otwórz
otwórz
otwórz
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Kobiecość we współczesnym świecie. Społeczno-kulturowy „coming out” lesbijek<br />
Magdalena Ciołak<br />
Wstęp<br />
Jednym z ciekawych zagadnień ostatnich lat jest obraz kobiety we współczesnym świecie. Naukowcy starają się<br />
stworzyć nowy wizerunek nowoczesnej kobiety, porównując ją z obrazami z przeszłości. Dostrzegają również zmiany<br />
w samym byciu kobietą, jej rolą w społeczeństwie czy związku.<br />
W mojej pracy chciałabym przedstawić kobietę, która jest „nowością”, w skali społecznej.<br />
Kobieta- lesbijka i jej społeczno- kulturowy coming out 1 , czyli wyjście z ukrycia, będzie tematem przewodnim. Celem tej<br />
pracy jest przedstawienie kobiety z innego punktu widzenia, proces pewnego formowania się tej grupy, jej przemiany od<br />
najstarszych lat do współczesności.<br />
Nie możliwe jest zaprezentowanie mniejszości seksualnej kobiet w oderwaniu od mężczyzn. Powodem, jest to, że grupa<br />
ta stanowi mniejszą część ogółu, co też związane jest z reprezentatywnością badań przeprowadzanych przez<br />
naukowców, 2 dlatego też czasami będę odwoływać się od ogólnych zapisów, statystyk, gdzie nie ma rozróżnienia na płeć.<br />
Zadaniem mojej pracy jak już wcześniej wspomniałam jest przedstawienie historycznego rysu, oraz w trzeciej części<br />
pracy zaprezentowanie stylu życia, wyglądu, form aktywności w sferze publicznej kobiet homoseksualnych, na podstawie<br />
wywiadów z osobami o tej orientacji, literaturze przedmiotu jak i moich własnych obserwacjach.<br />
Nie chciałabym się wgłębiać w psychologiczne determinanty funkcjonowania osób homoseksualnych ani wszelakich<br />
konsekwencji, które mogą się wiązać chociażby z akceptacją lub jej brakiem. 3 Pragnę natomiast rzetelnie ukazać nowe<br />
oblicze współczesnej kobiety, która być może jest mniej znana, czy też akceptowana. Dzięki możliwości poznania<br />
i zaprezentowania fragmentów wywiadów, praca będzie miała charakter poznawczy, a może i edukacyjny.<br />
1. Przemiany homoseksualizmu<br />
By móc pisać o homoseksualizmie należałoby wyjść od definicji tego słowa. Posłużę się najnowszymi ujęciami z tego<br />
względu, że są one pozbawione stygmatyzacji, czy pewnego wartościowania charakterystycznego dla lat<br />
wcześniejszych. 4 Według A. Giddensa homoseksualizm jest orientacją uczuć i czynności seksualnych na osoby tej samej<br />
płci. 5 Według autora zjawisko homoseksualizmu występuje we wszystkich kulturach. Organizacje lesbijsko- gejowskie<br />
homoseksualizm ujmują: jest to orientacja psychoseksualna, polegająca na zaspakajaniu właściwych każdemu<br />
człowiekowi potrzeb: miłości, czułości i poczucia bezpieczeństwa oraz potrzeb seksualnych włącznie przez osoby tej<br />
samej płci. 6 Tak postrzegana definicja udowadnia, że homoseksualizm to nie tylko popęd, lecz ogół zachowań<br />
związanych z życiem człowieka.<br />
Homoseksualizm w męskiej formie był nazywany także urbanizmem ( wiązało się to, z mitologią grecką, gdzie<br />
zjawisko to było powszechne, konkretniej z bogiem Uranosem, ojcem Afrodyty, urodzonej bez matki), pederastią ( gdzie z<br />
greckiego znaczyło to miłość chłopców), lub gej (najczęściej używana forma), gdzie z angielskiego oznacza wesoły. 7<br />
Kobiecy homoseksualizm jest skromniejszy w nazewnictwo. Najbardziej znaną terminologią, i najczęściej stosowaną<br />
jest termin lesbijka. Można też spotkać się z określeniem safinizm , pochodzącym od greckiej poetki Safony, która żyła na<br />
wyspie Lesbos 8 , trybandią ( odnosząca się do kontaktu seksualnego), lub wimmin ( wprowadzone przez Richarda<br />
1<br />
Coming out użyłam metaforycznie, konkretnie oznacza ono wyjście z ukrycia, a ściślej mówiąc powiedzenie najbliższym<br />
oraz otoczeniu, o swojej orientacji.<br />
2<br />
Na podstawie zweryfikowanych przez siebie pod kątem rzetelności badań, Aardweg mówi o 2-3 % osób o orientacji<br />
homoseksualnej w populacji ogólnej. Gdzie zaznacza, że badania prowadzone są zazwyczaj przy udziale większej ilości mężczyzn niż<br />
kobiet, a jednak wnioski uogólniane są na całą grupę. Wykluczając z tej grupy osoby biseksualne, oraz dzieci i młodzież, które nie są<br />
jeszcze ukształtowane, grupa ta będzie mniejsza. Por. Alicja Kuczyńska, Elżbieta Katarzyna Dzikowska, Zrozumieć płeć. Studia<br />
interdyscyplinarne II, Wrocław 2004, s. 464-465<br />
3<br />
Mam tutaj na myśli formowanie się grup wsparcia dla osób o orientacji homoseksualnej, które funkcjonują np. przy<br />
Kościołach, gdzie jest możliwość odbycia terapii po to by „wyleczyć” się z homoseksualizmu. Nie będę także zajmować się terapią,<br />
sposobami pomocy czy wsparcia lesbijkom, z tego względu, że nie posiadam wystarczającej wiedzy na ten temat. Prócz tego to<br />
pewna tylko sfera i jedna z wielu alternatyw stylu życia mniejszości homoseksualnych, która z powodów psychologicznych odbiega<br />
od celu pracy.<br />
4<br />
„Definicje homoseksualizmu pochodzące z lat 70-tych, podobnie jak formułowane w latach następnych, zwykle zawierały<br />
się w lapidarnych formułach. Najczęściej autorzy klasyfikowali „ homoseksualizm” w dziale „dewiacji seksualnych”, lub „odchyleń<br />
seksualnych” w książkach dotyczących życia seksualnego.” Katarzyna Adamska, Ludzie obok, lesbijki i geje w Polsce, Toruń 1988,<br />
s.29<br />
5<br />
Anthony Giddens, Socjologia, Warszawa 2004, s.722<br />
6<br />
K.Adamska, tamże, s.33<br />
7<br />
Por., tamże, s.18 Zatrzymując się chwilę przy terminologii, należy zaznaczyć, że Jan Długosz, uznawał inne nazwy dla<br />
homoseksualizmu: „paziolubstwo”, „chłopcolubstwo”, „chłopcoróbstwo”, „mężołóstwo”.Por. Krzysztof Boczkowski,<br />
Homoseksualizm, Kraków 2003, s.118<br />
8<br />
Jeśli mowa o wyspie Lesbos, to dość niedawno była poruszona w prasie kwestia tego, czy kobiety homoseksualne powinny<br />
być nazywane lesbijkami. Mieszkanki wyspy Lesbos ( czyli lesbijki), napisały pismo by znieść tę nazwę określającej kobiety o<br />
orientacji homoseksualnej. Argumentowały to tym, że nie może być takiej samej nazwy na dotyczące tak rozbieżnych kwestii.<br />
Niestety nie wiem jak sprawa się potoczyła dalej.
Woodsa). W języku angielskim stosuje się zamiennie słowo lesbijka lub gay . 9<br />
Mając już rozróżnienie w nazewnictwie cofnijmy się do społeczeństw matriarchalnych, gdzie homoseksualizm nie był<br />
karany, ani zabraniany a wręcz uważany za normalny przejaw seksualności człowieka. Wśród badaczy jest pewien spór<br />
co do czasu pojawienia się homoerotycznych motywów. Według K.J.Dovera było to w VI-V w. p.n.e. Hans Licht natomiast<br />
uważa, że homoerotyzm mógł być utajony, i tak doszukał się on początków w VIII w. p.n.e. u Homera autora „Iliady”. 10<br />
W starożytnej Grecji i Rzymie był uznawany, z tego względu, że grecka kultura akceptowała przemienność<br />
nastawień seksualnych człowieka, na co dowodem była twórczość greckich pisarzy, artystów, filozofów. W szczególności<br />
spopularyzowany był homoseksualizm męski, udokumentowany np. wierszami, malowidłami, gdzie starszy mężczyzna<br />
rozmawia z młodzieńcem przymilając się. 11<br />
„ Niczym lew ufny w siłę, jelonka spod łani<br />
Porwałem pazurami, lecz krwi nie wypiłem.” 12<br />
Homoseksualizm uchodził za pewną drogę, która prowadzi do osiągnięcie dojrzałości, gdzie przeważa związek<br />
duchowy, uczucie przyjaźni i lojalność nad cielesnością. Najczęściej partnerów dzieliła duża ilość lat, gdzie ten starszy<br />
była poniekąd duchowym mentorem. W szczególności w Rzymie uczucia homoseksualne nie stanowiły niczego innego<br />
jak tylko alternatywy życia erotycznego społeczeństwa, gdzie były bardzo popularne, na wszystkich warstwach struktury.<br />
13<br />
„I cóż, Hieronie? Chcesz mi powiedzieć, że erotyczny pociąg do paidika nie ogarnia tyrana, [ tak jak ogarnia innych<br />
ludzi]? Wobec tego jak to jest, że kochasz Dajlochosa (…)?- Na co Hieron:- (…) Moja namiętność do Dajlochosa wynika z<br />
ludzkiej natury, która bodaj zmusza nas do pożądania piękna, (…) ja zaś bardzo pragnę zatrzymać obiekt mojej<br />
namiętności [jedynie] za pomocą jego miłości i za jego zgodą.” 14<br />
Nie jasnym jest do końca stosowność nazywania przyjaźni męskiej homoseksualizmem. Kultura starożytna<br />
charakteryzowała się kultem ciała, piękności i nagości, zatem nie do końca „grecki homoseksualizm” mógł być<br />
homoseksualizmem, we współczesnym ujęciu, a może jedynie etapem przejściowym wpisanym w tradycję.<br />
Zważywszy na fakt, że starożytni pisarze mieli tendencję do wypowiadania się, o homoseksualizmie jako zachowaniu w<br />
sferze publicznej, a w mniejszym stopniu prywatnej 15 , nie do końca jest klarowny wpływ determinantów kulturowych, czyli<br />
tradycji, lub też biologicznych i osobowościowych na stawanie się homoseksualistą. Bo czy odbywanie stosunku<br />
homoseksualnego to rzeczywiście homoseksualizm? A kiedy jest granica bycia już człowiekiem homoseksualnym, a<br />
kiedy nie? Co tę granicę wyznacza? Praktyka seksualne? Być może wyjaśnię te kwestię cytatem:<br />
„ Rówieśnicy definiują kogoś jako homoseksualistę nie na podstawie jego homoseksualnego zachowania jako<br />
takiego, ale ze względu na jego zaangażowanie w rolę homoseksualisty- rolę „pedzia”” 16<br />
Zagadnienie kobiecego homoseksualizmu jest trudne do zidentyfikowania, gdyż, mężczyźni byli w pewien sposób<br />
wywyższani w kulturze greckiej i hellenistycznej. Powodem braku archiwalnych dokumentów był niższy status kobiet, co<br />
wiązało się z małą ilością pisarek i artystek, a mężczyzn nie interesował ten aspekt ludzkiej natury. Mimo to, odnajduje się<br />
malowidła gdzie dwie kobiety trzymają wieńce i jedna dotyka dłonią drugiej twarzy. Innym przykładem bardziej wyraźnym<br />
jest malowidło na wazie przedstawiający klęczącą kobietę, która dotyka miejsc intymnych drugiej kobiety.<br />
Jeśli mowa o literaturze i spisaniu uczuciowości miedzy kobietami odnaleźć możemy w poezji Safony, a raczej<br />
jednym wierszu i strzępkach starożytnych kopii. Całej reszty dotyczących domniemanych stosunków Safony z kobietami<br />
dowiadujemy się od innych starożytnych poetów. Niemniej jednak uważa się, że Safona w swoich wierszach przemawia<br />
do kobiet w ten sam sposób jak przemawiali w homoerotycznej twórczości, tylko, że w męskim wydaniu. 17 Charakter<br />
twórczości i obraz samej Safony opiera się na domniemaniach, znanych przekazach, a nie na bezpośrednich<br />
świadectwach. Wracając jednak do utworów poetki doszukać się można jej związków z kobietami: 18<br />
„ Na łożu miękkim posłaniu<br />
Delikatnych……………<br />
Gasiłaś [eksiemi] gorące pragnienie [photo…]……” 19<br />
9<br />
Por., tamże, s.19<br />
10<br />
Por.Paweł Fijałkowski, Seksualność, psyche, kultura, Warszawa 2007, s.11<br />
11<br />
Por. Kenneth J.Dover, Homoseksualizm grecki, Kraków 2004, s. 13-16<br />
12<br />
Chodzi tu o porównanie pięknego chłopca do lwa, i pożeranego przez pożądanie dorosłego jelonka. K.J.Dover, op.cit, s. 75<br />
13<br />
W Rzymie zachowania homoseksualne były prawnie dozwolone, nie jest to jednak do końca jasne. Faktem jest, że kwestie<br />
seksualne Rzymian były zdecydowanie swobodnie traktowane. Por. John Boswell, Chrześcijaństwo tolerancja społeczna i<br />
homoseksualność, Kraków 2006, s. 70<br />
14<br />
Fragment rozmowy poety Simonidesa z tyranem Hieronem, Tamże, s. 80<br />
15<br />
Por. J.Boswell, s. 60<br />
16<br />
134<br />
17<br />
18<br />
19<br />
Maria Łoś, O społeczeństwie i teorii społecznej. Księga poświęcona pamięci Stanisława Ossowskiego, Warszawa 1985, s.<br />
Nazywani erastai ( poeci) do swoich lubych eromenoi. Por. K.J.Dover, op. cit, s.209-211<br />
Por., tamże, s.207-213<br />
Tamże, s.212
Aprobatę dla homoseksualizmu wyznawały społeczeństwa pierwotne. Przykładem może być szczep Keraki w<br />
Nowej Gwinei, gdzie chłopcy w okresie dojrzewania praktykują w miłości homoseksualnej by uzyskać pełny status<br />
socjalny, oraz rozpocząć życie płciowe z kobietą. 20 Najczęściej tego typu zwyczaje panują w kulturze poza zachodniej,<br />
gdzie związki homoseksualne są nie tylko uznawane ale i promowane. Przykładów można by mnożyć ( np. Indianie<br />
Illinois- USA), wszystkie stanowią pewien okres przejściowy do życia w heteroseksualnym związku. Niemniej jednak nie<br />
jest to traktowane jako coś gorszego. W U Indian, w szczepie Mohavedów, zamieszkujących południowo- zachodnią<br />
część Ameryki Północnej, występuje mężczyzna w roli kobiety, a nawet co bardziej istotne homoseksualizm kobiecy.<br />
Nasuwa się jeden wniosek, że bardziej prymitywne, mniej wysocjalizowane społeczeństwa są bardziej<br />
tolerancyjne na różności seksualne. Może nie tyle co tolerancyjne, ale otwarte, z mniejszymi zahamowaniami, i<br />
postrzeganiem płci, orientacji jako czegoś płynnego, a nie ich rozgraniczanie.<br />
Stosunek do homoseksualizmu jest zupełnie inny w społeczeństwie patriarchalnym, i zmienił się wraz z<br />
pojawieniem religii mojżeszowej. Było to związane z przekazem władzy, naciskiem na rozrodczość, gdyż tylko silny naród<br />
może dokonać ekspansji terytorialnej i religijnej oraz z surowymi normami. 21 Interpretatorzy Biblii odnajdują jeden<br />
fragment Starego Testamentu, gdzie wyraźnie jest zaznaczone stanowisko wobec homoseksualizmu:<br />
„Nie będziesz obcował z mężczyzną, tak jak się obcuje z kobietą. To jest obrzydliwość…Kotokolwiek obcuje<br />
cieleśnie z mężczyzną, tak jak się obcuje z kobietą, popełnia obrzydliwość. Obaj będą ukarani śmiercią, ich krew (<br />
spadnie) na nich.” 22<br />
Znajdują się też fragmenty takie, które są interpretowane jako przykład idealnego oddania, albo akcentujące wątek<br />
erotyczny. Przykładem może być Saul i Dawid, Dawid i Jonathan oraz Rut i Nami. 23 Nie sugeruję, że jest to przypadek<br />
homoseksualności, ale nie wykluczam takiej możliwości.<br />
„ Odpowiedziała Rut: nie nalegaj na mnie abym opuściła Ciebie i abym odeszła od Ciebie, gdyż:<br />
gdzie Ty pójdziesz, tam ja pójdę.<br />
gdzie Ty zamieszkasz, tam ja zamieszkam,<br />
twój naród będzie moim narodem,<br />
a Twój Bóg będzie moim Bogiem.<br />
gdzie Ty umrzesz, tam ja umrę<br />
i tam będę pogrzebana.<br />
niech mi Pan to uczyni<br />
i tamto dorzuci,<br />
jeśli coś innego niż śmierć<br />
oddzieli mnie od Ciebie!” 24<br />
Idąc dalej tropem już społeczeństw europejskich zachowania seksualne uległy przeobrażeniom kulturowym.<br />
Większość okresów w epokach historycznych nie sprzyjały homoseksualizmowi, zdarzały się jednak takie, które nie<br />
traktowały aż tak restrykcyjnie tego zagadnienia.<br />
W czasie wypraw krzyżowych, kult wojownika, i czystość oraz niedostępność kobiet powodowała rozwój tendencji<br />
homoseksualnych. W okresie renesansu nastąpił powrót do homoseksualizmu, oraz jego rozwój, pod wypływem<br />
starożytnej Grecji i Rzymu. W dalszych przekazach odkrywamy homoseksualizm osób wysoko postawionych w hierarchii<br />
społecznej. Najpopularniejszym przykładem był król Anglii, Edward II 25 i Jakub I. Jeśli mowa już o osobach wysokiej rangi,<br />
to snute są pewne domniemania, że zachowania homoseksualne przejawiali królowie polscy. Mowa o Bolesławie<br />
Śmiałym i Władysławie Warneńczyku. 26 Innym słynnym homoseksualnym królem był Michał Korybut Wiśniowiecki. Mimo,<br />
że homoseksualizm nie był aprobowany, to nie było nigdzie mowy o żadnych procesach sądowych. 27 Michel Foucalt<br />
pokazał, że do XVIII wieku pojęcie to nie istniało, a wszelakie akty sodomii ( rozumiane jako związki kobiet z<br />
mężczyznami 28 , mężczyzn z mężczyznami, i mężczyzn ze zwierzętami) były piętnowane przez władze kościelne i<br />
prawo. 29 W Anglii były karane śmiercią. Kara ta została zniesiona w USA, wraz z odzyskaniem niepodległości, a w<br />
Europie pod koniec XVIII i na początku XIX wieku. 30 Choć inni badacze wciąż odnajdują dokumentacje mówiące o<br />
stosowaniu kary śmierci aż do lat trzydziestych XIX wieku. 31 Jak historia przedstawia praktycznie nie ma w niej mowy o<br />
lesbijkach. Nie można powiedzieć, że ich nie było, ale nie były one w centrum zainteresowania głów państwa, opinii<br />
20<br />
Por., P.Fijałkowski, op. cit., s.18<br />
21<br />
Por., K.Boczkowski, op. cit., s.114.<br />
22<br />
Op. cit., J.Boswell, s. 103<br />
23<br />
Por, tamże, s. 107-108<br />
24<br />
Rt 1, 16-17, Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań- Warszawa 1990, s. 255<br />
25<br />
Jego postać została spopularyzowana, przez Dereka Jarmana, który nakręcił film biograficzny o Edwardzie II, w 1992 roku.<br />
26<br />
Mogło tutaj dojść do pewnych przekłamań spowodowanych politycznymi intrygami, w celu oczernienia króla Władysława<br />
Warneńczyka, jednak Długosz był blisko związany z królewska rodzina Jagiellonów, i umieścił w swoich kronikach informacje, które<br />
nie były przekłamane.<br />
27<br />
Por., K.Boczkowski, op. cit., s.115-118<br />
28<br />
Chodzi o związki nieformalne kobiet i mężczyzn.<br />
29<br />
A.Giddens, op. cit., s.152<br />
30<br />
Por., tamże, s.152<br />
31<br />
„Okazuje się, że w pierwszym trzydziestoleciu ubiegłego wieku powieszono w Anglii za homoseksualizm osiemdziesięciu<br />
mężczyzn.” K.Boczkowski, s.118-119 Dowodem może być głośny proces Oskara Wilde’a oskarżonego o homoseksualizm, który<br />
odbył się w Anglii w roku 1953, gdzie został skazany i osadzony w więzieniu. Por. tamże, s.120
publicznej jak w przypadku mężczyzn. Nie wiem w takim razie czy homoseksualizm kobiecy był tolerowany, czy<br />
traktowany jako mniejsze zło czy jako nic nie znaczące przygody, w celu poznania czegoś innego?<br />
Wracając do tematu, tak jak wcześniej stosowano oskarżenia o praktyki homoseksualne w celach politycznych,<br />
tak też w latach wojny były one aranżowane. Podczas władzy Hitlera prześladowano homoseksualistów, gdzie 45 tysięcy<br />
z nich zostało straconych. 32 W państwach totalitarnych i/lub dyktatorskich był surowo karany.<br />
Lata powojenne to rozwijanie się homoseksualizmu. Pomimo, iż nie było oficjalnych zakazów dotyczących<br />
praktyk homoseksualnych, w ściślej mówiąc kary śmierci w krajach Zachodnich to, nie zawsze to zjawisko spotykało się z<br />
tolerancją i aprobata społeczną. Dochodziło do głośnych i kontrowersyjnych manifestacji przeciwko homoseksualistom.<br />
„Republikanie walczą przeciwko czerwonym, różowym, psychopatom i homoseksualistom.” 33<br />
Od lat 70-tych XX wieku aż do teraz nastąpiło wiele zmian prawnych, społecznych, kulturowych. Zwracam uwagę,<br />
iż Polska odbiega od standardów europejskich chociażby przez fakt dokonania akcji o nazwie „ Hiacynt” w dniach 15, 16<br />
listopada 1985 roku, gdzie na polecenie generała Czesława Kiszczaka Milicja Obywatelska we współpracy ze Służbą<br />
Bezpieczeństwa przeprowadziła ogólnopolską akcję skierowaną przeciwko gejom. Celem tej akcji było zastraszanie<br />
środowisk, poprzez spisywanie, przesłuchania, wypędzanie z knajp. 34 Jednym z ważniejszych wydarzeń w historii<br />
homoseksualizmu było skreślenie go z listy WHO jako choroby w 1991 roku. Następnie w niektórych krajach możliwość<br />
legalizacji związku partnerskiego. 35 W Europie i USA ( niektóre stany) jest możliwość zawarcia związku małżeńskiego<br />
osób homoseksualnych 36 , albo dokonać tzw. ceremonii zaślubin, która nie jest tożsama z małżeństwem ale ma pewne<br />
prawne przywileje. Daje to szersze możliwości związane z życiem codziennym par. Ograniczenia niegdyś wystosowane w<br />
kierunku mniejszości seksualnych ustępowały większej aprobacie, zrozumieniu, tolerancji.<br />
Jeżeli miałabym poruszać kwestie Polski, kwestia ta jest nieuregulowana prawnie. Nie ma zapisku dotyczącego<br />
zakazu kontaktów seksualnych, ale nie ma i zakazu dyskryminacji z powodu orientacji, możliwości rozliczania<br />
podatkowego, czy możliwości otrzymania spadku po partnerze. Były przeprowadzone próby utworzenia ustawy o<br />
legalizacji związków homoseksualnych przez posłankę Joannę Sosnowską z SLD w roku 2002, oraz senator Marię<br />
Szyszkowską latem 2003. Żadna z ustaw nie weszła na sejmowa wokandę, a argumentacją, że jest to sprawa mało<br />
ważna. 37 W prawdzie społeczeństwo polskie jest bardziej świadome czym jest homoseksualizm, niż 20 lat temu 38 , to<br />
nadal potrzebna jest publiczna dyskusja, by pomóc poznać i zrozumieć. Nadal pary homoseksualne spotykają się z dużą<br />
stygmatyzacją i stereotypizacją. 39<br />
„Państwo polskie nie ma problemu z homoseksualistami, tak jak i nie ma problemu z przemocą w<br />
rodzinie, z przerywaniem ciąży. Państwo polskie nie ma problemu z tym, z czym problemu mieć nie chce.<br />
Nie zauważa problemu. Problemami zajmują się organizacje społeczne. Jeśli homoseksualiści nie<br />
wywalczą swoich praw, nie będą ich mieli. Tak samo o prawa walczyli Czarni, walczyły kobiety. W Polsce<br />
szybciej znajdziemy chętnych do walki o prawa kobiet w Afganistanie niż o prawa „naszych” gejów. MY?<br />
MY jesteśmy tolerancyjni!” 40<br />
2. Współczesne ujęcie homoseksualizmu<br />
Podtytuł mojej pracy brzmi społeczno- kulturowy coming out lesbijek. Miałam na myśli wyjście z ukrycia w skali makro<br />
i mikro społecznym, choć bardziej będzie mnie interesować dyskurs publiczny. 41<br />
Demokratyzacja, która nastąpiła w Polsce po roku 1989 spowodowała, iż grupa dominująca, czyli heteroseksualna<br />
32<br />
Tamże, s.121<br />
33<br />
Wypowiedź senatora Dirksena z 1954 roku, Tamże, s.122<br />
34<br />
K.Adamska, op. cit., s.99<br />
35<br />
W 1989 roku, Dania jako pierwszy kraj zalegalizowała związki homoseksualne. Holandia w roku 2000 ustanowiła prawo<br />
zezwalające na zawieranie związków małżeńskich i adopcję dzieci przez pary homoseksualne. Kraje takie jak: Szwajcaria, Belgia,<br />
Francja, oraz niektóre regiony we Włoszech, Niemczech i Hiszpanii uznają związki tej samej płci. Claire M. Renzetti, Daniel J.<br />
Curran, Kobiety mężczyźni społeczeństwo, Warszawa 2005, s.248<br />
36<br />
Dopuszczalne tylko w Belgii, Holandii, Danii i Hiszpanii ( od 4.07.2005). www.kobiety-kobietom.com<br />
37<br />
Magdalena Ciołak, Homoseksualne związki partnerskie. Socjologiczne studium partnerstwa w związkach kobiecych,<br />
Szczecin 2007/2008, s. 15, praca licencjacka.<br />
38<br />
Z internetowej sondy, gdzie internauci odpowiedzieli na pytanie: czym według Ciebie jest homoseksualizm? Odpowiedziano:<br />
Czymś niedopuszczalny- 9%, Chorobą- 4%, Nie mam zdania- 2%, Orientacją seksualną, zupełnie jak heteroseksualizm- 69%, Czymś<br />
zupełnie normalnym- 11%, Rozprzestrzeniającym się trendem- 2%. http://fc392f.mojasonda.pl/?arg1=wyniki Oczywiście sonda ta jest<br />
niereprezentatywna, jednak pytanie o homoseksualizm jest przejawem świadomości i wiedzy ludzkiej.<br />
39<br />
W ostatnich latach ( w Polsce) badania ilościowe dotyczące postaw wobec homoseksualistów prowadzone były przez<br />
CBOS(49/2001,49/2002). Np. w 2001 r. 69% respondentów opowiedziało się przeciwko legalizacji małżeństw homoseksualnych(<br />
53% zdecydowanie przeciw), wobec 24% popierających ten pomysł (8% zdecydowanie za). Z kolei w 2002r. 76% respondentów<br />
deklarowało sprzeciw wobec idei legalizacji konkubinatów homoseksualnych ( 62% zdecydowanie przeciw; 15% za, przy czym<br />
zdecydowanie poparło ten pomysł tylko 4%). Zbyszek Sypniewski, Błażej Warkocki, Homofobia po Polsku, Warszawa 2004, s. 30<br />
40<br />
Tamże, s.27<br />
41<br />
Jak wcześniej wspomniałam z uwagi na obszerną tematykę i wieloaspektowość zagadnienia, nie będę poruszać kwestii<br />
coming out osoby homoseksualnej przed rodziną czy znajomymi, choć być może powinnam z uwagi na to, że jest to czynnik<br />
powodujący wyjście i powiedzenie publiczne kim jestem, dzięki akceptacji bliskich. Z drugiej strony wzięcie udziału w manifestacji,<br />
czyli tłumnego zbiorowiska nie musi być poparte uzewnętrznieniem się przed najbliższymi.
musiała dostrzec innych, którzy również żyją w naszym społeczeństwie i z coraz większym rozmachem starają się<br />
ukazać, zaznaczyć, że nie tylko istnieją ale i funkcjonują jako prawowici obywatele. Ciężko jest oddzielić grubą kreską<br />
działalność gejów i lesbijek, gdyż starają się oni współdziałać razem. Postaram się jednak przedstawić czysto lesbijskie<br />
przejawy ich działalności.<br />
Istnieją pewne szczątkowe dokumenty dotyczące początków działalności ruchu lesbijsko- gejowskiego, zazwyczaj w<br />
formie ulotek. Skupmy się jednak na przełomowej, w historii powstawania w ujęciu społecznym homoseksualiźmie czyli<br />
dacie 23.02.1990 gdzie warszawski sąd zarejestrował pierwsze Stowarzyszenie Grup „Lambda”. Była to ogólnopolska<br />
organizacja skupiająca lesbijki i gejów, która w niedługim czasie stworzyła filie w innych dużych miastach polskich. W<br />
1992 roku powstała pierwsza grupa lesbijska Lambda- BILITIS 42 . Ruch lesbijek i Gejów ( RLG) to kolejna zarejestrowana<br />
w 1994 roku organizacja, która działa tylko w Warszawie i zrzesza właściwie kobiety. „Lambda- Poznań” istnieje jako<br />
niezależna grupa skupiająca osoby o orientacji homoseksualnej, gdzie utworzona została prócz grupy sportowej czy<br />
turystycznej grupa lesbijek. Mimo, że stowarzyszenia się zawiązują i rozwiązują to jednak ich program jest bardzo<br />
podobny 43 . Przede wszystkim działacze organizują grupy wsparcia, dyskusje, dyżurują przy telefonach zaufania, wydają<br />
ulotki o „wyjściu z ukrycia”, walczą o tolerancję próbując zwalczyć utarte stereotypy i uprzedzenia. Starają się także<br />
walczyć z dyskryminacją, uregulować prawne kwestie dotyczące związków partnerskich oraz zajmują się profilaktyką<br />
HIV/AIDS. 44<br />
Kolejnym przykładem społeczno-kulturowego wyjścia lesbijek jest tworzenie się „branżowych” knajp. Są one<br />
skierowane głównie na osoby homoseksualne, ale nie jest powiedziane, że osoby heteroseksualne nie mogą przychodzić<br />
do tego typu miejsc. Zdarza się tak, że jest przeprowadzana selekcja, przed wejściem, by nie wpuszczać osób, które<br />
mogłyby popsuć zabawę innym gościom. Lokale branżowe, to nie tylko dyskoteki ale i puby, kawiarenki, kina, sauny.<br />
Nowością na rynku są miejsca gay-friendly, gdzie lokal jest otwarty dla wszystkich i nie ma żadnych selekcji. W klubach<br />
typowo branżowych organizowane są imprezy przeznaczone tylko dla gejów lub tylko dla lesbijek w trakcie tygodnia, w<br />
weekendy duże dyskoteki, ze wstępem dla wszystkich. Urozmaicane są one występami drag queen 45 , a nawet<br />
konkursami na najlepszą drag w Polsce. Tendencja jest taka, że większość klientów tych miejsc to mężczyźni, z tego<br />
względu, że lesbijki preferują spotkania w ich kobiecym gronie u jednej z nich w domu, gdzie panuje „ swojski klimat”, luz<br />
gdzie jest po prostu przytulniej. 46 Kluby branżowe powstają w większych miastach Polski np. Poznań, Warszawa, Olsztyn,<br />
Wrocław, Kraków, Jelenia Góra, Łódź, Szczecin, Toruń, Bydgoszcz. Specyfiką tych lokali jest fakt, że powstają i znikają<br />
bardzo szybko, ze względu na mniejszościową grupę gości, problemy administracyjne itd. 47 Istotne jest to, że tworzą<br />
nowy wymiar stylu życia lesbijek. 48<br />
Jej następnym przejawem, i myślę, że jeszcze ważniejszym z punktu wyjścia z ukrycia jest rozwój w kulturze.<br />
Rozumiem przez to twórczość homoseksualną: film, teatr, literatura, a także przejawy wątków homoseksualizmu w mass<br />
mediach: prasa ( typowo branżowa), ale i artykuły w gazetach normalnych, programy telewizyjne, reportaże.<br />
Jeśli mowa o sztuce homoseksualnej nie jest ona aż tak ciekawym zjawiskiem jak społeczne ujawnienie się lesbijek i<br />
gejów poprzez mass media, z tego względu, że jest ona tworzona przez osoby o tej orientacji, albo jej sympatyzujące,<br />
która może przedstawiać wartościująco jedną ze stron, i często jest dostępna tylko w danym kręgu towarzyskim. 49<br />
W ostatnich czasach można było przeczytać wiele artykułów na temat tabu chociażby w Nesweeku, Gazecie<br />
Wyborczej. 50 W telewizji można było obejrzeć programy z udziałem przedstawicieli organizacji ale i osobami<br />
zorientowanymi homoseksualnie: „Rozmowy w toku”, „Teraz My”, „W roli głównej”, „Kuba Wojewódzki”. 51 Myślę, że jest to<br />
nowa tendencja w programach telewizyjnych. Przyciągają one sporą ilość publiczności, gdzie poruszane są tematy, które<br />
były wcześniej tabu. To pewien krok, który pozwała poznać specyficzną grupę mniejszościową. Nie wiem czy celem tych<br />
42<br />
Rozwiązana w 1996 roku.<br />
43<br />
„1.reprezentowanie środowiska lesbijek i gejów oraz ochrona ludzie zorientowanych homo- i biseksualnie przed<br />
dyskryminacją; 2. propagowanie pozytywnego wizerunku gejów w społeczeństwie, sprzyjającego ich lepszej asymilacji, w tym<br />
działalność edukacyjna i informacyjna; 3. prowadzenie Centrum Informacyjno- Konsultacyjnego dla gejów i lesbijek, w tym<br />
stacjonarnego poradnictwa specjalistycznego; 4.organizowanie imprez kulturalno- rozrywkowych i oświatowych, służących integracji<br />
środowiska.” – cele działalności „Inicjatywy Gdańska” powstałego w 1992 roku. K.Adamska, op. cit., s.131<br />
44<br />
Por. tamże, s.129-135<br />
45<br />
Jest to mężczyzna upodabniający się strojem i makijażem do kobiety, występujący na estradach klubowych.<br />
www.wikipedia.pl<br />
46<br />
K. Adamska, op. cit., s.140<br />
47<br />
Por tamże, s.139- 143<br />
48<br />
Więcej o stylu życia lesbijek znajduje się w rozdziale trzecim.<br />
49<br />
Tak się dzieje z literaturą piękną ( zazwyczaj umieszczana na stronach internetowych, albo wydawana przez małe<br />
wydawnictwa i rozpowszechniana drogą pantoflową). Spotkałam się tylko z jedną książką o tematyce homoseksualnej „Aimee i<br />
Jaguar” Ericki Fischer, większość książek poruszających tę tematykę to literatura popularno- naukowa. Jedynym wyjątkiem jest<br />
możliwość kupienia książki „Tęczowy elementarz” Roberta Biedronia, szef KPH ( Kampania Przeciw Homofobii). To nie znaczy, że<br />
ich nie ma bo są, i dzięki możliwościom internetowym można je nabyć.<br />
50<br />
Nie jestem w stanie napisać dokładnych tytułów i dat, kiedy owe artykuły się ukazały, ale na stronie Newsweeka<br />
wyszukałam ich 40 od 2002 roku, przy czym w 2007 było ich 9, a w 2008 już 13. Trzeba również zaznaczyć, że są to artykuły<br />
napisanie obiektywnie z przedstawieniem dwóch stron, mniej popularno- naukowe, a bardziej informacyjne lub ujmujące problem ze<br />
strony życia codziennego.<br />
Coroczny plebiscyt „Róże Gali” (2010 rok) organizowany przez magazyn Gala, wygrali w kategorii piękne par Tomasz<br />
Raczek i Marcin Szczygielski. Świadczy to o pewnym progresie w zmieniającym się społeczeństwie Polskim.<br />
51<br />
Nie jestem również w stanie przytoczyć dokładnych dat wyemitowania odcinków poruszających tego tematu, udało mi się<br />
znaleźć na stronie internetowej „Rozmów w toku”, odcinki zatytułowane Jestem ojcem geja, czy Ujawniam Wam moją tajemnicę…(<br />
Gdzie bohaterem odcinka była Tomasz Raczek, redaktor, krytyk i znana osobistość w Polsce.) Innym przykładem mógłby być<br />
publiczny coming out aktora Jacka Poniedziałka. Artykuł ukazał się w gazecie Fakt, 14.12.2005 roku.
programów i artykułów było wywołanie sensacji, czy wyedukowanie społeczeństwa, jednak osoby oglądające mają<br />
szanse oswoić się chociażby w minimalnym stopniu ze zjawiskiem i móc skonfrontować informacje z dotychczasowymi.<br />
Ostatnim często zauważanym przeze mnie zjawiskiem jest włączanie wątków homoseksualnych do masowo oglądanych<br />
seriali. Przykładem jest serial „Brzydula”, gdzie gej jest stylistą i projektantem mody, dość ekscentrycznym i w<br />
humorystyczny sposób przedstawiony. W bardzo popularnym serialu „M jak Miłość”, pojawił się wątek lesbijki, która<br />
chciała uwieść jedną z bohaterek. W serialu „39 i pół”, dwie mieszkające lesbijki są sercowymi doradczyniami głównego<br />
bohatera, wątek nauczyciela geja w „Na wspólnej”. Nie wspomnę już o zagranicznych serialach, gdzie występowanie<br />
postaci homoseksualnej nie jest niczym zadziwiającym. W naszym społeczeństwie jest to jednak nowością, tak samo jak i<br />
nowością, i wielka premierą było wyemitowanie filmu uchodzącego za branżowy: „Tajemnice Brokeback Mountain”-<br />
31.01.2009 roku. 52<br />
Rozwój filmu i kina poszedł w takim kierunku, że można obejrzeć na dużym ekranie, w normalnym kinie bez żadnego<br />
skrępowania film o tematyce lub z wątkiem homoseksualnym np. „Obywatel Milk”- najnowsza premiera w Polsce styczeń<br />
2009, „ Bańka mydlana”, „Monster”- mniej znany film o lesbijkach ale dany jako dodatek do czasopisma, „Sex w wielkim<br />
mieście”, przykładów można by mnożyć. Jak widać są to filmy gdzie bohaterami są przeważnie mężczyźni. Z nie<br />
wymienianych filmach o lesbijkach można wyróżnić: „Aimee i Jaguar”, „Dzikie trzciny”, „Inne spojrzenie”, Boys On the<br />
Side”, „Złodziejka”, „Lato miłości” itd. 53<br />
Nie można nie pominąć pośredniej formy kultury lesbijskiej, którym jest Internet.Polska jest społeczeństwem<br />
informacyjnym, którym głównym składnikiem jest właśnie forma komunikacji za pomocą Internetu. Jest on głównym<br />
pośrednikiem w przekazie, dostarczaniu, tworzeniu informacji. Wniosek taki, że w coraz większym stopniu, i większej<br />
ilości pojawia się stron o tematyce homoseksualnej. 54<br />
Ostatnim przejawem i najważniejszym, z punktu widzenia interakcji społecznych jest spotkanie „face to face”,<br />
które nie odbywa się poprzez szklany ekran telewizora czy komputera ale w realnym środowisku i bezpośrednim<br />
kontakcie. Na myśli mam manifestacje, konferencje i sympozja. Jeśli mowa o manifestacjach to najpopularniejszym jest<br />
organizowany co roku Marsz równości. We wcześniejszych latach ( Marsz równości zorganizowany w listopadzie 2005<br />
roku w Poznaniu, gdzie odbył się on nielegalnie bo bez zgody prezydenta miasta) dochodziło, do zamieszek miedzy<br />
zwolennikami i przeciwnikami. Policja wówczas zatrzymała 68 osób z opozycji i kilka z grupy maszerującej. Z sondy<br />
przeprowadzonej w Internecie na pytanie czy Parada Równości powinna się odbyć w Warszawie 49,42% internautów<br />
odpowiedziało, że nie, 45,99% tak, a 4,59- nie wiem. 55<br />
Przed rokiem 1989 polskie lesbijki mogły uczestniczyć jedynie w międzynarodowych spotkaniach organizowanych przez<br />
ILGA ( International Lesbian and Gay Association). Wraz z upływem czasu zaczęto organizować konferencje naukowe,<br />
dla hetero i homoseksualnych osób w Polsce. W 1991 roku w Zielonej Górze odbyła się konferencja na temat<br />
„ Wychowawcze, etyczne i społeczne problemy zachowań seksualnych młodzieży”, gdzie zostały wygłoszone trzy<br />
referaty poruszające kwestie homoseksualizmu. Kolejnym była sesja na temat: „Odmienność w społeczeństwie polskim<br />
oczyma socjologa.”- Warszawa 23.01.1993, czy konferencje poświęcone zagadnieniu HIV/AIDS ( listopad 1992<br />
Uniwersytet Warszawski). Progresem był fakt, że z roku na rok zmienił się charakter i organizator tych spotkań. 56<br />
Organizacje lesbijsko- gejowskie w mniejszym stopniu były całkowitymi organizatorami, a inne organizacje pozarządowe<br />
czy uczelnie wyższe zaczęły się czynnie włączać. Stowarzyszenie Faros i Młode Centrum zorganizowało konferencję<br />
"Gej, lesbijka - mity i stereotypy funkcjonującej w społeczeństwie", która odbyła się 19 października 2004 r. na Wydziale<br />
Historyczno-Socjologicznym, w Uniwersytecie w Białymstoku. 57 W zeszłą sobotę (21 czerwca) KPH – przy wsparciu<br />
Fundacji im. Róży Luksemburg - zorganizowało konferencję poświęconą roli związków zawodowych w walce z homofobią<br />
w zatrudnieniu. W spotkaniu wzięli udział m.in. przedstawiciele kilku oddziałów KPH, w tym oddziału toruńskiego. 58<br />
Jak powyżej przedstawiłam, społeczny i kulturowy aspekt lesbijek zmienia się w szybkim tempie. Jest fakt, że<br />
działają one z mniejszym natężeniem niż geje jednak poprzez swoje postawy starają się uwidocznić i przyzwyczaić ludzi<br />
do siebie. Ta nowa forma bycia kobietą jest może zaskakująca, niemożliwa do zaakceptowania, jednakże funkcjonuje i to<br />
prężnie jak się okazuje w społeczeństwie polskim.<br />
3. Lesbijki bliżej nas<br />
W tym rozdziale skupię się na społecznym ujęciu kobiety- lesbijki ale w mikro skali. Pragnę przedstawić styl życia,<br />
codzienność, wygląd zewnętrzny, zainteresowania lesbijek. Posłużę się literaturą przedmiotu, obserwacjami<br />
poczynionymi oglądając polskie i zagraniczne filmy, wywiadami, oraz własnymi obserwacjami.<br />
Funkcjonuje wiele stereotypowych ujęć wyglądu lesbijek. Jeden z nich widoczny jest w serialach, które ukazują<br />
kobiety lesbijki jako bardzo męskie. 59 Męskie czyli wyglądające jak „babochłoy”, które jeżdżą na motorach, ubierają się w<br />
52<br />
Według stacji TVN ten fakt został ogłoszony jako pierwsza emisja tego typu filmu, musze przyznać, że kilka lat temu przez<br />
przypadek natknęłam się na film wyemitowany na TVP2, chyba ( nie mam niestety pewności) w cyklu Kocham kino przedstawiający<br />
historie przemian kulturowo- społecznych lesbijek na przełomie lat 60, 70 XX wieku i 2000 roku o tytule „If these walls could talked<br />
2”, był on jednak wyemitowany w godzinie 23. Przypuszczalnie może to świadczyć o obawie w odbiorze filmu. Jest to jednak moja<br />
refleksja, a nie sprawdzone informacje.<br />
53<br />
Por., K.Adamska, op. cit., s 91, www.les.art.pl oraz wiedza własna.<br />
54<br />
Więcej szczegółów w kolejnym rozdziale.<br />
55<br />
Por., http://www.idg.pl/sonda/358.html<br />
56<br />
Por., K.Adamska, op. cit., s. 147-149<br />
57<br />
http://kobiety-kobietom.com/queer/art.php?art=1348<br />
58<br />
http://kphtorun.wordpress.com/tag/konferencja/, od roku 2000 w wielu miastach Polski organizowane są konferencje, zjazdy<br />
itp. Nie sposób ich wymienić ani opisać.<br />
59<br />
Przykładem może być film „Monster”.
garnitury, starają się być szarmanckie, i grzeczne, kupując kwiaty. Mają krótkie włosy, tatuaże i pierścionki ( konkretniej<br />
obrączki) na kciukach. W stosunku do innych kobiet zachowują się jak genetalmani starając się być oparciem dla drugiej<br />
kobiety, zapewniając jej bezpieczeństwo ( model gentelmana). 60 Bardzo często noszą one bojówki, są wulgarne i<br />
agresywne. Palą papierosa za papierosem, i piją duże ilości alkoholu ( model żołnierza). To określana przez niektórych<br />
udawana męskość, oceniana jest jako nienaturalna. Lesbijki również kojarzą się, lub są przedstawiane jako grube, źle<br />
obstrzyżone kobiety, i jeszcze gorzej ubrane, bo przykładowo w koszule flanelowe, wyglądające jak robotnicy, które nie<br />
mają poczucia humoru, ale potrafiące za to naprawić samochód, czy pomóc w pracach domowych, typowo męskich (<br />
model robotnika). 61 Niniejszy obraz jest poniekąd utrwalany w serialach, powodując jednocześnie utrwalanie go w<br />
społeczeństwie, co może prowadzić do tworzenia się stereotypów i uprzedzeń. Z własnych obserwacji sadzę, że ten<br />
podział jest w pewnym stopniu prawdziwy, nie generalizowałabym go jednak na całą grupę lesbijek, kategoryzując je tylko<br />
w ten sposób.<br />
„Są rzeczywiście bardzo męskie lesbijki, które wyglądają, które by wtłukły nie jednemu chłopakowi, ale raczej je<br />
omijam szerokim łukiem bo się ich po prostu boję (…)o Jezu jeżeli czuje się bardziej męska i się czuje lepiej jako<br />
mężczyzna to niech sobie będzie tym „babochłopem”. Są bardzo miłe, szarmanckie, noszą na rękach, kupują kwiaty i<br />
przynoszą piwo z baru dla „laleczki”. To nie jest kwestia samego lesbijstwa ale chyba już transseksualizmu.” 62<br />
W literaturze naukowej wyróżnia się dwa typy lesbijek: butch 63 , już wcześniej opisany, oraz femme. Kobieca lesbijka<br />
to inaczej femme. Charakteryzują się one, wyglądem bardzo kobiecym, ubierają się schludnie, gustownie i elegancko.<br />
Nie rzadko noszą obcasy, i są umalowane. Często są określano jako te wojujące i przebojowe. Utożsamiane zazwyczaj z<br />
feministkami walczącymi o prawa kobiet, aktywistkami biorącymi udział w marszach i paradach. Zazwyczaj postrzegane<br />
jako wykształcone, udzielające się w organizacjach pozarządowych i biorące udział w różnego rodzajach np.<br />
konferencjach tematycznych. 64<br />
„Ja osobiście jestem kobiecą les i jeśli chodzi o dobór partnerek to wybieram zawsze bardziej męskie.” 65<br />
Taki podział wydaje się być sztuczny i nie powinno się go sztywno przyjmować z tego względu, że i te męskie lesbijki<br />
mogą być bardzo wrażliwe, i czułe, jak i kobiece agresywne. . Bardzo trafnie tę zależność wyraża powiedzenie: butch dla<br />
gości, femme w miłości. 66<br />
Mając obraz lesbijek można pójść o krok dalej i wejść w ich życie codzienne. Ogólnie rzecz ujmując lesbijki<br />
mówią, że nie różnią się od innych par heteroseksualnych i ludzi. Robią te same rzeczy. Pracują, uczą się, jak każdy<br />
człowiek. Starają się uczestniczyć w życiu kulturalnym, oraz społecznym. Nie jest to tożsame z afiszowaniem swojej<br />
seksualności, lecz życiu jak wszyscy normalni, czyli heteroseksualni ludzie. 67 Borykają się z problemami natury<br />
finansowej, osobistej, jak wszyscy obywatele, tak dodatkowo z kwestiami prawnymi, utrudniającymi życie razem oraz<br />
faktem (w większości przypadków) rezygnacji z posiadania dzieci, biologicznie jak i adopcyjnie.<br />
Jeśli miałabym poruszać temat pracy zawodowej, stereotypowo lesbijki są postrzegane jako te, które mają<br />
pewien talent artystycznym tak jak i geje, jednak nie spotkałam się z konkretnie wymienionymi zawodami typowymi dla<br />
lesbijek.<br />
Mają one obawy o to, by nie zostać zwolnioną z pracy z powodu swojej orientacji. Dlatego tez starają się ukrywać te sferę<br />
życia. Są także świadome tego, że mogłoby to im utrudnić życie zawodowe. Nie wiem na ile jest to związane z poczuciem<br />
dyskryminacji chociażby z uwagi na to, że jest się kobietą, na ile dystans związany, z tym, że powiem o sobie tylko moim<br />
bliskim, a na ile obawą , o faktyczne konsekwencje wystosowane z uwagi na orientację. 68<br />
Kobiety w związku starają się funkcjonować opierając się na zasadzie partnerstwa. Podział prac domowych jest<br />
elastyczny i odbywa się w miarę możliwości i czasu każdej z partnerek. Poniekąd prace łączą się z siłą jednej z nich.<br />
Jeżeli, któraś jest silniejsza to ona wówczas dźwiga zakupy. Jeżeli tylko jedna jeździ samochodem, to ona wówczas się<br />
nim zajmuje. Widoczne jest tutaj wymieszanie się ról płciowych, które nie zawsze jest związane z podziałem lecz czysto<br />
„technicznym” rozwiązaniem.<br />
„Nie no w sumie to ja nie bardzo lubię sprzątać więc Kaśka to robi, ja za to gotuję, ale nie wiem czy to jest jakiś<br />
podział. Po prostu dzielimy się obowiązkami z uwagi na to co której sprawia większy kłopot. Ja denerwuje się jak coś mi<br />
nie działa w samochodzie i nie lubię w nim grzebać, ale zdarzało się, że musiałam i nie było problemu. Nasz układ jest<br />
raczej partnerski.” 69<br />
60<br />
Modele wyróżnione to słowotwórcze nazwy tworzone przeze mnie w celu ułatwienia scharakteryzowania danej<br />
społeczności.<br />
61<br />
Por M. Abramowicz, A. Bartkiewicz, Jestem gejem. Jestem lesbijką. Komu mogę o tym powiedzieć?, KPH 2005, s. 12-13, a<br />
także http://www.homiki.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=2791, obserwacje własne.<br />
62<br />
Fragment wywiadu nr. 2 przeprowadzony i wykorzystany w pracy „Homoseksualne związki partnerskie. Socjologiczne<br />
studium partnerstwa w związkach kobiecych.” M. Ciołak, Szczecin 2007/2008 praca niepublikowana.<br />
63<br />
Lesbijki, które ubierają się i zachowują w sposób charakterystyczny dla mężczyzn.<br />
64<br />
65<br />
66<br />
67<br />
68<br />
Por. te same źródła jak w przypisie 61<br />
Fragment wywiadu nr. 1<br />
Sandra Risa Leiblum, Terapia zaburzeń seksualnych, Gdańsk 2005, s. 389<br />
Wnioskuję tak na podstawie przeprowadzonych wywiadów.<br />
Por. Krystyna Salany, Beata Kowalska, Marcin Śmietana, Homoseksualizm perspektywa interdyscyplinarna, Kraków 2005, s.<br />
148-149 oraz wiedza własna.<br />
69<br />
Fragment wywiadu nr. 1.
Wychodząc już poza ramy domowego ogniska lesbijki mają dużo możliwości funkcjonowania w życiu<br />
społecznym. Prócz organizacji o charakterze gejowsko- lesbijskim, jak już wcześniej wspomniałam mają one możliwość<br />
chodzenia na do klubów branżowych, a także kin, czy kawiarni. Są to nowe przejawy tej kultury, które powodują<br />
zacieśnianie więzów, tworzenie solidarności. Przychodzi się tam z bardzo różnych powodów, by się dobrze bawić, by móc<br />
kogoś poznać, lub by móc zdobyć kogoś na jedną noc. Przez same środowisko określane są takie miejsca w bardzo<br />
różny sposób. Bardzo często w pozytywny ale również i taki:<br />
„(…)bo jeżeli jest ta taka branża, śmietanka właśnie świata homoseksualnego, która chodzi do klubów gejowskich<br />
i tak wiesz w klimacie branżowym to, to jest Sodoma i Gomora. Oni to tam się wymieniają jeden z drugim, każdy z<br />
każdym…tam znają się nie dlatego, że znają się z widzenia tylko znają się bardzo mocno, dogłębnie. Także to jest<br />
średnie, no bo nie ma tam jakiegoś takiego poszanowania, po prostu wszyscy się ze wszystkimi pierdolą za<br />
przeproszeniem na lewo i na prawo każdy z każdym podczas jednej imprezy bo chcą zaliczyć trzy osoby i są z siebie<br />
dumni.” 70 Bezpośrednie kontakty lesbijek prowadzą do poznania się, poznania grupy, jednak bardzo popularnym jest<br />
kontaktowanie się w sposób pośredni. Prócz stron organizacji takich jak Lambda : http://www.lambdawarszawa.org/,<br />
można znaleźć strony informacyjne: http://www.innastrona.pl/, http://kobiety-kobietom.com/, http://les.art.pl/, czy<br />
http://piekielko.info/. Tego typu strony zamieszczają najnowsze informacje dotyczące zmian w sprawach osób<br />
homoseksualnych ( konkretniej lesbijek), artykuły z całego świata, a także napisane przez nie same. Można tam znaleźć<br />
wiersze, opowiadania, zdjęcia, spis filmów, przepisy kulinarne, ogłoszenia, fora itd. itd. Właściwie wszystko co na<br />
normalnych portalach. Inną formą poniekąd coming outu lesbijek jest prowadzenia blogów, czyli internetowych<br />
pamiętników, gdzie opisują one swoje życie, troski, radości. 71 Oczywiście powstały chat roomy, zatytułowane np. les.<br />
Pojawia się dzięki temu sposobność, by móc porozmawiać, poznać się, umówić wymienić poglądy czy informacje. W ten<br />
sposób społeczność lesbijska staje się coraz bardziej zżyta.<br />
Pisząc o wyjściu z ukrycia lesbijek nie można nie wspomnieć o tym, że jedną z możliwości spędzenia wolnego<br />
czasu jest branie udziału w konferencjach, o których już pisałam. Inna także ciekawą jest funkcjonowanie jako działaczka<br />
w organizacjach, lub też branie udziały w marszach. Nie wszystkie lesbijki są temu przychylne z tego względu, że nie<br />
czują potrzeby wychodzenia na ulice i pokazywania swojej seksualności. Wolą pozostać w zaciszu domowym, albo po<br />
prostu nie zwracać na siebie uwagi.<br />
„ No wiesz co ja się w ogóle nie afiszuję ze swoją seksualnością tak naprawdę, bo no gdzie miałabym się z tym<br />
afiszować?(…)Nie, nigdy w czymś takim nie uczestniczyłam.<br />
Tak naprawdę mam mieszane uczucia co do tych pochodów, bo wywołują w ludziach taką agresję w stosunku do<br />
ludzi homoseksualnych.” 72<br />
Powyżej przedstawiłam, nie w pełnej formie życie lesbijek, ale pewien tylko zarys, który wymagałby głębszego<br />
zbadania, poprzez wywiady i obserwację. Widoczne jest, że lesbijki są bliżej nas, poprzez modelowanie stylu życia ludzi<br />
heteroseksualnych ale i tworzenie swoistego dla swojej grupy stylu życia, albo jego elementów w bardziej lub mniej<br />
bezpośredni kontakt z otoczeniem. Myślę, że starają się nie zwracać na siebie takiej uwagi, jak robią to geje by ludzie<br />
zaczęli je traktować jak równych sobie, bez żadnych uprzedzeń, by dystans się zmniejszył.<br />
Zakończenie<br />
Niniejsza praca przedstawia rys historyczny tworzenia się homoseksualizmu kobiecego w celu poznania tej grupy<br />
ludzi. Zdaję sobie sprawę, że zostało to zrobione w nieco okrojony sposób, prezentując wybrane przeze mnie epoki, oraz<br />
przedstawicieli którzy wnieśli coś nowego lub znaczącego. Stworzony rys jest pewną teoretyczną bazą bez, której nie<br />
można by było pojąć konsekwencji współczesnego ujęcia homoseksualizmu. Myślę, że spowodowało to lepsze<br />
zrozumienie postępowania danej grupy, przybliżenie jej wyglądu, bez wartościowania.<br />
Starałam się dokonać analizy nie popadając w szczegółowość związaną z tym tematem. Pozwoliło mi to na płynne<br />
przejście do trzeciej części, gdzie zaprezentowałam wywiady z osobami homoseksualnymi, opowiadającymi o swoim<br />
życiu codziennym, gdzie zaznaczają, że żyją tak jak inni obywatele. Dzięki temu zabiegowi chciałam ukazać w mniej<br />
stereotypowy sposób kobiety homoseksualne. Być może moja praca będzie dla innych miała charakter poznawczy, i<br />
edukacyjny, tak jak i dla mnie. Chciałam również by spowodowała ona trochę wyrozumiałości, wśród innych i<br />
poszanowania cudzych preferencji, upodobań, nawet jeśli są bardzo sprzeczne z własnymi. By i tacy ludzie znaleźli<br />
miejsce w społeczeństwie Polskim, a inni traktowali je z mniejszym dystansem.<br />
70<br />
Fragment wywiadu nr. 2<br />
71<br />
Nie chciałabym podawać żadnego adresu, z tego względu, że nie mam przyzwolenia autorki. W prawdzie jest on dostępny<br />
dla wszystkich użytkowników Internetu, wolałabym jednak go nie przytaczać w niniejszej pracy.<br />
72<br />
Fragment wywiadu nr. 1
BILBLIOGRAFIA<br />
1. Adamska K., Ludzie obok, lesbijki i geje w Polsce, Toruń 1988<br />
2. Boczkowski K., Homoseksualizm, Kraków 2003<br />
3. Boswell J., Chrześcijaństwo tolerancja społeczna i homoseksualność, Kraków 2006<br />
4. Dover K.J., Homoseksualizm grecki, Kraków 2004<br />
5. Fijałkowski P., Seksualność, psyche, kultura, Warszawa 2007<br />
6. Giddens A., Socjologia, Warszawa 2004<br />
7. Leiblum S. R. , Terapia zaburzeń seksualnych; Gdańsk 2005<br />
8. Renzetti C.M., Curran D.J., Kobiety mężczyźni i społeczeństwo, Warszawa 2005<br />
9. Sypniewski Z., Warkocki B., Homofobia po Polsku, warszawa 2004<br />
10. Slany K., Kowalska B., Śmietana M., Homoseksualizm, perspektywa interdyscyplinarna, Kraków 2005<br />
11. Adresy stron internetowych