustąpić. 

Znając ją, jeśli naprawdę zależałoby jej na tujach z Chorwacji, to 

nie byłoby takiej siły, która by ją powstrzymała. A już na pewno nie 

żaden dyrektor – choćby i samej Opery Narodowej. Carmen miała 

w sobie taki dar przekonywania, że gdyby chciała kwadrygę ściągnąć 

znad wejścia teatru, to sam naczelny architekt Warszawy zapytałby, 

gdzie postawić, żeby na pewno była zadowolona. 

– A nie boisz się, że egzekucja nie będzie tak bardzo widoczna, 

skoro akcję umieszczasz na wysokości? 

– Zupełnie nie, bo taras podjedzie bardzo blisko krawędzi sceny 

i obniży się. Będzie widać jak na dłoni… I wie pani? Sprowadzą mi 

Boba Wilsona! 

– Przekonałaś ich do tego? 

– Przekonałam. Poprosiłam tutejszego „elektryka” – zrobiła 

cudzysłów palcami w powietrzu – żeby ustawił świt. Do sceny 

egzekucji. No i jak ustawił… to reżyser zgodził się na Wilsona… 

Uśmiechnęła się szelmowsko. 

– Przyjedzie za miesiąc, na kilka dni. Omówię z nim wszystko, 

a potem on będzie pracował w wakacje. Dekoracje będą gotowe już 

w lipcu, próby zintensyfikują się w sierpniu i wrześniu, kostiumy muszą 

być gotowe w sierpniu, a na początku października premiera… 

– Przyjedziesz na premierę? – zapytałam szybko. 

– Na pewno. – Pokiwała głową. – Opłacą mi hotel, więc nie będę

sprawiała kłopotu. Może uda mi się zdobyć zaproszenie dla pani. 

– Mną się nie przejmuj – zapewniłam, zastanawiając się, jak to jest 

być na premierze i przechadzać się w kuluarach podczas przerwy, 

podpatrując, w co ubrane są pani prezydentowa, premierowa oraz osoby 

znane z gazet i telewizji. 

Stanęłyśmy przed niewielką łączką, na której nieśmiało kwitło 

kilkanaście kaczeńców. Więcej tych skromnych, więdnących szybko 

kwiatków było jeszcze zwiniętych w pączki, ale wyglądało na to, że za 

chwilę się rozwiną. Łączka była cicha, owadów jeszcze nie było słychać, 

pewnie dopiero się budziły. 

– Piękna żółć – zachwyciła się. – Zupełnie inna niż cytrynowa… 

Jakby z kroplą pomarańczy, ale mimo wszystko z przewagą żółci. Ja 

myślałam najpierw o żonkilach i hiacyntach na taras, ale muszę pamiętać 

o tym, że to wiosenne kwiaty i niestety nie przetrwają do jesieni. Można 

oczywiście wyhodować z cebulek, ale jednak stawiam na inne kolory… 

Blady róż, czerwień, amarant… 

– Tulipany? – spytałam. 

– Także o tym myślałam, ale nie pasowały mi do włoskiej scenerii. 

Róże… Wybór najbardziej oczywisty i najlepszy… Ale krzaki róż 

kolczastych, nie pojedyncze kwiaty cięte. Zainspirowała mnie 

Chorwacja. Właśnie tam widziałam odpowiednie. Dlatego darowałam 

cyprysy, żeby dyrektor pozwolił sprowadzić krzewy różane. 

Oczyma duszy zobaczyłam taras, na którym rosną róże w różnych 

odcieniach czerwieni, a pod nim tuje-cyprysy. Za kolumną stoi 

roztrzęsiona Floria Tosca. W swojej celi Mario pisze do niej list. To było 

jego ostatnie życzenie – napisać list do ukochanej kobiety. Nie chce 

przecież umierać, póki nie wyzna jej, że zawsze była tą jedyną, 

a Attavanti, mimo że piękna, jest jedynie siostrą przyjaciela. Tamta 

kobieta też była przyjaciółką Sławka, a może tylko współpracownicą. To 

ja zawsze byłam ta jedyna, wiedziałam to na pewno. Floria panicznie się 

boi, chociaż ma gwarancję nieżyjącego Scarpii, że Cavaradossiemu włos 

z głowy nie spadnie. Już przekazała list od okrutnika dowódcy plutonu 

egzekucyjnego. Pozwolono jej nawet na chwilę zobaczyć się ze 

skazanym. Widzowie słuchają pożegnania kochanków. Wreszcie 

żołnierze wyprowadzają Cavaradossiego na miejsce kaźni. Floria

zastyga, a kiedy padają strzały, osuwa się na ziemię. Opanowuje się 

jednak i biegnie, żeby rozwiązać ukochanego z więzów i wtedy odkrywa 

straszną prawdę. 

– To musi być straszne dla Toski, kiedy odkrywa, że Scarpia ją 

oszukał, a Cavaradossi nie żyje… – powiedziałam, kiedy wróciłyśmy ze 

spaceru. 

– To tylko postać, pani Weroniko – przypomniała mi Carmen. 

– Nie, to nie postać – zaprzeczyłam. – To ja… 

Roześmiała się i machając mi ręką, pobiegła do siebie. Zaczął 

padać deszcz. W sam czas wróciłyśmy. 

• 

To ja byłam Toscą, która miała nadzieję, że będzie z Mariem, żyła 

długo i szczęśliwie. To on pisał do mnie list w celi śmierci, tak 

wzruszająco brzmiały słowa Lucevan le Stelle w mojej głowie. 

Zazdrościłam Mariowi i Florii. Mogli się pożegnać, powiedzieć sobie, 

jak bardzo chcieliby nadal być razem, ale rozumieją, że to się nie może 

stać. Gdzieś tam w głębi duszy Floria musiała czuć, że nie uda jej się 

uratować Maria. Nadzieja, jedno z najbardziej okrutnych ludzkich 

doświadczeń. Jedna sekunda, życzliwa myśl, uścisk dłoni mogą 

odmienić bieg wydarzeń, zmienić ludzkie losy. Nie mamy na nic 

wpływu, możemy tylko marzyć, że kogoś tam na górze obchodzą nasze 

losy. Że mrowie robaczków kłębiących się na naszej planecie kogoś 

w ogóle interesuje. Garść talentów rzuconych przez Boga niedbale 

o ziemię, wysypany worek nieszczęść, narody wybrane i te, które nigdy 

nie doświadczą szczęścia. Mario i Floria na zawsze zastygną jako 

niespełnieni kochankowie. Nie spotka ich codzienna rutyna, nie będą 

śpiewali arii pełnych gorzkich słów ani awanturowali się o codzienność. 

Niedane im będzie czekać na dziecko, patrzeć, jak rośnie, czekać na 

słowa „mamo”, ale również nie przeżyją rozczarowań. Co lepsze? 

Przejść do legendy, paradoksalnie istnieć w zbiorowej świadomości, ale 

nie być naprawdę, czy przeżyć szare życie, ale doświadczyć go w całej 

pełni?

Wieczorem zapytałam o to Carmen. 

– Nie myślałam o tym w tych kategoriach – przyznała, pokazując 

mi na ekranie komputera prawie ukończone dekoracje. – Niech takie 

dylematy rozstrzyga reżyser… Ostatnim życzeniem Maria przed 

śmiercią jest napisanie listu do ukochanej – zaczęła tłumaczenie. – Bo on 

myśli, że go zabiją… 

– Wiem – przerwałam jej. – Pięknie urządziłaś ten pokój. 

Szpinak, za którym nigdy nie przepadałam, po tym, jak w szkole 

raczono nas tą „bombą” witaminową, smakował niczym ambrozja. 

Carmen wymieszała go ze śmietaną czy jakimś serem, powiedziała mi 

nawet nazwę, ale zapomniałam, niczym brzmiała. Potem zawinęła go 

w pierogi z ciasta francuskiego i upiekła. Na stole był inny obrus, 

zielono-fioletowy, bardzo pasował do koloru szpinaku i wina 

w kieliszkach. Carmen wyglądała na odmienioną, była trochę 

poważniejsza, bardziej refleksyjna, nie śmiała się już tak beztrosko jak 

przy naszych wcześniejszych spotkaniach. Zastanawiałam się, co się 

stało, że taka była inna, ale nie śmiałam pytać. Może przy okazji deseru, 

który tradycyjnie przyniosłam, zagadnę, czy coś się nie stało ważnego. 

Teraz nie. Wielkie pudło lodów bakaliowych, które kupiłam, wywołało 

uśmiech na jej twarzy i komentarz, że mama zawsze przynosiła jej lody. 

Byłam bardzo ciekawa tych zmian w salonie, ale cierpliwie czekałam, 

kiedy pójdziemy do pokoju i będę je mogła zobaczyć. 

Wreszcie zasiadłyśmy w odmienionym salonie i piłyśmy herbatę. 

Oprócz lodów, które tak naprawdę dała mi Dorota, zwracając uwagę na 

upływającą za kilka dni datę ważności, przyniosłam keks własnej roboty, 

z rodzynkami, orzechami i polewą czekoladową. Jadła nieuważnie, 

popijając herbatą z nowych, kolorowych kubków, skoncentrowana na 

komputerowych zdjęciach. Ja tymczasem bez skrępowania rozglądałam 

się wokoło. Pokój był nie do poznania. Kanapa zyskała nowe, 

intensywnie błękitne obicie, a okna niebieskie zasłony w srebrne 

gwiazdki i delikatne, muślinowe firanki. Stare fotele pokryte były 

granatową tkaniną. W każdym spoczywała poduszka 

w czerwono-niebieskie wzory. Szary dywan już nie wyglądał ponuro, 

a nawet pasował do intensywnych kolorów kapy, foteli i poduszek. Na 

kanapie także leżały poduszki. Materiał, z którego były zrobione,

ównież był w gwiazdki, ale złote, mieniące się przy patrzeniu pod 

różnymi kątami. Stary regał dziadków był wyczyszczony z odłażącego 

lakieru i pokryty nowym, a ich plastikowe bibeloty gdzieś zniknęły. 

Zamiast tego stały liczne zdjęcia w ładnych prostych oprawkach, 

przedstawiające Carmen jako małą dziewczynkę, licealistkę, a potem 

dorosłą kobietę. Podeszłam, żeby obejrzeć je z bliska. Na większości 

zdjęć Carmen była sama, tylko na jednym towarzyszyła jej czarnowłosa 

kobieta, w której rozpoznałam jej mamę. 

– Niech pani spojrzy tutaj – przywołała mnie gestem. Oderwałam 

się od zdjęć i wróciłam do niej i do komputera. 

Na zdjęciach, które zaczęła pokazywać, nie było już wirtualnej 

scenografii. Tym razem oglądałam obrazy z teatru z prawdziwymi, 

chociaż jeszcze prowizorycznymi dekoracjami. Na niektórych była 

Carmen, na innych odtwórcy głównych ról. 

– To jest taras, a tu Ola-Tosca opiera się o kolumnę… 

– Ta Ola jest śliczna – powiedziałam szczerze. 

– I bardzo miła – ożywiła się Carmen. – Mogłaby zadzierać nosa, 

ale to profesjonalistka. A Julian… 

– Skąd on się tam w ogóle wziął? – ciągle zastanawiałam się, czy 

przebrzmiała gwiazda podoła roli. 

Zaczęła się śmiać. 

– Normalnie mówi się, że jeśli nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi 

o pieniądze. A u nas, artystów, niby podobnie, ale jeśli nie wiadomo, 

skąd się wziął na danym miejscu, to chodzi o łóżko. 

– Kto? – zdziwiłam się. 

– Wysoko – powiedziała. – W ministerstwie kultury… 

Skrzywiła się znacząco. 

– To fascynujący mężczyzna – mruknęła bardziej do siebie niż do 

mnie. – Myślałam, że jest średnim śpiewakiem, ale przekonałam się, że 

to nieprawda. Jest… wspaniały, wielki… Kiedy śpiewa… 

Kiedy śpiewał, Carmen przechodziły ciarki, co więcej, czuła, że on 

śpiewa tylko dla niej. Była wybraną. Co mogły go obchodzić inne 

kobiety, nawet jeśli jakaś Attavanti pozowała mu do portretów. Tosca 

wiedziała, że jest tą wybraną. Jedną z milionów. Carmen też to czuła. 

Pierwszy raz, kiedy stanęła blisko niego i powiedziała stanowczo, że

musi skoczyć z wysokości czy tam sturlać się po schodach, zamiast 

zacząć krzyczeć, podobnie jak za pierwszym razem, Julian popatrzył na 

nią czarnymi oczami i uśmiechnął się. 

– Dobrze, skoczę. – Zapewnił nieoczekiwanie. – Ale dasz się 

zaprosić na kawę. 

Dała się zaprosić na kawę, a potem sama zaprosiła go wieczorem 

na kolację. Najpierw rozmawiali o operze i Carmen wytłumaczyła mu, 

jak widzi całe przedstawienie. On odwdzięczył się, plotkując na temat 

swojej protektorki i jej koleżanek z ministerstwa. 

– To dlatego dostałeś rolę, tak? – spytała go bezczelnie. 

– Może i nadużywam alkoholu – powiedział, uśmiechając się 

odrobinę prostacko. – Ale umiem sprawić, żeby kobieta nie mogła 

chodzić przez dwa dni… 

Jedli porcini, ale Julian zapytał, dlaczego nie może dostać jakiegoś 

mięsa. Carmen wcale się nie przejęła, tylko odparła, że jest weganką 

i nie je nawet ryb. 

– Ryb to ja też nie jem, ale dobre mięso nie jest złe… – westchnął 

tenor, ale posłusznie zjadł wegański posiłek. 

– Następnym razem zrobię dla ciebie danie mięsne – zapewniła go 

Carmen. – A ty w zamian za to nie przyniesiesz wina, ponieważ zupełnie 

się na tym nie znasz. 

– Wziąłem włoskie – oburzył się tenor. 

– Dolci, czyli słodkie. – Skrzywiła się Carmen. 

Tyle się dowiedziałam. Resztę wieczoru Carmen omiotła za 

pomocą kilku zdań, w których powtarzały się słowa „merytoryczna 

dyskusja”. Nie chcę nawet myśleć, co robili razem. Carmen uciekała 

wzrokiem w bok, kiedy o nim mówiła, ale mnie nie mogła oszukać. Byli 

ze sobą, kochali się na kolorowej kanapie albo na łóżku przykrytym 

ręcznie robioną narzutą. On zapomniał o swojej znajomej z ministerstwa, 

ona, wpuszczając go do środka, nie pamiętała o chłopaku, z którym 

zerwała. Szeptał jej na ucho, jak bardzo jej pragnie. Była jego Carmen, 

hrabiną Attavanti, wreszcie Toscą, on był jej Cavaradossim, który nie 

zamierzał umierać, tylko żyć z nią tak, aby nie żałowała ani jednej 

chwili, ani jednego oddechu. 

– O, tutaj Cavaradossi leży po egzekucji, podbiega do niego

Floria… Szarpie jego więzy. Odkrywa jednak, że Scarpia zdradził ją 

i Mario nie żyje. – Dobrze, że Carmen nie słyszy moich myśli. Nie 

mogłaby opowiadać dalej. 

– Czy dekoracja się zmieni? – spytałam, wyobrażając sobie tenora, 

jak miażdży wargami usta dziewczyny i obejmuje ją żylastymi rękoma. 

– Najpierw chciałam, żeby opadły czarne zasłony, co da ciemność 

na scenie, stworzy taki żałobny nastrój, ale Ola jest nie tylko świetną 

śpiewaczką, ale i wspaniałą aktorką. Nie ma potrzeby odwracać uwagi 

publiczności od jej śpiewu. Wszystko zostanie, jak było. Martwy 

Cavaradossi leży, Floria rozpacza. Słychać tylko muzykę… 

– A to kto? – Wskazałam palcem na przystojnego mężczyznę, 

który stał w dżinsach i rozpiętej pod szyją koszuli przy kolumnie, za 

którą na przedstawieniu Tosca miała obserwować egzekucję.. 

– To właśnie jest Julian Borzobohaty – powiedziała miękko. 

– Nie wygląda na pięćdziesięciokilkulatka. – Czułam narastające 

przerażenie. 

Patrzyłam na mężczyznę, po którym Carmen miała oczy i brwi, 

a nawet usta. W naturalny sposób myślałam, że odziedziczyła urodę po 

matce, tymczasem była podobna do swojego ojca. Cóż za zbieg 

okoliczności, co za ironia losu, który w taki sposób połączył ją z tym 

mężczyzną. Matka nie powiedziała jej, kto ją spłodził, może wymazała 

jego imię i postać ze swojej pamięci. Może i słusznie, skoro nie chciał 

przyjąć na siebie odpowiedzialności za hiszpańską śpiewaczkę i dziecko, 

które przyszło na świat. Ale jak to możliwe, żeby patrząc na nią, nie 

domyślił się, że jest ciałem z jego ciała i krwią z krwi? Jak to możliwe? 

Mężczyźni są tacy tępi i tacy zadufani w sobie. Nie widzą niczego poza 

czubkami własnych nosów i fiutów. 

– Pójdę już, moje dziecko – powiedziałam zdławionym głosem. 

– Ale… – Uniosła głowę zdumiona. – To chodzi o salon, tak? Nie 

podoba się pani? Mogę wszystko zdjąć, przywrócić to, co było… 

– Nie, nie – zaprzeczyłam. Cóż tam salon i kolory, kiedy groziło jej 

takie nieszczęście. Jak jej matka mogła nie przygotować jej na taki cios? 

Czy ta kobieta nie czytała gazet? Nie wiedziała, kto będzie śpiewał partię 

Cavaradossiego? 

– Źle się poczułam i muszę iść, przepraszam cię bardzo…

– Może ja wezwę lekarza? Coś panią boli?… – pytała 

zaniepokojona. 

– Nie, nie, naprawdę nie… Tylko muszę się położyć. 

Uciekłam od niej, nierozumiejącej niczego, pełnej zdumienia 

i niedowierzania. Przekonanej, że nie podoba mi się ten nowy, wspaniały 

salon. Jeszcze na korytarzu pytała, czy może nie zostałabym z nią na 

noc, skoro tak źle się czuję. Ona wprawdzie umówiła się na wieczór, ale 

może odwołać to spotkanie. Na pewno randka z tym obleśnym gadem, 

huczało mi w głowie. Jak on śmie, ten alkoholik, dotykać moją Carmen, 

jak śmie, nawet jeśli nie przypuszcza, że jest jego córką. Mogłabym go 

za to zabić. 

Kiedy wróciłam do siebie, zrzuciłam kurtkę i po ciemku usiadłam 

przy szybie, wpatrując się w jej okna. Jej cień rzucał słabe refleksy na 

zaciągnięte zasłony kuchenne. A więc i tutaj wstawiła materiał, nawet 

nie zauważyłam podczas wieczornej wizyty. Utrudniało mi to 

obserwację. Mogłam się jedynie domyślać, że sprząta kubki po herbacie 

i pakuje ciasto w papier, odstawiając do szafki kuchennej. Ale dopisało 

mi szczęście. Rozsunęła zasłony z salonu. Przez cieniutkie muślinowe 

firanki widziałam ją wyraźnie, jak chodzi niespokojnie po domu. 

Przytykała także telefon do ucha, mogłam jedynie mieć nadzieję, że 

dzwoni do matki, nie do Juliana. Ale nie minęła godzina, jak 

dostrzegłam barczystą sylwetkę zbliżającą się do bloku od strony 

parkingu. Mężczyzna zadzwonił, cień Carmen zniknął, a potem 

dostrzegłam dwa cienie, które szybko zlały się w jeden cień z dwoma 

głowami. 

Nie czekałam. Bez kurtki, tak jak stałam, pobiegłam do jej 

mieszkania, otworzyłam własnym kluczem i wpadłam do pokoju jak 

burza. Siedzieli na kanapie wtuleni w siebie, odskoczyli jak oparzeni, 

kiedy stanęłam w progu. 

– To twój ojciec – krzyknęłam w jej kierunku. – Nie możesz sypiać 

z własnym ojcem! Nie możesz! 

– Kim pani jest? – Głos Juliana brzmiał nieprzyjemnie. 

– Jestem pańskim sumieniem… – powiedziałam oskarżycielsko. 

– Trzydzieści lat temu zrobił pan dziecko hiszpańskiej śpiewaczce, 

a potem ją zostawił. Nie wiem, czy wiedział pan o tym, że była w ciąży.

Pewnie tak. To dlatego zawalił pan występ w La Scali! Nie wiem, jak 

może pan udawać, że nie poznaje Carmen! Przecież ona jest taka do 

pana podobna… 

Krzyk Carmen zawibrował w powietrzu. Borzobohaty, śmiejąc się 

szyderczo, opuścił mieszkanie, mamrocząc coś o wariatkach, a Carmen 

wybiegła za nim z krzykiem, rzucając się na schody niczym Tosca, która 

w ostatniej scenie wyrywa się straży i skacze w przepaść. Ja już tego nie 

oglądałam. Biegłam do siebie, czując na plecach nienawiść obojga. 

• 

Wyprowadziła się bez słowa. Następnego dnia poszłam do niej 

z samego z rana, żeby z nią porozmawiać i wytłumaczyć jej, dlaczego 

musiałam tak postąpić. Przecież chodziło mi tylko o nią. To naturalne, że 

pociągała Juliana, była nie tylko piękna, ale i bardzo inteligentna, 

ponadprzeciętnie uzdolniona. Są mężczyźni, którzy preferują określony 

typ kobiet. Borzobohaty pewnie do takich należał. Widziałam w gazecie 

zdjęcia jego byłej żony i agentki. Obie śmiało mogłyby być siostrami 

Carmen. Naturalnie tymi brzydszymi. Kiedy tylko zobaczył ją w teatrze, 

założył, że to głupia gęś, chociaż ładna, i z pewnością poleci na taką 

gwiazdę jak on. Ale Carmen nie tylko nie padała przed nim na kolana, 

ale sprawiła, że miał w teatrze pozycję osoby niepewnej i sprawiającej 

problemy. Kiedy nie chciał skoczyć na linie ze sceny, Carmen postarała 

się, żeby dowiedział się, że wprawdzie śpiewa w pierwszej obsadzie, ale 

premiera ma być sprawdzianem. Gdyby się nie sprawdził, natychmiast 

zastąpi go inny śpiewak. Tenor przestraszył się i udał przekonanie do 

pomysłów dziewczyny. Tymczasem robił wszystko, żeby się na niej 

zemścić. Może chciał ją poniżyć publicznie albo za jej plecami knuł 

z charakteryzatorką. Kto to wie. Carmen w najlepszej wierze umówiła 

się z nim na kolację. I wtedy oboje odkryli powinowactwo dusz. Carmen 

w ciągu tych dwóch godzin doszła do wniosku, że zrobi wszystko, aby 

Borzobohaty stał się gwiazdą opery. Julian postanowił zaciągnąć ją do 

łóżka. Być może myślał nawet o ustatkowaniu się, kto go wie. 

W każdym razie moje odkrycie było nie jak zimny prysznic, ale tragedia

na miarę greckiej. 

Mieszkanie było zupełnie puste. Jakby nigdy tu nie mieszkała. 

Z kuchni zniknął obrus, zasłony, zabrała nawet prowadnicę znad 

kuchennego okna. W dużym pokoju brakowało kieliszków, kanapę 

okrywała ta sama bura tkanina, zniknęły poduszki i kapy na fotele. Nie 

zostawiła żadnego zdjęcia. Jak bardzo musiała mnie nienawidzić, skoro 

uciekła nocą, zabierając wszystko, co mi wcześniej dała. Usiadłam 

ciężko na kanapie i zatopiłam się w niewesołych myślach. Co we mnie 

było takiego, że Marta z Julią i Carmen ode mnie uciekły? Jaki 

popełniłam błąd, że ona i Marcin zniknęli z mieszkania, jakby nigdy tu 

nie mieszkali, i nie zostawili po sobie najmniejszego śladu? Czułam się 

tak, jakbym straciła Sławka po raz drugi. Marty nie pokochałam, nie 

pasowała do mnie zupełnie. Marcina nie zdążyłam, przywiązałam się 

tylko do niego. Ale Carmen z tym jej entuzjazmem pokochałam miłością 

matki do córki. Mogłam być jej matką, chciałam jej matkować i ona 

o tym wiedziała. To dlatego pozbawiła mnie pamiątek po swoim 

pobycie. Nagle mój wzrok padł na odsuniętą odrobinę szufladę 

sekretarzyka babci. Otworzyłam ją powoli. Na różnych papierzyskach 

leżał rozłożony wachlarz z herbem Attavanti. Wzięłam do ręki delikatny 

materiał i wpatrzyłam się w niego z żalem. Łzy leciały mi z oczu 

strugami, tworząc potoki na policzkach. Nic nie widziałam. Odłożyłam 

cudo ostrożnie do szuflady i usiadłam, szlochając, na jednym 

z oszpeconych foteli. Siedziałam tak do samego wieczoru, nie jedząc 

i nie pijąc. Wieczorem wróciłam z mocnym postanowieniem, że 

następnym lokatorem będzie mężczyzna, niesympatyczny, trochę 

brudny, który będzie pracował całymi dniami. Wezmę opryskliwego, 

myślałam, niegrzecznego typa, który będzie mi płacił raz w miesiącu 

i nie będziemy się nawet widywać, a co dopiero rozmawiać czy 

zaprzyjaźnić się. 

Dałam ogłoszenie do lokalnej gazety. Dorotę poprosiłam, żeby to 

samo zrobiła w internecie. Odwiedziłam ją i opowiedziałam o Carmen. 

Słuchała i kiwała głową. Potem wytknęła mi to, że całkiem zapomniałam 

o jej istnieniu. 

– Wiem, Dorotka – kajałam się. – Ale byłam taka zaabsorbowana 

Toscą…

– Mówiłaś, że Karmen… – zdziwiła się Dorota. 

– Carmen to lokatorka, a Tosca – bohaterka opery 

– wytłumaczyłam jej. 

Patrzyłam, jak szybko przebiera palcami po klawiaturze 

i zamieszcza ogłoszenie o moim mieszkaniu. 

– Gotowe – powiedziała. – Jak ktoś napisze, dam ci znać. 

– A napisałaś, że chcę gburowatego mężczyznę? 

– Tak… – Skrzywiła się. – Może jeszcze gwałciciela jakiegoś ci 

wyszukam… Kobiety są lepsze jako lokatorki. Czyste, pozbierane… 

– Wolę mężczyznę – upierałam się. – Nie polubię go, nie 

przywiążę się… 

– Przecież polubiłaś tego pianistę… 

– On był dzieckiem, to zupełnie co innego… – Pokręciłam głową. 

– Wykorzystywał cię – stwierdziła przy obiedzie, na którym 

zatrzymała mnie siłą. – Sprzątałaś mu, gotowałaś, a on miał cię gdzieś… 

– Nie znałaś go przecież, na oczy nie widziałaś… 

– Tej twojej Karmen też nie widziałam. Mnie wystarczy, jak 

słyszę, co dla nich robisz i czym ci odpłacają – rzuciła znad fasolki. – Od 

razu wiem, z kim mam do czynienia… 

Nic nie wiedziała. Żyła w swoim sklepie, gdzie traciła czas, siedząc 

przez większość czasu samotnie, a potem szła do męczącej, chorej matki, 

którą się zajmowała przez resztę dnia. Jedyną jej rozrywką był internet, 

gdzie podszywała się pod różne postacie, udając właścicielkę kwiaciarni, 

cukierni czy znaną hafciarkę, i nabierała ludzi. Myślała, że o tym nie 

wiedziałam. 

– Teraz będzie inaczej – powiedziałam pojednawczym tonem. 

– Będę miała lokatora, który będzie tylko najemcą. 

Zjadłyśmy pulpety w sosie, popiły kompotem, a mnie 

przypomniały się potrawy, które robiła dla mnie Carmen. Pulpety 

wydzielały dziwny smród, jakby zjełczałego masła, chociaż byłam 

przekonana, że ani Dorota, ani matka nie dodały niczego takiego do 

mięsa. Pewnie to zresztą był słoik z gotowym daniem, który miał krótką 

datę ważności, albo, sądząc po zapachu, był już przeterminowany. 

Poczułam zapach linguini i ulotną woń białego wina, którym 

poczęstowała mnie Carmen. Po obiedzie usiadłyśmy z matką Doroty

i obejrzałyśmy odcinek telenoweli, której wcześniej nie oglądałam, ale tu 

po dwóch minutach wiedziałam, o co chodzi. Czasem w poczekalniach 

u lekarzy czytałam tygodniki z programem telewizyjnym, szczególnie 

lubiłam streszczenia odcinków seriali. „Klaudia kłóci się z matką. 

W złości wypomina jej kradzież, której dopuściła się w młodości. 

Rosario zmienia nieoczekiwanie testament i mówi o tym kochance. 

Angela w tajemnicy sprzedaje ziemię po dziadkach, a Flavio, nie 

wiedząc o tym, zaprasza do domku letniskowego Marię”. Lubiłam 

wyobrażać sobie tych bohaterów i akcję, chociaż pewnie na samym 

serialu zasnęłabym natychmiast albo przełączyła telewizor. Potem 

odprowadziłam Dorotę do sklepu. Chociaż miała już pracownicę, to 

codziennie wieczorem sama zamykała interes, mocując masywną kłódkę 

na kracie, która pokrywała drzwi. 

– Może masz ochotę na spacer? – spytałam. – Jest tak ciepło… 

Skinęła głową. Poszłyśmy tą samą trasą, którą wcześniej szłam 

z Carmen. 

– Co u twoich rodziców? – spytała Dorota. 

– Zdrowi, dziękuję. – Zamyśliłam się na chwilę. – Teraz jest 

zupełnie inaczej. Nie zamykam się już w domu i nie płaczę, zgodziłam 

się… wiesz na co… 

– Na pigułki na depresję. – Kiwnęła głową. – I bardzo dobrze… 

Wypatrywałam łąki z kaczeńcami. 

– To był przecież ich warunek – mruknęłam. – Żeby pozwolili mi 

wynajmować mieszkanie po dziadkach i w ten sposób dorabiać do 

renty… 

Dorota wbiła spojrzenie w łączkę, na której kwitło mnóstwo 

kaczeńców. Kiedy byłam tu z Carmen, tylko kilka kwiatków miało 

rozchylone płatki, teraz łąka była cała żółta. 

– Wracajmy – poprosiła. – Umówiłam się na czacie z jedną 

osobą… 

– Ty nie żyjesz naprawdę, tylko w internecie… – Pokręciłam 

głową. 

– Przyganiał kocioł garnkowi – odparowała, ale uśmiechnęła się. 

– Ja przynajmniej się nie łudzę, że doświadczam prawdziwego życia. 

Stałyśmy pod jej blokiem i śmietnikiem, w którym kiedyś

znalazłam dla niej Lucka. 

– Zadzwonię, jeśli ktoś odpisze – powiedziała na odchodnym. 

– Ale ty też wpadaj. Mam wrażenie, że kiedy znajdujesz lokatora, 

przepadasz całkiem… 

Oglądała czubki swoich butów. Ogarnęła mnie złość. Wszyscy 

mieli mi za złe, kiedy nie wychodziłam z domu i opłakiwałam latami 

Sławka. Mieli pretensję, że przestałam pracować i zaczęłam żyć z renty. 

Ojciec i matka bez przerwy mnie nachodzili i wyciągali na spacer, do 

kościoła, Bóg wie gdzie jeszcze. Dorota też mi kładła do głowy, że 

powinnam kogoś znaleźć do „przyjaźni”. Tak jakby to uczucie leżało 

pod płotem albo w osiedlowej piaskownicy. 

– Zadzwoń – poprosiłam. – Dziękuję. 

Uśmiechnęła się jakoś smutno i poszła, pewnie już nie mogła się 

doczekać, kiedy usiądzie przy laptopie i będzie wymieniała myśli, 

wyobrażając sobie, że po drugiej stronie siedzi przystojny, wolny 

mężczyzna, któremu ona się podoba. Przypomniałam sobie, że Dorota 

była właściwie moją jedyną przyjaciółką i nie powinnam sprawiać jej 

przykrości, a już na pewno nie wypominać samotności. 

Zadzwoniła dwa dni później, że jest jakiś student, który chciałby 

wynająć moje mieszkanie. Byłam jej bardzo wdzięczna i zaraz 

umówiłam się z tym chłopakiem na oględziny mieszkania. 

– Ile? – spytał, ledwie przestępując próg. 

– Tysiąc pięćset – powiedziałam, bo chłopak zupełnie mi się nie 

podobał. Wyglądał na cwaną gapę. – Plus opłaty. I nie można 

przyprowadzać kobiet… 

Student prychnął i oświadczył, że to za drogo jak na warunki, które 

otrzymuje. Wzruszyłam ramionami. Zadzwoniłam do Doroty 

i powiedziałam jej, że niestety nic z tego. 

– Nie odpowiadało mu mieszkanie… – skłamałam. 

– Nie martw się – pocieszała mnie ta poczciwina. – Na pewno ktoś 

się znajdzie. 

Przez kolejny miesiąc nikt się nie znalazł. Oprócz dość obleśnego 

kierowcy tir-a, który oznajmił, że może płacić połowę, bo przez połowę 

miesiąca go nie ma, oraz wychudzonego mężczyzny bez zębów, którego 

się przestraszyłam tak, że powiedziałam od razu, że to nieaktualne.

Rodzice, do których poszłam na niedzielny obiad po prawie rocznej 

nieobecności, westchnęli na mój widok i odmówili wsparcia 

finansowego. 

– Wpędzisz nas do grobu. – Matka złapała się za serce. – Przez rok 

u nas nie byłaś. Gdybyśmy nie przychodzili sami, to nie wiedzielibyśmy, 

czy żyjesz! 

Ojciec dodał „właśnie” znad telewizora. Zawsze miał wygodną 

pozycję. Albo sam wygłaszał ludowe mądrości i pouczał innych, jak 

mają żyć, albo korzystał z tego, co mówiła matka i „przychylał się” do 

jej zdania. Zazwyczaj potem mówił mi, nie odrywając oczu od 

telewizora, że matka ma rację i powinnam była jej słuchać. Tak było 

i tym razem. 

– W czym ma rację? – zapytałam. 

– Nie przychodzisz do nas. Tak jakbyśmy nie mieli córki… 

– Powiedziała tylko, że nie przychodzę, i z tym się mogę zgodzić. 

Nie powiedziała, że nie ma córki… 

Ojciec z trudem oderwał wzrok od telewizora. Spojrzał na mnie, 

jakby nie widział mnie od lat, i westchnął. 

– Jesteśmy z matką już starzy. Powinnaś się nami opiekować, a ty 

tymczasem… 

Podobne teksty już nie robiły na mnie wrażenia. Wypomnieli mi 

tyle razy każdą złotówkę, którą musiałam od nich wziąć, kiedy odeszłam 

z przedszkola i pogrążyłam się w niebycie. Zresztą nie prosiłam 

o pieniądze. Sami przychodzili, robili zakupy, siłą ciągnęli mnie do 

lekarza, a nawet pod prysznic. Szczególnie mama beznamiętnie, 

z cierpiętniczym wyrazem twarzy, czyniła swoją matczyną powinność. 

Potem spowiadała się pewnie w kościele i pytała księdza, co zrobiła nie 

tak, że pokarał ją taką córką. 

– A ja tymczasem sama wymagam opieki… – dokończyłam. 

Domyślałam się, jak bardzo mu to ciążyło. Marzył, żeby moje 

życie przypominało szarą egzystencję, którą przecina korowód 

trywialnych postaci. Tymczasem ja zafundowałam mu oryginalność, 

której się nie spodziewał. Nikt, ani moi dziadkowie, ani matka, Kościół, 

ani nawet Wieczorek, który zdaje się, że umarł kilka miesięcy temu, nie 

przygotowali go na taki los.

– Musieliśmy się tobą zajmować po tym, jak Sławek, wiesz… 

– Wiem… – Pokiwałam głową. – Bardzo jestem wam wdzięczna. 

Jestem waszą córką, do jasnej cholery! Co macie innego do roboty? 

Inne dzieci? Wnuki? Jakichś przyjaciół czy mnóstwo ważnych spraw, 

które absorbują was na co dzień? 

Najchętniej wyszłabym stamtąd i nigdy więcej nie wróciła. Póki 

byłam ze Sławkiem i nikt inny się nie liczył, nie było ważne, czy rodzice 

akceptują moje wybory, czy mają mnie za odszczepieńca. Kiedy Sławka 

zabrakło, pierwsze, co mi wypomnieli, to właśnie odcięcie się od nich. 

– Nasze wnuki powinny teraz iść na studia – mruknął, odwracając 

wzrok ponownie w kierunku turnieju „Familiada”. 

– Przecież wiesz, że bardzo pragnęliśmy że Sławkiem dzieci…. 

– Czułam się tak, jakby mi dał w twarz. 

Matka, która weszła do pokoju ze zmacerowanymi od zmywania 

rękoma, stanęła jak wryta w progu i rzuciła mi niespokojne spojrzenie. 

Musiała mu przed moją wizytą długo klarować, żeby mnie nie drażnił. 

– Czesiu, przecież wiesz, że ona bardzo chciała… 

– Wy wszyscy mi wmawialiście, że ona chciała, leczyła się, 

a potem załamała, to przejściowe i tak dalej… – uniósł się ojciec. – I co? 

– Uspokój się, Czesiu – błagała go bezskutecznie matka. 

– Nie uspokoję się! – krzyczał. – Jak kobieta chce mieć dzieci, to 

ma! Wzięłaś ślub z tym gołodupcem, a potem dom rodzinny ci zaczął 

ciążyć! 

Patrzyłam z obojętnością, jak piekli się i robi czerwony na twarzy. 

Pewnie skoczyło mu ciśnienie. Mógłby dostać tu apopleksji i byłby to 

dla niego wymarzony koniec. 

– A jak ci mąż umarł, to co zrobiłaś?! – wrzeszczał. 

– No, co zrobiłam? – zapytałam spokojnie. – Co ja takiego 

zrobiłam? 

– Postanowiłaś nas z matką wpędzić do grobu! Zamieniłaś 

mieszkanie w barłóg! Śmierdziało tam, ile razy przychodziliśmy! 

– Ona z tym skończyła. – Matka była autentycznie przerażona. 

– Teraz ma czysto, Czesiu, i bierze te pigułki, prawda, Weronika, że 

bierzesz pigułki? 

Ponownie kiwnęłam głową, że biorę pigułki i sprzątam w domu.

Czułam się jak dziecko, któremu rodzice robią awanturę za 

niesprzątnięty pokój i nieodrobioną pracę domową, a ja modlę się, żeby 

nie dowiedzieli się jeszcze o wagarach w szkole. 

– Nawet ubrania Sławka już oddałam do opieki społecznej 

– zapewniłam. – Chodzę też do teatru… 

– No właśnie, widzisz, oddała te ubrania… I chodzi do kina… 

– Matka przekrzykiwała „Familiadę”, która ryczała z telewizora, a Karol 

Strasburger dziwnie się do mnie uśmiechał. 

– Grosza nie zobaczyłem z wynajmu! – przypomniał sobie. 

– Grosza! 

– Do teatru – poprawiłam i podniosłam się z fotela. – To mam 

w końcu przychodzić do was w niedziele czy nie? 

– Rób, co chcesz… – burknął ojciec, patrząc z żalem, jak 

Strasburger odchodzi z „Familiadą”. 

Na szczęście nie zabrali mi klucza do mieszkania po dziadkach. 

Dostałam nawet kawałek ciasta i zupę w słoiku. Po namyśle matka 

dorzuciła mi trzy kotlety zapakowane w folię do pieczenia. Pewnie 

chciała mi w ten sposób zrekompensować zachowanie ojca. 

Wieczorem zadzwoniła Dorota. 

– Znajoma znajomej znajomej zna kogoś, kto potrzebuje 

mieszkania. 

– Z ogłoszenia? – spytałam. Telefon mnie obudził. Przespałam całe 

popołudnie po wizycie u rodziców i byłam trochę nieprzytomna. 

– Przecież mówię, że znajoma zna… – sarknęła. 

– Tak, tak – obudziłam się. – Kiedy chce obejrzeć mieszkanie? 

– No więc zaraz – powiedziała Dorota po tym, jak poszeptała 

z kimś najwyraźniej stojącym przy niej w pokoju. – Jest dość 

zdesperowana, bo nie ma gdzie spać… 

Zerknęłam na zegarek, było wpół do dziewiątej. 

– Jestem w piżamie – zaprotestowałam. 

– Uciekła od męża – mówiła cicho Dorota. – Z dzieckiem. Nie ma 

gdzie spać… 

– No dobrze – skapitulowałam wobec takich argumentów. – Ubiorę 

się i przyjdę. Podaj im adres, a ja poczekam w mieszkaniu. 

W taki sposób po raz drugi do mojego życia weszła Helena.

Nie wiem, czy umiałam ukryć zaskoczenie, kiedy zobaczyłam ją 

stojącą w drzwiach, z zieloną samolotową walizką w jednej ręce i około 

dziesięcioletnią dziewczynką uwieszoną na drugim ramieniu. Dziecko 

wyglądało na wykończone, sama Helena była szara na twarzy, 

a w oczach miała desperację. Spojrzała na mnie, ale w jej spojrzeniu nie 

zauważyłam ani śladu wspomnienia tamtego wieczoru w Casa 

Valdemar. 

– Dobry wieczór pani. – Ukłoniła się grzecznie. Miała cichy, niski, 

bardzo przyjemny głos. – Dziękujemy, że pani przyszła. 

Uprzejmość i dystans, to rzucało się w oczy każdemu, kto 

rozmawiał z nią po raz pierwszy. A jednak nie sprawiała wrażenia 

lodowej księżniczki, tylko kobiety umiejącej się zachować w każdej 

sytuacji. Dziewczynka podniosła główkę i popatrzyła na mnie 

brązowymi oczami. Potem kiwnęła głową i powiedziała grzecznie „dzień 

dobry”. Triumf dobrego wychowania nad zmęczeniem 

i rozczarowaniem. 

– Dzień dobry, skarbie – powiedziałam, potem zwróciłam się 

w kierunku Heleny. – Proszę wejść głębiej i rozejrzeć się po mieszkaniu. 

Przestąpiła niepewnie próg kuchni i rozejrzała się trwożnie wokoło. 

– Proszę zajrzeć do szafek, gdzie pani chce – zachęciłam ją. 

– Może ja zrobię herbaty pani i córeczce… 

– Byłabym wdzięczna. – Uśmiechnęła się niepewnie i spytała 

córkę, czy napije się herbaty. Zwracała się do niej: „Anielko”. Mała 

kiwnęła głową, wyraźnie nie mając siły na odpowiedź, i klapnęła na 

kuchenne krzesło. Matka zdjęła z jej głowy czerwony beret, z szyi 

dopasowany kolorystycznie szalik, następnie rozpięła elegancki 

płaszczyk i wszystko to zaniosła do przedpokoju i powiesiła na 

wieszaku. Ciało miałam napięte jak struna, czułam szum w głowie. 

Chciałam, żeby została, ale jednocześnie miałam pełną świadomość, że 

to zrodzi same kłopoty. Prędzej czy później dowie się, kim jestem, 

i dojdzie do konfrontacji. Poza tym Helena zupełnie nie pasowała do 

tego mieszkania. Byłam pewna, że bure ściany i kolory przygnębią ją, 

mały metraż przytłoczy. Dziecko nie będzie miało własnego pokoju, do 

czego jest pewnie przyzwyczajone, a prócz łóżka w sypialni nie 

zmieszczą się żadna szafka ani biurko z przeznaczeniem na dokumenty

Heleny. Jej potrzeba było domu, pełnego przestrzeni, z przeszklonym 

tarasem, ogrodem zimowym i widokiem na rzadkie kwiaty na werandzie. 

Takiego z jasnym pokojem dziewczęcym, gdzie stoi pomalowane na 

biało łóżko z baldachimem i co najmniej tuzin lalek. A obok na 

puchatym dywanie domek dla nich, serwis na kawę, herbatę, łóżeczko, 

wózek lalczyny, ubranka i mnóstwo innych zabawek, których Anielka 

nie pozwoliła wyrzucić, mimo że przecież od kilku lat chodzi już do 

szkoły. Oczywiście jest i biurko z mnóstwem szuflad, gdzie schludnie 

leżą porządnie poukładane kredki, długopisy, zeszyty i książki, oraz 

różowa szafa z mnóstwem ubranek wysokiej jakości, lakierowanych 

bucików oraz wstążek i opasek na głowę. Sama Helena potrzebuje 

oddzielnego pokoju, najlepiej dwóch: w jednym powinna być urządzona 

sypialnia, z szafą na całą ścianę, od podłogi do sufitu, i obszernym 

łóżkiem z powleczoną satyną pościelą, i drugiego, niedużego, gdzie 

zmieszczą się biurko, sekretarzyk oraz fotel, gdyby chciała odpocząć. 

– Ile kosztowałby najem? – spytała, używając tego staroświeckiego 

słowa. 

– Pięćset złotych plus opłaty – powiedziałam, dostrzegając kątem 

oka zaskoczenie Doroty. 

Na twarzy Heleny zagościło coś w rodzaju mieszanki ulgi 

i szczęścia. 

– Odpowiada mi to, oczywiście odpowiada – odparła szybko. 

– To świetnie. – Uśmiechnęłam się. – Kiedy pani chciałaby się 

wprowadzić? 

– My tu zostaniemy z Anielką. – Jej ton był przepraszający, 

a spojrzenie niepewne. – Jeśli pani się zgodzi… 

Dorota mówiła, że Helena z córką nie mają gdzie spać, stąd także 

późna pora oglądania mieszkania, ale mimo wszystko byłam zdumiona. 

W salonie nieład, w kuchni nie było wprawdzie nieumytych naczyń, ale 

panował rozgardiasz, łazienka ostatni raz była myta przez Carmen. Regał 

w pokoju pokrywała warstwa kurzu. Szuflada, gdzie znalazłam 

wachlarz, była otwarta, a książki na półkach w nieładzie, jakby ktoś 

chciał je poprzestawiać, ale zrezygnował w połowie pracy. Po tym jak 

Carmen się wyprowadziła, byłam tu tylko raz. 

– Myślałam o tym, żeby sprzątnąć… – Gestem omiotłam

mieszkanie. – Odkąd poprzednia lokatorka się wyprowadziła, nie 

sprzątałam gruntownie… 

– Jeśli pani pozwoli, to ja posprzątam – powiedziała prosząco. – 

Naprawdę musimy tu zostać. Nie bardzo mamy z córką gdzie się 

podziać… 

– Ależ dobrze – zgodziłam się. – Jak pani wygodnie. Zresztą mogę 

przyjść jutro rano i posprzątać, kiedy będzie pani w pracy, a Anielka 

w szkole, pani… pani… 

Podniosła ręce ku twarzy i zakryła czerwone ze wstydu policzki. 

– Dobry Boże – wyszeptała. – Tak mi wstyd. Nie przedstawiłam 

się, to do mnie niepodobne. Co pani sobie o mnie pomyśli… Helena… 

Helena Rodziewicz. 

Powiedziałam swoje imię, potem nazwisko i posłałam jej krzepiący 

uśmiech. Potem uścisnęłam szczupłą dłoń o długich palcach. Uścisk 

miała zdecydowany, nie taki ledwie, ledwie, czego nie znosiłam 

organicznie. Podawała całą rękę, a nie tylko palce, czego też nie 

cierpiałam. Takie osoby przywodziły mi na myśl meduzy. 

– Pani Weroniko – powiedziała, ignorując Dorotę, która 

niespokojnie drobiła po kuchni, nie wiedząc, czy ma iść do domu, czy 

poczekać na mnie. – Jestem prawnikiem. Przygotuję umowę i przyniosę. 

Nie będziemy musiały nigdzie chodzić. W sensie do żadnego adwokata 

czy kogoś takiego… Oczywiście, jeśli pani sobie życzy, może się pani 

skonsultować z kimś innym… 

Dorota dawała mi rozpaczliwe znaki za plecami Heleny, że suma, 

którą życzyłam sobie za mieszkanie, jest śmiesznie, ale to śmiesznie 

niska w porównaniu z cenami wynajmu podobnych mieszkań w centrum 

Warszawy. Wiedziałam o tym, ale liczyło się tylko to, żeby Helena 

chciała u mnie zamieszkać. Spojrzałam na zegar. Była już prawie 

jedenasta. Mała przysypiała na krześle. 

– Proszę to zrobić jutro, na spokojnie – powiedziałam. – Ja przyjdę 

koło dziewiątej rano i sprzątnę mieszkanie. Do trzynastej, czternastej się 

wyrobię… 

– Naprawdę proszę nie robić sobie problemu… – zaprotestowała. 

Nie odniosłam wrażenia, że miałabym w czymś przeszkadzać. Ona 

była tylko pełna obaw, czy nie zrobi mi kłopotu, każąc niespodziewanie

przyjść i sprzątać mieszkanie. 

– Żaden kłopot – ucięłam dyskusję. – Nie mogę inaczej. Niech pani 

zrozumie, pani Heleno. 

– Dziękuję… 

– W tej szafie jest bielizna pościelowa, wyprana i uprasowana. 

Pościel na łóżkach. 

Potem skinęłam na Dorotę i szybko wyszłyśmy z mieszkania. Tuż 

po zamknięciu drzwi Dorota rozwrzeszczała się jak przekupa. 

– Co ci przyszło do głowy?! – Pełen oburzenia głos rozległ się na 

schodach. – Przecież to jakieś grosze… Nie starczy ci nawet na twoje 

własne opłaty… 

– Bądźże cicho – zgasiłam ją. – Chcesz, żeby cały blok cię 

usłyszał? 

– A niech mnie słyszy – burknęła, ale zaczęła mówić znacznie 

ciszej. – Gdybym wiedziała, że tak zrobisz, nie zadzwoniłabym do 

ciebie… 

– Sama mówiłaś, że to twoja znajoma… 

– Znajoma znajomej… – poprawiła. – Chodziło mi tylko o to, że to 

polecona osoba, nie jakaś z ulicy… Ale nie musiałaś jej oddawać 

mieszkania za darmo!… 

– Dorota, to klitka, nora… Ludzie wynajmowali ją na kilka 

miesięcy i uciekali czym prędzej… Choćby Carmen… 

Wzruszyła ramionami. Nie znała tej dziewczyny, a z mojego 

pobieżnego opowiadania o niej i Julianie nie mogła wywnioskować, jak 

bardzo przeżyłam jej odejście. 

– To w końcu twoje mieszkanie – powiedziała ugodowo. 

– Przepraszam cię… Nie powinnam się wtrącać… 

– Dziękuję. – Poklepałam ją po szerokich plecach. – Może bym 

wpadła, to pokażesz mi te swoje czaty komputerowe? 

– Koniecznie. – Ożywiła się i naciągnęła beret na głowę. – Może 

dasz się namówić na portal randkowy, co? Sama bym się umówiła, ale 

trochę się boję. We dwie byłoby raźniej… 

Pożegnałam ją, obiecując, że wpadnę i wysłucham opowieści 

o dobrodziejstwie anonimowego wygłaszania kontrowersyjnych 

poglądów oraz mamiąc ją obietnicą umówienia się wraz z nią na

podwójną randkę. 

• 

Nie mogłam spać w nocy. Miałam przed oczami twarz Heleny, 

ściągniętą obawą, że nie uda jej się znaleźć kąta dla siebie i córki. 

Daremnie się wpatrywałam w jej oczy, szukałam grymasu warg 

i zmarszczek na czole, ale nie wyczytałam z tej twarzy już nic więcej. 

Ani cienia czegoś złego, co ją niewątpliwie spotkało. Na tyle, że musiała 

szukać łóżka takiego jak moje, w bloku takim jak mój. Przez te dziesięć 

lat, jakie minęły od śmierci Sławka, wspominałam ją wielokrotnie. Tę 

szlachetną, spokojną twarz chowającą się w cieniu roześmianych 

i rozgadanych koleżanek, dwa uważne spojrzenia, jakie udało mi się 

przechwycić. Po tamtej kolacji i wieczornym spacerze nie zamieniłam ze 

Sławkiem ani jednego słowa na temat jej czy jakichkolwiek koleżanek 

z pracy. Nie dociekałam, nie chciałam wiedzieć. Co by mi dały pytania, 

prócz niedomówień, a może i kłamstw? 

Kiedy w końcu zasnęłam, śnił mi się nie Sławek, a moi rodzice, 

którzy wygrażali mi z powodu kradzieży, której jakoby się dopuściłam. 

Miałam ukraść obiad z domu rodzinnego. Sen był o tyle absurdalny, że 

byłam w nim dzieckiem, przerażonym, skulonym, niemogącym wydusić 

z siebie ani jednego słowa na swoją obronę. Zbudziłam się, kiedy 

zegarek wskazywał ósmą, i aż podskoczyłam w łóżku. Przecież 

obiecałam jej, że sprzątnę mieszkanie, tymczasem zaspałam. Ubrałam 

się szybko i zjadłam naprędce kawałek chleba z białym serem, nawet nie 

usiadłam na krześle, tylko stałam, patrząc przez okno w szyby 

mieszkania dziadków. Przeżuwając ostatni kęs, pochwyciłam palto, ale 

mój wzrok padł na wachlarz, który zostawiłam w przedpokoju. Wzięłam 

go do ręki, powachlowałam się chwilę, potem powiesiłam palto na kołku 

i wróciłam do kuchni. Tam wyjęłam filiżanki, które lubiliśmy ze 

Sławkiem, zrobiłam sobie porządną kawę i usiadłam, popijając ją 

małymi łykami. Postanowiłam, że koniec z tym pośpiechem, chaosem 

życiowym, leżeniem do dwunastej w zmiętej pościeli, albo przeciwnie 

– zrywaniem się nad ranem, bo trzeba upiec ciasto dla Carmen lub zrobić

obiad dla Marcina. Od tej pory to ja będę panią swojego czasu i losu. 

Nawet jeśli zgodzę się gotować dla jakiegoś lokatora czy też sprzątać 

dom. 

Mieszkanie było w znacznej mierze uporządkowane. W kuchni 

zastałam dwa talerze i dwa kubki oparte na kratce do wysychania. Poza 

tym w jednej z szafek stały dwa rodzaje płatków śniadaniowych, 

kukurydziane i czekoladowe, te drugie w znacznie mniejszym 

opakowaniu. Wydedukowałam, że Helena chciała zrekompensować 

Anieli tułaczkę po nocy i ryzyko spania w nieznanym dla dziecka 

miejscu. W pojemniku na pieczywo był zwyczajny chleb, a w lodówce 

kilka artykułów, w tym wędlina, paczkowany ser żółty i masło. Podobało 

mi się, że Helena nie jada margaryny. Nie wiem, jak można jadać coś tak 

obrzydliwego, twierdząc ponadto, że to samo zdrowie. Ludzie, którzy 

jedzą margarynę, nigdy nie budzili mojego zaufania. Być może 

wyniosłam to jeszcze z domu rodzinnego, gdzie jadaliśmy wyłącznie 

masło roślinne na zmianę z margaryną, które matka przynosiła po prostu 

ze szkolnej kuchni jakby nigdy nic, nie uważając tego ani za kradzież, 

ani nadużycie. Podejrzewam, że nie przyszło jej do głowy spowiadać się 

z artykułów, które trafiały do naszego domu ze szkolnej kuchni. Ot, taki 

przywilej szkolnych kucharek za czasów komuny. 

Łudziłam się, że znajdę jeszcze coś, co pozostawiła dla mnie 

Carmen, ale w domu nie było żadnego więcej śladu po tej dziewczynie. 

Ile razy tam wchodziłam za jej czasów, czułam ulotny zapach piżma, 

chyba perfumy, nie wiem, jak się nazywały, bo żadnych nie znalazłam 

na półce w łazience, pewnie nosiła je w torebce między portfelem 

a terminarzem. Od momentu jej wyprowadzki nie było już nuty piżma 

w kuchni ani w salonie. Mieszkanie było równie bezosobowe jak przed 

jej wprowadzeniem się, jakby wypowiedziała zaklęcie, które sprawiło, 

że odeszła razem ze wszystkimi przedmiotami i zapachami. Wraz ze 

zniknięciem tkanin i poduszek odszedł też blask, jaki zauważyłam 

w mieszkaniu, biel szafek i przytulność pokoi. Nowego zapachu jeszcze 

nie wyczuwałam. Przez jedną noc Helena nie zdążyła oswoić 

mieszkania. Weszłam do łazienki. Na półce stał samotny flakonik Poison 

Diora. To były chyba jakieś bardzo stare perfumy, zupełnie klasyczne. 

Być może tylko te zabrała ze sobą z miejsca, skąd uciekała. Perfumy nie

miały urządzenia do psikania, trzeba było wyjąć szklany korek, żeby je 

otworzyć. Dobrze, że zauważyłam, bo łatwo można by je stłuc przy 

wzięciu flakonika za rzeźbiony w szkle, okrągły korek. Poza tym na 

półce były dwie szczoteczki do zębów, zupełnie zwyczajne, żadne tam 

elektroniki, końcówki i inne odciągające od mycia zębów urządzenia, 

pasta z fluorem, jeden krem nawilżający „opóźniający starzenie” dobrej, 

drogiej firmy. Wzięłam go do ręki i powoli odkręciłam nakrętkę. Był 

żółty i pachniał wanilią. W sypialni na wieszakach wisiały trzy jedwabne 

bluzki w bladych kolorach i trzy spódnice o podobnym kroju. Obok 

każdej spódnicy znalazłam żakiety pasujące do nich deseniem. Na 

półkach leżało kilka jednokolorowych swetrów z cieniutkiej jedwabnej 

przędzy, koszulki oraz spodenki i spódniczki Anielki. Nie wyglądało na 

to, że to jedyne rzeczy moich nowych lokatorek. Chyba te stroje 

i przybory uznały za potrzebne, włożyły je do wielkiej walizki, 

pospiesznie pakując się przed ucieczką z nieprzyjaznego miejsca, które 

musiały opuścić. Wyobrażałam sobie, że jutro czy pojutrze zajedzie pod 

dom wielki samochód towarowy i szafy zapełnią się spodniami, 

spódnicami, swetrami i bluzkami na wszelkie okazje, a łazienka 

– kosmetykami dla młodych kobiet oraz dziecinnymi, innymi do 

włosów, ciała, twarzy, oczu, pielęgnacyjnymi, czyszczącymi czy takimi, 

których przeznaczenia pewnie nie odgadnę. 

Mimo pucowania podłóg i odkurzania nic nie dało się zrobić 

z szarością salonu i wypłowiałymi ze starości zasłonami. Pomyślałam 

ponownie, że ona nie zadomowi się w tym mieszkaniu na długo. Zaraz 

znajdzie coś bardziej odpowiedniego, weselszego, ładniej urządzonego 

i uśmiechnąwszy się przepraszająco do mnie, zniknie z mojego życia po 

raz drugi. 

Wieczorem zadzwoniła do mnie, dziękując za poniesiony trud. 

Była wzruszona, tak właśnie powiedziała, że była wzruszona, kiedy 

wróciła z córeczką do domu i zastała porządek. Wyraziła się 

o mieszkaniu, w którym spędziła jedną noc: „dom”. Jak bardzo musiała 

być zdesperowana? Powiedziała mi także, że przygotowała dla mnie 

umowę i spytała, kiedy mogłabym ją przeczytać i zgłosić ewentualne 

zastrzeżenia. Chciała wysłać mi ją na adres mejlowy, ale powiedziałam, 

że nie mam komputera i nie korzystam z żadnych dobrodziejstw sieci.

Ucichła, pewnie zdziwiona i zażenowana, ale przeprosiwszy tradycyjnie 

po raz setny, odkąd się poznałyśmy, zapytała, czy w takim razie 

mogłabym dla niej znaleźć trochę czasu i przyjść na kolację, albo ona 

wpadnie do mnie, jeśli ja mam inne plany na wieczór. Odparłam, że 

wpadnę wieczorem, ale w żadnym wypadku, proszę, żeby nie robiła dla 

mnie kolacji, nie ma takiej potrzeby. Ona na to, że to będzie coś 

zwyczajnego, po prostu zjem razem z nią i jej córką. Wyobrażałam 

sobie, że poda mi coś na kształt kiełków czy duszonej na parze ryby 

z warzywnym garnier. Wyglądała na osobę, która je malutko, przy tym 

same zdrowe i pożywne rzeczy. Córkę pewnie też karmiła rybami 

i białym mięsem. Dlatego pomyślałam, że zaniesienie ciasta byłoby 

nietaktem. Może nie pozwalała dziecku jeść słodyczy albo – wzorem 

nowoczesnych telewizyjnych matek – tylko w jednym dniu w tygodniu? 

Kupiłam zatem kilogram mandarynek i poszłam na umówioną godzinę. 

Otworzyła mi dziewczynka, nie powiedziała nawet „dzień dobry” 

i w podskokach pobiegła do sypialni. Helena wyszła do mnie 

z zatroskaną miną, przeprosiła, że nie jest jeszcze gotowa, i umknęła do 

kuchni. 

– Może ja w czymś pomogę? – Położyłam mandarynki na stole 

i zajrzałam jej przez ramię. 

– Nie, nie. – Uśmiechnęła się, mieszając coś w garnku, z którego 

buchała para. 

Na stole stały trzy talerze z kompletu po babci, obok 

prowizoryczne serwetki wykonane z kawałków ręczników papierowych 

i szklanki do soku, każda z innego kompletu. Helena tymczasem 

nieporadnie próbowała wyjąć parówki, które gotowała w największym 

garze dziadków. 

– Może lepiej będzie za pomocą tego? – Podałam jej durszlak, 

z rosnącym zdumieniem patrząc, jak popękane kiełbaski wypuszczają 

w wodzie sok. 

– Dziękuję. – Przyjęła ode mnie durszlak i zamiast zostawić go 

w zlewie, trzymała w jednej ręce, a drugą usiłowała wziąć garnek 

z wodą. 

– Może jednak ja… – zniecierpliwiłam się. 

Przesunęłam ją delikatnie na bok i widelcem powyciągałam

sprawnie parówki, a raczej to, co z nich zostało. Helena wzięła talerz 

z mięsopodobną masą i polała z plastikowej tubki najpierw keczupem, 

potem musztardą, nie pytając, czy mam ochotę na powyższe sosy. 

– Anielko, kochanie! – krzyknęła w stronę sypialni. – Kolacja! 

Usiadłam na krześle i wpatrzyłam się w stos parówek, chleb 

pokrojony na nierówne kawałki oraz ser żółty, który przedwcześnie 

wyjęty z folii „pocił się” na talerzu. Przypomniałam sobie pełne finezji 

dania Carmen i jęknęłam w duchu. Anielka tymczasem przybiegła na 

kolację, po czym poszła niechętnie, napomniana przez matkę, umyć ręce. 

Parówki tymczasem stygły, czerwona i żółta maź rozlewała się po 

talerzu, a mnie robiło się słabo z obrzydzenia. 

– Bardzo proszę – powiedziała z uśmiechem, wskazując na 

półmisek gestem, jakby leżały na nim krewetki królewskie. – Proszę się 

częstować, a ja zaraz zrobię herbatę. 

Wzięłam jedną parówkę, tę najmniejszą, i usiłowałam ją szybko 

zjeść. Keczup rósł mi w gardle, musztarda wzbierała mi w ustach. 

Pozostałe parówki z talerza zamieniły się w wijącego się pająka 

z mnóstwem odnóży, który łypał na mnie okiem z keczupu i uśmiechał 

się musztardowymi zębiskami. Tymczasem Helenie wszystko z rąk 

leciało. Nie umiała zupełnie poradzić sobie z czajniczkiem, esencją 

herbacianą i gorącą wodą. Byłam przekonana, że zaraz obleje się 

wrzątkiem, ale postanowiłam nie reagować. Może nie chciała, żeby ją 

we wszystkim wyręczać. Anielka tymczasem jadła parówki z apetytem, 

wyraźnie przyzwyczajona do tego, że podobne dania dostaje na kolację. 

Sama Helena postawiła w końcu dzbanek z gorącą wodą, w której 

pływały dwie torebki herbaty, i zachęciła mnie ponownie, żebym 

częstowała się parówkami oraz kanapkami z żółtym serem. 

Poczęstowałam się kawałkiem chleba i niezbyt świeżego sera, popijając 

herbatą, która miała słomkowy kolor. Wtedy właśnie doszłam do 

wniosku, że jeśli istnieje gdzieś ojciec Anielki, to musiał opuścić żonę 

po jednej z takich kolacji. 

– Anielka będzie chodziła do naszej szkoły? – zapytałam. 

– Nie – zaprzeczyła Helena – Jest w piątej klasie, do końca 

przyszłego roku zostanie w starej podstawówce na Woli. Nie chcę jej 

zmieniać środowiska.

– Będzie miała daleko do domu… – stwierdziłam, zastanawiając 

się, jak zapytać, jak długo u mnie pomieszkają. 

– Podjedzie kilka przystanków – zapewniła mnie Helena. – Ona 

jest bardzo samodzielna. Poza tym jest bezpośredni autobus ze szkoły, 

który staje tu, na tym przystanku za blokami. Już sprawdzałam. 

– To prawda, ale nie boi się pani, że jednak się zgubi? – zapytałam 

bez sensu. 

– Pojechałam z nią dziś i pojadę jutro, żeby się oswoiła. Panią 

chciałam poprosić o zgodę na dorobienie kluczu dla mojej córki. Ona nie 

zgubi, zapewniam. Jest bardzo odpowiedzialna. 

Dziecko pochłaniało parówki bez słowa, jakbyśmy nie mówiły 

o niej. 

– Czemu pani nie je? – spytała Helena z troską. 

– Dziękuję bardzo, ale ja właściwie nie jadam kolacji, tak dla 

zdrowia – skłamałam. 

– Dobrze pani robi. – Uśmiechnęła się. Jadła parówki, jakby były 

kawałkami łososia, z wielką gracją odkrawając małe kawałeczki, na 

które zbierała keczup. – Ja niestety najwięcej jem wieczorem. Nie mam 

czasu na jedzenie w ciągu dnia, wracam zmęczona i strasznie dużo 

zjadam. 

– Patrząc na pani figurę, nigdy bym nie powiedziała, że pani je co 

innego niż listek sałaty i kiełki pszenicy… 

– Ja bardzo lubię jeść – przyznała się. – Tylko nie lubię i nie 

umiem gotować. Anielka je obiady w szkole, kłopot będzie tylko 

w weekendy. Tak na co dzień to gotowała moja mama albo teściowa, ale 

teraz… 

Łatwo mogłam sobie wyobrazić, że teściowa nie będzie jej już 

gotowała, skoro przeprowadziła się tutaj, ale jej mama? 

– Teraz ja mogłabym to zrobić… – zaproponowałam lekkim 

tonem. 

– Nie mogłabym pani fatygować, przecież ma pani swoje życie, 

a i tak nam pani tak bardzo pomogła… 

Nie miałam swojego życia. Czułam się tak, jakbym samolotem 

wylądowała na lotnisku zbudowanym wysoko nad ziemią i mogła 

wprawdzie opuścić samolot, ale nie zejść na ziemię i dotrzeć do domu.

Pilot już sobie poszedł, sobie tylko znaną drogą, innym pasażerom udało 

się zejść albo skoczyć, a ja tkwiłam ciągle na wysokości, nie znajdując 

odpowiedniego podłoża. Nie mogłam ani odlecieć tam, skąd przybyłam, 

ani naprawdę wrócić do domu. 

– Szczerze mówiąc, nie mam swojego życia. – Upiłam łyk bladej 

herbaty i popatrzyłam Helenie prosto w oczy. – Mój mąż umarł i od 

ponad dziesięciu lat jestem sama. Miałam kilku lokatorów przed panią. 

Mieszkał tu młody pianista, a ja mu gotowałam i sprzątałam. A jednej 

dziewczynie to nawet pomagałam w… pracy zawodowej. 

– Ooo, pianista? – spytała. – Jakiś znany? 

– Marcin Pietrucha – powiedziałam z odcieniem dumy. – Brał 

udział w ostatnim Konkursie Chopinowskim… 

– Nie znam, niestety. – Zrobiła minę, jakby szukała w pamięci 

nazwiska. – Teraz koncertuje? 

– Nie wiem… On miał skomplikowaną sytuację rodzinną i wrócił 

do siebie. Do rodziców… – skłamałam, ponieważ okoliczności naszego 

rozstania chciałam pozostawić dla siebie. 

Zerwała się z miejsca i zaczęła sprzątać po kolacji. Pozwoliłam jej 

na to, przecież nie powiedziała, że chce, żebym prowadziła jej dom, a ja 

nie chciałam się narzucać. Patrzyłam, jak nieporadnie składa brudne 

naczynia do zlewu. 

– Potem umyję – powiedziała jak dziecko, któremu rodzice każą 

posprzątać, a ono wymawia się lekcjami. 

Anielka podziękowała i poszła „do siebie”, nie odstawiając nawet 

talerza i nie pytając matki, czy w czymś nie pomóc. Nie powinno tak 

być, pomyślałam. Dzieci powinny pomagać rodzicom. Ja bym nie 

pozwoliła swojej córce tak się obijać. Helena uśmiechnęła się do mnie 

i zaprowadziła do salonu, który rano jeszcze odkurzałam z pasją, 

i posadziła na burej kanapie. Ponownie pożałowałam, że Carmen zabrała 

kapę i poduszki. 

– Proszę spojrzeć. – Podała mi do ręki zadrukowaną kartkę. 

Czytałam umowę najmu sporządzoną tak profesjonalnie, jakbym 

wynajmowała jej nie stare mieszkanie, ale co najmniej pałac 

Radziwiłłów z restauracją i stajniami. Zwróciłam uwagę, że sporządziła 

umowę na rok z góry, a rozwiązać ją można było z miesięcznym

wypowiedzeniem. 

– Czy to pani odpowiada? – spytała. – Może coś zmienić? 

– Wydaje się, że wszystko jest w porządku – odparłam. 

– Może pani chciałaby pokazać tę umowę swojemu prawnikowi 

albo komuś z moich kolegów? 

– Nie wydaje mi się to konieczne. To przecież tylko umowa 

wynajmu mieszkania po moich dziadkach, a nie otwieranie wspólnej 

firmy… 

– No tak. – Roześmiała się, w kącikach oczu pojawiły się delikatne 

zmarszczki, które dodawały jej uroku. – Przyzwyczajenie zawodowe… 

– Chce pani mieszkać tutaj co najmniej rok? – spytałam z pewną 

obawą. 

– Może pani zrezygnować, tylko proszę o wiadomość miesiąc 

wcześniej – słyszałam w jej głosie wyraźny strach. 

– Mnie bardziej chodzi o panią… – powiedziałam. – Zdaję sobie 

sprawę z tego, że to mieszkanie jest… niezbyt wygodne dla takiej 

kobiety jak pani, w dodatku z małym dzieckiem… 

Wpatrzyła się w jedną ze ścian, gdzie powiesiłam zdjęty przez 

Carmen obraz przedstawiający dziewczynkę ze złotymi włosami 

siedzącą na łące. Ten obraz malował jakiś narzeczony babci, niezbyt 

uzdolniony, bo dziewczynka miała nieproporcjonalne ciało, a trawa była 

kiczowato zielona. Już miałam powiedzieć, że może zdjąć ten obraz, jak 

zresztą wszystko, co tu się znajduje i zmienić po swojemu, kiedy 

nieoczekiwanie zaczęła płakać. To był bardzo ważny moment dla mnie. 

Musiałam zdecydować, czy chcę, aby ta kobieta stała się częścią mojego 

życia głęboko i prawdziwie, czy też odepchnąć ją z jej potencjalnym 

bagażem emocjonalnym i nieszczęściami, które ze sobą niosła. Wahałam 

się sekundę, która wydawała mi się wiecznością, jeszcze walczyłam ze 

sobą, chciałam wstać, podziękować za tę okropną kolację oraz wstrętną 

herbatę i wyjść. Oczywiście przedtem podpisać tę perfekcyjną umowę. 

Może nawet wygłosić jakąś krótką pogadankę na temat tego, że czasem 

tak bywa w życiu, że sytuacja nas przerasta, ale sama decyzja, jaką 

podjęliśmy, przełamanie marazmu, sprawia, że widać światło w tunelu. 

Albo bardziej klasycznie, że co nas nie zabije, to nas wzmocni. Albo po 

matczynemu, że wszystko się ułoży. Zamiast tego przytuliłam ją.

– Pani Heleno, proszę nie płakać, pomogę pani… 

Opanowała się natychmiast i podniosła głowę. Oczy miała 

zaczerwienione, twarz umazaną łzami, ani śladu tuszu na policzkach. 

– Bardzo panią przepraszam, ale ostatnio tyle na mnie spadło… 

Skoro tak powiedziała, to na pewno powie więcej, byłam tego 

pewna. Zaczęłam głaskać ją po ręku i przekonywać, że nie ma takiej 

sytuacji, z której nie da się wyjść na prostą. Dołożyłam jeszcze 

argument, który za dawnych czasów wydawał mi się bardzo mocny. 

– Pani Heleno, ludzie dźwigali się po wielkich tragediach. 

W czasie wojny tracili bliskich, cały dobytek, a podnosili się i zaczynali 

budować na tych zgliszczach nowe życie… 

Mogła mnie wyśmiać albo chociaż otrzeźwieć wobec takiego 

dictum, ale ona spojrzała na mnie z wdzięcznością, powiedziała coś 

o porządkowaniu priorytetów i zaczęła opowiadać o swojej znajomej, 

która dostała paraliżu, zmarła jej matka, odszedł mąż, a mimo to nie 

poddała się. Wszystko zależy od człowieka, pomyślałam, ale nie 

powiedziałam tego głośno. Jednemu mąż umrze i to sprawi, że już nigdy 

się nie podźwignie, a drugiemu umrą wszyscy, dostanie zawału, odetnie 

mu nogi, a ten będzie sadził rabatki na drogach, jeżdżąc na wózku, 

i organizował grupy wsparcia dla podobnych sobie beznogich 

nieszczęśników. 

– Tak, ja wiem, nie powinnam się skarżyć, a tym bardziej płakać… 

– Nie powiedziałam tego – zaprzeczyłam. – Czasami wystarczy 

popłakać i to od razu przynosi ulgę. A bywa, że trzeba poprosić 

o pomoc. Uznajmy, że pani mnie o nią poprosiła, a ja chętnie jej pani 

udzielę. 

Wytarła oczy wierzchem dłoni. Z sypialni zaczęła dobiegać 

muzyka. Mimo zamkniętych drzwi dudniło jak na dyskotece. 

– Anielka tak lubi muzykę. – Ton Heleny był przepraszający. 

– Oczywiście teraz mieszkamy w bloku, więc za chwilę będzie musiała 

wyłączyć tę płytę. 

– Sąsiedzi są tu dosyć drażliwi – uprzedziłam, mając na myśli 

sąsiadkę, która wezwała policję, kiedy pukałam do drzwi, szukając 

Marcina. – Zdarzyło się, że wezwali policję, kiedy jeden z moich 

lokatorów… hałasował.

Przeraziła się. Czyżby bała się policji? Ona, prawnik? Poszła do 

pokoju dziewczynki i poprosiła ją tonem nieznoszącym sprzeciwu 

o wyłączenie magnetofonu. Kiedy wróciła do mnie, była już opanowana, 

miała oczy suche, a z jej mowy ciała wynikało, że się pozbierała, 

przynajmniej na jakiś czas. 

– Mogłabym gotować obiady i sprzątać – zaproponowałam. 

– Nie lubię i nie umiem gotować – westchnęła. – Sprzątać umiem 

i lubię, więc gdyby pani mogła gotować, głównie dla mojej córki, bardzo 

by mi to ułatwiło życie. 

– To załatwione – powiedziałam z krzepiącym uśmiechem. – Ja 

gotuję, pani sprząta. 

– Czy tysiąc złotych miesięcznie na zakupy i gotowanie by 

wystarczyło? – spytała nieśmiało. 

– Jak najbardziej. – Pokiwałam głową. – Szczerze mówiąc, wolę 

robić zakupy i gotować, niż liczyć na to, że wszystko, czego potrzebuję, 

znajdzie się w domu. Jeśli coś z tej sumy zostanie, będzie na następny 

miesiąc… 

Patrzyła na mnie z wdzięcznością. 

– Mam szczęście do ludzi – stwierdziła. – Zawsze miałam. 

Z pewnymi wyjątkami oczywiście, jak mój mąż… 

Nie chciałam, żeby o nim opowiadała właśnie dzisiaj. Wzbudziłam 

jej zaufanie, ale było za wcześnie, żeby zawładnąć całą jej osobą, poznać 

historię, która kobietę chodzącą na co dzień w jedwabnych bluzkach 

przywiodła do tego miejsca, a okoliczności zmusiły do korzystania 

z pomocy kogoś takiego jak ja. 

– Ja uciekłam od męża sadysty – wyrzuciła z siebie oczywistą 

prawdę. – Znęcał się nade mną głównie psychicznie, chociaż kilka razy 

zdarzyło mu się także… 

Uderzyć kogoś tak delikatnego jak kobieta, która siedziała obok 

mnie? Nie mieściło mi się to w głowie. Damscy bokserzy wzbudzali 

zawsze moją odrazę. Traktowałam ich podobnie jak pedofila. 

Zrobiłabym każdemu z nich dokładnie to samo, co oni robili swoim 

ofiarom, powoli, z chirurgiczną precyzją. 

– Uderzyć panią? – spytałam, chociaż nie byłam gotowa na 

oczyszczającą rozmowę.

– Raczej szarpał, ściskał za ręce albo popychał – odparła. – Ale ja 

się bałam. 

– To dobrze, że pani wzięła dziecko i uciekła… – powiedziałam 

ostrożnie. 

Siedziałyśmy przy małej lampce. Blask księżyca oświetlał Helenie 

twarz. Z pokoju, w którym siedziała zamknięta Aniela, dobiegały znów 

dźwięki muzyki, ale odtwarzacz nastawiony był bardzo cicho. 

– Kazać jej wyłączyć? – zapytała trwożnie. 

– Jest dwudziesta pierwsza trzydzieści, a ona nie słucha głośno. 

Jeśli nie musi spać o tej porze, to może słuchać. 

– Była wychowywana dosyć swobodnie. – Helena zmarszczyła 

brwi. – Oczko w głowie swojego ojca. Ja… nie umiałam jej się 

przeciwstawić… 

– Wygląda na dobre dziecko – pocieszyłam Helenę. 

– Samodzielna, grzeczna. Tylko trochę rozpuszczona… 

– Niczego jej do tej pory nie odmawiałam… – mruknęła. – Teraz 

będzie inaczej… 

– Siłą rzeczy… – potaknęłam. – Proponuję, żeby pani odpoczęła. 

Przyjdę jutro i omówimy kwestię tych obiadów. Powie mi pani, co 

lubicie, jakie potrawy zwykle jadałyście, a ja zabiorę się do pracy. 

Spojrzała na mnie z wdzięcznością. Myślałam, że znów się 

rozpłacze, ale nie. Może uwierzyła, że wszystko się jeszcze ułoży. 

• 

Kolejne wizyty pozwoliły mi poznać Helenę lepiej. Powiedziała mi 

między innymi, że od męża uciekła już kilka miesięcy temu, ale 

początkowo zamieszkała z Anielą u swojej matki. Jej rodzicielka była 

wdową i zajmowała sama obszerne dwupoziomowe mieszkanie 

w Alejach Ujazdowskich. Matka – również prawnik – wciąż 

praktykowała i konsultowała ogromne firmy. Zajmowała się 

odszkodowaniami z tytułu wypadków przy pracy. Mimo nobliwego 

wieku była niedościgniona w tym, co robiła, miała mnóstwo zleceń 

i pieniędzy. Ze słów Heleny wynikało, że każdy boży dzień zaczynała od

kawy na mieście, a potem udawała się do kosmetyczki albo na zakupy. 

Helena sprowadziła się do niej nagle, któregoś wieczoru, po kolejnej 

awanturze, po prostu wyszła z domu z Anielą, tak jak stała, i pojechały 

prosto do babci Zosi. Wcześniej Zofia, matka Heleny, nic nie wiedziała 

o problemach w jej małżeństwie, ponieważ córka, mając świadomość 

możliwości odwetowych męża sadysty, bała się cokolwiek wspomnieć 

na ten temat. Poza tym mąż miał typowe cechy agresora, to znaczy po 

każdym z wyskoków kupował Helenie drogie ubrania, biżuterię albo 

buty za kilka tysięcy złotych, zabierał ją na weekend do Wiednia, Paryża 

czy Pragi. Przez miesiąc, dwa było cudownie, uczęszczał na terapię i nie 

pił ani kropli alkoholu – do czasu, kiedy znów zdarzyło się „coś”, co go 

zdenerwowało. Tym czymś była zwykle praca własna albo praca Heleny. 

Małżonek uważał żonę za coś w rodzaju trofeum i pragnął, aby 

spoczywała na półce, ciesząc jego oczy. W żadnym wypadku nie 

powinna iść między ludzi i sprawiać wrażenie, że lubi swoją pracę. A już 

na pewno żona nie może być lepsza w tej pracy od męża. 

– Żona – tłumaczyła mi, kiedy po raz pierwszy przyszłam 

z ugotowanym przez siebie obiadem – powinna być ozdobą u boku 

małżonka, klejnotem w jego koronie… A ja tymczasem… sama pani 

wie… Gotować nie umiem, z jedną córką nie daję sobie rady… Umiem 

tylko pracować. 

– Ma pani przecież prawo do pracy… – wyraziłam opinię. – Ja nie 

wyobrażałam sobie, że Sławek mógłby prosić mnie o rezygnację 

z przedszkola. Nie umiałabym żyć bez tych dzieci. Przynajmniej wtedy, 

kiedy żył, tak było. Zresztą bardzo dużo mi pomagał, robił pomoce 

naukowe, lepił, szył i kleił… 

Roztkliwiły mnie te wspomnienia. 

– On uważał inaczej… Ja się bardzo starałam, przygotowywałam 

umowy, materiały, on praktycznie wykonywał funkcje reprezentacyjne, 

przywłaszczając sobie moją pracę, ale… to było mało… W końcu zaczął 

mi wypominać, że w pracy praktycznie każdy w każdej chwili może 

mnie zastąpić, ale w domu powinnam starać się, żeby nikt mnie nie 

zastąpił. 

– A był ktoś, kto próbował panią zastąpić? 

Zamyśliła się. Musiała sama sobie zadawać setki razy podobne

pytanie. 

– Wydaje mi się, że nie… 

Ale pewna być nie mogła. Ten jej mąż był bardzo atrakcyjnym 

mężczyzną, samcem alfa, umiał się wysławiać, a z jego sylwetki biło 

zdecydowanie. Tak mi powiedziała. Patrząc na Helenę, trudno było mi 

określić, co mogło mu w niej nie pasować. To prawda, że gotowała 

fatalnie. W kuchni miała dwie lewe ręce i z najwyższym trudem była 

w stanie zrobić kotlety schabowe oraz ugotować ziemniaki. Ale na 

przykład zrobienie jajecznicy wykraczało poza jej umiejętności. Albo 

ścinała jajka za bardzo i trzeba był zeskrobywać je przywarte do patelni, 

albo podawała mężowi w niedzielne poranki półsurową breję. 

– Przyjdę do pani kiedyś i zrobię jajecznicę, a potem nauczę 

panią… – Uśmiechnęłam się. Przykryłam także swoją dłonią jej rękę. 

– Pani jest jak matka… – powiedziała i przestraszyła się swoich 

słów. Musiała wyczuwać, że brak dzieci w moim przypadku ma istotne 

znaczenie. Bo czemu kobieta, która pracowała jako przedszkolanka, nie 

ma własnych dzieci? To mało prawdopodobne, że nie chciała. 

– Nie zostałam matką – pospieszyłam z wyjaśnieniem – ponieważ 

nie mogłam mieć dzieci. Nigdy się z tym nie pogodziłam. To była dla 

mnie… dla nas ze Sławkiem tragedia… 

Siedziała i łamała palce, nic nie mówiąc. Wreszcie podniosła 

gwałtownie głowę i wyrzuciła z siebie: 

– Ja długo nie chciałam mieć dzieci. Stawiałam na karierę… Pod 

tym względem Andrzej miał rację, że uważał mnie za kogoś zimnego 

i niedojrzałego. 

– Każda z nas, kobiet, jest inna… – pocieszyłam ją. Naprawdę tak 

uważałam. – Jedna chce mieć dzieci od razu, najlepiej dwoje lub troje. 

Jest pewna, że związała się z właściwym człowiekiem i nie chce czekać. 

Inna chce najpierw osiągnąć stabilizację życiową, pozycję zawodową, 

dopiero potem poświęcić się dziecku. Nie ma w tym nic złego. 

Patrzyła na mnie z wdzięcznością. Nie wiedziała pewnie albo nie 

chciała przyznać, że w jej przypadku dziecko nie było oczekiwane, 

kochane od poczęcia, tylko było czymś na kształt kompromisu, 

prezentem dla męża, dowodem wdzięczności za jego troskę i opiekę. 

Znałam takie kobiety. Przychodziły do przedszkola po dzieci

o oryginalnych imionach. Odbierały Natalie, Zosie, Józefiny, Brunonów 

czy Ludwików, wtłaczając je w markowe kurteczki i drogie buty. Potem 

wkładały do wielkich siedmioosobowych samochodów, wyglądających 

jakby wybierały się w nich na rajdy po pustyni. Nigdy nie pytały, jak 

dzieci się sprawują, tylko zadawały pytania w stylu: „Z Natalką 

wszystko dobrze, prawda?”, „Zapisałam Brunka na warsztaty 

artystyczne dla małych dzieci, bo on jest taki zdolny, prawda?”, „Czy nie 

uważa pani, że w przedszkolu Ludwiczek ma mało zajęć? On jest taki 

kreatywny, prawda?…”. Wychowywały je cudzymi rękoma, 

specjalistów od zajęć dodatkowych, lekcji języków od kołyski i innych 

tym podobnych bzdur. Gdyby posadzić je z dzieckiem na dywanie, nie 

umiałyby wziąć drogich klocków i zbudować domku ani urządzić 

przyjęcia dla lalek. Woziły je do innych dzieci, podobnych do ich 

własnych, gdzie stwarzały sobie iluzję podtrzymywania kontaktów 

społecznych. Dzieci powielały zabawy przedszkolne, a matki piły kawę 

z nowoczesnych ekspresów i jadły z kryształowych talerzyków 

wykonane przez służące ciasteczka. Wydawało mi się, że Helena także 

należała do powyższych matek. Kochała Anielkę, ale nie potrafiła się nią 

zająć, okazywała pobłażanie dla jej wyskoków i patrzyła przez palce na 

jej nie zawsze właściwe zachowanie. Gdyby próbować szukać winnego, 

byłaby to raczej matka niż mąż, ale na tym etapie znajomości mogłam 

tylko spekulować. 

– W moim przypadku tak wyszło, że zaszłam w ciążę… Nie 

spodziewałam się i… – To wyznanie bardzo dużo ją kosztowało. Mówiła 

z wysiłkiem, jakby wyznawała wielki grzech. Za bardzo się kajała. Czy 

Anielka mogła być owocem jej romansu ze Sławkiem? To możliwe. 

Wiek dziewczynki się zgadzał. Nie zgadzało się za to wiele innych 

faktów. Na przykład dziewczynka nie była do Sławka podobna. Za to 

bliźniaczo do Heleny. Może Helena nie zorientowała się nawet, kto jest 

ojcem dziecka. Jeśli romans był krótki, tylko chwila wzajemnej 

fascynacji, jednorazowy seks, mogła nie wiedzieć albo odepchnąć tę 

myśl. Wygodniej było powiedzieć mężowi, że będą mieli dziecko, bo 

nadszedł właściwy czas. Mogła nawet zapewnić, że daje mu dziecko, 

ofiarowuje je, kładzie na ołtarzu miłości aż po grób. 

– Nie musi pani się tłumaczyć – pokręciłam głową, uśmiechając się

przy tym – tylko z tego powodu, że nie ma pani czwórki dzieci… 

– To nie o to chodzi – stwierdziła. – Ja mam wciąż trudne relacje 

z moją mamą. My z ojcem byliśmy jak psy, dwa szczeniaki, które się 

świetnie bawiły. Można nas było wyrzucić na pole, a wtedy 

polowalibyśmy beztrosko na kaczki. Ojciec pozwalał mi na wszystko, 

matka była złym porucznikiem. Pogubiłam się, kiedy umarł. 

To przesądziło nasze relacje. Tylko ktoś, kto doznał podobnej 

straty, mógł zrozumieć mnie jako kobietę i niedoszłą matkę. 

– A kiedy umarł pani ojciec? 

– Miałam dwadzieścia lat. Zdałam maturę i dostałam się na prawo. 

Matka postawiła na swoim. Ojciec był architektem. Ja nigdy nie 

myślałam o architekturze, nie byłam dobra z matematyki ani z rysunku. 

Chciałam studiować coś humanistycznego, filozofię najlepiej… 

– Dlaczego pani zdecydowała się na prawo? 

Roześmiała się. 

– Przypomniały mi się rodzinne kłótnie na ten temat – powiedziała 

tonem pełnym udawanej pokory. – Mama argumentowała, słusznie 

zresztą, że nie mam żadnej wiedzy na temat otaczającego świata. 

Według niej wyobrażałam sobie, jak to na studiach będę sobie chodziła, 

myślała na temat życia i czytała książki. 

Byłam osobiście zdania, że studia powinny na tym polegać. 

Oczywiście z wyjątkiem studiów czysto zawodowych, dla osób, które 

dokładnie wiedziały, czego chcą: lekarzy, prawników, inżynierów 

wszelkiej maści czy architektów. Pozostali powinni czytać i dywagować, 

wymieniając myśli z innymi podobnymi sobie, a potem zasiedlić 

instytucje niemające nic wspólnego z kierunkiem studiów, jaki 

skończyli. 

– Oczywiście miała rację – kontynuowała. – Ojciec zresztą 

przychylał się do mojej decyzji, jedyne, co sugerował, to że zamiast 

filozofii bardziej odpowiednia byłaby lingwistyka. Od najmłodszych lat 

opłacali mi lekcje angielskiego i francuskiego. Pewnie bym się dostała… 

– Czemu więc prawo? – powtórzyłam. 

– Mama przyszła któregoś dnia i oznajmiła, że rozmawiała 

z dziekanem, który jest jej szkolnym kolegą, i nie może już słuchać 

moich pomysłów na życie pod tytułem: „Co by tu studiować, żeby się

pałętać po Warszawie przez pięć lat…”. Posłuchałam… 

– Pewnie wypominała jej pani to wiele razy? – zgadłam dalszy ciąg 

opowieści. 

– Nawet nie. – Pokręciła głową. – Mama miała rację. Odnalazłam 

się na prawie natychmiast. Miałam przyjaciół, których rodzice 

w większości byli prawnikami. Mama znała tych ludzi, akceptowała 

moich znajomych. Wtedy poznałam też Andrzeja… 

– A ojciec? – skierowałam rozmowę na interesujące mnie tory. 

Westchnęła. 

– Ojciec też był zadowolony… W końcu okazało się, że matka ma 

rację, studiowałam bardzo dobrze, lubiłam to… Myślę, że nigdy nie miał 

do mnie żalu. A już na pewno nie o to, że nie wybrałam architektury… 

Poszłyśmy do kuchni zrobić herbatę. Było już bardzo późno. 

Anielka najwyraźniej położyła się, bo z jej pokoju nie dobiegał żaden 

dźwięk. Zgasiła też światło. Nie widziałam, żeby umyła zęby po posiłku, 

ale nie chciałam teraz prawić kazania Helenie na ten temat. 

– Umarł nagle nad deską kreślarską – powiedziała. – Miał rozległy 

zawał. To stało się u niego w biurze. Przybiegł wujek Janek, jego 

wspólnik, i wezwał pogotowie. Nawet przyjęli ojca na oddział 

kardiologii i próbowali ratować, ale na nic się to nie zdało. Do tego 

czasu w ogóle nie chorował. Nie miał ani nadciśnienia, żadnych 

kłopotów z sercem, nic… 

– Mój mąż też odszedł nagle, zginął potrącony przez pijanego 

kierowcę… – Głos mi zadrżał. – Był w szpitalu i nawet go zoperowali. 

Operacja się udała, ale potem coś się stało i zmarł… 

Przytuliła się do mnie i oparła głowę na moim ramieniu. Byłam 

wzruszona, że tak szybko zobaczyła we mnie matkę. 

• 

– Proszę spojrzeć – powiedziałam pierwszej niedzieli, kiedy 

przyszłam do domu z zamiarem zrobienia jajecznicy Anieli i Helenie. 

Skoro tak bardzo lubiły to najprostsze danie na świecie, postanowiłam 

zrobić niespodziankę i odczarować śniadanie. – Proszę spojrzeć

– powtórzyłam zdumionej Helenie w szlafroku, przecierającej oczy 

o ósmej trzydzieści rano. – Jajka ubijamy trzepaczką, dodajemy odrobinę 

soli, pieprzu i mleka… 

– Mleka? – spytała, patrząc na mnie z takim podziwem, jakbym 

tłumaczyła jej budowę mostu. 

– Tak, mleka – odparłam cierpliwie. – Wtedy jest bardziej 

puszysta. Rozpuszczamy masło, wlewamy jaja na patelnię i mieszamy 

przez cały czas. To bardzo ważne, żeby jajecznicę mieszać przez cały 

czas. O, tak – pokazywałam. – Zgodnie z ruchem wskazówek zegara. 

Anielka patrzyła z podziwem i pociągała nosem, chłonąc zapach. 

To dziecko wyraźnie nie wiedziało, czym jest dobre, domowe jedzenie. 

Podzieliłam jajecznicę na trzy i patrzyłam z podziwem, jak szybko taka 

eteryczna istota jak Helena jest w stanie pochłonąć porcję zrobioną 

z trzech jaj. Kiedy skończyły, poprosiłam Anielkę, żeby pomogła mi 

posprzątać. Dziewczynka wyraźnie zdziwiła się, ale nie protestowała, 

tylko po kolei podawała mi naczynia i sztućce, potem asystowała przy 

myciu, wycierając talerze do sucha. Potem przeprosiła nas, twierdząc, że 

skoro już wstała tak wcześnie, to pójdzie odrobić lekcje. 

– Bardzo pani dziękuję. – Helena patrzyła na mnie z podziwem. 

– Nie ma za co – zapewniłam, zbierając się do wyjścia. 

– Czy może pani zechciałaby zostać? – zapytała nieśmiało. – Zaraz 

się ubiorę i mogłybyśmy porozmawiać albo pójść na spacer. 

– Może po obiedzie? – spytałam. – Teraz pójdę zrobić obiad, 

a potem możemy porozmawiać, albo pójść na spacer i porozmawiać… 

Poszłyśmy na spacer. Zaprowadziłam ją tą samą drogą, którą 

spacerowałam z Carmen, a potem Dorotą. Kaczeńce już dawno 

przekwitły, świeciło intensywne słońce. Pierwsze liście zaczynały się 

żółcić. 

– Mam taką propozycję – powiedziała zaraz na początku drogi. 

– Ja bym bardzo prosiła, żeby pani mówiła do mnie po imieniu… 

– W porządku, ale ty do mnie też mów „Weroniko”. 

– Ale ja tego nie chciałam sugerować… 

– Ale ja bardzo cię proszę – odrzekłam z naciskiem. 

Miała na sobie lekki prochowiec i kolorową jedwabną apaszkę. 

– Dzwoniła moja mama przed obiadem – powiedziała nagle.

– Chciała wiedzieć, jak się tu urządziłyśmy. 

Niewiele dowiedziałam się od niej o jej matce, poza kilkoma 

ogólnikami i historiami typowymi dla relacji matka – córka w okresie 

buntu. Helena czuła do niej szacunek, podziwiała i kochała 

bezkrytycznie. Ale potrafiła się zbuntować od czasu do czasu. Co 

musiało się stać, żeby taka grzeczna córka wyprowadziła się z domu 

rodzinnego? Matka musiała schować dumę do kieszeni, zadzwonić 

i zachowywać się, jakby nic się nie stało. 

– A mąż? – spytałam. – Dzwonił? 

– On jest teraz na wakacjach we Francji. W lipcu był z Anielą na 

żaglach, potem chodzili po górach… 

Skrzywiła się wyraźnie. Widocznie sama nie umiała zapewnić 

dziecku takich atrakcji. Nie była w stanie albo nie chciała korzystać 

z pieniędzy matki. Rozumiałam to. Gdybym ja mogła w chwili kryzysu 

nie brać pieniędzy od matki i ojca, byłoby zupełnie inaczej. A tak 

traktowali mnie jak trudny do udźwignięcia balast. 

– Pojechał sam? – Dociekałam może niezbyt taktownie. 

– Z tego, co wiem, to tak… – Zmarszczyła brwi. – On lubi pić… 

wino… Jeździ na degustacje i przywozi… przywoził mnóstwo wina… 

Postać agresora zaczynała mi się pokazywać w głowie bardzo 

wyraźnie zarysowana. 

– Czy jest uzależniony od alkoholu? – spytałam. 

Pokręciła głową. To nie było trudne pytanie, tylko ona wyraźnie 

nie chciała na nie odpowiadać. 

– Nie odpowiadasz, bo nie wiesz? 

– Chyba nie wiem – powiedziała cicho. 

Na pewno wiedziała, musiała przeczuwać to od dawna, ale 

wypierała ten fakt. Przecież nie miała do czynienia z pijakiem, zaplutym 

brudasem, który wynosi z domu meble, żeby mieć na wódkę. Takich 

mężczyzn było zresztą w Polsce coraz mniej. Ich miejsce zajęli pijacy 

piwni, koniaczkowe depresyjne kobiety oraz degustatorzy alkoholi 

z wyższej półki, głównie pijący wino i whisky. Takich mężczyzn było 

stać na podobne życie, nie umniejszali przy tym niczego rodzinie, 

przeciwnie, im więcej trunków przechodziło im przez wątrobę, tym 

więcej żona i córka miały ubrań, biżuterii i wycieczek.

– Bywał agresywny po tym… winie? 

– Tak, ja uważam, że mu nie służyło… – powiedziała. – Robił się 

czerwony, czepiał jedzenia i to niezależnie od tego, czy gotowała moja 

mama, teściowa czy ja. Chociaż najbardziej czepiał się mnie. 

– A rękoczyny? Też były po alkoholu? 

– Nie… raczej po jakichś zebraniach czy ważnych spotkaniach 

w firmie. To znaczy nie w naszej, tylko tej, która nas wynajmowała. 

– Skąd wiesz, czy nie pił na tych spotkaniach? Jeździłaś z nim? 

– Nie. – Pokręciła głową. – Nie jeździłam, bo to były „męskie 

sprawy”. Zostawałam z dzieckiem w domu. 

– Męskie sprawy… To znaczy pracowałaś razem z nim, a kiedy 

trzeba było spijać śmietankę, to on miał męskie sprawy. Jeździł na 

spotkanie, a potem cię poniżał? 

– Tak to wyglądało, ale nigdy nie spojrzałam na te sprawy 

z takiego właśnie punktu widzenia. 

Powinna była powiedzieć o tym swojej matce, ona na pewno 

spojrzałaby na sprawę z właściwego punktu widzenia, czyli stojąc po 

stronie córki. Od tego są matki, mimo wszystko. 

– Andrzej nie był ze mnie zadowolony… – mówiła. – On zawsze 

twierdził, że musi sprawdzać wszystko, co mu przygotowywałam, 

przerabiać… 

– Nigdy nie przyszło ci do głowy, że mówi tak z zazdrości? 

– Czego miałby mi zazdrościć? – Była autentycznie zdumiona. – 

Znajdowanie materiałów przydatnych do sprawy, robienie analizy czy 

symulacji to kwestia dokładności i motywacji. Każdy może się tego 

nauczyć. Ja potrafiłam pracować jak mrówka, ale pozostawać w cieniu, 

Andrzej za to spijał śmietankę. Ja uważałam, że to w porządku i nie 

miałam z tego tytułu żadnych problemów. Pracowaliśmy przecież razem, 

na nasz rachunek, nie na mój czy jego… 

Żyła z tym mężem tyle lat, a zupełnie go nie poznała. Nie 

wiedziałam, jacy byli dla siebie na co dzień, przypuszczałam, że czasami 

dochodziło między nimi do spięć czysto zawodowych. On pewnie 

trzymał ją w szachu, dawał jej do zrozumienia, że za mało się stara. 

Najwyraźniej był zdania, że zamiast brylantu, jaki oglądał u jubilera, 

koniec końców trafiło mu się dobrze oszlifowane szkiełko. Czuł się od

niej wyraźnie lepszy, zdolniejszy i bardziej odpowiedzialny. Lubił słowo 

„odpowiedzialność” i nadużywał go wyraźnie. Odejście Heleny 

skwitował jako „nieodpowiedzialność”. Nie mówił nic o miłości, 

szacunku czy tęsknocie. Wyraził się dokładnie w taki sposób. Od mężów 

odchodzą tylko kobiety nieodpowiedzialne, robiąc im tym samym 

kłopot. Moim zdaniem Helena nie zrobiła mu wielkiego kłopotu. Zabrała 

z domu wyłącznie rzeczy osobiste oraz Anielkę. Wszystko, co było 

wspólne i naprawdę cenne, zostawiła demonstracyjnie, licząc, że 

rozstaną się polubownie. Uważała, że mąż pozwoli jej odejść, ponieważ 

podniósł na nią rękę. Bardzo się zdziwiła, kiedy powiedział, że to nic 

takiego, a poza tym żaden sąd nie da jej wiary. Helena, mimo zawodu, 

jaki wykonywała, potrafiła zachować się jak dziecko, schować głowę 

w piasek i zrobić coś tak nieodpowiedzialnego, jak wyjście z domu 

matki późnym wieczorem bez zabezpieczonego noclegu, albo co gorsza, 

oddanie mężowi klucza do ich wspólnego domu oraz pozostawienie 

samochodu, który rodzice kupili jej z okazji czterdziestych urodzin. 

Na tym spacerze zawarłyśmy milczące porozumienie. Ona uchyliła 

drzwi do swojego życia, a ja zaproszenie przyjęłam i weszłam póki co do 

przedpokoju. 

• 

Postanowiłam przyciągnąć ją do siebie za pomocą prostych prawd, 

wygłaszanych od niechcenia. Zauważyłam, że tego właśnie potrzebuje. 

Jeszcze wtedy nie wiedziałam dokładnie, jak była wychowywana przez 

rodziców i traktowana przez męża, ale czułam, że już dosyć 

skomplikowali jej patrzenie na świat. Ja sama umiałabym przedstawiać 

wszystko zawile, snuć teorie pseudofilozoficzne, podchodzić ją tanią 

psychologią. Na krótką metę udałoby mi się na pewno przekonać ją do 

siebie. Ale ja mierzyłam wyżej. Chciałam stać się dla tej kobiety kimś 

ważnym, chciałam, żeby dziękowała Bogu za to, że mnie spotkała na 

swojej drodze. Wyobrażałam sobie, jak udziela wywiadu i na pytanie: 

„Czy ktoś w szczególny sposób wywarł wpływ na pani osobowość?”, 

ona odpowiada: „Tak, była taka osoba, szczególna dla mnie osoba…”.

O tak, kilkoma powiedzonkami na pewno bym tego nie uzyskała. Być 

może przejrzałaby mnie z czasem i uciekła ode mnie, jak tamte dwie. 

Byłam twarda i mocna, jak dobrze wyrośnięta dynia. Czerwona, 

soczysta i bardzo zdrowa. Dopiero później chciałam stać się i dynią, 

i owadem, który żywi się jej sokami. Heleny, rzecz jasna, nie własnymi. 

Ale do tego czasu potrzebowałam dać jej z siebie jak najwięcej. 

Zaczęłam od poczucia bezpieczeństwa. Jej mąż nie miał pojęcia, gdzie 

ona mieszka. Nie miała obowiązku mówić mu, dokąd przeprowadza się 

z dzieckiem. Po tym, jak zgłosiła się do ośrodka przemocowego czy jak 

tam się nazywa to miejsce dla bitych kobiet, usłyszała, że może wynieść 

się z domu, załatwić sądownie zakaz zbliżania się i on nie może jej 

śledzić. Energii starczyło jej na załatwienie tej sprawy. Matka jej 

pomogła, przekonała do tego, żeby zrobiła obdukcję. Potem Helena 

i mała przeprowadziły się do niej. Ale mamusia nie umiała z nią 

postępować. Z jednej strony pomagała przy dziecku, robiła zakupy, dała 

własny samochód i płaciła za benzynę, z drugiej – nieustannie 

przypominała Helenie, że powinna była już dawno odejść od tego, jak 

się wyrażała, drania. Niby pomagała, ale wzmagała także poczucie winy 

wymieszane z wdzięcznością ze strony córki. A to może być mieszanka 

wybuchowa. Helena powiedziała mi, że jej matka była przeciwna 

ślubowi. Zakochana Helena błagała matkę o pomoc i wyrozumiałość. 

Matka przypominała jej, że ona i ten narzeczony znają się nie dłużej jak 

pół roku i nie ma żadnego powodu, żeby się spieszyli ze ślubem. Nawet 

jeśli chłopak jest z dobrego domu i właśnie ma zostać kolejnym 

przedstawicielem znanej prawniczej rodziny ustanowionym w sprawie. 

Nawet jeśli Zofia znała rodziców Andrzeja, a nawet była z jego ojcem na 

jednym roku prawa. Mama wiedziała, co mówi, ale jak to zwykle bywa, 

nie wierzyła w to do końca ani ona sama, ani tym bardziej jej owładnięta 

szałem potencjalnego szczęścia córka. Ten mąż od razu wydawał się jej 

za gładki i za grzeczny. I naturalnie za bardzo zakochany. Na każdą 

randkę przynosił Helenie kwiaty. Jeśli zabierał ją z domu, wtedy 

bukiecik trafiał się również mamie Heleny, która dziękowała z krzywym 

uśmiechem i machała na pożegnanie parze, żegnana pełnym wyrzutu 

spojrzeniem córki. Inne matki umarłyby ze szczęścia, gdyby ich córka 

przyprowadziła do domu takie cudo jak Andrzej Błaszkiewicz. Wysoki,

czarny, przystojny, dobrze ubrany. Umiał jeść, co prawie spowodowało 

spadek czujności matki Heleny. Dla tej kobiety jedzenie było czymś 

bardzo ważnym, celebrowała nie tylko jego ilość, ale także jakość. 

Zwykła też potencjalnych chłopaków przepuszczać przez egzamin 

kulinarny. Trzeba przyznać, że się nie myliła. Sadzała na przykład 

takiego delikwenta przy stole i częstowała zupą pavese. Helena 

opowiadała mi o tym. Wiedziałam, że to zupa cebulowa z grzanką 

zapieczoną w środku, ale udałam nieświadomą niczego. Ona naturalnie 

czuła potrzebę wytłumaczenia mi co i jak, delikatnym tonem, żebym nie 

czuła się urażona i zrozumiała, na czym taki test miałby polegać. 

Egzamin miał polegać na tym, że chłopak dostawał taką zupę i ważne 

było, w jaki sposób ją zje i co będzie mówił w trakcie, a co potem. 

Pierwszy chłopak Heleny spojrzał na tę grzankę, rozdrobił ją łyżką, 

zjadł, a potem powiedział, że czuł się jak wróbel, który je rozmoczony 

chleb. Matce Heleny to się podobało. To było sensowne i szczere. 

Chodziło o to, czy chłopak jest uczciwy. Czy nie będzie próbował 

uwodzić Heleny, zaciągnąć jej do łóżka, a potem porzucić, nie 

przyjmując odpowiedzialności za jej zranione uczucia i potencjalny 

brzuch. Mama nie bała się tak bardzo niechcianej ciąży, jak właśnie tych 

zranionych uczuć. Najbardziej obawiała się, że Helena zmarnuje swój 

pierwszy raz. Zrobi to pod naciskiem jakiegoś chłystka, który w nią 

szybko wejdzie i jeszcze szybciej wyjdzie, nie pamiętając potem jej 

imienia. Dlatego Helena od najmłodszych lat była uczona tego, że 

chłopcy chcą tego jednego, zepsuć kobiecie życie, zabrać sferę intymną 

i na zawsze pozbawić ją złudzeń, że miłość, także fizyczna, jest czymś 

pięknym, a nie zwykłym zwierzęcym aktem. Helena nie musiała słuchać 

koleżanek, które z wypiekami na twarzy mówiły: „staje mu”, „chuj” albo 

„kutas”, i opowiadały, jak to u chłopaków się robi takie coś, że „on 

normalnie musi jej wsadzić, nawet spodni nie zdejmie, a potem rzuci”. 

Mogła sama snuć takie opowieści, bo dobrze je znała, z najlepszego 

źródła, jakim jest kobieta naszego życia, czyli matka. Kiedy pojawili się 

jacyś „narzeczeni”, Helena sama przybiegała do matki i mówiła, że tylko 

„trzymamy się za ręce”. Albo: „Mamo, to chyba już, bo jak on mnie 

dotknął, to ja się zrobiłam gorąca tam, wiesz, w czułym miejscu”. Matka 

tylko kiwała głową i przypominała, że to oczywiście normalne, takie

gorąco, była na tyle realistką, że wiedziała, że nie zdoła jej uchronić 

przed zwykłymi w jej wieku sprawami, ale mogła przecież sprawować 

nad nimi kontrolę. Helena chowała głowę w dłoniach i mówiła, patrząc 

przez szparki palców, jak bardzo by chciała, żeby takie gorąco 

przeżywać, kiedy naprawdę się zakocha. „Tak”, kiwała głową matka, 

„dobrze, że wiesz, córeczko, że to gorąco jest tylko w majtkach, a nie 

w tobie samej, jest na wierzchu, a nie w środku. Dobrze, że ty to wiesz, 

kochanie…”. I była już spokojna, o Helenę oraz o siebie. 

– Wierzyłaś w to, co mówi matka? – zapytałam kiedyś, kiedy 

siedziałyśmy przy stole, ja po gotowaniu, ona po napisaniu jakiegoś 

pisma urzędowego. 

– Wierzyłam, oczywiście. – Spojrzała zdziwiona. – Przecież mama 

miała rację… 

– Naprawdę miała? – zapytałam, zdając sobie sprawę z tego, że 

Helena jest bardziej związana z matką, niż mi się początkowo wydawało. 

– Miała – powiedziała z niezwykłą dla siebie stanowczością. – Ty 

w to nie wierzysz? 

– W co? W miłość? 

– Nie, oczywiście, że nie to miałam na myśli… – Spojrzała w bok. 

– Chodzi o to, że fizjologia dziewczynki, jej dojrzewanie, jest bardzo 

ważne. 

– To chyba nie ulega wątpliwości – przerwałam jej prędko. 

– No właśnie – kontynuowała. – Ja mam dziewczynkę, więc teraz 

rozumiem, że to co mama mówiła o mężczyznach, było bardzo mądre 

i ważne dla mnie jako kobiety. 

– A nie sądzisz, że matka pozbawiła cię możliwości, żebyś sama 

pewne rzeczy odkryła? 

– Absolutnie nie. – Ledwo dostrzegalne wahanie zagościło w jej 

głosie. 

Nabierałam powietrza, żeby wykorzystać ten cień, który 

zmarszczył jej czoło, wbić się między matkę a nią, ale ona się pozbierała 

bardzo szybko. 

– Pewnych rzeczy dowiadujesz się na podwórku, z całą 

wulgarnością i wszelkimi konsekwencjami. Lepiej, jeśli powie ci o tym 

ukochana matka, a wtedy sprawy, które mogły być tylko wulgarną

gadaniną, nabierają poezji. 

Przypomniałam sobie moją matkę. Nie przeszłoby jej przez gardło 

słowo „miesiączka”, a co dopiero poetyckie określenia genitaliów czy 

subtelności rodzącego się pragnienia mężczyzny w kobiecie. Jedynie 

ojciec zabrał głos w „tych” sprawach, mówiąc kiedyś, kiedy złapał mnie 

na przyglądaniu się umieszczonemu na plakacie chłopakowi z zespołu 

„Depeche Mode” z gołą klatą i umięśnionym torsem. Miałam już 

osiemnaście lat i nie kupowałam „Dziennika Ludowego”. Ten 

egzemplarz znalazł się u nas w domu zupełnie przypadkiem, kupiony 

przez mojego ojca. Chłopak był piękny i miał klatkę piersiową niczym 

rzeźba greckich mistrzów. Ojciec wszedł do pokoju zupełnie 

niespodziewanie, a ja schowałam gazetę, jakby złapał mnie na czymś 

nielegalnym. Rzucił tylko okiem na zdjęcie i na moje czerwone oblicze, 

a potem powiedział: 

– Żebyś za wcześnie nie zaczęła, bo potem z brzuchem nie chcę cię 

tu widzieć… 

Nie poczułam się zbrukana ani nawet obrażona. Raczej mi ulżyło, 

że nie zamierza rozmawiać ze mną na temat jakichś rzekomych 

chłopaków czy tego, co ja mogłabym do kogoś poczuć. Pewnie 

rzeczywiście w całej mojej potencjalnej intymności interesowało go 

tylko to, czy nie będzie musiał utrzymywać jeszcze jednej osoby. Matka 

nigdy nie zająknęła się na „te tematy”. Całe życie była pruderyjna. Jak 

byłam mała, mówiła o moim urodzeniu „przyniósł nam ciebie bocian”. 

Ale skąd wiedział, że to do was ma polecieć, skąd, pytałam naiwna 

trzylatka, a matka burczała, że już on tam wiedział, gdzie trzeba dziecko 

zostawić. Szczegółów na temat poczęcia dowiedziałam się dopiero 

w siódmej klasie na biologii, gdzie pani wytłumaczyła wśród chichotów, 

jak plemnik zapładnia komórkę jajową, a potem zapłodnione jajo 

zagnieżdża się w macicy. Powiedziała nam też o podstawach 

antykoncepcji, za co o mało nie została zwolniona ze szkoły. Rodzice 

uważali, że im mniej wiemy na temat „tych rzeczy”, tym mniejsze 

prawdopodobieństwo, że będziemy chciały same spróbować. Takie 

myślenie jest naiwnością graniczącą z głupotą, ale także jest bardzo 

wygodne. Kiedy przytrafi się niechciana ciąża, jak u Bożenki z mojego 

osiedla, rodzice mogą zwalić winę na szkołę, a szkoła na rodziców.

Przez żadną ze stron Kościół nie zostaje wmieszany, bo wiadomo, 

o czym ksiądz ciągle mówi. W przypadku Bożenki nie został też 

wmieszany ojciec dziecka, który spokojnie chodził sobie do technikum, 

podczas kiedy matka jego dziecka prała pieluchy i robiła maturę 

w szkole wieczorowej. Stosunek moich rodziców do kwestii seksualnych 

nie zmienił się nawet po moim zamążpójściu. Kiedy Sławek żartował na 

tematy związane z seksem czy cielesnością, matka wychodziła z pokoju 

albo uciekała spojrzeniem w bok. Poza tą jedną rozmową o dzieciach, 

kiedy kładła mi do głowy, że powinnam mieć dzieci, bo to jest 

powinnością katoliczki, nie powiedziała na ten temat zupełnie nic. 

– No, nie wiem – wróciłam do rozmowy z Heleną. – A granica 

między toksycznością matki a jej oddaniem córce? 

– Toksyczność matki? – Zaśmiała się. – Nie ma czegoś takiego. 

Oczywiście są patologie, związane głównie z alkoholem, ale ja nie 

mówię o tym… 

– Ja też nie mówię o tym – zaprotestowałam. – Wyobraź sobie, że 

w końcu spotykasz tego właściwego i zaczynasz być z nim bliżej… I co, 

opowiadasz o tym matce? 

– Dokładnie – powiedziała. – Nie ma w tym nic złego. 

– A twój mąż o tym wiedział? – Zadałam to pytanie niewinnym 

tonem, będąc przekonana, że odpowiedź będzie brzmiała: „nie”. 

– Powiedziałam mu. Chciałam być uczciwa. 

– Czy on się z tym dobrze czuł? – indagowałam. 

Poprawiła się na krześle, przesunęła palcami po włosach. 

– Na początku było mu to obojętne – odparła. – Nawet był chyba 

tym zafascynowany. To tak, jakby miał nas obie… Potem, kiedy… to się 

zaczęło, bardzo często wychodził właśnie od mojej relacji z mamą… 

– Czyli jednak… – Pokiwałam głową z satysfakcją. 

– On nie miał racji – protestowała. – Mama była blisko tylko na 

początku takich relacji, potem nie wchodziła nam do sypialni. Myślisz 

pewnie, że opowiadałam jej, ile razy w tygodniu i w jakiej pozycji. Nie, 

nie… 

Nie byłam pewna, czy tę rozmowę powinnyśmy kontynuować. 

– Ale pewnie trudno było przekonać go, że mama była na początku 

obecna w waszym życiu intymnym, a potem nagle nie chciała się

wtrącać. 

– To prawda – przyznała – Nigdy w to nie uwierzył… 

No właśnie. Nikt by nie uwierzył. Pytanie tylko, dlaczego na 

początku odpowiadał mu taki układ, a potem nagle przestał. Chociaż 

może i odpowiadał, tylko coś się zmieniło albo on się zmienił. Kto wie… 

W każdym razie jej mama po tej rozmowie jawiła mi się nie tylko jako 

stanowcza osoba, która miała swoją koncepcję co do zasadności 

wyborów córki i ponoszonych przez nią konsekwencji, ale także jako 

niestrudzona kontrolerka jej pożycia intymnego. Nie słyszałam o drugiej 

matce, która by nie tyle pilnowała córki przed popełnieniem życiowego 

błędu, ale sama eliminowała potencjalne czynniki mogące do tego błędu 

doprowadzić. Czynniki sadzała przy stole i częstowała zupą pavese. 

– Czy twój mąż zjadł we właściwy sposób tę zupę, o której 

mówiłaś? – zapytałam. 

– Nie było właściwego sposobu. – Ocknęła się z zadumy. 

– Chodziło w ogóle o to, w jaki sposób oni reagują na tę zupę, jak jedzą 

grzankę i co mamie mówią. 

– I na tej podstawie ona mówiła, który będzie dobry w łóżku? – 

prowokowałam świadomie. 

– Też nie. – Zaśmiała się, ale potem zaraz umilkła, zerknąwszy na 

zamknięte drzwi pokoju, w którym spała diabelsko-anielska córeczka. – 

Ona mówiła, który będzie dobry dla mnie. 

– Słuchałaś jej? – dopytywałam. 

– Zazwyczaj to nie było nic poważnego. Mówię o chłopakach. Był 

taki jeden w liceum, Maciek. Podobał się wszystkim dziewczynom. 

W końcu umówił się ze mną. Możesz sobie wyobrazić, jaka ja byłam 

szczęśliwa. Poszliśmy do kina na „Poszukiwaczy zaginionej arki”, 

a potem do domu… 

– Zdał test zupy? 

– Zupełnie nie. – Uśmiechnęła się. – Zacznijmy od tego, że nic 

chciał do mnie przyjść na obiad. Wciągnęłam go na górę niemal siłą. 

Mama podała mu zupę, ale już na wstępie wiedziałam, że nie będzie 

dobrze, bo musiała mu dwa razy powtarzać, żeby umył ręce. 

– Brudas… 

– Właśnie. Potem spojrzał na tę grzankę i powiedział, że on tego

nie zje. 

Poskrobała paznokciem o kuchenny stół. 

– Odsunął talerz i powiedział, że on takich rzeczy nie je… 

– A mama? – zainteresowałam się. 

– Mama odparła grzecznie, że ma jeszcze schabowego 

z ziemniakami i buraczki. On na to, że trzeba było tak od razu… 

– A kiedy ci twoi chłopcy szli, mama brała cię na kolana i dawała 

wykład na temat tego, że to nieodpowiednia osoba dla ciebie? 

– Wcale nie… A w przypadku Maćka nic nie powiedziała. Ani 

słowa. Więcej się z nim nie umówiłam. Rozpowiadał, że mam dziwną 

rodzinę, chociaż widział jedynie mamę. Ja miałam w pamięci to, że on 

nie umył rąk, i jaki grymas zrobił na widok tego bulionu… 

Czyli w tej zupie i w mamusinej koncepcji było jednak coś 

prawdziwego. 

– A twój mąż? Jak jadł zupę pavese? 

Zamyśliła się. Znów zerknęła na pokój córki. 

– On świetnie dał sobie radę. Wyjadł sprawnie grzankę, zjadł zupę 

cebulową, nie roniąc nawet jednej kropelki z łyżki. Jakby brał udział 

w konkursie… 

Ten jej mąż taki był. Perfekcja i kontrola. Jeszcze parę lat, 

a poradziłby sobie z Heleną. Chodziłaby jak porządnie naoliwiony trybik 

i wierzyła głęboko, że zasługuje na takie traktowanie. Nie przewidział 

tylko tego, że ona zdecyduje się zapytać mamy, czy w jej małżeństwie na 

pewno wszystko gra. A kiedy mama wkroczyła, nie miał najmniejszych 

szans. 

– Potem bardzo chwalił zupę, mamy kuchnię i cały dom. Sprawiał 

przy tym bardzo dobre wrażenie… 

– Ale mamie się nie podobał… 

– Stwierdziła, że jest za gładki, za perfekcyjny… 

Uśmiechnęła się z zadumą. Może jej też się taki wydawał? 

– Wiedziała, że nie istnieje mężczyzna bez wad. A skoro chciał za 

takiego uchodzić, najwyraźniej coś ukrywał. – Zadumała się na chwilę. – 

Mama uznała, że on chciał wkupić się w jej łaski. 

– Heleno. – Zaczęłam zbierać się do wyjścia. – Muszę iść do 

siebie. Umówiłam się z koleżanką.

– Oczywiście. – Zerwała się. – Weź proszę część kotletów dla 

siebie i twojej znajomej… 

– Nie – zaprotestowałam. – Ona przychodzi na herbatkę i ciasto. 

Zwykle sama je robi i przynosi. 

Chciałam zostać i dowiedzieć się wszystkiego, każdego szczegółu 

z jej życia, ale byłoby to bardzo niezręczne. Jeszcze nie dojrzała do 

najintymniejszych zwierzeń. Spojrzała na mnie niepewnie. Pomyślałam, 

że jeśli nawet zaproponuje, żebym została, wtedy stanowczo odmówię. 

Jest za wcześnie. Mogę stracić jej kruche zaufanie i wtedy nie powie mi, 

jakie relacje łączyły ją z innymi mężczyznami i czy przypadkiem 

Anielka nie jest owocem romansu. 

– Może nie ma nic złego w tym, że facet chce się podobać 

przyszłej teściowej – powiedziałam, ubierając się. – A może twoi 

mężczyźni uważali mamę za damę? Dlatego tak się starali… 

– Być może. – Pokiwała głową. – Weroniko, czy ja mogę ci 

pomóc? 

Na moment zbiła mnie z tropu. W czym chciała mi pomóc? 

W założeniu płaszcza i apaszki w kwiatki? 

– Bo ja zawracam ci głowę moją mamą i jej obiadami dla 

chłopaków… 

– Ależ skąd – zaprotestowałam. – Rozmowy z tobą przynoszą mi 

radość. Dzięki temu, że jesteście w moim życiu, czuję się mniej samotna. 

Zrobiłam smutną minę i westchnęłam cicho. 

– Bo ja czasem myślę, że nadużywam twojego czasu i zaufania… 

– krygowała się w korytarzu. 

– Przecież wiesz, że chętnie przychodzę. Czuję, że mam dla kogo 

żyć – dodałam. – Bardzo chciałabym, żebyś mi wszystko powiedziała. 

Bardzo mnie to interesuje. Ale dziś… 

Opuściła głowę. 

– Już i tak bardzo dużo dla mnie zrobiłaś… – powiedziała. 

– Wiem, że masz jeszcze jakieś życie oprócz mnie, Anielki i naszych 

problemów… 

Przestraszyłam się, że moje słowa ją uraziły. Chciałam, żeby 

uważała mnie za przyjaciółkę, ale wszystko działo się za szybko. Czułam 

się tak jak przy intensywnym zakochaniu. Oczywiście, można być

pewnym swojego uczucia, wierzyć, że zaraz po pierwszej randce można 

zamieszkać ze sobą i spędzić całe życie. Coś takiego właśnie 

odczuwałam. Takie wrażenie bliskości, uczucia jednego, jedynego. Ale 

miałam przy tym świadomość kruchości tej relacji. Mimo wszystko. Nie 

chciałam jej zepsuć, zbrukać, nie chciałam niczego przyspieszać. Za 

wszelką cenę postanowiłam nie dopuścić do tego, żeby powtórzyła się 

historia Marcina albo Carmen. Na myśl o niej zakłuło mnie w sercu, 

jakby osa wbiła tam żądło. Wyobrażałam sobie nie raz, jak Helena 

całkowicie się ode mnie uzależnia. Prawdziwe jednak uzależnienie 

wymaga czasu i delikatności. A ja miałam czas, byłam taktowna i bardzo 

delikatna. I już w tych sprawach doświadczona. Wiedziałam nie tylko, 

jak skraść komuś duszę, ale i jak utrzymać ją przy sobie. 

– Nic nie zrobiłam, skarbie – powiedziałam. – Nie powinnaś tak 

myśleć. Po prostu czasami ci coś uszyję, usmażę albo przypilnuję. To 

nic, to zwyczajne przysługi między ludźmi. Nic nadzwyczajnego. 

Kręciła głową, protestowała. Krygowała się, że to, co dla niej 

robię, jest nadzwyczajne. Powtórzyła to słowo kilka razy. W końcu 

zaproponowała: 

– Jeśli czujesz się samotna, zostań może… Albo przyjdź, kiedy ta 

znajoma sobie pójdzie. 

– Dziękuję, kochana moja – powiedziałam. – Nie tym razem. Jutro, 

przepraszam, nie wpadnę. Mam dużo spraw. Pojutrze także chyba nie… 

To nie była prawda. Nie miałam nic do roboty, poza myśleniem 

o niej, pomaganiem jej we wszystkim. Mogłam jeszcze myśleć o tym, 

jak opanować tę jej nieznośną córeczkę. Ale poza tym nic nie miałam do 

roboty. Ale, powtarzam jeszcze raz, to nie było dobre, że przychodziłam 

do niej co dzień. Musiałam ograniczyć wizyty, sprawić, żeby za mną 

tęskniła. 

– Obiecaj, że zostaniesz, kiedy będziesz miała ochotę… – nie 

ustępowała, żegnając mnie w drzwiach. 

– Helenko – pogładziłam ją po twarzy – zostanę, jeśli będziesz 

mnie potrzebowała… 

– Mam nadzieję, że to ja kiedyś będę ci potrzebna – upierała się. 

Uśmiechnęłam się do niej. Była słodka z takim dziecinnym 

uporem. Co mi chciała ofiarować? Opowieści o mężczyznach, z którymi

yła? Ze szczególnym uwzględnieniem historii początku, rozkwitu 

i upadku jej małżeństwa, analizy, czyja to wina, roli obojga… Czy ja 

naprawdę chciałam tego słuchać? Niestety, odpowiedź była twierdząca. 

Chciałam wiedzieć wszystko o jej życiu przede mną. Szczególnie o tym 

etapie, w którym brał udział Sławek. 

– Mała. – Wzięłam ją za rękę. Było mi gorąco w palcie i berecie. – 

Jestem przy tobie i Anielce. Zawsze ci pomogę. Pojedź gdzieś, zabaw 

się, a ja zostanę z Anielą. 

– Nie mam ochoty na żadne wyjazdy, raczej chciałabym 

pogadać… – westchnęła. 

– Pogadamy. – Kiwnęłam głową. – Też lubię się wygadać… Dziś, 

kochana, muszę iść… 

– Masz jakieś sprawy przez kilka dni – przerwała mi. 

– Przepraszam, Weroniko… Zapominam, że masz swoje sprawy… 

Machnęłam ręką, niby na te ważne zadania, objęłam ją 

i poklepałam przyjacielsko po plecach. Wydawała się rozczarowana. 

Wyszłam na mokry od deszczu beton przed blokiem. Trąciłam 

dżdżownicę czubkiem starego buta. Dziwne, coraz mniej było 

dżdżownic. Kiedy byłam mała, po deszczu wyłaziły całymi chmarami, 

teraz z rzadka widywałam pojedyncze, marne sztuki. Spojrzałam w górę 

na oświetlone okno. Stała tam i machała mi ręką. Chwilę walczyłam 

z pokusą, żeby wrócić i zostać na noc, zmyślając na poczekaniu historię 

o odwołanej wizycie, ale w końcu poszłam, garbiąc się i suwając nogami 

po mokrym betonie. 

• 

Przyczaiłam się pod jej skórą niczym robak. Wwierciłam się, 

przycupnęłam i czekałam, co będzie dalej. Byłam gotowa wwiercać się 

w nią, gryźć albo głaskać łagodnie odnóżami, w zależności od 

zapotrzebowania. Porównanie do robaka wydaje mi się dobrze 

odzwierciedlać to, kim dla niej na początku byłam. To nic złego. 

Przecież robaki towarzyszyły mi przez całe życie. Nawet jako dziecko 

się ich nie bałam. Potrafiłam wziąć pająka na rękę i łagodnie do niego

przemawiać, zanim starannie nie wyniosłam go na balkon albo na trawkę 

przed dom. „Mój ty biedny szaraku”, szeptałam, robiąc z ręki kulkę 

i czerpiąc niemal ekstatyczną przyjemność z dotyku odnóży owada. 

„Gdyby złapał cię kto inny, byłbyś już rozgniecioną breją, a tak 

pójdziesz sobie na trawkę… zaraz cię wyniosę przez blok, tylko 

pamiętaj, nigdy, przenigdy nie chodź tam, gdzie mieszkają ludzie”. 

Potem wynosiłam nieszczęśnika tak, jak obiecałam, w ręku albo 

w pudełku od zapałek na rzadką trawę wokół huśtawek. Rodzice nie 

wiedzieli o moim dziwactwie. Ja zresztą tego tak nie odbierałam. Nie 

powiedziałabym, że jestem szczególną miłośniczką zwierząt czy nawet 

owadów albo że mam szacunek do wszelkich form życia. Po prostu nie 

lubiłam, kiedy owada przygniatano gazetą albo butem, brzydziłam się 

rozgniecionej szarej mazi wypływającej spod jego pancerzyka. Bałam 

się drgających odnóży umierającego drobiazgu. Nie interesowałam się 

światem owadów, ich budową czy funkcjonowaniem w przyrodzie, ale 

doceniałam ich urodę i kolory, jakimi obdarzyła je natura. Teraz 

wyobrażałam sobie siebie właśnie jako małego owada, który złożył 

fioletowo-bordowe skrzydełka, skupił łepek i czułki, a następnie 

przycupnął gdzieś w pobliżu ucha Heleny, aby w razie czego być blisko 

niej i móc jej doradzić, jak postępować. W każdej chwili Helena mogła 

mnie spod tej skóry wydrapać, rozgnieść jak pospolite obrzydlistwo i ze 

wstrętem wyrzucić. Miałam jednak wrażenie, że ona by tego nie zrobiła. 

Nawet wtedy, gdyby przez przypadek odkryła moją prawdziwą naturę. 

Wielokrotnie wyobrażałam sobie, jak ona odkrywa, kim naprawdę 

jestem, i w jej zielonych oczach pojawiają się łzy. Czy byłyby to łzy 

nienawiści? Na pewno nie. Helena raczej rozpłakałaby się z żalu, że stała 

jej się krzywda za moją sprawą, albo lepiej – poczułaby pewnie, że to jej 

wina, to wszystko, co się stało, albo co gorsza, mogło stać za moją 

sprawą. Na razie jednak niczego nieświadoma chodziła sobie po moim 

mieszkaniu, nucąc jakieś melodyjne piosenki i próbując się urządzić 

w moim domu. 

– Weroniko, nie musisz zabierać swoich rzeczy z szafek… 

– powiedziała cichutko, widząc, jak przenoszę stare talerze dziadków. 

Taka delikatna istota jak Helena umiała przyjąć mieszkanie ode 

mnie za grosze, ale już myśl, że miałabym mieć kłopot w usuwaniu

swoich rzeczy, zupełnie ją przygnębiła. Tak, Helena nie lubiła robić 

ludziom kłopotu. 

– Powinnam zrobić selekcję, a ty i Anielka musicie mieć miejsce 

dla siebie – powiedziałam stanowczo. 

Kilka dni wcześniej pod dom zajechał samochód dostawczy 

i dwóch dziarskich panów przyniosło do mieszkania sporo rzeczy, w tym 

ubrania, bieliznę pościelową i zastawę stołową. Jej mama przysłała to 

wszystko. Chyba nie rozstały się w gniewie, tylko zaszło jakieś 

nieporozumienie, skoro w dwa tygodnie po przeprowadzce matka dała za 

wygraną i przysłała jej akcesoria kuchenne i pozostałe ubrania. 

– Dziękuję, kochana… – wyszeptała i w miarę jak ja wyciągałam 

stare talerze, szklanki i kubki, stawiała na półkach te, które dała jej 

matka. 

– Bardzo się cieszę z tych poduszek i koców – powiedziałam, 

kiedy skończyłyśmy układać nowe rzeczy w kuchni i przeszłyśmy do 

pokoju. – Tu było strasznie smutno… Miałam lokatorkę, która cały salon 

pokryła kolorowymi materiałami, ale kiedy się wyprowadziła, zabrała je 

ze sobą. 

– Tu jest bardzo ładnie i przytulnie – stwierdziła stanowczym 

tonem. – Kładę nasze rzeczy po pierwsze dlatego, że mama je przysłała, 

po drugie, żeby nie upychać ich w szafie, a po trzecie – ze względu na 

Anielę, która będzie się czuła bardziej… u siebie. Ja nie 

potrzebowałabym zmian. 

– Powinniście nadać temu miejscu indywidualny charakter – 

zaprotestowałam. – Nie ma znaczenia, że to wynajmowane mieszkanie 

i kto wie, gdzie i z kim będziecie mieszkały za rok. Musicie czuć, że to 

dom. Tymczasowy, ale dom… 

– Dlatego kładę te rzeczy. – Narzuciła patchworkową kapę na bury 

tapczan. 

Kapa była w podobnych kolorach jak to, co leżało za czasów 

Carmen, ale poduszki zupełnie inne. W czerwone i zielone kwiaty na 

granatowym tle. Obrus na stół położyła koronkowy, bardzo delikatny, 

a na nim czerwoną paterę z jabłkami i mandarynkami. 

– Bardzo ładnie. – Pochwaliłam. – Teraz trzeba by powiesić jakieś 

zdjęcia.

– Już postawiłam przy łóżku Anieli… – powiedziała, kładąc 

książki na półki. 

– Ale to tylko dwa zdjęcia i w dodatku przedstawiające samą 

Anielkę. Mam na myśli twoje zdjęcia… 

Być może nie chciała stawiać na półkach ani wieszać na ścianach 

zdjęć, które zrobił jej mąż. Mogłam to zrozumieć. Ale ona powiedziała 

mi, że ma tylko kilka fotografii, ponieważ nie znosi być uwieczniana na 

zdjęciach. Czuje wtedy jak Indianie, że ulatuje jej dusza. Na 

uroczystościach, nawet rodzinnych, zawsze prosi, żeby jej nie 

uwieczniać. Poza tym, wyznała, nie chciała się wyróżniać, dawać 

pretekstu gościom do dyskusji na temat tego, dlaczego w domu wiszą jej 

zdjęcia. 

– To takie… nieskromne i wyzywające, kiedy dom jest obstawiony 

zdjęciami domowników… Wszyscy to oglądają i komentują… 

Różnica między mną a Heleną, oczywiście jedna z różnic, była 

taka, że to ona chciała przejść przez życie niezauważona, ale wszędzie 

tam, gdzie była, odciskała swoje piętno. Ja natomiast, nawet gdybym 

odpaliła bombę i zrównała z ziemią średniej wielkości miasteczko, 

w „Wiadomościach” pokazaliby jedynie sieroty i zniszczenia, a mnie 

samą jedynie przelotnie, w kominiarce, wycinając w dodatku moją 

wypowiedź. Nie byłoby nawet relacji z procesu, gdyby do niego 

oczywiście doszło. A Helena zupełnie przeciwnie. Nawet jeśli weszła do 

sklepu po chleb i serek wiejski, robiła takie wrażenie, że kasjerki 

zapamiętywały ją bez trudu. Niedawno kupiła przeterminowane mięso 

w markecie, wzięła je do koszyka, nie spojrzała na tackę, nie przeczytała 

daty. Zorientowała się dopiero, kiedy wróciła do domu i wypakowała 

z moją pomocą tę nieszczęsną pierś kurzą. Nie musiała tego robić, ja 

przecież zapewniałam jedzenie, mięso, wędliny i wszystko co trzeba. Co 

jej strzeliło do głowy, żeby kupować pierś kurzą, czort jeden wie. 

Zaczęła dywagować, czy to mięso na pewno byłoby dobre dla Anielki. 

Ona sama może się zatruć albo nie jeść w ostateczności, ale Aniela 

powinna dostać pełnowartościowy obiad. Powiedziałam wtedy, z trudem 

powstrzymując zdenerwowanie, żeby wróciła do sklepu i oddała. 

Poradziłam, żeby ostro domagała się swego. Mięso miało zupełnie szary 

kolor. Ale Helena, cała w pąsach, odparła, że nie wzięła rachunku. Zła

yłam wtedy na nią, ledwie się powstrzymałam, żeby jej nie wygarnąć. 

Jak można było nie wziąć paragonu? Ja sama brałam każdy rachunek, 

a chwilę po odejściu od kasy analizowałam, czy na pewno wszystko 

dobrze zostało policzone. To nic, dodałam, ja pójdę z tobą. Poszłyśmy. 

Helena wzdychająca, że może komuś będzie musiała zrobić przykrość, 

ale w końcu chodziło o dobro Anielki, i ja, jak chmura gradowa obok 

niej, gotowa walczyć o tę kobietę jak lew. W markecie pociągnęłam ją 

od razu do działu obsługi klienta i bez ceregieli zaczęłam się domagać 

wymiany towaru oraz odszkodowania. Pani w wieku mocno średnim, 

o szarych, mysich włosach, zapytała o paragon. 

– Nie mam. – Moja Helena załamała ręce. 

– Zaraz, chwileczkę… – zaczęłam. 

– Czy pamięta pani, która z kasjerek panią obsługiwała? – Ku 

mojemu zdumieniu padło bardzo grzeczne pytanie z ust kobiety. 

– Naturalnie – ożywiła się Helena. – To ta pani w pierwszej kasie 

o oryginalnych włosach. Miała też bardzo ładne ręce – dodała. 

Ja i ta z działu obsługi zastygłyśmy na moment. Potem ona 

pozbierała się i przez megafon zawołała kasjerkę z kasy numer jeden. 

Chwilę stałyśmy, bo kobieta, której włosy i ręce wydały się Helenie 

oryginalne, musiała wstukać górę towarów z koszyka starszego 

małżeństwa, ale kiedy przyszła, natychmiast odwzajemniła uśmiech 

Heleny i kiwnęła grzecznie głową. 

– Kasiu – zaczęła tamta – pani twierdzi, że przed godziną robiła 

zakupy. Czy wydałaś klientce paragon? 

– Naturalnie. – Kasia kiwnęła głową i zastygła oburzona. 

– To ja nie wzięłam paragonu! – Helena zamachała rękoma 

w obronie tej Kasi o rzekomo oryginalnych włosach. 

– Chcemy zwrócić przeterminowane mięso… – nie ustępowałam. 

– Chodzi o to, czy pamiętasz tę panią… – zaczęła kierowniczka. 

– Pamiętam, naturalnie, pani robiła zakupy niecałą godzinę temu. – 

Kiwnęła głową Kasia. – Pani jest stałą klientką – dodała. – Pani kupuje 

przynajmniej raz w tygodniu. Pani płaci kartą. 

Zastanawiałam się, ile razy jeszcze ta Kasia powie „pani”. 

W Helenie było coś takiego, co mój dziadek określiłby mianem „dama”. 

Kasia z kasy naturalnie nie znała tego pojęcia, ale coś jej się po głowie

okolonej grubym warkoczem widocznie tłukło, bo od razu uznała, że 

Helena to ktoś. Spojrzałam triumfalnie na trzy kobiety stojące obok 

siebie i wyjęłam tackę z szarą ze starości, zafoliowaną kurzą piersią. 

Wciąż czekałam na komentarz, że moja Helena mogła patrzeć na to, co 

wybiera, albo że mimo wszystko brak paragonu uniemożliwi 

dochodzenie sprawiedliwości dziejowej. Nic takiego jednak nie 

nastąpiło. 

– Życzy pani zwrot kosztów czy nowy towar? – zapytała krótko 

kierowniczka. 

– Dziękuję pani. – Helena znów powiedziała swoje ulubione słowo. 

– Chciałabym poprosić o mięso, ponieważ, widzi pani, moja mała 

córeczka wróci do domu ze szkoły i ja chciałabym… 

Kierowniczka skinęła głową na pracownicę, ta wzięła bez słowa 

tackę i poszła w głąb sklepu, zapewne po nowe mięso. Nie wróciła do 

nas od razu, tylko najpierw poszła do swojej kasy i nie zdejmując 

tabliczki „kasa nieczynna”, coś tam stukała w kasę i ważyła kilkakrotnie. 

Potem podeszła do nas i oddała Helenie złotówkę i dwa grosze oraz 

paragon. 

– Mam nadzieję, że będzie pani u nas robiła zakupy – powiedziała 

kierowniczka. – Pozostaje mi tylko przeprosić panią. Towar zapewne 

przez pomyłkę trafił na sklep. 

– Ależ to ja przepraszam – odparła, odgarniając delikatne blond 

włosy i patrząc na mnie z mieszaniną wdzięczności i wyrzutu. 

– Oczywiście będę tu przychodziła. Bardzo paniom dziękuję i jeszcze 

raz przepraszam. 

Wyszłyśmy stamtąd. Ja z uczuciem triumfu, chociaż z niewielkim 

niedosytem. Wszak nastawiona byłam na walkę, zepsucie opinii temu 

sklepowi w odwecie za zepsute mięso, a tu poszło jak z płatka. Helena 

szła milcząca, na twarzy miała wypisane poczucie winy. Ta kobieta 

przepraszała, że żyje. Mogłam się założyć, że zastanawiała się, czy 

mimo wszystko nie sprawiła jakichś kłopotów Kasi z warkoczem. 

– Myślisz Weroniko, że ta kasjerka nie będzie miała przeze mnie 

przykrości? – zapytała po kilku minutach milczenia. Patrzyła przy tym 

na czubki swoich starannie wypastowanych butów. 

– Absolutnie jestem pewna, że nie. – Ja dla równowagi patrzyłam

na swoje wygodne obuwie, nieco rozczłapane i ze śladem wystającego 

halluksa na obu stopach. – Co najwyżej osoba, która rozkładała mięso na 

sklepie. 

– Nie mówi się „na sklepie” – machinalnie odpowiedziała Helena 

i jeszcze bardziej pochyliła głowę. – To było tylko dziesięć złotych. Mój 

błąd w dodatku. Może nie warto było ryzykować, że komuś stanie się 

krzywda. 

Nie wytrzymałam i stanęłam na środku chodnika, tamując ruch za 

mną. Jakiś młody człowiek ze słuchawkami na uszach odbił się od moich 

pleców i zamiast powiedzieć „przepraszam”, podniósł ręce w geście, 

jakby się poddawał. Może myślał, że pod płaszczem chowam broń. 

– Po prostu zwróci uwagę komuś, żeby nie kładł starego towaru. 

– Prawie się zdenerwowałam. – Myślisz, że to przypadek? Przecież oni 

codziennie wciskają ludziom przeterminowany towar. Pięć osób na 

dziesięć zwraca. Ale pięć uda się ludziom wcisnąć. Nie przychodzą, nie 

robią awantur i nie żądają pieniędzy, bo szkoda im na to czasu… 

– Jakie pięć osób? – zapytała, a mnie opadły ręce. – Sądzisz, że 

ludzie z gruntu są nieuczciwi? 

Nie wiedziałam, czy ludzie rodzili się obarczeni genem 

nieuczciwości. Niektórzy pewnie tak. Dziad z pradziadem kombinowali, 

w spermie przekazywali gen kombinatorstwa swoim synom i wnukom. 

Ci łączyli go z genami mamusiek i babć, które robiły przysługi pani Jasi 

czy pani Zdzisi, żeby dostać lepszy towar albo po obniżonej cenie, albo 

chociaż tak zwany cynk. Niektórzy może i przychodzili na świat 

nieskalani nieuczciwością. Ale kto ich uchroniłby od skalania głupotą, 

bezmyślnością, każącą im przyjmować świat takim, jakim on jest? Stąd 

tylko prosta droga do nieuczciwości. Tak uważałam. 

– Na pewno są uczciwi, Helenko – powiedziałam ugodowo, bo nie 

chciało mi się niczego jej tłumaczyć. – Tyle że w takich sklepach ludzie 

są zmuszani do pewnych praktyk, które niestety nie są do końca 

etyczne… 

Tyle chyba mogła zrozumieć, ale ona nie, dalej paplała swoje 

nawiedzone tezy, których słuchałam wybiórczo, kiwając pokornie głową. 

– Ja wierzę, że ktoś zrobił to przez pomyłkę – zakończyła wreszcie 

te wywody, na szczęście, bo już mi się zbierało na wymioty. – I chciałam

dziś zrobić obiad, żeby cię nieco odciążyć, i patrz… – kajała się. 

Nic nie powiedziałam, pokiwałam tylko głową energicznie, że 

doceniam to, a kiedy weszłyśmy do mieszkania, zaproponowałam, że 

sama szybciutko usmażę kotlety, bo zaraz, za chwilę Anielka wróci do 

domu, a Helena, zanim się za coś zabrała, mijały całe wieki. Zgodziła się 

łatwo i poszła do sypialni przebierać się w strój domowy. To też była 

jednak z rzeczy, która mnie w Helenie zachwycała. Widziałam dużo 

filmów przedwojennych i tam bohaterowie przebierali się do kolacji. Ja 

przebierałam się jedynie w ubranie odpowiednie do pogody, do głowy 

by mi nie przyszło w innym stroju jadać śniadanie, a w innym kolację. 

Ale nie Helena. Ona wracała z pracy i zdejmowała jedwabne, białe 

bluzki, pakowała je w foliowe worki i szykowała do prania. Następnie 

zdejmowała powoli ołówkowe spódnice, także często jedwabne albo 

z tak cienkiej wełny, że sprawiały wrażenie delikatnych jak jedwab 

i starannie wieszała na wieszaku z żabkami, a potem do szafy. Przedtem 

je oglądała, czy nie mają zagniecenia albo jakiej plamki. Nigdy nie 

miały. Helena nie gniotła rzeczy. Nie wiem, czy nie siadała 

w autobusach i tramwajach. Nawet jeśli podróżowała na stojąco, to 

przecież musiała siadać w swoim biurze przed komputerem albo 

ostatecznie na kanapie dla interesantów. W jaki zatem sposób szła przez 

życie bez jednej plamki na ubraniu czy choćby zagniecenia? Pierwszy 

raz, kiedy zobaczyłam ją przebierającą się, nie mogłam się powstrzymać 

i patrzyłam na nią z ukrycia. Zdjęła bluzkę, potem spódnicę i po 

wykonaniu rytuałów z wieszaniem stanęła naprzeciw okna. Była cieniem 

spowitym w białą halkę. Stała boso, w pończochach, ręce miała 

swobodnie ułożone wzdłuż ciała. Jasna głowa odznaczała się na tle nieba 

w poświacie. Stała tak dłuższą chwilę. Nie umiałam oderwać wzroku, 

odejść, opuścić tej wąskiej szpary, przez którą ją widziałam. Moje 

patrzenie miało wymiar niemal erotyczny. Zachwyt był większy niż 

sympatia, jaką do niej odczuwałam, większy niż współczucie, jakie do 

niej czułam. Nawet pogarda dla jej naiwności nie zdołała przesłonić mi 

piękna tej postaci. Drgnęłam wtedy i aż się spociłam, ponieważ bałam 

się, że ona może mnie usłyszeć i zdemaskować. Musiałam stać przed nią 

bez zupełnie bez maski, bez swojego stanowczego wyrazu twarzy, 

dającego jej poczucie bezpieczeństwa, które przywdziewałam za każdym

azem, kiedy byłam przy niej. Nie usłyszała mnie. Mogła udawać, że 

ciche skrzypnięcie podłogi nie dotarło do jej świadomości. Mogła 

naprawdę mnie nie usłyszeć. Stałam jeszcze, kiedy odwróciła się 

i włożyła sukienkę oraz płaskie pantofelki, poprawiła niepotrzebnie 

włosy. Dopiero wtedy odeszłam do kuchni. Smażąc kotlety, 

wyobrażałam sobie, jak powoli zdejmuje to swoje ubranie. Słyszałam, 

jak weszła do łazienki i nie zamykając drzwi, puściła wodę z kranu. To 

oznaczało, że tę czystą i pachnącą bluzkę, która wyglądała, jakby nikt jej 

nigdy nie nosił, wrzuci do letniej wody z odrobiną różowego płynu do 

prania jedwabiu i szybkimi ruchami będzie mierzwiła wodę, udając, że 

dotyka bluzki. Następnie wypłucze i powiesi na wieszaku. Bluzka będzie 

strząsała z siebie perliste kropelki do wanny, a potem będzie wisiała aż 

do momentu, kiedy Helena uzna, że jest gotowa do prasowania. Wtedy 

weźmie ją delikatnie do ręki i letnim żelazkiem przejedzie po białym 

materiale, sprawiając, że gładkie stanie się jeszcze gładsze. Zawsze mi 

się wydawało, że takie bluzki trzeba oddawać do pralni. Myślałam, że 

prane nawet w letniej wodzie i płynem, ale za każdym razem po 

włożeniu, z czasem tracą blask i elegancję. Może inne bluzki, ale nie te, 

które nosiła Helena. Jej jedwabie wyglądały jak prosto z fabryki, 

nietknięte czasem. Może ona się nie pociła, zastanawiałam się 

wielokrotnie nad tym fenomenem. Kobieta, która nie wydziela potu. To 

by pasowało do Heleny. Może dlatego nie brudziła i nie gniotła ubrań. 

Z drugiej jednak strony, taka osoba nie wydzielałaby zapachu. A ona 

pachniała. Delikatnie, ale niewątpliwie wydzielała własny zapach. 

Najbardziej przypominał jakiś kwiat. Ale nie egzotyczny, ponieważ nie 

był ani intensywny, ani duszny. To nie były też bzy ani konwalie czy 

polne kwiaty. Na pewno nie róże ani goździki, męczyłam się 

tygodniami, aż wreszcie zidentyfikowałam ten zapach. Helena pachniała 

kwiatami czereśni skąpanymi w deszczu. Właśnie tak. Jakkolwiek 

kiczowato by to zabrzmiało, właśnie tak było. Ulotny, delikatny zapach 

malutkich kwiatków, których płatki, podobne do jej jedwabnych bluzek, 

opadają szybko, robiąc miejsca bordowym owocom. Szukałam w jej 

kosmetykach takiego zapachu, bo przecież niemożliwe było, żeby 

Helena wydzielała go sama. Ale nie znalazłam niczego, co by go 

wywoływało sztucznie. Ona prawie nie używała perfum. Mówiła, że

zapachy drażnią ją i wywołują ból głowy. Kremy pachniały tylko 

kosmetyką. Helena zresztą używała najtańszych kremów, które na jej 

skórze rozkwitały niczym najdroższe specyfiki. Nie usprawiedliwiały 

jednak tego zapachu. Może żel pod prysznic, zastanawiałam się, 

przeszukując półki, albo mydło. Ale i tu nie znalazłam podobieństw. 

Doszłam do wniosku, że ona musi tak pachnieć sama z siebie. Może jej 

pot nie zawiera ostrych zapachów, tylko właśnie taką bladą woń. To 

pewnie zwykła chemia cząsteczek, którą jedni mieli, a inni nie. 

Smażyłam zatem kotlety z piersi, słuchałam znajomych rytuałów, które 

dziś odbywały się znacznie wolniej niż zwykle, może przez to zmęczenie 

spowodowane incydentem w sklepie, a może mnie się wydawało, że 

Helena jest wolniejsza. Kiedy weszła do mnie, właściwie do siebie do 

kuchni, kotlety stały ułożone w zgrabny stosik, ziemniaki się gotowały, 

a surówkę właśnie kończyłam mieszać. Helena spojrzała na obiad, jaki 

przygotowałam dla niej i dla córki, z mieszaniną wdzięczności i obawy, 

a potem powiedziała: 

– Weroniko, tak mi strasznie głupio… Naprawdę chciałam zrobić 

obiad dla nas wszystkich. Jest piątek, mogłybyśmy spokojnie zjeść, 

a potem odgrzałabym Anielce. 

– Ależ nie musisz się mną przejmować – odparłam. – Przecież 

mamy umowę, że to ja gotuję, a ty sprzątasz, nie pamiętasz? 

– Bardzo ci dziękuję – powtórzyła. – Ja bym nie zdążyła w takim 

tempie wszystkiego przygotować. 

Machnęłam ręką, litościwie nie mówiąc, że każda normalna 

kobieta, która wraca do domu z zamiarem zrobienia zakupów na obiad, 

załatwia to szybko i sprawnie, a potem nie mizdrzy się godzinę przed 

lustrem, tylko przebiera szybko i smaży, co trzeba. 

– Przecież widzę, kochana – odpowiedziałam – że zmęczona jesteś 

i wyprowadzona z równowagi tym sklepem… Już nie przeszkadzam. 

Zjemy razem kiedy indziej. Dziś znów mam gościa. Zrzucę tylko fartuch 

i lecę do siebie. 

Specjalnie tak do niej mówiłam, e tam, niech tam, zrzucę, kochana 

moja. Udawałam inną, niż jestem, przebierając z zadowoleniem 

owadzimi odnóżami. Chciałam, żeby nadal czuła się przy mnie 

wyjątkowa, wcielenie poezji, delikatności i spraw nadziemnych. Dlatego

sprawy przyziemne ogarniałam, doprawiając je trywialnością i czasem 

błędami językowymi. Wszystko dla mojej muzy. Ona była wobec mnie 

bardzo pobłażliwa. Słuchała moich opowieści, które tylko w części były 

nieprawdziwe, i kiwała głową ze zrozumieniem. 

– Naprawdę twoi rodzice chcieli, żebyś była konduktorką? 

– Chcieli, żebym pracowała na kolei – powiedziałam zgodnie 

z prawdą. – Nie precyzowali, co miałabym tam robić… 

– Ale ty zupełnie nie pasujesz do takiego życia… – Przewracała 

zielonymi oczami. 

Sama to wiedziałam, dlatego zrobiłam wszystko, żeby przekonać 

ojca, jak bardzo złym wyborem jest kolejarska kariera. Na szczęście nie 

musiałam wiele w tym kierunku robić, ponieważ autorytet ojca, niejaki 

Wieczorek, sam stwierdził, że nie bardzo pasuję do munduru i czapki 

z daszkiem. Dowiedziałam się, jak wygląda ten Wieczorek. W piątek 

pojechałam do ojca do pracy. Miałam dobry pretekst, pomoc 

w przyniesieniu ubrań służbowych do prania. Nie wiem, dlaczego 

fabryka nie prała ojcowskich fartuchów, może i prała, ale tatuś wolał 

przywozić je do domu, gdzie pod suchym okiem matki nabierały 

błyszczącej szarości zamiast matowej albo głębokiego granatu zamiast 

ciemnoniebieskiej płowości. Ojciec umiałby poradzić sobie sam 

z dwoma fartuchami, ale często utyskiwał, że mu nie pomagam, nie 

interesuję pracą, która daje mi chleb i tym podobne. Postanowiłam zatem 

wykorzystać ten pretekst i przejechać się do Huty Luchini. Miałam 

szczęście, ponieważ Wieczorek pracował „na wjeździe” i właśnie 

siedział znudzony, czytając „Express Wieczorny”. Pozwoliłam mu 

obserwować przez piętnaście minut plującą wokoło dziewuchę, która 

chodziła, zamiatając nogami i gadała do siebie. Widziałam wyraźnie, że 

mnie obserwował z dezaprobatą. Potem wyraził zdumienie, kiedy 

zobaczył, czyją córką jestem. Miałam go w kieszeni, jeśli tylko nie 

uznałby, że technikum kolejarskie zdoła mnie utemperować. 

Najwyraźniej jednak pomyślał, że będę zakałą tej szlachetnej 

społeczności i odradził ojcu ubieranie mnie w mundur. Ojciec nie miał 

pojęcia dlaczego, ale uwierzył Wieczorkowi, że mi z oczu pociąg nie 

wyjeżdża i dał spokój. Dzięki temu znalazłam się w liceum 

ogólnokształcącym. Tyle że nastąpiło coś w rodzaju przekleństwa

kolejowego. Mianowicie ja przez całe życie byłam w jakiś sposób 

związana z koleją. Albo mieszkałam przy Dworcu Wileńskim i chociaż 

to były najszczęśliwsze dni w moim życiu, nienawidziłam dźwięku 

odjeżdżającego pociągu albo hamującego piskiem na szynach. 

W dodatku nie mam pojęcia, dlaczego miałam w głowie cały rozkład 

jazdy i umiałam powiedzieć, o której odjeżdżają pociągi do Krakowa, 

Lublina, jakie są połączenia, możliwości połączeń i stacje docelowe. 

Sama podróżowałam rzadko, stąd nie wiem, dlaczego właśnie takie, 

a nie inne umiejętności. Rodzina śmiała się ze mnie, ojciec przygadywał, 

że jednak rzucił pępowinę na kolej, a mój Sławek proponował, żebym 

założyła informację i pobierała wynagrodzenie od opracowanej trasy 

bądź informacji o odjeżdżających pociągach. Mój Sławek… Coś 

ścisnęło mnie za gardło, kiedy o nim pomyślałam. Mogliśmy spokojnie 

sobie żyć, teraz siedzieć razem w kuchni, gdzie przekomarzalibyśmy się 

i opowiadali o przeczytanych książkach. Zamiast tego siedziałam we 

własnej kuchni z Heleną i próbowałam wytłumaczyć jej swoją awersję 

do kolei. 

– Pewnie, że nie pasowałabym – zgodziłam się z westchnieniem. 

– Chociaż może wtedy bym podróżowała… 

– Skąd – zaprzeczyła energicznie. – Zaliczałabyś tylko trasy. 

Miałam kiedyś klientów kolejarzy i pytałam ich, jak to jest z tymi 

podróżami. Wyśmiali mnie. Większość życia jeździli na jednej trasie, 

sypiając w tanich, przydworcowych hotelach, jeśli zaistniała taka 

potrzeba. 

– No to w takim razie już mi zupełnie nie żal… – Uśmiechnęłam 

się. 

Od pewnego czasu prosiła mnie, żebym została na noc, a ja 

udawałam, że to tylko takie „gadanie” i uprzejmość i machałam ręką. 

Tym razem też zignorowałam kolejną prośbę spojrzeniem o pozostanie, 

odpowiedziałam wzrokiem, że tym razem także nie. Nie mogłam tu za 

długo siedzieć. W końcu to był teraz dom jej i jej córki. Ja byłam sama, 

Sławka już w moim życiu nie było od wielu lat. Jego ubrania oddałam 

dopiero niedawno, wbrew temu, co mówiłam rodzicom. Nie umiałam się 

z nimi rozstać. Matka mi tłumaczyła wielokrotnie, także w czasie tamtej 

pamiętnej wizyty rodziców, kiedy zastali rzeczy Sławka wyciągnięte

z szafy i rozłożone na stole i krzesłach, że trzeba, bo biedni czekają, 

a dusza nie może zaznać spokoju. Wiedziałam, że to nieprawda. Sławek 

był tak dobry, tak szlachetny, że spokój osiągnął na pewno. Tylko mnie 

zostawił zaniepokojoną, wylęknioną, bez nadziei, że spotka mnie jeszcze 

w życiu coś dobrego. Odpyskowałam matce, kazałam jej się zamknąć, 

właśnie w odpowiedzi na jej idiotyczne uwagi o dzieleniu się z innymi. 

Nie jestem z tego dumna, ale w inny sposób nie zdołałam jej uciszyć. 

Teraz, kiedy zostawiłam sobie tamten jeden krawat, którego Marcin nie 

przyjął, i sweter, w którym chodziłam po domu, rodzice nie poruszali 

tego tematu. 

– Kiedy ojciec umrze, wtedy oddawaj jego ubrania, od mojego 

męża się odczep… 

– Jak ty do matki mówisz… – Załamała ręce. – Przecież ja jedynie 

z serca dobrego… 

– Dla kogo to dobre serce? Dla mnie? Dla bezdomnych? 

– nacierałam ostro. 

Ucichła i chciała się wycofać. Dla niej słowa były jedynie słowami, 

nie kryła się za nimi żadna treść, a skoro udało jej się wnieść w to, co 

powiedziała, i treść, i nawet jakieś uczucia, nie umiała sobie z tym 

poradzić. 

– Jak tam sobie uważasz… – Odwróciła głowę. – Jakbyś chciała, to 

ja ci mogę pomóc, córeczko, posegregować… 

– W ubraniach po Sławku nie będzie chodził żaden pijaczyna! – 

wrzeszczałam, a to ucinało wszelkie dyskusje. 

Nigdy nie umiała mnie objąć ani pocieszyć w żaden inny sposób. 

Zwykle w sytuacjach kryzysowych prosiłam, żeby sobie poszła, a ona 

wychodziła, zostawiając mi w kuchni obiad i ciągnąc za sobą ojca. Nie 

wiem, dlaczego moja własna matka myślała sobie, że z chwilą śmierci 

mojego męża będę czekała z niecierpliwością na jej gołąbki tudzież inne 

wyprane ze smaku dania. Może ktoś jej powiedział, że samotne osoby 

sobie nie gotują, bo szkoda im na to czasu. Rzeczywiście, ja nie miałam 

ochoty na jedzenie, bo każde danie kojarzyło mi się z nim. Myśląc 

o zupie, widziałam Sławka nad talerzem pomidorowej z bazylią, 

jedzącego tę zupę ze smakiem i mówiącego do mnie o moich małych 

rączkach, które kroiły pomidorki specjalnie dla niego. Kiedy podawałam

drugie danie, przyrównywał ziemniaki do swoich niezdarnych 

pocałunków, a purée z masłem do miękkości mojej skóry. O kotletach 

wyrażał się tak poetycko, że niejeden prawdziwy poeta umknąłby 

z zazdrości, a krytycy kulinarni poszli się gonić. On to robił z miłości do 

mnie, wiedząc, że ja tymi daniami mówię mu, jak bardzo go kocham. Co 

mogło mnie skłonić do tego, żebym takie danie zrobiła dla siebie i jadła 

w samotności? Tylko pragnienie wspomnień, a te były wciąż bolesne, 

mimo upływu lat. Dlatego żywiłam się byle czym, byle jak, byle 

przeżyć. Jadłam, kiedy odczuwałam głód, i to też tylko trochę, żeby nie 

przestać odczuwać tego ssania, które sprawiało, że nie przestawałam 

cierpieć. Tylko czasem, jak u Carmen, jadałam rzeczy pyszne i zrobione 

specjalnie dla mnie. Albo u Doroty, ale u niej jedzenie nigdy nie było 

dobre, dlatego nie mogłam zaliczyć tego do przyjemności. Helenie 

gotowałam, ponieważ nie umiała tego robić sama. Bóg jeden wie, jak 

mąż znosił jej kuchnię, a dziecko akceptowało robione przez nią dania. 

Do tej pory żałowałam, że oddałam w końcu ubrania Sławka. Tyle 

razy potem wyrzucałam sobie, że zrobiłam tak straszną rzecz, mimo że 

już nim nie pachniały. Mogłam wąchać je godzinami i cierpiałam tylko 

wtedy, kiedy ten zapach robił się mniej intensywny. Zawijałam wtedy 

garnitury i swetry w folie, a ich zapach stawał się na powrót bardziej 

Sławkowy. Wkładałam ubrania w worki, podgrzewałam odrobinę 

w piekarniku, mieszałam swetry z koszulami, żeby te ostatnie przeszły 

zapachem, a on zupełnie znikł. Sypiałam w piżamie, która należała do 

niego, ubierałam się w jego swetry, koszule, a nawet marynarki. 

Wszystko naturalnie wtedy, kiedy nikt nie widział. I na pewno nie 

zamierzałam się tego zapachu pozbawiać. Oddałam je, kiedy zapach 

zupełnie się ulotnił. Po wielu, wielu latach. A może to wtedy Sławek 

odszedł ode mnie na dobre, wraz ze swoim zapachem i zdolnością do 

zabarwiania słowami potraw tak, żeby miały szczególny posmak. 

• 

Śniły mi się pustynia i piasek. Dużo piasku. Siedziałam na nim 

i przesypywałam palcami. Świeciło słońce, a mnie nie było gorąco.

W dali widać było zielone palmy. Wiedziałam, że to oaza. W każdej 

chwili mogłam dojść do wody i napić się tyle, ile chciałam. Siedziałam 

zatem spokojnie i wystawiałam twarz do słońca. Wtedy mój wzrok padł 

na oazę, która migotała w słońcu, a potem zaczęła się rozmazywać 

i zniknęła. Wtedy zrozumiałam, że mam do czynienia z fatamorganą 

i zaczęłam krzyczeć z niepokoju, że umrę z pragnienia. Zbudził mnie 

własny krzyk. Leżałam w pościeli, skołtunionej, zaplątanej w moje nogi, 

z mokrą od potu piżamą i sklejonymi włosami. Kiedy wstałam, w głowie 

mi się kręciło, a suchy język przywierał do podniebienia. Nie znosiłam 

tego uczucia. Wypiłam trochę mięty z sokiem malinowym, bardzo 

lubiłam tę mieszankę, i popatrzyłam przez okno. Heleny na pewno nie 

było. Pewnie poszła do swojej kancelarii, gdzie przyjmowała klientów, 

wreszcie samodzielna, niezależna od męża i jego fanaberii. Powiedziała 

mi, że znacznie trudniej niż z domu było odejść z pracy. O ile mąż 

patrzył z ironią, jak pakuje przypadkowe rzeczy i ciągnie zapłakaną 

Anielę za ręce do drzwi, to odejście ze wspólnej kancelarii było 

karkołomnym przedsięwzięciem. Na szczęście mąż zadbał, żeby Helena 

była wyłącznie pracownikiem w firmie. Nie była nawet zastępcą pana 

i władcy. Mogła zatem złożyć podanie o rozwiązanie umowy o pracę. 

Zrobiła to, następnego dnia z triumfem wręczyła mu wypowiedzenie 

i przeżyła chwilę uniesienia, kiedy dostrzegła w jego wzroku cień 

strachu. 

– Będziesz musiał sam wziąć się do roboty albo zatrudnić inną 

frajerkę – powiedziała spokojnie i wróciła do swojego pokoju, gdzie 

powoli, niczym w amerykańskich pismach, porządkowała biurko. 

– Podpisałem. – Położył przedarte na cztery części wymówienie 

i z uśmieszkiem wrócił do swojego pokoju. 

Helena westchnęła i wydrukowała kolejne podanie. Na pierwszym 

odnotowała, że nie zostało przyjęte, a tak naprawdę podarte przez 

pracodawcę o godzinie 9.45. Z kolejnym podaniem poszła o 9.50, a kilka 

minut później Andrzej położył przedarte kartki na jej biurku. Taka gra 

powtórzyła się jeszcze kilkanaście razy. Helena z cierpliwością anioła 

drukowała wymówienia, opatrując je kolejną godziną, a Andrzej kładł 

podpisane i przedarte podanie na jej biurku. Po piętnastu próbach uznała, 

że dość. Wzięła piętnaście czystych kartek i na każdej wkleiła przedarte

kawałki, złożone jak puzzle. Potem skserowała je i położyła mężowi 

ponownie na biurku. Andrzej zaplątał się, właśnie wtedy rozmawiał 

przez telefon z ważnym klientem i zamiast powiedzieć: „Bardzo się 

cieszę, że pan zaakceptował nasze propozycje”, powiedział: „Bardzo się 

cieszę, że pan zakwestionował nasze propozycje”. Helena wyszła, nie 

słuchając nerwowego śmiechu i żartów Andrzeja z powodu 

przejęzyczenia, które nazwał niefortunnie „pomyłką freudowską”. Freud 

nie miał nic wspólnego z klientem, może tyle, że to Helena złożyła 

powyższe propozycje, gratulując sobie w duchu tak dobrego pomysłu, 

który zachwycił klienta i dał zatrudnienie kancelarii. Przerażona 

sekretarka patrzyła, jak Helena opróżnia szafkę, dzieląc dokumenty na 

dwie kupki, jedną z papierami osobistymi, a drugą z dokumentami, które 

zamierzała zostawić w kancelarii. Nie skończyła jeszcze pracy, kiedy 

Andrzej wyszedł z dyrektorskiego pokoju i podszedł do jej biurka. 

– Kochanie – powiedział tonem przestrogi. – Wiem, że jesteś 

trochę urażona, ale przecież możemy porozmawiać spokojnie… 

W tym samym momencie do pomieszczenia wszedł drugi 

wspólnik, zastępca Andrzeja, i spojrzał zdumiony na biurko Heleny. 

– Chyba przeszkadzam… – bąknął i zaczął się wycofywać. 

– Wybacz, stary – rzucił w jego stronę Andrzej, nie spuszczając 

żony z oczu. – Ale my tu mamy małżeńskie nieporozumienia, które moja 

żona postanowiła roztrząsać publicznie… 

– Ależ nie przeszkadzasz, Jeremi. – W tym samym momencie 

powiedziała Helena, śląc wspólnikowi męża krzepiący uśmiech. 

– Odchodzę od was. Wybacz, nie będzie przyjęcia pożegnalnego… 

Wspólnik zaczął wycofywać się nogą za nogą, Helena spokojnie, 

przynajmniej na zewnątrz, pakowała papiery, a mąż stał z otwartymi 

ustami koło jej biurka. Ale kiedy zostali sami, zrzucił jeden ze stosów 

papierów, które niczym dywan zasłały wąskie pomieszczenie. Helena 

drgnęła, skuliła się, ale trwało to tylko jedną chwilę. 

– Zrzuciłeś papiery, które zostawiam. Większość to poufne 

dokumenty, więc chyba będziesz musiał je segregować osobiście… 

Wzięła drugi stos, wpakowała do aktówki i chciała wyjść, kiedy 

mąż złapał ją za ramię i przyciągnął do siebie. 

– Przestań się wygłupiać – powiedział przez zaciśnięte zęby. – Nie

możesz odejść… 

– Ależ mogę – nieco ochrypłym głosem rzuciła mu w twarz. 

– Właśnie to robię. Odchodzę od ciebie oraz z pracy. 

– Nie podpisałem wypowiedzenia! – krzyknął. 

Helena wyrwała ramię. 

– Podpisałeś, tylko darłeś potem dokument. Ale ja to 

odnotowałam… 

– Nie masz tego wypowiedzenia. Podarłem je! – Wciąż mówił 

podniesionym tonem, ale już mniej pewnie. – Jeśli nie przyjdziesz jutro 

do pracy i nie będziesz wykonywała jak należy moich zleceń, to… 

będzie porzucenie pracy… 

Helena w tym momencie, jak mi relacjonowała, zdała sobie sprawę 

z dwóch rzeczy. Po pierwsze, jak złym prawnikiem jest jej mąż, a po 

drugie, jak bardzo ją do tej pory wykorzystywał. 

– No cóż… – rzuciła. – Jeśli się nie dogadamy, trzeba będzie pójść 

do sądu pracy. 

– Helena – spróbował Andrzej. – Porozmawiajmy spokojnie. Za 

mało ci daję pieniędzy? Nie masz na zakupy? 

– Bijesz mnie – odparła, stojąc w drzwiach. – Żadne zakupy mi nie 

pomogą pozbierać się po takim poniżeniu. 

Wymaszerowała z podniesioną głową z kancelarii, zatrzymała się 

chwilę przy wspólniku, przyjrzała mu się, a następnie powoli rozpięła 

jedwabną bluzkę. Jeremi stał jak słup soli, Andrzej także nie mógł się 

ruszyć. Ale Helena nie zamierzała kusić wspólnika widokiem 

doskonałych piersi, tylko pokazać mu siniaki, jakie zrobił jej mąż, 

uderzając ją w mostek oraz zadrapania na ramieniu. 

– To musiało być mocne – powiedziałam z podziwem. 

– Kiedy ubrałam się i wyszłam z aktami, popłakałam się na 

dworze… – Pokręciła głową. – Ze strachu i napięcia. Tak się bałam. Do 

tej pory się boję… 

– Przecież teraz już nic nie może ci zrobić – pocieszyłam ją. 

Spojrzała na zamknięte drzwi pokoju Anieli. 

– Niestety, może… – Skrzywiła się. – Przynajmniej mi utrudnia. 

Mam ciągle niejasną sytuację z pracą, bo takie sprawy w sądzie ciągną 

się latami. Oczywiście wygram, on będzie musiał pokryć koszty procesu

i zapłacić mi odszkodowanie… 

– Jesteś świetnym prawnikiem – zapewniłam ją. 

– Mama też tak mówi. – Uśmiechnęła się do mnie. – Ale mimo 

wszystko radzi, żeby do niego wrócić… 

– Jak to? – Nie zrozumiałam. – Przecież go nigdy nie lubiła, 

twierdziła, że powinnaś była dawno od niego odejść, mieszkałaś u niej… 

– Ja też nie rozumiałam… – odparła wolno. – Dlatego się od niej 

wyprowadziłam… Ale potem mi powiedziała… 

– O czym? – spytałam, wiedząc, że będzie jej trudno o tym mówić. 

– Wszystko było dobrze, kiedy przyszłam wieczorem z Anielą… 

Otoczyła mnie opieką, o nic nie pytała… Myślała, że to chwilowa 

fanaberia rozpieszczonej przez ojca córki… 

– Była dla ciebie takim autorytetem, do tej pory jest… – myślałam 

głośno, kiedy uświadomiłam sobie, że jej matka może dopiąć swego 

i zabrać mi Helenę. Nie wiem, co kierowało tą kobietą, żeby doradzać 

córce powrót do męża, który ją uderzył. Ciekawe, jakiego argumentu 

użyła. Może powiedziała, że jak świat światem mężczyźni bili kobiety? 

Albo stwierdziła, że z prawnego punktu widzenia to właściwie jest 

ogromna różnica między uderzeniem kobiety a podrapaniem jej czy 

popchnięciem? Poza tym Helena nie miała obdukcji ani żadnego 

świadka, nie licząc kolegi z pracy, który oszołomiony widokiem jej 

nagich piersi, mógł w słabym świetle nie zauważyć siniaka ani zadrapań. 

Albo zadziałał czynnik finansowy, co wydawało mi się najbardziej 

prawdopodobne. Matka wiedziała, ile wkładu własnego jej córka ma 

w firmie. Owszem, mąż nie da sobie bez niej rady, ale równie dobrze 

może zatrudnić jakąś bystrą kobietę, właśnie kobietę, która będzie 

pełniła rolę Heleny, weźmie na siebie jej obowiązki, kto wie, może 

nawet mąż zechce oszczędzić na podatkach i ożeni się z taką młodą 

piranią. Helena straci wtedy wszystko. Jedyne, na co będzie mogła 

liczyć, to spadek po matce albo życie z jej ciężko zarobionych pieniędzy. 

Póki aktywność mamy ograniczała się do kupowania prezentów na 

gwiazdkę i urodziny, było w porządku, ale jeśli będzie musiała 

utrzymywać siebie, córkę i wnuczkę nawykłe do dobrego życia, może 

już nie być taka kochająca i oburzona zachowaniem zięcia. 

– Mama powiedziała mi, że ojciec też… zdarzało mu się…

– Popatrzyła w bok. 

Milczałam taktownie. 

– Nie uwierzyłam w ani jedno słowo! – krzyknęła nieoczekiwanie. 

– Ojciec był… był najmilszym człowiekiem pod słońcem! Na mnie 

nigdy nie podniósł nawet głosu! To mama dała mi raz mocnego klapsa, 

bo strąciłam ze stołu wazon z różami. Zrobiłam to złośliwie i matka nie 

wytrzymała. Ojciec mnie wtedy zasłonił i krzyczał, że nie bije się dzieci! 

– Andrzej też nie podniósł głosu na Anielę – przypomniałam jej 

cicho. 

– To nie może być prawda. – Pokręciła głową. – Po prostu nie 

może… 

Stosowała klasyczny mechanizm wyparcia. Kiedyś tłumaczył mi to 

jeden lekarz. Jeśli uwierzyłaby matce, znaczyłoby to, że człowiek, 

którego kochała i podziwiała, nie był tym, kim się wydawał. Natomiast 

matka, która dla dobra dziecka znosiła takie, a nie inne zachowanie 

męża, musiałaby w oczach Heleny stać się męczennicą, bohaterką dnia 

codziennego, która wprawdzie opływa w dostatki, ale jednak żyje 

w domowym piekle. Potem musiałaby zapytać sama siebie, dlaczego 

matka ukrywała przed nią ten fakt. Dla pieniędzy, dla jej, Heleny, 

poczucia bezpieczeństwa? A może ze strachu? Kto wie, co 

odpowiedziałaby córce Zofia. Niekoniecznie prawdę. Bywa, że kobieta 

boi się odejść od męża, wie, że nie znajdzie w sobie tyle siły, żeby 

zacząć od początku. Wreszcie boi się, że mąż znajdzie ją i zniszczy, 

cokolwiek by to znaczyło dla konkretnej kobiety. Tyle że te kobiety 

oszukują same siebie, kłamią do lustra, że nie mogą opuścić swoich 

dzieci, szczególnie córek, tych dziewczynek zapatrzonych w ojców. 

– Jeśli to prawda, to przecież nie zmienia twojego stosunku do taty, 

jego pamięci… 

Odwróciła gwałtownie głowę. 

– Ależ wszystko zmienia … I nie zapominaj, że matka powiedziała 

mi to wtedy, kiedy ojciec nie może się już bronić. Przecież może teraz 

wszystko o nim mówić, że ją bił, upokarzał albo gwałcił, a on nie 

zaprzeczy… 

– Ale rozmawiasz z mamą teraz. Ona zaakceptowała twoją 

przeprowadzkę…

– Tak. – Pokiwała głową i dodała gorzkim tonem: – Mama pomaga 

mi finansowo, bo moja kancelaria to na razie takie… udawanie, że mam 

pracę… 

Szła codziennie do wynajętego za pieniądze matki lokalu 

w centrum i tam siedziała, licząc, że ktoś zobaczy baner na budynku 

i będzie akurat potrzebował porady prawnika. 

– Nie możesz się teraz ugiąć – powiedziałam. – Udało ci się. 

Odeszłaś. Nie możesz wrócić, bo mama tak radzi. Choćby nie wiem, 

jakim autorytetem była i jaką rolę odegrała w twoim życiu… 

– Mówisz, że rada matki jest niedobra? 

– Rada matki jest bezcenna. – Pogłaskałam ją po policzku. – Ale tu 

nie chodzi o radę matki, prawnika czy przyjaciółki… 

– Czy twoją… – Popatrzyła na mnie uważnie. 

– Tę decyzję musisz podjąć sama. – Serce mi trzepotało jak 

skrzydła owada. Bałam się, że jednym nieostrożnym słowem zrażę ją do 

siebie. – To musi być wyłącznie twoja wola. Nie możesz się nikogo 

radzić, jak postąpić. 

Muzyka z sypialni ucichła. Zastanawiałam się, czy Aniela słucha 

z uchem przytkniętym do drzwi. 

– Spotkaj się z nią, porozmawiajcie. Przecież umiesz rozmawiać ze 

swoją mamą. Wasze relacje nie mogą się opierać na fałszu czy 

niedomówieniach. 

– O czym mam mówić? – Dalej mówiła szeptem. – O ojcu? O tym, 

że udawała przez całe życie, czy może oskarżyć ją o kłamstwo? 

Pokręciłam głową. 

– Żal jest złym doradcą – szeptałam, bo mnie też frustrowała cisza 

dochodząca z pokoju Anieli. – Tu nie chodzi o twoją matkę, ani nawet 

ojca, tylko o ciebie. Ty jesteś tu i teraz. To, co było między twoją mamą 

a ojcem, nie może rzucać cienia na twoje relacje z mężem. Matka nie 

może cię ani karać za to, że trafiłaś na Andrzeja, ani wymagać od ciebie 

podjęcia jej decyzji, bo daje ci pieniądze… 

Zasypywałam ją argumentami, z których wynikało jedno. Helena, 

i tylko ona, jest na całym świecie najważniejsza. Nie są istotne uczucia 

jej córki, matki, tym bardziej nieżyjącego ojca. Nikt nie ma prawa 

mówić jej, jak ma żyć i gdzie mieszkać. Wszyscy powinni jej pomagać,

o jest wyjątkowa. 

– Jesteś bardzo mądrą kobietą Weroniko – powiedziała już głośno. 

– Kiedy zobaczyłam cię pierwszy raz, biło od ciebie ciepło. Poczułam, 

że chcę być właśnie tutaj, w tym… – uśmiechnęła się – niezbyt ładnym 

mieszkaniu. 

– Starałam się ocieplić to mieszkanie swoją osobą. 

– Uśmiechnęłam się szelmowsko i objęłam ją, a potem pocałowałam 

w czoło i pożegnałam się. 

Do domu wróciłam roztrzęsiona. Skorupka pewności siebie 

i słuszności podjętych decyzji pękała na Helenie niczym skała podczas 

trzęsienia ziemi. To, czego jeszcze wczoraj była taka pewna, dziś 

wydawało się odległe i niewarte uporu. Jeśli nie przekonam jej, żeby szła 

konsekwentnie raz obraną drogą, odejdzie do swojego życia w złotej 

klatce, pozwoli się oszukiwać matce i poniżać mężowi. Być może nie 

wróci nawet do pracy. Kto wie, jaką kotwicę zarzuci jej na szyję 

Andrzej. Kolejne dziecko? Kierownicze stanowisko w firmie? A może 

zechce zainwestować w jej własną kancelarię, udając, że został 

pokonany i wie wreszcie, jakie błędy popełnił w małżeństwie oraz 

zobowiązuje się, żeby nigdy, ale to nigdy się nie powtórzyły. 

Zastanawiałam się, dlaczego jej matka nie mówiła o prawdziwym 

obliczu ojca. To wydawało się kluczem do tego, jaką kobietą była 

Helena. Od roli ojca w rodzinie, postawy jako mężczyzny, zależy to, 

jaka jest córka. Przecież mnie ojciec wychowywał w duchu uległości 

i schodzenia wszystkim z drogi. Gdyby nie Sławek, nigdy nie 

przeżyłabym niczego, co powoduje drgnienie serca i pragnienie, żeby 

podążać jakąś drogą. Czy z synami jest tak samo, nie miałam pojęcia. 

Mój teść był spokojnym człowiekiem, podobnie teściowa. O ile ona 

lubiła stawiać na swoim, o tyle teść lubił, kiedy mówi mu się, co ma jeść, 

gdzie jechać na wakacje i jaki kupić samochód. Nie wyglądał przy tym 

na sfrustrowanego brakiem dominacji w rodzinie. Teściowa dyrygowała 

nim niczym orkiestrą, a on poddawał się dyrygenturze. Kiedy Sławek 

umarł, każde z nich zajęło się tym, co potrafiło najlepiej. Teść zapadł się 

w sobie i skoncentrował na znalezieniu odpowiedzi na pytanie, co 

zrobić, żeby mniej cierpieć. Teściowa z kolei przykrywała cierpienie 

działaniem. Dbała o grób, budowała pomnik, grawerowała wciąż literki,

żeby były równie błyszczące jak w dniu, kiedy pierwszy raz zostały 

wyryte i pokryte złotem. Wydaje się, że nie mieli żadnego wpływu na to, 

jaki był Sławek. Pomyślałam o teściach i uświadomiłam sobie, że nie 

widziałam ich od lat. Nie pytałam także moich rodziców, czy wiedzą, co 

u nich słychać. Jak znam moją matkę oraz ojca, to pewnie wstydzili się 

ich odwiedzać i podtrzymywać kontakty. Za życia Sławka spotykaliśmy 

się dwa razy do roku na rodzinnych uroczystościach, po jego śmierci 

i stypie nie odbyło się właściwie żadne spotkanie. Przez pierwsze lata 

w czasie świąt przyjmowałam zaproszenie na herbatkę, nigdy na Wigilię, 

tę spędzałam sama, uparcie płacząc i oglądając nasze wspólne zdjęcia. 

Chodziłam do teściów w pierwszy dzień świąt, wypijałam herbatę 

i jadłam ciasto. Pytali, jak sobie radzę, a ja mówiłam szczerze, że nie 

radzę sobie, ale nie chcę o tym rozmawiać. Nie rozmawialiśmy zatem na 

żadne „głębsze” tematy, właściwie w ogóle nie rozmawialiśmy. Nie było 

więc żadnego sensu w tych spotkaniach. Po trzech, czterech latach 

umarły śmiercią naturalną. A potem, ujmując sprawę skrótowo, 

załamałam się zupełnie i moi rodzice wstydzili się spotykać z teściami 

nawet przy grobie Sławka. Na pierwszego listopada palili świeczki 

bladym świtem, wszystko po to, żeby przypadkiem nie spotkać teściów 

i nie być zmuszonym do niezręcznego milczenia albo niezręcznych 

pytań, na które nie ma dobrych odpowiedzi. 

Już wiedziałam, jak powinnam postępować z Heleną. Nie można 

jej było namawiać czy przekonywać. To tylko kwestia czasu, kiedy 

odrzuci wszystkich, którzy dobrze jej radzili. Nie chciałabym, żeby po 

raz kolejny zaczynała od nowa, tym razem beze mnie. Nie mogłam jej 

stracić tak, jak straciłam Carmen. Kiedy myślałam o tej czarnowłosej 

personifikacji życia, zawsze łzy kręciły mi się pod powiekami. Nie tyle 

z tęsknoty za nią, była przecież Helena, ale z przekonania, że Carmen 

swoim uporem i złą decyzją zmarnowała swoje życie. Nie pozwolę 

Helenie na nic podobnego. 

Z przeszłością należy się rozstać nie dlatego, że była zła, lecz 

dlatego, że jest martwa, to zdanie kołatało mi w głowie i powiedziałam 

je od niechcenia na głos, kiedy odsmażałam pierogi. Szyła coś właśnie, 

chyba urwany guzik z bluzki córki, miała na środkowym palcu 

staroświecki naparstek, a igła sprawnie i szybko atakowała czerwień

luzeczki. 

– Jesteś zupełnie inna niż osoby, które znam – powiedziała, nie 

unosząc głowy znad robótki. – Wszyscy inni dorośli twierdziliby raczej, 

że to przeszłość nas ukształtowała, nie można jej odsunąć, zapomnieć et 

cetera… 

W moim przypadku to pierwsze zdanie było bardzo prawdziwe. 

Gdybym umiała pożegnać Sławka, rozstać się z nim, pozwolić mu odejść 

z moich snów i życia, byłabym dziś w zupełnie innym punkcie. Tak, 

czasami żałowałam, że nie umiałam zapomnieć, wyzbyć się pretensji do 

świata i Boga. O ile łatwiej byłoby mi żyć, gdybym uznała, że los albo 

Bóg tak chciał. Nie musiałabym próbować z innym mężczyzną, ta sfera 

była zarezerwowana wyłącznie dla Sławka i nie potrzebowałam nikogo 

innego. Ale teraz mogłabym być dyrektorem przedszkola i normalnie 

funkcjonować, a nie odgrzewać pierogi dla kobiety, którą znałam 

zaledwie kilka miesięcy. Nie, absolutnie nie żałowałam swoich 

wspomnień, ale mogłam martwić się koniecznością remontu w mojej 

placówce albo walczyć o dotację gminy na dodatkowe zajęcia, a nie 

myśleć, co zrobić, żeby Helena nie wróciła do męża. 

– Pewnie dlatego, że nie mam własnych dzieci. – Obracałam 

pierogi na patelni. – Mogę mówić, co uważam, a nie to, co trzeba… 

– A ja zgodziłam się na mediację, wiesz? – Skończyła szyć i nie 

odgryzła nitki, tylko ucięła ją małymi nożyczkami. Była bardzo kobieca 

w tym geście. 

– W sprawie majątku? – ucieszyłam się. – To bardzo dobrze. 

Zrobiłaś to, co radziła twoja mama. Bardzo dobrze… 

– W sprawie wszystkiego… – sprostowała, z uporem wpatrując się 

w guzik, jakby było tam coś szczególnie ciekawego. – Ogólnie… 

małżeństwa, opieki nad Anielą… 

Nie mogłam teraz pokazać, jak bardzo zabolały mnie te słowa. 

Przecież ja opiekowałam się nią i Anielą, a nie jej mąż. Ani jej matka. 

– Słusznie. – Pokiwałam energicznie głową, przekładając pierogi 

na talerz. – Nie mam w tym względzie wiedzy, ale wydaje mi się, że 

obca, niezaangażowana osoba bardzo poprawia jakość dyskusji. 

Wyrażałam się jak jakaś gadająca głowa z telewizora. 

– Bo może nie warto przekreślać piętnastu wspólnie spędzonych

lat? 

Nie chciałam, żeby zrobiła mi to samo co Carmen, a najwyraźniej 

Helena właśnie taki miała zamiar. 

– Pamiętaj, żeby to była twoja własna decyzja. Nic nie jest ważne 

oprócz tego, co ty czujesz i uważasz. 

Usiadłam przy stole i popatrzyłam na nią. Zawsze zaczynała takie 

rozmowy przed jedzeniem, kiedy wychodziłam, bo wciąż rzadko 

jadałam z nimi obiema. Jakby chciała mnie sprawdzić czy sprowokować, 

żebym potwierdziła, jaka jest dla mnie ważna. 

– Nie potrzebujesz rady, tym bardziej mojej… – zaczęłam. 

– Właśnie potrzebuję – przerwała mi. – Marzę o tym, żeby ktoś mi 

kazał zrobić to czy tamto… Ktoś, kto wie, co jest dla mnie dobre… 

– Tak. – Kiwnęłam głową. – Podporządkujesz się, a potem 

będziesz miała pretensje do tej osoby. Zniszczysz siebie i ją żalami… 

– Dlaczego mówisz: „ją”? Masz na myśli moją mamę? – Wzięła 

sobie pieroga, mimo że nie zawołała Anieli. Zawsze miała zasadę, że 

najpierw wszyscy siadają do stołu, a potem zaczyna się jedzenie. 

– A nie mówisz o niej? – spytałam. Wzięłam z szafki dodatkowy 

talerz i usiadłam przy stole. Nałożyłam sobie trzy pierogi i polałam je 

cebulką przysmażoną na maśle. Ja także nie zawołałam Anieli. 

– A o kim? 

– Mówię o tobie. – Jadła pieroga, krojąc go na mikroskopijne 

kawałki nożem i widelcem. – Wiesz o mnie bardzo dużo. Nie jesteś moją 

matką, więc nie chcesz załatwić żadnych „swoich” spraw, kładąc na 

szalę moje poczucie bezpieczeństwa czy szczęście. Powiedz mi, co mam 

zrobić… 

– A ty mnie posłuchasz? – spytałam, przyglądając się jej uważnie. 

To była tania prowokacja. Chciała mnie sprawdzić, jak daleko się 

posunę, jak bardzo mi zależy na jej osobie. Wyczułam to. 

– Posłucham… – Kiwnęła głową. 

Do kuchni weszła Aniela. Trochę się zdziwiła, widząc mnie przy 

stole. Czasami z nimi jadałam, ale zwykle w niedzielę, w dzień 

powszedni rzadko. Zapowiadałam się zresztą, jak gość, bardzo dbałam 

o takie pozory. Rozliczałam się też z pieniędzy sumiennie, nie 

przekraczałam ustalonej sumy tysiąca złotych miesięcznie na zakupy

i gotowanie, komponowałam posiłki pełnowartościowe pod względem 

witamin i składników odżywczych, tanie i zdrowe. Podałam Anieli 

pierogi, chociaż korciło mnie, żeby jej powiedzieć, że ktoś, kto ma 

dwanaście lat i dwie zdrowe ręce, może obsłużyć się sam. My z Heleną 

jadłyśmy w milczeniu, od czasu do czasu rzucając uwagi na temat 

pogody i miękkości ciasta pierogowego. Wreszcie Anielka poszła, 

tradycyjnie zostawiwszy talerz na stole. Nie powiedziała nawet 

„dziękuję”. Helena popatrzyła za nią chwilę, poczekała, aż rozległo się 

trzaśnięcie drzwi, spokojnie dokończyła ostatni pierożek i krzyknęła: 

– Aniela! 

Muzyka w pokoju ucichła, drzwi trzasnęły, a w progu kuchni 

pokazała się naburmuszona dziewczynka. 

– Nie zapomniałaś o czymś? – spytała Helena ostrym tonem. Ja nie 

ruszałam się z miejsca i nie patrzyłam na dziewczynę. 

– E? – Skrzywiła się Anielka. – Niby co? 

– Niby to – powiedział dobitnie jej matka – że odchodzisz od stołu, 

nie zapytawszy się, czy możesz, zanim wszyscy zjedliśmy. Oraz to, że 

nie odnosisz po sobie talerza do zlewu. 

Aniela bez słowa podeszła do stołu, wzięła talerz i wstawiła go do 

zlewu. 

Helena obserwowała te poczynania jawnie, ja spod oka. 

Żałowałam, że zostałam. Ta scena wyraźnie była przeznaczona dla mnie. 

Helena w taki tani sposób demonstrowała, że potrafi postawić na swoim. 

Aniela wracała do siebie przygarbiona i powłócząca nogami. 

– Aniela! – rozległ się ponownie głos Heleny. 

– Co? – burknęła, wzruszając ramionami. Potem dopiero powoli się 

odwróciła. Posłała mi spojrzenie pełne pretensji. Wyraźnie nie 

akceptowała mojej obecności u nich na obiedzie. 

Spojrzałam na nią. Miała oczy Sławka, taką samą oprawę. Czy to 

możliwe, żeby to było dziełem przypadku? 

– Szklanka… Czy o każdym naczyniu mam mówić oddzielnie? 

Dziewczyna posłała mi nienawistne spojrzenie. Potem wzięła 

szklankę do ręki i odwróciła się w kierunku zlewozmywaka. 

Dostrzegłam zwężenie źrenic, potem nieznaczne rozchylenie palców 

i szklanka wysunęła jej się z ręki.

– Uups… – powiedziała. – Zaraz posprzątam. 

– Wyjdź stąd! – krzyknęła Helena. – Jeszcze się pokaleczysz! 

Po czym zrobiła klasyczny błąd matki, mianowicie wyprosiła 

winowajczynię, a sama wzięła zmiotkę i z cierpiętniczą miną zbierała 

rozproszone szkiełka. Dziecko z zadowoloną miną poszło do swojego 

pokoju, gdzie zaczęło słuchać muzyki. 

– No i sama widzisz… – westchnęła. 

Widziałam tylko tyle, że dała się zmanipulować dwunastolatce. 

– Nie trzeba było sprzątać za nią – powiedziałam. – Mogła sama 

pozbierać stłuczone szkło… Chciałaś być konsekwentna, trzeba było 

trzymać się do końca. 

– Auć – syknęła, ssąc palec. – Wbiło mi się szkło. 

– Opatrz rękę, a ja dokończę sprzątanie… – Wstałam z krzesła. 

– Niech to jasna cholera! – krzyknęła tak nagle, że aż drgnęłam. – 

Zostań! Mówiłam, że ja sprzątnę! 

Usiadłam posłusznie z powrotem. 

– Nie umiem się odnaleźć. – Wyjęła z szafki plaster, bandaż 

i spirytus i zaczęła nieporadnie opatrywać palec. Minę przy tym miała 

tak niewyraźną, jakby odcięła sobie rękę, a nie zrobiła drobną ranę. 

– Pokaż – zażądałam. – Trzeba zobaczyć, czy nie tkwi tam kawałek 

szkła… 

– Chyba w oku mi tkwi kawałek… 

– Naprawdę? – przestraszyłam się. – Trzeba w takim razie jechać 

na ostry dyżur okulistyczny… To bardzo poważna sprawa… 

– Weroniko, Weroniko… – uspokoiła mnie. – Jak to możliwe, że 

zawodowa przedszkolanka nie zorientowała się, że żartuję. Szkło ze 

stłuczonego zwierciadła wpadło mi do oka. Naraz wszystko widzę 

wykrzywione i złe. Jak Kaj z Królowej Śniegu… 

Zebrało jej się w takiej chwili na przenośnie literackie, pomyślałam 

ze złością. Oczyma duszy widziałam ją na stole operacyjnym, jak chirurg 

wydłubuje jej kawałek szkła z oka. 

– Ale kogo widzisz, Heleno, w krzywym zwierciadle? Swoją 

matkę? Córkę? 

Rozłożyła ręce. 

– Przede wszystkim siebie. Nie radzę sobie ze swoim życiem.

Umiałam raz podjąć decyzję i zaczynam się wahać, zwalać na innych 

swoje problemy… 

– Radzisz się – pocieszałam ją. – To normalne… 

Już sama nie wiedziałam, czy ona potrzebuje więcej kija czy 

marchewki. 

– Sama mówiłaś, żebym podjęła własną decyzję… 

– Co nie zmienia faktu, że możesz się radzić bliskich…. Poznać ich 

opinię – tłumaczyłam. – Ale nikt nie może wziąć za ciebie 

odpowiedzialności. To twoje życie i ty musisz zadecydować… 

Skończyła opatrywać palec. Na blacie kuchennym walały się 

rozpakowane opatrunki, plaster i woda utleniona. Obok zobaczyłam 

kilka kropli krwi. Krew Heleny mnie wzruszyła. Coś z jej serca, 

ciepłego, bliskiego i miłego, miałam na wyciągnięcie ręki. Poszła do 

łazienki, usłyszałam szum wody. Co myła? Opatrunek? Nie powinien 

być moczony. Rękę z krwi? Dotknęłam palcem czerwonej kropelki na 

blacie, a potem posmakowałam czubkiem języka. Była słodkawa i mdła. 

Starłam szybko krew, pochowałam nieużywane opatrunki i wyrzuciłam 

zużyte opakowania. 

– Sama widzisz – powiedziała, kiedy wróciła. – Nie wiem, czego 

chcę… Co gorsza, nie wiem, czego nie chcę… 

– To przemyśl sprawę po raz kolejny i przestań chować głowę 

w piasek! – podniosłam ton. – I może lepiej byłoby, żebyś 

wyegzekwowała od córki przynajmniej podstawowe zasady dobrego 

wychowania! 

– Mam ją tu zawołać i zmusić do sprzątania? – spytała. – Skąd ty 

wiesz, jak się wychowuje dzieci? Może przemawia przez ciebie 

doświadczenie przedszkolanki? Bo własnych dzieci przecież nie masz… 

Rzuciła mi to w twarz jak policzek, ale ja udawałam, że 

prowadzimy wciąż merytoryczną dyskusję. 

– Nie trzeba zabić, żeby zagrać zbrodniarza, nie trzeba mieć dzieci, 

żeby widzieć, jak bardzo sobie nie radzisz z córką… 

Wygłosiłam to spokojnie i wyszłam z kuchni. Potem powoli 

ubrałam się i opuściłam mieszkanie. Pilnowałam, żeby nie trzasnąć 

drzwiami. Ręce, trzęsące mi się odrobinę po lekarstwach, jakie czasem 

brałam, teraz drgały mi jak w konwulsjach. W środku mnie trzepotały się

motyle, krople potu spływały po plecach. Byłam zrozpaczona. 

Jednocześnie zdałam sobie sprawę z tego, że przyjęłam rolę mądrej 

matki, która chwilowo ustępuje rozhisteryzowanemu dziecku. Moja 

córka Helena pyskowała mi i buntowała się przeciwko mojej mądrości, 

a ja wyszłam z tego sporu z twarzą. Helena przemyśli to, co powiedziała, 

i odezwie się do mnie. Nie musi przepraszać, a nawet nie chciałabym, 

żeby przepraszała, tylko żeby przyszła i przyznała, że nie miała racji, 

niepotrzebnie się uniosła. Słowo „przepraszam” czasami nie ma 

wielkiego znaczenia, jest wydmuszką, pustym frazesem, który ma na 

celu uśpienie czujności rodzica. To rozmowa jest kluczem do 

przebaczenia, wyjaśnienia sobie wszelkich wątpliwości, które nami 

targają. Pochylenie się nad problemami matki i dziecka zaczyna się od 

słowa, a kończy wybaczeniem. Nie trzeba przepraszać. Nie trzeba 

stosować kar. To, że wyszłam, było upomnieniem, nie chciałam Heleny 

ani urazić, ani napiętnować. To ona chciała mnie wrzucić do jednego 

worka ze swoją matką, zmusić do podjęcia pewnych czynności, 

tymczasem ja byłam lepszą matką niż jej własna. Zrozumie to, jeśli tylko 

pomyśli spokojnie. Ten spokój i dystans to był mój dar dla niej. 

Oczywiście istniało pewne ryzyko, że odwróci się ode mnie, ale miałam 

nadzieję, że tak się nie stanie. 

W domu długo siedziałam przy telefonie po ciemku, od czasu do 

czasu patrząc najpierw w jej jasne okno kuchenne, a potem w ciemną 

szybę. To dobrze, wmawiałam sobie, że poszła spać przed dwudziestą 

pierwszą. To znaczy, że była wzburzona. Kiedyś powiedziała mi, że 

wszelki stres odsypia. Taka była już jako dziecko. Każdy gorszy stopień 

powodował u niej senność. Kiedy dorosła, spała przed rozprawami albo 

po szczególnie wyczerpujących posiedzeniach. Potrafiła nawet 

zdrzemnąć się w pracy, tak żeby nikt nie zauważył. Drzemka była dla 

niej regenerująca. Kiedy się budziła, wiedziała, jak powinna postąpić, 

jak rozmawiać z klientem czy jakie podjąć czynności zawodowe. 

Liczyłam, że następnego dnia obudzi się i zadzwoni z wyjaśnieniem, ale 

była dziesiąta rano, a telefon milczał jak zaklęty. Potrzebuje więcej 

czasu, pomyślałam, muszę być cierpliwa i pozwolić jej działać. Nie 

mogę przyspieszać jej decyzji. Zadzwoniłam do domu do Doroty, żeby 

się z nią naradzić. Jej matka powiedziała mi, że znajdę ją w sklepie, więc

wybrałam się tam na zakupy. Niestety, nie musiałam dziś gotować dla 

Heleny i Anieli, wcześniej ustaliłyśmy, że rozmrożą kotlety mielone, 

które usmażyłam wcześniej, i zjedzą z buraczkami. Najwcześniej 

mogłam zajść do Heleny pojutrze, ale w sumie nie wiedziałam, czy nie 

powinnam wcześniej się odezwać. To znaczy bardzo chciałam, ale coś 

mi mówiło, że ona sama musi wykazać inicjatywę. 

Dorota siedziała w sklepie jak zwykle sama i czytała lokalną 

gazetę. 

– Zobacz! – Pokazała mi jakiś artykuł. – Robią nam tu 

oczyszczalnię ścieków. 

– Naprawdę? – spytałam obojętnym tonem. Ścieki nic mnie nie 

obchodziły. Mogły wlewać się do mojego domu, a nie zauważyłabym 

tego. 

– To jakiś skandal! – dowodziła, dźgając pulchnym palcem 

w gazetę. Jej ręka nagle zaczęła przypominać ciasto. Palce puchły 

w moich oczach. Przestraszyłam się, bo jej twarz też zwiększała swoją 

objętość, a głos stawał się coraz niższy i przypominał głosy z płyt 

o zwolnionych obrotach. Patrzyłam z przerażeniem, jak zamieniała się 

w jakąś potworną papkę ciastowatego mięsa. Zasłoniłam oczy dłońmi 

i krzyknęłam głośno. 

– Co się stało? – usłyszałam jej przerażony głos, nieco 

zachrypnięty, ale zupełnie wyraźny. 

Zmusiłam się do odsłonięcia oczu i otworzyłam powieki. Dorota 

wyglądała normalnie. Miała tylko nieco zdumioną minę. 

– Źle się czujesz? – zapytała z troską. 

Rzeczywiście źle się czułam. W moim ciele kłębiły się robaki. 

Czułam je w środku, jak chodzą mi po wnętrznościach. Ale nie mogłam 

jej tego powiedzieć. 

– Rzeczywiście nie najlepiej – potwierdziłam. – Strułam się czymś 

chyba. Żołądek przewraca mi się na drugą stronę. Masz może aspirynę? 

– Aspirynę? – spytała z niedowierzaniem. – Jak masz biegunkę 

i wymiotujesz, to na pewno nie powinnaś brać aspiryny. Masz tu miętę. 

A jak nie przejdzie, musisz iść do lekarza. 

– Nie cierpię lekarzy – powiedziałam zgodnie z prawdą. – Na 

pewno przejdzie. Dziękuję. Ile ci płacę?

– Daj spokój, weź i pij… – Przyjrzała mi się uważnie. 

– Rzeczywiście nie jesteś w najlepszej formie… Blada, chuda… Oczy 

podkrążone. 

– Bo nie spałam, tylko wiesz… – powiedziałam, łapiąc się za 

brzuch. 

– Biedaku – użaliła się nade mną Dorota. 

W tym monecie weszła klientka, więc odsunęłam się na bok 

i zaczęłam wpatrywać w gazety oraz czasopisma wyłożone na stojaku. 

Kiedy kobieta poszła, odwróciłam się w kierunku Doroty. Spojrzała 

poczciwymi oczami. Przypominała kurę. Bezmyślną i odrobinę 

przerażoną. 

– Czekaj. – Uniosła palec ku górze. – A może ty załapałaś wirusa 

od tych swoich lokatorów? Ja bym zapytała, czy ta mała nie choruje… 

Zadzwoń i zapytaj… Te wirusy od dzieciaków to najgorsze są. 

Dzieciakowi nic albo kichnie ze dwa razy, a człowiek zdycha w łóżku 

dwa tygodnie… Zapytaj… 

Cyfra „dwa” powtarzała się w jej wypowiedzi stanowczo zbyt dużo 

razy. To mogło przynieść pecha. 

– Tak, tak – powiedziałam nieuważnie. – Zadzwonię… 

– Bo może one leżą tam w domu i też mają problemy… 

– Dorota, słuchaj – zignorowałam kwestię choroby Heleny i Anieli, 

ponieważ wiedziałam, że są zdrowe, podobnie jak ja. – Mówiłaś, że ktoś 

ci polecił moje lokatorki, jakaś znajoma… 

– Znajoma znajomej… – Dorota była nieco zdumiona. – Stało się 

coś? Ta kobieta nie płaci? 

Pokręciłam głową. 

– Płaci, płaci – zaprzeczyłam. – Tylko przypomina mi jedną 

kobietę z przeszłości i… chciałam zapytać, czy to ta sama osoba 

– dokończyłam niezręcznie. 

Do sklepu weszły dwie osoby, mężczyzna i kobieta, w związku 

z tym ponownie zajęłam się studiowaniem dzisiejszych tabloidów. Kiedy 

ludzie poszli, objuczeni mlekiem i krojonym chlebem w folii, znowu 

zaczęłam prosić Dorotę, żeby zadzwoniła do tej swojej znajomej 

i zapytała o Helenę. 

– Ale jak ja mogę tak?… – Chyba nie chciała mi pomóc.

W dodatku patrzyła na mnie podejrzliwie. 

– Zapytaj tylko, o co tam poszło, w tym jej domu… – poprosiłam. 

– Albo daj mi telefon do tej znajomej i ja sama… 

– Dobrze – poddała się, ale podejrzliwa mina nie schodziła jej 

z twarzy. – Postaram się… 

– Wieczorem? – upewniłam się. 

Poskrobała palcem po głowie. Usłyszałam dźwięk, jakby ktoś 

zgrzytał paznokciem o szkło. 

– Dobrze. – Podejrzliwość ustąpiła miejsca przestrachowi. – Ale 

czy coś się stało? 

Machnęłam ręką i wyszłam ze sklepu, uprzedzając, że wrócę jutro 

z samego rana, jeśli nie zadzwoni do mnie wieczorem. Może powinnam 

była zapytać ją o zdrowie albo o matkę, ale w tej chwili chciałam tylko 

wrócić do Heleny. 

Dorota wieczorem zadzwoniła, ale powiedziała mi tylko to, co 

wiedziałam sama. Helena odeszła od męża do swojej matki. Mieszkała 

u niej kilka miesięcy, a potem się pokłóciły (Dorota nie miała pojęcia, 

o co) i Helena, prawie jak stała, wyszła z dzieckiem. Ta znajoma 

znajomej powiedziała, że właściwie to dowiedziała się od matki Heleny 

o całym zajściu, a wtedy przypomniała sobie, że Dorota mówiła, że jakaś 

jej koleżanka ma mieszkanie do wynajęcia. Ta znajoma i sama Dorota 

myślały, że Helena przenocuje jedynie u mnie albo co najwyżej zabawi 

tylko tyle czasu, ile będzie potrzebowała na znalezienie właściwego 

lokum. Ale ona została w moim mieszkaniu, pewnie dlatego, dokończyła 

kąśliwie, że chciałam jak za mysią dziurę i każdy by się u mnie 

zainstalował, zwłaszcza że natychmiast zaczęłam sprzątać i gotować. 

– Nie sprzątam – wyjaśniłam. – A za gotowanie ona mi płaci 

dodatkowo. 

– Nic więcej nie wiem – skwitowała Dorota i zaprosiła mnie do 

siebie na obiad w niedzielę. 

Wymówiłam się tą niby–grypą żołądkową, powiedziałam, że jest 

mi lepiej, ale nie wyobrażam sobie normalnego jedzenia w najbliższym 

czasie. 

Znów męczyłam się cały dzień i czekałam na telefon, który nie 

zadzwonił. O godzinie szesnastej widziałam, jak obydwie z Anielą

weszły do domu, Aniela z plecakiem na ramionach, Helena z torbą na 

zakupy. Ciągle się wahałam. Z jednej strony Helena nie wyglądała na 

załamaną i czekającą na wiadomość ode mnie, z drugiej jednak strony 

– jak miałaby wyglądać? Biec po ulicy, wyrywając sobie włosy z głowy? 

W końcu zadzwoniłam. Ścisnęłam słuchawkę w dłoni, słysząc jej 

jasny głos: 

– Tak, Weroniko? 

Wciąż nie mogłam się przyzwyczaić do tego, że ona wie, że to ja 

do niej dzwonię. 

– Witaj – zaczęłam. – Chciałam zapytać, co mam zrobić jutro na 

obiad… 

– Dzisiaj zjadłyśmy te kotlety… – padła ostrożna odpowiedź. 

Ścisnęłam słuchawkę jeszcze mocniej. 

– Tak się umawiałyśmy, ale ja pytam o jutro. Co byście zjadły? 

– Aaa… jutro? – odetchnęła z ulgą, jakby właśnie wymyśliła, jak 

się mnie pozbyć. – Jutro idziemy na obiad do mojej matki i tam pewnie 

zostaniemy do niedzieli. Więc… nie kłopocz się… 

Podziękowałam, powiedziałam, że się odezwę w takim razie 

w poniedziałek albo gdyby się coś zmieniło, to Helena ma do mnie 

zadzwonić. Życzyła mi miłego weekendu, ja im także, a potem 

rozłączyłam się, ponieważ nie było już żadnego pretekstu do dalszej 

rozmowy. Walczyłam chwilę ze sobą, myślałam o tym, żeby pójść do 

Doroty i powiedzieć jej prawdę o Helenie i o tym, co przeżywam, ale 

w końcu się nie zdecydowałam. Wzięłaby mnie albo za kretynkę, albo 

zaczęłaby dowodzić, że miała rację, nie powinnam była wynajmować tak 

tanio mieszkania, a nawet jeśli, to w żaden sposób nie wchodzić 

w relację. To chore, być może nawet dodałaby to słowo, uzależniasz się 

od tych ludzi, jakby byli twoimi dziećmi czy jakąś tam rodziną, 

tymczasem to obcy. 

Nie wiem, jakim cudem udało mi się wytrwać do poniedziałku. 

Obserwowałam je przez swoje okno i wiem, że nie były u matki Heleny. 

Widziałam, że wychodziły tylko raz, po obiedzie w sobotę, na spacer. 

Szły wolnym krokiem, obie w towarzystwie jakiejś kobiety, która miała 

identyczną sylwetkę jak Helena i podobne gesty. Ten sam kolor włosów 

upewnił mnie, że to jej matka. A więc Helena z Anielą nie były jej

gośćmi, odwrotnie, to Zofia przyjechała odwiedzić córkę i wnuczkę. 

Była to dla mnie zdecydowanie gorsza opcja. Matka mogła jej 

uświadomić, jak nieodpowiednie miejsce wybrała sobie na życie. 

Zapewne przez dwa dni swojej bytności zdołała ją przekonać do powrotu 

do siebie, a kto wie, może nawet żeby wróciła do męża. Widziałam tę 

matkę, jak opuszcza dom w niedzielę wieczorem. Na przystanek 

odprowadziła ją Aniela. Dałabym majątek, żeby dowiedzieć się, o czym 

rozmawiały babcia i wnuczka. Czułam, że mówiły o mnie, o mojej 

obecności w tej rodzinie, wpływie na Helenę. Kiedy tak patrzyłam przez 

chwilę, jak szły, po raz setny zastanawiałam się, czy Aniela nie jest 

owocem romansu Heleny i Sławka. Nie miałam na to żadnych dowodów, 

poza tymi dwoma jej spojrzeniami w restauracji oraz jego zmieszaniem 

po tamtej kolacji. Oczywiście mógł być zaskoczony moimi 

wypowiedziami, może wstydził się prowincjonalnej żony w czarnej, 

koronkowej sukience, ale wydawało mi się, że chodziło wtedy o nią. 

Sławek był dobry i szlachetny, romans to było coś zupełnie nie w jego 

stylu. Może stąd jego zmieszanie i seks, jaki nigdy wcześniej i później 

nam się nie przydarzył. 

Kiedy zadzwoniłam następnego dnia do Heleny z zapytaniem 

o zakupy i obiad, znów mnie zbyła, tym razem mówiąc, że mama 

ugotowała dla niej i Anieli na kilka dni. 

– To dobrze – powiedziałam. – Nie ma to jak mamina kuchnia… 

– Właśnie – przytaknęła z zapałem Helena. – Przepraszam, 

Weroniko, ale przygotowuję się do pracy… 

– Oczywiście… – powiedziałam, starając się pokryć gorycz ironią. 

– Trochę głupio mi do ciebie codziennie dzwonić, może umówimy się, 

że przyjdę w środę… Chyba do tego czasu wszystko zjecie we dwie? 

– W czwartek… – poprawiła Helena obojętnym tonem. – Wolno 

jemy, bo Aniela zaczęła jeść obiady w szkole… 

– Ooo. – Nie umiałam ukryć rozczarowania. – Dlaczego? Przecież 

ja jestem… 

Może nie powinnam tego mówić, ale ubodło mnie to i poważnie 

uraziło. Kuchenne, szkolne obiady versus to, co ja przygotowywałam? 

Jak ona mogła tak postąpić? 

– No tak – powiedziała szybko – ale ona je ten obiad koło

pierwszej, a potem zanim wróci do domu, to robi się szesnasta, czasami 

ma od razu angielski, wiesz… Chciałam, żeby zjadła coś ciepłego… 

Oczywiście. Przecież Helena, która nie umie nikogo urazić, nie 

powie mi wprost, że za miesiąc opuści mieszkanie. Albo nawet opuści je 

już, tylko zapłaci jeszcze za miesiąc zawarty w umowie. Helena zacznie 

od obiadów szkolnych, potem nagle okaże się, że nie jestem już jej 

potrzebna do gotowania w ogóle, w końcu przestanie potrzebować 

naszych rozmów, wreszcie przestanie potrzebować mnie. Nie mogłam do 

tego dopuścić. Stanowczo musiałam ją odzyskać. 

– A ty co będziesz jadła? Przecież nie obiady szkolne? – spytałam. 

– Nie… to znaczy tak… – plątała się po drugiej stronie. 

– Weroniko, ja muszę iść, bo widzisz, dziś idę po raz pierwszy do sądu 

od czasu… rozstania z firmą… I naprawdę muszę… 

– Naturalnie! – wykrzyknęłam z entuzjazmem. – Wpadnę w takim 

razie wieczorem, powiesz mi, jak było. Będę miała ciasto. I trzymam 

kciuki! 

Natychmiast odłożyłam słuchawkę, licząc, że będzie się spieszyła 

i nie zechce zawracać sobie głowy oddzwanianiem i odsyłaniem mnie na 

„święty nigdy”. Po raz pierwszy od dnia kłótni z nią miałam dobry 

humor. Postanowiłam wykorzystać lepszy nastrój i zrobiłam ciasto. 

Zastanawiałam się, jakie ciasto lubi Helena, i przypomniałam sobie, że 

opowiadała mi kiedyś o szarlotce swojej babci, że kojarzy jej się 

z dzieciństwem i bezpieczeństwem, a także z wakacjami, kiedy leżała 

sobie na kocyku u babci i pod jabłonką czytała książki. Potrzebowałam 

szarej renety, poszłam więc na bazarek, chodziłam od straganu do 

straganu, wreszcie kupiłam potrzebne jabłka u kobieciny, która wpychała 

mi dodatkowo śliwki, zachwalając, że są hodowane bez nawozów. 

Szarlotkę zrobiłam dokładnie taką, jaką nasze babcie robiły, ze startych 

jabłek, z białkami jaj ubitymi i upieczonymi pod wiórkami z ciasta. 

Miałam ze sobą całą blachę, kiedy stanęłam około dwudziestej pod 

drzwiami mojego mieszkania, właściwie teraz to było ich mieszkanie, 

i zadzwoniłam. Natychmiast rozległy się kroki i drzwi otworzyła mi 

Aniela ze słuchawkami na uszach. Kiwała głową i machała rękoma 

w rytm muzyki, której nie słyszałam, więc wyglądało to dosyć 

kuriozalnie. Machnęłam jej ręką i powiedziałam „dzień dobry”, a potem

ez zbędnych ceregieli weszłam do środka i zaczęłam rozbierać się 

w przedpokoju. Helena wyszła do mnie jakby nigdy nic, okryta 

figlarnym fartuszkiem i gestem zachęciła mnie do wejścia. 

W kuchni wrzało pod wszystkimi czterema palnikami. Z jednego 

garnka wylewała się woda szarego koloru, w drugim unosiła się piana, 

a pod pokrywką patelni skwierczało. 

– Wejdź, Weroniko – powiedziała, poruszając się energicznie po 

pomieszczeniu. – Dziś ja gotuję… 

Popatrzyłam z lekka zatroskaną miną na garnki, które bulgotały na 

gazie. 

– To znaczy, mama gotowała zupę i gulasz, a ja gotuję ryż 

i warzywa na sałatkę… 

– A ta zupa tak wrze? – nie wytrzymałam. 

– Ooo. – Podeszła i zakręciła gaz. Niemal widziałam, jak wraz 

z wrzątkiem uleciały z zupy wszelkie możliwe witaminy. 

– Czy ja mogę w czymś pomóc? – spytałam. 

Na stole stały ułożone talerze i sztućce. 

– Możesz myć ręce. – Uśmiechnęła się. – I siadać. 

Poszłyśmy obie w głąb mieszkania. Ja do łazienki, myć ręce, ona 

do pokoju, gdzie tradycyjnie zamknęła się Aniela. 

– …po co tu znowu… nie… nie chcę… – dosłyszałam z pokoju, 

zanim odkręciłam kran z wodą. 

Kiedy wróciłam do kuchni, obie siedziały przy stole. Aniela 

wyprostowana, jakby kij połknęła, wpatrująca się w pusty talerz na zupę, 

Helena wesoła jak szczygiełek kręciła się między kuchenką a stołem, 

donosząc kolejne dania autorstwa swojej matki. 

– A może zjemy w salonie, przy porządnym stole? 

– zaproponowała znienacka. 

Aniela przewróciła oczami. Ją także denerwował ostentacyjnie 

dobry humor matki. 

– Jeśli o mnie chodzi, to nie ma takiej potrzeby… Poza tym po co 

wszystko przenosić teraz do pokoju? 

– No dobrze. – Helena rozdawała uśmiechy. – W takim razie 

zostajemy tutaj… 

Zaczęła nalewać zupy, podśpiewując przy tym jedną z piosenek

Anny Jantar. Spojrzałam w talerz, gdzie pływały przegotowane flaki, 

i zażartowałam: 

– Nie wiedziałam, że lubicie takie swojskie zupy… 

– Ja nie – odburknęła Aniela. – Ale babcia dała nam cały gar 

tego… czegoś… 

– Aniela będzie wegetarianką – powiedziała szybko Helena. 

– Oczywiście jak jej pozwolę… Jeszcze jest za młoda na takie… 

– Nie ma nic złego w diecie wegetariańskiej – burknęła nastolatka. 

– Tata pozwolił mi nie jeść mięsa… 

Łykała przy tym flaki, jakby przeczyła samej sobie. Ja jadłam 

w milczeniu, Helena nagle przestała być wesoła. Jadła zupę powoli, 

dmuchając dyskretnie w łyżkę. Czułam się jak intruz. Wprosiłam się na 

tę kolację, a teraz siedziałam i żałowałam, że tak postąpiłam. 

Rozpaczliwie starałam się odegnać ćmę, która siedziała mi w samym 

przedsionku serca i trzepotała się gorączkowo. 

– Podziwiam ludzi, którzy nie jedzą mięsa – powiedziałam. 

– Nawet sama kiedyś próbowałam… 

– Naprawdę? – spytały jednocześnie matka i córka. 

– Tak, naprawdę – skłamałam. – Ale wytrzymałam dwa tygodnie. 

Po dwóch dniach jadania warzyw myślałam tylko o kawałku kiełbasy… 

– Wegetarianizm nie polega tylko na jedzeniu warzyw… 

– powiedziała Aniela. 

Uznałam to za dobry początek naszych wzajemnych relacji. Do tej 

pory Aniela burczała tylko powitanie albo pożegnanie, a potem znikała 

w czeluściach sypialni, która teraz była jej pokojem. 

– Wiesz, wtedy, kiedy ja powzięłam taką decyzję, do dyspozycji 

były tylko warzywa i owoce, i to też… 

– Tak? – zainteresowała się. 

– Nie tyle, co teraz – wytłumaczyłam, kończąc za bardzo 

zagęszczone mąką flaki. – Była tak zwana włoszczyzna, ziemniaki 

naturalnie, kiszona kapusta i ogórki, warzywa sezonowe, głównie 

kupowane na bazarkach od „działkowców”… 

– Ona jada kotlety sojowe… – Uśmiechnęła się Helena. – Była na 

urodzinach, a potem została na noc u koleżanki, której rodzice są 

buddystami… Częstowali ją kotletami z soi, zapiekankami warzywnymi,

hummusami… Była zachwycona… 

– To było o wiele lepsze od… – Pokazała palcem na talerz, gdzie 

leżały dwa kotlety mielone otoczone przez marchewkę z groszkiem 

i przesolony ryż z torebki. 

Wierzyłam jej. Brak talentu kulinarnego Helena odziedziczyła 

najwyraźniej po swojej matce. Kiedy skończyłyśmy, Aniela bez gadania 

pozbierała naczynia i wstawiła je do zlewu. Potem umyła talerze 

i sztućce, a Helena wytarła je i odłożyła na miejsce. Ja przez cały czas 

siedziałam przy stole. Miałam ochotę wstać i pokroić ciasto albo dać 

talerzyki czy zaparzyć herbatę, ale siedziałam, zastanawiając się, co 

prócz takiego sobie obiadu dała Helenie wizyta u matki. 

– Mam sporo nauki – powiedziała Aniela. – Mogę wziąć ciasto 

i herbatę do siebie? 

Helena kiwnęła głową i zaczęła po swojemu, czyli bez zupełnego 

pomyślunku, parzyć herbatę, jednocześnie krojąc ciasto. Przez chwilę 

przypomniała mi świętej pamięci ciotkę Katarzynę, która umarła na raka 

jajnika w ciągu kilku miesięcy od rozpoznania, w dodatku nie 

informując rodziny, że choruje. Któregoś dnia przyszła do rodziców 

wychudzona i oznajmiła, że „to długo nie potrwa”. Rzeczywiście jeszcze 

przez miesiąc była pod opieką hospicjum domowego, a którejś nocy 

zasnęła na wieki. Kiedyś wydawało mi się, że ciotka Katarzyna jest 

w naszej rodzinie powiewem świeżego powietrza, może nie kolorowym 

ptakiem, ale przynajmniej umiała latać, w przeciwieństwie do reszty kur, 

które tylko dziobały ziarna życia na wiejskich podwórkach. Swoją cichą 

śmiercią rozczarowała mnie. Żeby chociaż cierpiała, jak inni chorzy na 

raka, bluźniła albo przynajmniej targały nią jakieś wątpliwości. Może 

wtedy moi rodzice dostrzegliby i swoją marną egzystencję, jak też i moje 

cierpienie. Może by coś zrozumieli. A tak ciotka odeszła na warunkach 

ojca, szaro, cicho. Wylądowała na lotnisku zawieszonym wysoko i już 

nie zeszła na ziemię. Nie wołała ani o drabinę, ani o lot powrotny, nic 

nie chciała. Przeciwnie, w ostatnich godzinach upierała się wyłącznie, 

żeby nikogo nie niepokoić, nie zawiadamiać dalszej rodziny, urządzić 

pogrzeb bez stypy. Kiedy patrzyłam na Helenę krojącą pleśniaka na 

kawałki, przypomniało mi się, że ciotka bardzo dbała o oprawę. U niej 

jednej można było dostać obiad na ładnych talerzach, a każdy miał obok

sztućców starannie dobraną serwetkę. Wszystkie potrawy podawała na 

półmiskach, a ciasta na paterze. Moja matka podawała wszystko byle 

jak, nie troszcząc się o wytarcie szkła czy dobór serwetek. Jeśli było 

ciasto, kroiła je na byle jakie kawałki, każdy innej wielkości i kształtu. 

Helena się starała. Rozwalające się parówki podawała na eleganckich 

talerzach, a serwetki zwijała w ślimaki, albo przeciwnie, serwetki robiła 

z ręczników papierowych, a talerze brała, jak popadnie, każdy z innego 

kompletu. Chyba w zależności od nastroju. Tym razem pleśniaka 

pokroiła na równe wielkością, estetyczne kawałeczki. Oddzieliła cztery 

kawałki dla Anieli i zaniosła jej do pokoju na tacy razem z herbatą. 

– To powiedz mi teraz, czemu jesteś taka zadowolona – spytałam. 

– Dobre nowiny? 

Uśmiechnęła się i odchyliła głowę w prawo. Wyglądała jak 

dziecko, które nie posłuchało rodziców, a potem okazało się, że to ono 

miało rację. 

– A dobre… – przytaknęła. – Pogodziłam się z mamą… Wygrałam 

sprawę w sądzie. Była wprawdzie bardzo łatwa i to raczej ugoda, a nie 

taka prawdziwa sprawa, ale zawsze dobry początek. 

– Bardzo ci serdecznie gratuluję – powiedziałam, nasycając głos 

podziwem i szczerością. – Każda sprawa jest bardzo ważna. Nie ma 

gorszych czy lepszych. A wygrana to wygrana. 

– No właśnie. – Kiwnęła radośnie głową. – Po rozprawie poszłam 

do mamy i… porozmawiałyśmy naprawdę szczerze. O wszystkich 

sprawach. 

– To fantastyczna nowina. – Udałam entuzjazm. – Matka i córka 

nie powinny żyć w niezgodzie. 

Pokiwała głową. 

– Właśnie. My się nie pokłóciłyśmy w pełnym tego słowa 

znaczeniu, po prostu miałam do niej żal… 

– Ale wyjaśniłaś, że masz prawo do własnych decyzji… I mama to 

zaakceptowała, prawda? 

– Wiele sobie wyjaśniłyśmy – powiedziała nieco zdawkowo. 

– Mama zawsze była bardzo stanowcza wobec mnie… A z drugiej 

strony wiem, że ona kocha mnie najmocniej na świecie. 

No cóż, pomyślałam, mylisz się, Heleno, to ja ciebie kocham

najbardziej na świecie. Wiem, że znam cię krócej niż twoja biologiczna 

matka, ale czas nie ma tutaj znaczenia. Zamierzam ci to udowodnić, bo 

chyba potrzebujesz ode mnie dowodu miłości. 

– Matka zawsze jest po stronie dziecka, choć nie zawsze dobrze 

ocenia… 

– Wszystko, co się wydarzyło złego w moim życiu, wzięło się stąd, 

że nie słuchałam mamy – wygłosiła z wiarą. 

Jadłam powoli ciasto i popijałam herbatą, zastanawiając się, co 

powiedzieć. 

– Masz rację, gdyby dzieci słuchały rodziców, popełniałyby mniej 

błędów. Z drugiej jednak strony, wy, dzieci, powinniście błądzić, 

a potem wyciągać z tych błędów wnioski… 

Widziałam, że zgadzała się ze mną, ale najwyraźniej stało to 

w sprzeczności ze słowami, którymi karmiła ją matka. Helena nie umiała 

wciąż podjąć decyzji. Była jak piłeczka pingpongowa, uderzana to przez 

matkę, to przeze mnie. Ciągle jeszcze nie wypadała z toru, ale gubiła się 

najwyraźniej. 

– Wracamy z Anielą do mamy – przecięła węzeł gordyjski. 

– Kiedy? – spytałam, udając życzliwe zainteresowanie. 

– W przyszły weekend się przenosimy. Mama odstąpi nam 

z Anielą piętro. Będziemy miały po pokoju i łazienkę, sama zejdzie na 

dół…. 

– Powiedz mi tylko, czy sama podjęłaś tę decyzję – spytałam. 

– Mam nadzieję, że nie zmuszają cię do tego względy finansowe albo 

dalekie dojazdy… 

– Chcę wrócić do mamy, bo potrzebuję wsparcia w życiu… 

Kiepsko sobie radzę po rozstaniu z Andrzejem… 

Myślałam, że znakomicie sobie radzi, a rozstanie pomogło jej 

spojrzeć na świat oczami wolnej osoby. Skoro wolała mieszkać 

w małym mieszkanku zamiast z mężem w luksusowej willi, naprawdę 

musiało jej być źle w życiu. Nie stawia się na szali małżeństwa, jeśli nie 

ma absolutnej pewności, że nie sposób żyć dalej w związku. 

– Myślałam, że najgorsze już za tobą. – Wzięłam ją za rękę 

i przytrzymałam chwilę w swojej. 

Bardzo łagodnie wysunęła dłoń pod pretekstem zrobienia świeżej

herbaty. 

– Ja też tak myślałam, ale muszę myśleć nie tylko o sobie. Jest 

jeszcze Aniela, która potrzebuje ojca… 

Zastygłam, ale opanowałam się natychmiast. 

– Mówiłaś, że wracasz do mamy, a nie do męża – powiedziałam 

życzliwym tonem. 

– No tak. – Nalewała wolno herbatę, uważając, żeby nie uronić ani 

kropli. – Wracam do mamy, ale spotkam się z Andrzejem… On bardzo 

chce, żebyśmy wrócili do siebie. 

Nic nie mówiłam. 

– Mama mediowała, wiesz, tak właściwie pośredniczyła. Andrzej 

zacznie się leczyć, zapisze na terapię… Razem pójdziemy na terapię dla 

par. 

Chyba o zbyt wielu terapiach była mowa. 

– Myślisz, że da się uratować rodzinę, chodząc codziennie do 

psychologa? 

Mówiłam nieco ostrzej, niż wypadało, ale bardzo starałam się, żeby 

ona nie zauważyła, jak bardzo złą decyzję podjęła. 

– Tak, bardzo w to wierzę. – Wpatrywała się w okruszki ciasta, 

jakby nie umiała mi spojrzeć w oczy. – Będziemy mieli terapię 

indywidualną, dla par i jeszcze rodzinną z Anielą. Andrzej… 

– Jak on się na to zapatruje? – pytałam ostrożnie. 

Helena miała taką minę, jakby chciała mi powiedzieć, że pierwszą 

decyzją, jaką podjęła samodzielnie, jest zdecydowany koniec 

z tłumaczeniem się mnie. Tyle że teraz będzie tłumaczyła się matce 

i psychologom. Jednemu od tych trzech rodzajów terapii, albo wielu. 

W zależności, jak jej matka to zaplanowała. O co chodziło tej kobiecie? 

Nie chciała szczęścia dla córki? Czy dla pieniędzy gotowa była 

poświęcić całe przyszłe życie jedynego dziecka? A może dokonywała 

tym samym zemsty na mężu, który podobno ją bił, chociaż dla córki był 

jak anioł? Te wszystkie pytania przemknęły mi przez głowę w jednej 

chwili. 

– Andrzej bardzo się stara… – powiedziała niepewnym tonem. 

Ciągle walczyła ze sobą. To była tylko kwestia czasu, kiedy mi 

powie, że nie mam prawa jej już indagować czy pouczać.

– Starał się już wcześniej, ale zawsze potem coś go „denerwowało” 

– przypomniałam jej. 

– Teraz jest inaczej – zapewniła poważnie. – Zresztą powiedział 

o tym wszystkim mamie, nie mnie. To musiało go bardzo dużo 

kosztować. 

Biedny, umęczony mąż, który postanowił naprawić swoje życie 

cudzymi rękoma: teściowej i obcych „specjalistów”. Pewnie nie znalazł 

zastępstwa w kancelarii albo ciągle Heleny pragnął. 

– No cóż, Helenko – powiedziałam. – Ja bym tylko chciała, żebyś 

była szczęśliwa. Pokochałam cię jak córkę, której nie mam, i… tyle. 

Zakończenie było niezręczne i nie wzruszyło Heleny. Nie miałam 

już czego szukać w tym domu. Prawdopodobnie byłam tutaj ostatni raz 

za jej bytności. 

– Dla mnie jesteś jak… ktoś bardzo bliski. Jak przyjaciółka, której 

tak naprawdę nie miałam – zapewniła pospiesznie. 

Nie powiedziała, że jestem jak matka. Po tym, co sobie mówiłyśmy 

i po całej naszej bliskości, nie pozostał nawet ślad. Helena umarła jak 

Sławek, uciekła jak Carmen i osierociła mnie jak Marcin. Mogłam tylko 

ją opłakiwać. 

– Wiem, kochanie. – Uśmiechnęłam się krzepiąco. – Pamiętaj, że 

zawsze możesz na mnie liczyć. Gdyby cokolwiek się stało czy poszło nie 

tak, zawsze możesz wrócić. Bez pytań z mojej strony. 

Rozjaśniła się wyraźnie. Więc jednak liczyła się ze mną w jakiś 

sposób. 

– No cóż – powiedziałam, wstając. – To jednak wysłuchałam 

dobrych nowin… 

Pożegnałyśmy się w kuchni. Pytałam, czy pomóc jej w pakowaniu, 

a ona odparła, że niewiele tego jest, zresztą przyjedzie jej mama, być 

może nawet Andrzej. 

Wyszłam zdruzgotana. Przez dwie godziny błądziłam bez celu po 

osiedlu i okolicznym lasku. Myśli tłukły mi się po głowie, a chmara 

żuków podchodziła pod gardło. Co powinnam zrobić? Jak postąpić? 

Logika nakazywała odpuszczenie wszelkich działań, pójście do domu 

i zrobienie herbaty. Może nawet powinnam zrobić wielkie sprzątanie. 

Moje mieszkanie znów przypominało barłóg. Zamiast tego poszłam do

sklepu Doroty, ale zastałam drewniany barak zamknięty na cztery 

spusty. Zwykle mimo dnia wolnego Dorota przesiadywała w pracy, tym 

chętniej, że założyła w sklepie dostęp do internetu i brała swój komputer. 

Nie przeszkadzał jej brak klientów, ponieważ, jak to się wyrażała, 

„surfowała” w sieci i potrzebowała spokoju. Zaniepokojona, że coś się 

stało, poszłam do niej do domu. Istotnie, Dorota była czerwona na 

twarzy i powitała mnie z wyraźną ulgą. 

– Jesteś wreszcie – powiedziała. – Dzwonię do ciebie i dzwonię, bo 

musisz wziąć Lucka do siebie na kilka dni. 

– Ale… – zaprotestowałam słabo. – Co się stało? Gdzie twoja 

mama? 

– No właśnie – odparła, krzątając się bezładnie po mieszkaniu. 

– Mamę zabrało pogotowie, bo miała jakieś okropne bóle żołądka. 

Najpierw dzwoniłam kilka razy, bo mama się zwijała, ale dyspozytorka 

kazała mi iść do lekarza rodzinnego. Wyobrażasz sobie? Do przychodni, 

gdzie się stoi godzinami… Z ciężko chorą staruszką… 

Zupełnie mnie to nie interesowało. Chciałam usiąść i powiedzieć 

jej, jak okropnie zachowała się Helena. Tymczasem Dorota, drepcząc po 

ciasnej kuchni, gadała jak najęta. 

– Zadzwoniłam tam znów i wiesz, tak objechałam babę, że 

w końcu przysłała karetkę. Jeszcze powiedziała, że obciąży mnie 

kosztami! Wyobrażasz se? Kosztami mnie obciąży?! A jak doktór 

przyjechał, to mi mówi, że pewnie za późno, bo to zawał. Zawał! 

Wpatrzyła się we mnie przerażonymi oczami. Jak ja jej 

zazdrościłam, że ma problem, który rozwiąże się sam, a oba możliwe 

rozwiązania będą dla niej dobre. Jej matka albo umrze na ten zawał, albo 

wróci do niej cała, może mniej zdrowa, ale za to bardziej marudząca, 

wymagająca jeszcze większej opieki i troski. Tak czy śmak, Dorota 

będzie się musiała dostosować i będzie jej z tym dobrze. Nawet 

w przypadku żałoby. Pokrzywduje sobie trochę, ale w końcu odetchnie. 

– Ja teraz będę cały czas w szpitalu, będę im patrzyła na ręce, 

doktorom i pielęgniarkom, wiesz. Dlatego weź Lucyperka do siebie, 

dobra? Ja ci dam karmy i kuwetkę też weź. To dobry kotek, tylko trzeba 

mu towarzystwa. Ja zaraz zresztą zaniosę to wszystko do ciebie, zaraz… 

zaraz…

Kot patrzył na mnie smutno, Dorota chodziła i na przemian 

otwierała i zamykała usta. Nie słyszałam jej zupełnie, widziałam tylko 

poruszający się tłusty korpusik i kłapanie rybimi ustami, jakby się dusiła 

i łapała powietrze. 

– Oczywiście – zapewniłam. – Daj to wszystko, ja wezmę. Bez 

problemu, ty sobie tam organizuj wszystko, matkę pozdrów… 

Kota zawinęłam w koc i ścisnęłam pod pachą. Do drugiej ręki 

wzięłam reklamówkę z karmą i żwirkiem. Kuwety już nie miałam jak 

wziąć, więc powiedziałam, że nasypię żwirku do takiego plastikowego 

pudełka, które gdzieś tam miałam. Miotająca się Dorota z ulgą została 

w domu i kontynuowała zapewne swój bezładny taniec po kuchni, 

z torbą na kółkach jako parą, w akompaniamencie muzyki płynącej 

z otwieranych i zamykanych szafek. 

• 

Kot miauczał przez całą noc. Nie rozumiałam dlaczego. 

Oczywiście mógł „marcować”, jak mówiła moja matka, ale był już maj, 

więc raczej majował. Próbowałam go wypuścić na zewnątrz, ale nie 

chciał wyjść. Za każdym razem, kiedy otwierałam drzwi, właził pod 

tapczan, gdzie dosłownie wymiatał koty. A kiedy zamykałam, wyłaził 

obwieszony kurzem. W końcu dałam za wygraną i zostawiłam go 

w spokoju, żeby nadal miauczał, skoro lubi. Z braku innych zajęć 

zaczęłam sprzątać w mieszkaniu. Na początek umyłam stertę naczyń 

i blat na kuchni umazany ciastem, mąką i czekoladą po zrobieniu ciasta. 

Odsuwałam przy tym kota, który bez przerwy wskakiwał na blat 

i próbował wylizywać zaschnięte kawałki ciasta. Zwierzak był bardzo 

irytujący. W końcu zamknęłam go w pokoju i zaczęłam sprzątać 

w szafach. Miałam nadzieję, że znajdę jakąkolwiek rzecz należącą do 

Sławka, chociażby podkoszulek, ale mimo systematycznego 

przekopywania półek nie znalazłam nic. Niewątpliwie ulotny nawet 

zapach jego ubrania uspokoiłby mnie i sprowadził na ziemię. 

Tymczasem znalazłam kostium czarownicy, który uszyłam dla Anieli na 

szkolny bal przebierańców. Zdobyła w tym kostiumie nagrodę za

najlepsze przebranie i była strasznie dumna, podobnie zresztą jak i ja. 

Peleryna jednak rozdarła się nieco na boku, więc wzięłam przebranie, 

żeby je naprawić, i zapomniałam o tym najwyraźniej. Ignorując stertę 

ubrań na podłodze, wyciągnęłam maszynę i zabrałam się za naprawianie 

peleryny. Potem uprałam ją i wysuszyłam żelazkiem. Zwinęłam 

starannie, zapakowałam w papier i postanowiłam oddać Anieli, żeby 

miała pamiątkę po mnie, a może i strój na jakiś inny bal. 

Helena otworzyła mi drzwi z miną wyrażającą zniecierpliwienie. 

Wyraźnie uważała, że narzucam jej się ciągłymi wizytami, 

znajdowaniem pretekstów, żeby ją odwiedzać, dlatego w progu 

uspokoiłam ją, że chciałam tylko oddać strój, który naprawiłam. 

– Och, dziękuję ci, kochana – powiedziała z ulgą. – Może wejdź, 

chociaż na chwilę, bo ja z kolei muszę ci oddać blachę… Chyba że 

zostawię ją tutaj na stole, kiedy już będziemy wychodziły z Anielką. 

– Kochanie! – usłyszałam głos z pokoju należący do kobiety 

i domyśliłam się, że przeprowadzka postępuje pełną parą, a matka 

Heleny nie zasypia gruszek w popiele, tylko metodycznie odsuwa córkę 

z mojego życia. – A gdzie spakujemy pozostałe rzeczy?! 

Helena zawahała się i spojrzała na mnie bezradnie. Czy chciała, 

żebym jednak weszła i pomogła jej się pakować? Wezbrała we mnie 

złość. 

– Oczywiście, moja droga, możesz zostawić blachę na stole 

w kuchni. 

Do drzwi podeszła jej matka. 

– A więc to jest pani Weronika! – powiedziała nieco sztucznym, 

afektowanym głosem. – Kochanie, nie stójcie w progu, zaproś panią… 

Helena znów spojrzała na mnie bezradnie. 

– Zaraz tu będzie mój mąż – wyszeptała. 

Mój żuk znów się odezwał i usiadł mi tuż pod mostkiem. A więc 

wiedziała, kim jestem. Wreszcie się domyśliła, stąd jej plany powrotu do 

męża i ucieczka ode mnie. Wszelkie zasłony opadły, ona wiedziała, że ja 

wiem i ja to wiedziałam. Uciekała w panice, broniąc się przed 

konfrontacją, próbując ocalić resztki siebie we własnych oczach. 

– Już wiesz, że to mój mąż, prawda? – spytałam szeptem, udając, 

że schylam się, żeby zabrać jej z włosów piórko, które tam dostrzegłam.

Odsunęła się na milimetr i spojrzała ze strachem. Matka udała się do 

pokoju, gdzie przy akompaniamencie westchnień wnuczki kontynuowała 

pakowanie. 

– Ja nie wiem, o czym ty mówisz… – szepnęła przerażona. 

– Wyprowadzam się… 

– Uciekasz – przytaknęłam. – W panice opuszczasz tonący statek 

jak szczur. To niegodne ciebie. Powiedz mężowi prawdę. Tylko tak się 

uwolnisz. 

– Weronika, na miłość boską! – Jej oczy poruszały się jak 

u widzów na korcie tenisowym, tyle że o wiele szybciej. 

– Nie ma sensu udawać. – Wciąż tkwiłam w przedpokoju. – Jeśli 

nie powiesz mężowi, ja to zrobię. Jesteś mi to winna. W końcu to 

mojego męża uwodziłaś… 

– Weronika, przerażasz mnie – szepnęła zdławionym głosem. 

– Bardzo proszę, idź już. Ja… zaraz się wyniesiemy i nie będziemy już 

ci przeszkadzać. Ja nie wiedziałam, nie miałam pojęcia, przez co 

przechodzisz… 

– Jestem umówiona ze znajomą – powiedziałam głośno w stronę 

pokoju, rzucając jej wyzywające spojrzenie. – Niestety, nie mogę zostać, 

a i panie się pakujecie, więc nie chcę przeszkadzać… 

Rzuciłam jej jeszcze jedno spojrzenie, z którego mogła wyczytać, 

że w żadnym wypadku nie żartuję. Pierwszy raz doznawałam satysfakcji, 

widząc jej cierpienie, ale nie mogłam się wycofać. Nie tym razem. 

Mogła uciekać, wierzyć, że nie było niczego jej w przeszłości, czego 

mogłaby żałować, ale nie mogła udawać, że nie łączy nas nierozerwalna 

więź. Od miłości do nienawiści biegła cieniutka linia, do której 

zbliżałam się bardzo niebezpiecznie. 

W domu przeskoczyłam przez bałagan i nie przejmując się 

miauczeniem kota, które dobiegało zza drzwi, pogrążyłam 

w niewesołych myślach. Być może zniszczę nie tylko siebie, ale i ją, 

pogrążę i poniżę, ale musi zapłacić za to, co zrobiła. 

Potem patrzyłam przez okno, jak wynosiły się chyłkiem, ona, 

Aniela i jej matka, jakby przed czymś albo przed kimś uciekały. 

– Uciekaj, a ja ciebie i tak znajdę – mówiłam do kota, który nie 

wiedzieć czemu znów miauczał przez cały czas i tłukł się po mieszkaniu

jak wściekły. 

Obserwowałam wysokiego mężczyznę, który zaparkował terenową 

toyotą tuż pod klatką, w której mieszkały, i pomagał im w wynoszeniu 

rzeczy. Dziwne, Helena wprowadziła się z jedną walizką, a ten jej 

Andrzej już trzeci karton pakował do samochodu. Matka stała obok 

samochodu i dyrygowała pracą. O ile mogłam dostrzec, zięć okazywał 

jej umiarkowany szacunek, koncentrując się na Helenie i Anieli, a matka 

wydawała się tego nie dostrzegać, tylko wskazywała sposób pakowania 

bagaży. Helena winna mi była za pobyt w ostatnim miesiącu. Byłam 

bardzo ciekawa, jak zamierza uregulować tę sprawę. Pewnie stchórzy 

i wyśle do mnie matkę. Byłam pewna, że męża, nawet gdyby błagał ją na 

kolanach, nie zdecyduje się do mnie posłać. Okazało się jednak, że się 

myliłam. Zadzwonił do mnie jakąś godzinę po odjeździe samochodu, 

pewnie mieszkali niedaleko. Nie zapytałam nigdy Heleny, gdzie 

właściwie mieszka jej matka. Miał miły, niski głos. Wyobrażałam sobie, 

że będzie gburowaty albo protekcjonalny, ale myliłam się. 

– Witam panią – powiedział. – Z tej strony Andrzej Rodziewicz. 

Chciałbym spotkać się z panią i uregulować kwestie płatności za 

wynajem mieszkania przez moją żonę. 

Powiedział „moją żonę”, jakby Helena nie wynajęła tego 

mieszkania, żeby od niego uciec. 

– Oczywiście – odparłam, starając się, żeby mój głos brzmiał 

równie miło jak jego. – Wprawdzie żona jest mi winna pięćset złotych za 

ostatni miesiąc, ale ja z kolei zwracam jej dwieście osiemdziesiąt za 

zakupy i niewykorzystane obiady. 

– Nie bardzo rozumiem – rozległo się w słuchawce. – Ja wszystko 

ureguluję. Kiedy moglibyśmy się spotkać? 

– Nawet dziś, jeśli dysponuje pan czasem… 

– O dwudziestej? 

– Jak najbardziej… 

– Oddam też klucze żony… 

– Pana córka też miała klucze – przypomniałam sobie. – Bardzo 

proszę o ten duplikat, który żona wykonała dla niej. 

Rozległa się cisza. Andrzej chyba zastanawiał się, co powiedzieć, 

albo konsultował sprawę z Heleną, być może rozmawiał ze mną głośno,

a Helena i Zofia, być może nawet Aniela, wstrzymywały oddechy. 

• 

Był wysokim, szczupłym szatynem z siwiejącymi skroniami, 

o intensywnie niebieskich oczach. Wzbudzał zaufanie. Mówił jasno, 

patrząc przy tym w oczy. Zachowywał się jak prawnik, który woli 

„dogadać się” z klientem niż wszczynać postępowanie karne. 

– Moja żona winna jest jeszcze za miesiąc użytkowania lokalu, 

prawda? 

– Tak – potwierdziłam. – Pięćset złotych. Ale ja jestem jej winna 

dwieście osiemdziesiąt za zakupy… My umówiłyśmy się, że ja będę 

robiła zakupy i gotowała. 

Pokiwał głową. Mówił, jakby płacił za wczasy, na których była 

jego żona i córka. 

– Ja myślę, że nie jest pani winą, że żona ostatnimi czasy stołowała 

się u swojej mamy – powiedział pojednawczym tonem. 

– Jestem uczciwą osobą – zapewniłam dobitnie. – Nie 

wykorzystałam tych pieniędzy na zakupy. Chcę je oddać. 

– Dobrze – zgodził się. – Ale żona wynajęła mieszkanie na rok, 

czyli jeszcze pięć miesięcy powinna pani płacić czynsz. 

– Nie ma takiej potrzeby – żachnęłam się. – Tam w tej umowie jest 

coś o miesięcznym wypowiedzeniu. 

Uśmiechnął się pobłażliwie. Musiał Helenie obiecać, że 

wynagrodzi mi tę jej przedwczesną wyprowadzkę. Kto wie, co mu 

powiedziała. Że jedną z przyczyn mieszkania u mnie była chęć pomocy 

biednej wdowie, która przymierała głodem? Stąd te jego uśmiechy 

i pobłażliwy ton. 

– Umowa nie jest najlepiej sformułowana – powiedział. – Po prostu 

zapłacimy pani te pieniądze. 

– Żona sama sporządzała dokumenty – przypomniałam mu. 

Znów ten sam uśmiech. Wziął teczkę, z którą przyszedł, i wyjął 

z niej naszą umowę, a potem etui, z którego wyjął eleganckie okulary 

i założył na nos. Nie użył ich jednak do przeczytania treści, tylko

spojrzał na mnie zza okularów. Wyglądał jeszcze bardziej fachowo, ale 

już nie tak sympatycznie. 

– Żona jest prawnikiem, owszem, ale… 

A potem wykonał serię machnięć rękoma, min, które mogłaby 

zrobić nastolatka, usiłując scharakteryzować niezbyt dobrze ubraną 

koleżankę. W żadnym wypadku nie mąż mojej Heleny. 

– Uważa pan, że jest mi winien dwa i pół tysiąca złotych, tak? 

– Trzy tysiące, ponieważ jeszcze w grę wchodzi miesiąc, który 

upłynął. – Był wyraźnie zadowolony, że przekonał mnie do swego. 

Tanio sprzedawał Helenę. Taka kobieta warta była miliony, a nie 

nędzne grosze, które mi oferował. 

– Minus dwieście osiemdziesiąt złotych – przypomniałam. 

– Tak – zgodził się. 

Potem wyjął z portfela banknoty, przeliczył i mi podał. Ja nie 

liczyłam. Wyjęłam z własnej portmonetki, tej, w której trzymałam 

pieniądze Heleny na zakupy, dwieście osiemdziesiąt złotych 

i czterdzieści pięć groszy. Zawahał się. Chyba chciał powiedzieć coś 

o groszach, że nie trzeba, ale widocznie nie chciał zaczynać ze mną 

dyskusji od początku. Tak bardzo chciał uwolnić się ode mnie, być może 

planowali z matką Heleny, że ona i córka jeszcze dziś wrócą do niego do 

domu. 

– Czyli wszystko w porządku, tak? – spytał. 

– Tak – potwierdziłam, chowając pieniądze do portmonetki. 

Nic nie było w porządku. Niedługo miał się o tym przekonać. Na 

odchodnym rzucił coś na kształt podziękowań, bo słyszał, jak dobrze 

opiekowałam się jego żoną i córką. Tak się właśnie wyraził, że dobrze 

się nimi opiekowałam. Jakbym była opiekunką, a nie kimś bliskim. 

Chociaż musiałam oddać mu sprawiedliwość, bo cóż taki człowiek jak 

on mógł wiedzieć o relacji łączącej mnie z Heleną. Ja o nim wiedziałam 

wiele, on przecież o mnie nic. Miałam nadzieję, że Helena w przypływie 

szczerości nie powiedziała mu o naszych relacjach. Przysłała go tutaj do 

mnie, a może sam zgłosił się na ochotnika do „załatwienia sprawy 

z panią Weroniką”, bo tylko na to go było stać, żeby zapłacić, 

uregulować rachunki finansowe. Taki mężczyzna nie da jej nigdy 

niczego wartościowego. Będzie ją obsypywał pieniędzmi, drogimi

zeczami, dając złudne poczucie, że to jest naprawdę coś warte. Matka 

odetchnie z ulgą i wytłumaczy sobie i córce, że tak jest najlepiej dla 

wszystkich. Może nawet znów zrobi swoją zupę pavese i wszyscy zjedzą 

ze śmiechem. Będą udawali, że nic się nie stało, że nie było tego 

wielomiesięcznego rozstania, nie było mnie, naszych rozmów, tej 

bliskości, niczego. Przez chwilę zrobiło mi się strasznie żal mojej córki. 

Tak bardzo musiała się bać, że powiem mu o Sławku albo o Anieli. 

Niepotrzebnie, nigdy bym jej czegoś takiego nie zrobiła. Przecież to 

zniszczyłoby więź między nami. 

Na pożegnanie podał mi rękę i zapytał, czy mnie dokądś podwieźć. 

Podziękowałam grzecznie, mówiąc, że mieszkam niedaleko. 

A potem wróciłam do domu, do ciemnego mieszkania 

i miauczącego kota, któremu dałam mleka, nie troszcząc się o to, że po 

mleku koty podobno mają biegunkę. Ponownie próbowałam wypuścić 

go na dwór, przecież mógł iść, dokąd chciał, ale znów zawrócił 

i schował się pod tapczanem i zaczął tradycyjnie miauczeć. Jakoś 

wytłumaczyłabym to Dorocie, która chyba zaległa z matką w szpitalu, bo 

nie zgłaszała się zupełnie po swojego zwierzaka. 

Kolejne dni to czekanie na telefon, który nie dzwonił. Przestałam 

jeść i niewiele spałam. Nie zapalałam światła w nocy, bo mnie raziło. 

Prawie nie wychodziłam, ponieważ ona mogła zadzwonić. Jedynym 

dźwiękiem, który mi towarzyszył, było miauczenie, ale w końcu udało 

mi się kota wypchnąć na klatkę schodową, więc miałam spokój. Trochę 

obawiałam się reakcji Doroty, ale nie dała znaku życia przez wiele dni, 

więc nie mogła mieć pretensji, że kot uciekł. 

Zadzwoniłam w końcu do Heleny po wielu dniach niepewności 

i wyczekiwania. Tłumaczyłam sobie, że nie było w tym niczego 

dziwnego ani tym bardziej złego. Przecież mogłam ją pozdrowić 

i porozmawiać chwilę. Nic nie stało na przeszkodzie. Nie musiała mi 

nawet opowiadać o tym, czy nadal mieszka u matki, czy też już jest 

z mężem i bierze udział w tych rozlicznych terapiach mających zrobić 

z niej osobę, którą nie jest i nigdy nie będzie. W słuchawce rozległ się 

głos informujący mnie, że abonent niestety jest niedostępny. 

Wysłuchałam tej wiadomości przynajmniej dwadzieścia razy i zupełnie 

nie rozumiałam, dlaczego ona mi to zrobiła. Czyżby bała się, że mogę jej

w jakikolwiek sposób zagrażać, że zechcę wykorzystać przeciwko niej 

to, co wiedziałam o niej i o Sławku? Przecież dobrze mnie znała 

i wiedziała, że nigdy bym jej nie skrzywdziła. To niemożliwe, żeby nie 

chciała ze mną rozmawiać, żeby się bała. 

Kolejna nieprzespana noc przekonała mnie, że muszę z nią 

porozmawiać i wyciągnąć ją z łap tych ludzi, którzy mieli ją za małą 

dziewczynkę, za którą trzeba żyć. Poszłam pod szkołę jej córki 

i poczekałam na koniec zajęć. Tylko tak mogłam zmusić Helenę, żeby ze 

mną porozmawiała. Zdumionej Anieli powiedziałam, że Helena miała 

wypadek i jest pod opieką lekarza. 

– Ale nic wielkiego się nie stało, tylko noga w gipsie 

– uspokajałam dziewczynę po tym, jak wyciągnęłam ją sprytnie ze 

szkoły tuż po lekcjach. – Mama prosiła, żebyś przyszła do niej… 

– Ale nic jej nie będzie? – upewniała się, kiedy jechałyśmy 

autobusem w stronę jej dawnego domu. – Może ja do niej zadzwonię? 

– Nie, nie, teraz ma zabiegi, ale nic jej nie będzie – zapewniłam, 

kiedy wysiadłyśmy na przystanku. – Poczekasz w waszym dawnym 

mieszkaniu, a ja pójdę po mamę. To niedaleko. 

Szła posłusznie ze mną, nie pytając, dlaczego najpierw 

przyjechałam po nią do szkoły, a teraz proponuję, żeby poczekała na 

matkę u mnie, zamiast wziąć ją ze sobą do szpitala. Na szczęście miałam 

do czynienia z dwunastolatką, która przyjęła moje słowa z całym ich 

fałszem i poszła posłusznie do mieszkania. 

Być może oszalałam do reszty, ale musiałam to zrobić. Musiałam 

zamknąć Anielę w jej dawnym domu i zmusić do zatelefonowania do 

matki. Nie bała się, przynajmniej na początku. Tylko dziwiła. 

– To w końcu mama złamała nogę czy nie, bo ja już nic nie 

kumam? – spytała. 

– Zadzwoń na nowy numer mamy i powiedz, że muszę z nią 

porozmawiać – powiedziałam. 

Zadzwoniła i przekazała mi słuchawkę. Helena płakała. Wiedziała 

od którejś z koleżanek Anieli, że poszła ze mną, ponieważ jej matka była 

w szpitalu. Nie wiem, czego się spodziewała, że zamorduję dziewczynkę 

gołymi rękoma? Przecież to absurd, kochałam je obie. 

– Dam ci, co chcesz, tylko nie rób jej krzywdy. – Płakała. – Co ja

ci zrobiłam? 

Tłumaczyłam jej, że Aniela siedzi w cieple i właśnie je zupę, jest 

bezpieczna tam, gdzie jest jej miejsce, czyli u mnie, ale Helena nie 

słuchała, tylko płakała i błagała, żeby jej dziecku nie stała się żadna 

krzywda. 

– Jesteś moją córką, nie mogłabym skrzywdzić wnuczki 

– przekonywałam. – Zwłaszcza że to córka mojego męża. Damy sobie 

z tym radę – tłumaczyłam. – Nie płacz, kochana, przecież to nie twoja 

wina… Porozmawiajmy… 

Huk ogłuszył mnie zupełnie. Widziałam jeszcze, jak drzwi opadają 

na korytarzyk, a do mieszkania wpadają jacyś ludzie. Potem była już 

tylko ciemność. 

• 

– Carmen? – zapytałam, kiedy otworzyłam oczy. – Co ty tu robisz? 

Przyjechałaś mnie odwiedzić? 

Nie widziałam jej tyle miesięcy, prawie rok. Wcale się nie 

zmieniła. Może nawet była jeszcze ładniejsza niż wtedy, kiedy robiła 

dekoracje dla Teatru Wielkiego. Przestraszyłam się nagle, że jednak 

postanowiła zostać na stałe w Polsce. Na pewno miałoby to coś 

wspólnego z Julianem Borzobohatym. 

– Szkoda, że zabrałaś z domu te wszystkie piękne tkaniny 

– powiedziałam. 

Carmen westchnęła i usiadła na krześle przy moim łóżku. 

Chciałam wziąć ją za rękę, ale zauważyłam, że oba przeguby mam 

obwiązane bandażem i przywiązane do brzegów łóżka. Szarpnęłam się, 

nie rozumiejąc, o co chodzi. 

– Niech się pani uspokoi, pani Weroniko. – Carmen położyła 

chłodną dłoń na mojej ręce. – Nie ma powodu do zdenerwowania. 

Bycie przywiązaną do łóżka to jest powód do zdenerwowania. 

Powiedziałam jej to. 

– Zabierz mnie do domu, Carmen – poprosiłam. 

– Pani Weroniko… – Uśmiechnęła się łagodnie. – Jesteśmy

w szpitalu, a ja nie nazywam się Carmen, tylko Monika… 

Śmieszne. Jeśli ona ma na imię Monika, to ma siostrę bliźniaczkę 

o imieniu Carmen. Powiedziałam jej to. 

– Nie mam siostry bliźniaczki. Nie mam żadnej siostry. Ani 

brata… – Ten sam łagodny ton. – Jestem lekarzem i nazywam się 

Monika Kowalska. Pani jest moją pacjentką. Znamy się z poprzedniego 

pobytu na oddziale. 

Absurd. Carmen dowodziła, że nazywa się Monika jakaś tam i nie 

zajmowała się nigdy dekoracjami ani dla teatru, ani kina, a tym bardziej 

opery. Zapytałam o jej mamę Hiszpankę i ojca Juliana Borzobohatego, 

ale pokręciła głową z dezaprobatą i zanotowała coś na kartce. Miała 

w ręku teczkę z moim imieniem i nazwiskiem na okładce. 

– Dlaczego zabrałaś tkaniny? – spytałam jeszcze raz. 

– Nie zabierałam żadnych tkanin… – Jej łagodna perswazja raniła 

mnie. – Poza szpitalem nie spotkałyśmy się nigdy, pani Weroniko… 

– Zrozum. – Ponownie próbowałam złapać ją za rękę, ale bandaż 

pozwalał jedynie na niewielkie ruchy. – Ja cię chciałam tylko chronić. 

Przecież nie możesz związać się z własnym ojcem… 

Miała nieprzenikniony wyraz twarzy. 

– Kiedy odkryłam, że Julian Borzobohaty jest twoim ojcem, 

musiałam ci o tym powiedzieć. Nawet jeśli miałam cię stracić… 

Rozumiem, dlaczego wyjechałaś i nie chcesz mnie znać, ale kiedyś 

zrozumiesz, że nie mogłam inaczej. 

Westchnęła i wstała. Miała na sobie cywilne ubranie i wygodne 

chodaki na nogach. Rzeczywiście wyglądała, jakby była tu 

zadomowiona. 

– Nie gniewam się, że zabrałaś wszystko – dodałam. – Przecież to 

były twoje rzeczy, tkaniny, poduszki i kieliszki… Ale dziękuję, że 

zostawiłaś mi wachlarz. Bardzo dziękuję… 

Spojrzała na mnie smutno i znów usiadła. 

– Pani Weroniko – zaczęła. – Znów mnie pani z kimś myli. 

Jak to mylę ją z kimś? Jedyne wytłumaczenie, to że po aferze 

z Borzobohatym postanowiła tak bardzo zmienić swoje życie, że trafiła 

do szpitala, gdzie pracowała. Ale w jakim charakterze? 

– Nie wiem, czemu postanowiłaś udawać, że mnie nie znasz

– powiedziałam. – Pewnie tak ci łatwiej z nieznanych mi przyczyn. 

Powiedz mi tylko, dlaczego zmieniłaś scenografię? 

– Jaką scenografię? – Na jej twarzy dostrzegłam błysk, który 

zinterpretowałam jako odsłonięcie się. 

– Scenografię do „Toski” – powiedziałam, bo nadal udawała, że się 

nie znamy. – Miałaś na tarasie umieścić krzewy różane, w scenie 

egzekucji. Byłam na przedstawieniu. Nie na premierze, przecież nie 

miałam zaproszenia, ale byłam… Potem… Na tarasie nie było żadnych 

kwiatów. Wszystko było inaczej, niż pokazywałaś, mimo że twoje 

nazwisko było na plakacie. Dlaczego postanowiłaś z tego zrezygnować? 

– Powinna pani regularnie brać leki – stwierdziła dobitnie. – Od jak 

dawna pani ich nie bierze? 

– Leki ogłupiają – odparłam. – Kiedy je brałam, nie było koło mnie 

nikogo… 

– A kiedy pani odstawiała leki, pojawiały się wokół pani osoby 

takie jak… Carmen? 

Pokręciła głową. 

– Czy mogę zawiadomić córkę, że tu jestem? – spytałam. 

– O ile mi wiadomo, nie ma pani córki – powiedziała cicho. – 

Zawiadomiłam pani rodziców. Prawdopodobnie pani mama przyjedzie 

jutro z rana. 

No tak, wyraziłam się niezręcznie. Uważałam Helenę za córkę, ale 

przecież nie była moją biologiczną córką. Ci lekarze mają hopla na 

punkcie pokrewieństwa, ślubów i innych bzdur. Tak jakby więzy 

międzyludzkie można było mierzyć jakimiś podpisami. 

– Źle się wyraziłam, oczywiście. Chciałam zawiadomić Helenę 

Rodziewicz, że tu jestem. To nie jest moja córka, ale wynajmowałam jej 

mieszkanie i bardzo żeśmy się zżyły… 

Mówiłam prawdę i wiedziałam, że Helena będzie mi wdzięczna za 

to, że ochroniłam dziecko przed jej mężem i matką, którzy chcieli ją 

wykorzystać. 

– Ach, ten dom bez klamek – powiedziałam, patrząc na Carmen. 

– Znów powiecie, że wszystko sobie wymyśliłam? 

– Na szczęście nikogo pani nie skrzywdziła, oprócz kota 

– westchnęła.

Śmiać mi się chciało. Powiedziała, że znaleziono u mnie w domu 

zwłoki zwierzaka, które śmierdziały tak okrutnie, że sąsiedzi w końcu 

zaalarmowali policję. Zaprotestowałam, ponieważ oprócz Lucypera, 

który uciekł w końcu z bloku, nie miałam nigdy żadnego zwierzęcia, ani 

psa, ani kota. Carmen twierdziła jednak, że Lucek nigdzie nie uciekł, 

tylko zdechł z głodu. Potem sama sobie zaprzeczyła, twierdząc, że 

w kuchni stały miski z zeschniętym jedzeniem, a w łazience kuweta 

pozbawiona żwirku, ale za to pełna odchodów. Poza tym kot leżał na 

kocyku we własnych cuchnących odchodach i zaczynał się rozkładać. 

Tłumaczyła mi i tłumaczyła, aż w końcu zgodziłam się, że miałam 

załamanie nerwowe po tym, jak niegodnie zachowała się Helena, ale 

z tego powodu nie oszalałam, nie tym razem. 

– Dziecku nic się nie stało. – Kiwała głową Carmen-Monika. – Być 

może będzie musiało być pod opieką psychologa, ale zasadniczo 

dziewczynce nie stała się żadna krzywda. Oczywiście nie mogę 

wykluczyć, że rodzice dziecka zechcą wystąpić przeciwko pani na drogę 

sądową… Postaram się pomóc, jeśli tym razem będzie się pani leczyła, 

pani Weroniko, i zgłaszała na kontrole. 

Nic nie mówiłam, ponieważ nie wiedziałam, co mogłabym 

powiedzieć. Ta dziewczyna wyglądała jak Carmen, ale zupełnie jej nie 

przypominała. Zachowywała się, jakby grała w teatrze, udając, że 

jesteśmy obie w szpitalu psychiatrycznym. Czy ona naprawdę nie mogła 

zrozumieć, że ja chciałam najpierw chronić ją, a potem Helenę i Anielę? 

W końcu wyszła. Po chwili przyszła pielęgniarka z dwoma 

sanitariuszami i wstrzyknęli mi coś do żyły. Zapadłam w sen, 

mamrocząc, że Borzobohaty śpiewał jak anioł. 

Śniła mi się Helena tańcząca ze Sławkiem. On był szczęśliwy 

i machał do mnie, wirując z nią na parkiecie. Mnie zazdrość ściskała 

w gardle, ale uśmiechałam się do nich, dając im znaki, żeby nie 

przestawali wirować. Na parkiet wszedł Marcin, trzymając za rękę 

Carmen i również zaczęli tańczyć. Marcin się zmienił. Zmężniał 

i wyprzystojniał. Wiedziałam skądś, że wrócił do swoich rodziców 

i pracuje teraz na roli. Trochę żal jego pianistycznego talentu, ale 

najważniejsze, żeby był szczęśliwy. Tak mu powiedziałam, 

przekrzykując muzykę. Pomachał do mnie ręką i znikli z Carmen wśród

innych par. Spośród gości siedzących przy stolikach dostrzegłam moich 

rodziców i rodziców Sławka. Tych ostatnich nie widziałam chyba 

dziesięć lat, ale nic się nie zmienili. Przeciwnie, byli zadowoleni, patrzyli 

z zachwytem na syna i jego partnerkę. O mnie najwyraźniej zapomnieli. 

Nieopodal siedziały Marta z Julią, trzymając się za ręce i całując 

ukradkiem. Pomachałam im, ale mnie nie zauważyły. Dorota też była. 

Z jakimś grubym mężczyzną. Nie widziała mnie albo udawała, że nie 

widzi. Pewnie miała pretensje o to, że wypuściłam jej kota na ulicę. 

Przejdzie jej. Jest dużo bezpańskich kotów, które może przygarnąć 

i odpchlić. Ciekawe, czemu przyszła bez matki, pomyślałam. Miałam 

nadzieję, że starsza pani nie umarła, tylko wyszła ze szpitala, a teraz 

odpoczywa w domu. Machałam do znajomych, ale przestali mnie 

widzieć, zajęci podziwianiem, jak Helena ze Sławkiem tańczą walca. 

Nikt mnie nie zauważał. Znów byłam niewykrywalna, za szara, za bura, 

żeby zostać poproszona do tańca. Siedziałam sama i daremnie 

usiłowałam porozmawiać z kimkolwiek albo zatańczyć z moim mężem. 

Tak pięknie razem wyglądali: Sławek w bardzo eleganckim garniturze, 

ze świeżym kwiatem w butonierce, a Helena w białej, muślinowej sukni 

i z wiankiem na głowie. Byłam gościem na ich ślubie, ale nie umiałam 

cieszyć się ich szczęściem. Tak bardzo chciałam być na miejscu Heleny 

i zatańczyć ze Sławkiem chociaż jeden jedyny raz. Nie zauważyłam, 

kiedy Helena rzuciła wiankiem, który nagle zerwała z głowy. 

Wyciągnęłam ręce, ale było za późno i ozdobę złapała roześmiana 

Marta. Wśród pisków i krzyków włożyła Julii na głowę, a potem się 

pocałowały publicznie. Goście bili brawo i krzyczeli „bis”. 

Płakałam. Łzy jak groch spływały mi po policzkach. Znów byłam 

przywiązana do łóżka, a nade mną pochylała się pielęgniarka. Zastrzyk 

wypędził żuka z moich wnętrzności, ale nie zdołał pozbyć snów. Tylko 

do następnego razu. 

• 

– I co teraz zrobisz? – spytał Maciek. 

Siedzieliśmy znów w kawiarni, a ja opowiadałam mu o ostatnich

wydarzeniach. 

– Będę się starała. – Uśmiechnęłam się. – Będę brała leki… Mogę 

ci to obiecać… Zmienili mi je i teraz już jasno myślę i dobrze się czuję. 

I wiem… Wiem, że chcę się dobrze czuć. 

– Co z Heleną? – spytał cicho. 

– Nic… – Wzruszyłam ramionami. – Nie oskarżyła mnie. Carmen 

jakoś to załatwiła. Ale zmieniła numer telefonu… Pewnie już nigdy jej 

nie zobaczę… 

Patrzyłam na resztki herbaty w filiżance i zastanawiałam się, czy 

zamówić jeszcze jedną. 

– Spotkamy się jeszcze? – Zmieniłam temat. 

– Wracam na Florydę… – powiedział. – Ale będę przyjeżdżał i się 

odezwę. 

Pożegnaliśmy się i zniknął w drzwiach, machając do mnie ręką. 

Wyjęłam z westchnieniem portmonetkę i zostawiłam kelnerowi dziesięć 

złotych. To i tak aż nadto za jedną herbatę. Potem wyszłam na słońce 

i wsiadłam do autobusu. Na szczęście przyjechał punktualnie. Byłam 

umówiona z nową lokatorką i nie chciałam się spóźnić. Podobno jest 

pisarką. Może będzie chciała wysłuchać mojej historii. Może nawet 

będzie chciała ją opisać… 

Brwinów, 18 stycznia 2014 r.

o_18pisot46mg61os71t11ijhlaia.pdf

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?