TROCHOFORA I PILIDIUM
TROCHOFORA I PILIDIUM
TROCHOFORA I PILIDIUM
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Wykład 5.<br />
<strong>TROCHOFORA</strong> I <strong>PILIDIUM</strong><br />
Jerzy Dzik<br />
Instytut Paleobiologii PAN<br />
Instytut Zoologii UW<br />
Warszawa 2006
ANNELIDA<br />
PIERŚCIENICE<br />
plan budowy<br />
Polychaeta<br />
wieloszczet<br />
Canadia<br />
520 mln lat<br />
Aphrodite<br />
wieloszczet Nereis<br />
seryjne narządy zgrupowane w segmenty<br />
pęczki wiosłowatych szczecinek na<br />
parzystych "odnóżach" (parapodia)<br />
boczne undulacje ciała<br />
Nereis<br />
parapodium
POLYCHAETA<br />
WIELOSZCZETY<br />
swobodnie żyjące<br />
kutikula pierścienic<br />
pływająca Phyllodoce<br />
pierwotnie przystosowane do pływania<br />
przy pomocy parapodiów<br />
prostopadłe warstwy sznurów kolagenu<br />
wzmacniają kutikulę<br />
wynicowywana gardziel z<br />
kutikularnymi zębami<br />
pelagiczna Tomopteris<br />
przydenna Glycera
POLYCHAETA<br />
WIELOSZCZETY<br />
osiadłe<br />
filtrująca Serpula<br />
w wapiennej rurce<br />
Sabella<br />
Ridgeia<br />
wykorzystuje siarkowodór<br />
gorących podwodnych źródeł<br />
wydzielają bądź budują osłonkę ciała<br />
przydatki głowy tworzą aparat filtracyjny<br />
głębokowodne Pogonophora bez jelita,<br />
chemoautotroficzne bakterie w czułkach<br />
Spirobranchus<br />
Osedax<br />
ukorzeniony w<br />
scierwie wieloryba
OLIGOCHAETA<br />
glebowa dżdżownica<br />
Lumbricus<br />
SKĄPOSZCZETY<br />
słodkowodne i glebowe<br />
pochodzą od morskich wieloszczetów<br />
po parapodiach pozostały cztery<br />
pęczki szczecinek na segment<br />
jajo i sperma składane do kokonu<br />
(wydzielina gruczołów clitellum)<br />
kopulacja hermafrodytów<br />
– wymiana plemników<br />
słodkowodna Stylaria<br />
niezbędne odzyskiwanie soli<br />
analogia kanalików<br />
nerkowych
Erpobdella<br />
HIRUDINEA<br />
PIJAWKI<br />
integracja anatomii<br />
pasożyt łososi<br />
Acanthobdella<br />
30<br />
ektoparazyty i drapieżne<br />
Branchiobdella<br />
15<br />
stabilna liczba segmentów i dwie przyssawki<br />
mocne powierzchniowe umięśnienie ciała<br />
po skąposzczetach odziedziczyły clitellum<br />
stopniowy zanik układu krwionośnego<br />
plan segmentacji<br />
i pierścieniowania pijawki<br />
(34 segmenty)<br />
jedynie Acanthobdella i Branchiobdella mają mniej segmentów<br />
i jedną przyssawkę
SIPUNCULA<br />
OGNIWO<br />
wiążące typy<br />
Phascalosoma<br />
pośrednie między pierścienicami i czułkowcami<br />
wentylacja pionowych norek, rurek<br />
czy odwiertów trudna<br />
rozwiązaniem przesunięcie odbytu<br />
odbyt na grzbiecie i aparat czułkowy<br />
zbliżają do czułkowców<br />
larwa i podobieństwo genomu do<br />
wieloszczetów<br />
odbyt<br />
Cambrosipunculus<br />
530 mln lat
LOPHOPHORATA<br />
LOFOFOR<br />
narząd filtracyjny<br />
Phoronoidea<br />
Phoronis<br />
anus<br />
larwa Phoronis<br />
U-kształtne jelito wzdłuż<br />
cylindrycznego ciała i czułkowy<br />
aparat filtracyjny<br />
złożoność lofoforu związana z<br />
rozmiarami<br />
nie wytwarzają szkieletu<br />
stoma<br />
nephridioporus
LOPHOPHORATA<br />
BRACHIOPODY<br />
muszla<br />
Brachiopoda<br />
wapienne muszle<br />
Liothyrella<br />
Mucrospirifer<br />
370 mln lat<br />
lofofor<br />
zewnętrzny szkielet fosforanowy lub<br />
wapienny wydzielany brzeżnie przez płaszcz<br />
(jak u mięczaków)<br />
dwuskorupkowa muszla: skorupki grzbietowa<br />
i brzuszna (a nie boczne, jak u małżów)<br />
wyłącznie morskie<br />
niegdyś bardzo różnorodne; wyparły je małże<br />
fosforanowe Lingula
LOPHOPHORATA<br />
MSZYWIOŁY<br />
słodkowodne<br />
Bryozoa Phylactolaemata<br />
lofofor<br />
Plumatella<br />
kolonie przez pączkowanie p<br />
z<br />
zachowaniem związku zku osobników<br />
reliktowe; stosunkowo duże e rozmiary<br />
osobników – U-kształtny lofofor<br />
najmocniej zintegrowane kolonie mogą<br />
pełza<br />
zać<br />
wytwarzają przetrwalniki na zimę<br />
kolonia jest klonem genetycznym<br />
Cristatella
LOPHOPHORATA<br />
INTEGRACJA<br />
klonu<br />
Bryozoa<br />
140 mln lat<br />
470 mln lat<br />
metamorfoza po cementacji larwy do podłoża<br />
wapienny szkielet wydzielany przez płaszcz<br />
postępująca integracja – do wspólnej jamy ciała
zmodyfikowane wieczko<br />
LOPHOPHORATA<br />
SUPERORGANIZM<br />
polimorfizm w kolonii<br />
Bryozoa Cheilostomata<br />
wylęgarka<br />
avicularium<br />
zaawansowana Bugula<br />
osobniki sąs<br />
identyczne genetycznie<br />
odmienność<br />
anatomii oznacza ekspresję<br />
różnych zestawów genów<br />
wylęgarka<br />
zwykły osobnik<br />
avicularium<br />
polimorficzna Manzonella<br />
kolonia Membranipora bez polymorfizmu<br />
zwykły osobnik
LOPHOPHORATA<br />
EWOLUCJA<br />
polimorfizmu<br />
Bryozoa Cheilostomata<br />
avicularium<br />
zwykły osobnik<br />
110 mln lat<br />
duplikacja genowa umożliwiała<br />
rozbieżną ewolucję ontogenezy<br />
osobników w obrębie klonu<br />
niezbędny mechanizm przełączania<br />
ekspresji genów homeotycznych<br />
wylęgarka<br />
EWOLUCJA<br />
135 mln lat<br />
kolonia Membranipora bez polymorfizmu
NEMERTINI<br />
WSTĘŻNICE<br />
plan budowy<br />
pilidium<br />
Amphiporus<br />
oczy<br />
metamorfoza<br />
uniemożliwia określenie pochodzenia rynchocelu<br />
pierwotny Tubulanus<br />
hydraulicznie wynicowywany ryjek<br />
z osobną jamą ciała (celoma?)<br />
jelito zwykle z bocznymi uchyłkami<br />
seryjne gonady<br />
gonady<br />
protonefrydia<br />
ryjek
FOTORECEPTORY<br />
plan budowy<br />
ocellus wieloszczeta<br />
microvilli<br />
ocellus wstężnicy<br />
uwarunkowania inżynierskie – camera obscura i soczewki<br />
zaszłości historyczne nakazują wykorzystanie wici i microvilli<br />
obrazowanie wymaga licznych komórek nerwowych<br />
ewolucja ocelli Cnidaria<br />
ewolucja ocelli Lophophorata
PLATYHELMINTHES<br />
WIRKI<br />
reliktowe uproszczone<br />
Turbellaria Acoela s.l.<br />
plemniki z normalną 9+2 pojedynczą wicią<br />
tylko u nielicznych maleńkich form<br />
zwykle dwie wici 9+1<br />
nemertodermatid<br />
Flagellophora<br />
jednowiciowe plemniki<br />
wtórne uproszczenie anatomii<br />
(bezjelitowe lub szczątkowe jelito)<br />
przyspieszona ewolucja molekularna<br />
utrudnia rozpoznanie pokrewieństw<br />
brak odbytu śladem miniaturyzacji przodka?<br />
jaja<br />
Catenula<br />
plemniki bez wici<br />
aktyna<br />
bezjelitowa Convoluta<br />
w symbiozie z wiciowcem<br />
zielonym Platymonas
TURBELLARIA<br />
WIRKI<br />
prostojelitowe<br />
Rhabdocoela<br />
gonady<br />
Mesostoma<br />
mocno umięśniona gardziel; proste jelito<br />
w wodach słodkich i słabo zasolonych<br />
różnorodne przystosowania i budowa<br />
układ nerwowy
TURBELLARIA<br />
WIRKI<br />
morskie<br />
Polyclada<br />
nabłonek<br />
podłoże<br />
Prosthecoceraeus<br />
gęba<br />
męski<br />
żeński otwór<br />
płciowy<br />
przyssawka<br />
przednia gałąź jelita z bocznymi uchyłkami<br />
osobne ujścia gonad męskich i żeńskich<br />
pływają dzięki undulacjom brzegu ciała<br />
pełzanie rzęskowe wirków z wydzielinami<br />
przytwierdzającymi i uwalniającymi<br />
jelito<br />
Planocera układ nerwowy
TURBELLARIA<br />
WIRKI<br />
słodkowodne<br />
Triclada<br />
lądowe wypławki z Nowej Zelandii<br />
Dugesia<br />
jelito z trzema gałęziami<br />
połączone ujścia gonad<br />
żółtko wytwarzane przez<br />
wyspecjalizowane gruczoły<br />
słodkowodne i lądowe drapieżniki<br />
pełzanie rzęskowe w śluzie<br />
Newzelanda
TREMATODA<br />
PRZYWRY<br />
pasożytnictwo zewnętrzne<br />
Monogenea<br />
Polystoma<br />
z pęcherza moczowego płaza<br />
larwa<br />
onchomiracidium<br />
integument<br />
zwykle ektoparazyty ryb<br />
proste jelito; żywią się tkankami gospodarza<br />
syncytialny nabłonek z microvilli – integument<br />
przyssawka z tyłu; inwazyjna orzęsiona larwa<br />
złożona przyssawka<br />
Cotylogaster<br />
Aspidogastrea
TREMATODA<br />
PRZYWRY<br />
z pośrednim żywicielem<br />
Digenea<br />
motylica Fasciola<br />
dodatkowa brzuszna przyssawka<br />
urzęsiona larwę (miracidium(<br />
miracidium) ) wnika w<br />
pierwotnego żywiciela<br />
którym jest zawsze mięczak<br />
aktywnie pływająca cerkaria zjadana przez<br />
wtórnego żywiciela – ssaka<br />
cercaria<br />
Echinostoma
CESTODA<br />
TASIEMCE<br />
pośrednie ogniwo<br />
Gyrocotyle<br />
Gyrocotyle z jelita chimery<br />
przyssawka<br />
pasożyt reliktowych głębinowych chimer<br />
nie ma jelita (jak tasiemce)<br />
pojedynczy zestaw męskich i żeńskich narządów<br />
rozrodczych i przyssawka (jak przywry)
CESTODA<br />
TASIEMCE<br />
niesegmentowane<br />
Caryophyllida<br />
Caryophyllaeus<br />
ovarium<br />
pojedynczy zestaw gonad<br />
„główka” (scolex) z przyssawką<br />
uterus<br />
testes<br />
pasożyty jelitowe ryb i skąposzczet<br />
poszczetów<br />
scolex<br />
Glaridacris
CESTODA<br />
TASIEMCE<br />
z seryjnymi gonadami<br />
Spathebothriida<br />
Bothrimonus<br />
uterus<br />
testes<br />
zewnętrznie niesegmentowane ale<br />
seryjne zestawy gonad<br />
scolex z przyssawką<br />
pasożyty jelitowe ryb z obunogiem<br />
jako żywicielem pośrednim<br />
przyssawka
CESTODA<br />
TASIEMCE<br />
z okrągłymi przyssawkami<br />
Cyclophyllida<br />
larwa<br />
Proteocephalus<br />
właściwe tasiemce wytwarzają na końcu<br />
ciała liczne wyodrębnione jednostki z<br />
zestawami narządów płciowych<br />
stadia larwalne mają pośredniego żywiciela,<br />
nie są jednak inwazyjne, lecz muszą być<br />
zjedzone przez kręgowca<br />
tasiemiec nieuzbrojony<br />
Taeniarhynchus<br />
tasiemiec uzbrojony<br />
Taenia
Stephanoceros<br />
ROTATORIA<br />
WROTKI<br />
mikroskopijne<br />
aparat gardzielowy<br />
Seison<br />
aparat gardzielowy<br />
nie mają umięś<br />
ęśnionych okryw ciała<br />
zwykle okryte wewnątrzkom<br />
trzkomórkową<br />
organiczną skorupką (lorica)<br />
wić plemnika skierowana do przodu<br />
Trichocerca<br />
„kutikula”<br />
„kutikula”<br />
Brachionus<br />
lorica<br />
Keratella
ACANTHOCEPHALA<br />
KOLCOGŁOWY<br />
pasożytnicze<br />
hydraulicznie wysuwany ryjek z hakami<br />
nie mają jelita<br />
syncytialny nabłonek i plemniki z wicią<br />
do przodu wiążą z wrotkami<br />
jelitowe pasożyty słodkowodnych s<br />
ryb i<br />
czworonogów<br />
przejściowym<br />
żywicielem<br />
larwy<br />
stawonóg (w hemocelu)<br />
Pomphorhynchus<br />
w jelicie ryby<br />
dymorfizm<br />
płciowy
PLATHELMINTHES<br />
„TYPY”<br />
mikroskopijnych robaków<br />
Mesozoa<br />
Cycliophora<br />
pokrewny wirkom<br />
Symbion<br />
(Cycliophora)<br />
anus<br />
samiec<br />
drobne dojrzałe rozmiary ułatwiają<br />
przekształcenia wczesnych stadiów rozwoju<br />
znika ograniczenie „planu budowy”<br />
wtórna prostota często uznawana za<br />
podstawę do wysokiej rangi taksonów<br />
dane molekularne pomagają ustalić<br />
rzeczywiste pokrewieństwa<br />
samica<br />
pasożyt nerek głowonogów<br />
Dicyema<br />
(polifiletyczny typ Mesozoa)
KOEWOLUCJA<br />
układu pasożyt-żywiciel<br />
żywiciel<br />
kongruencja między drzewem rodowym<br />
tasiemców i ich żywicieli<br />
związek dawniejszy od rozdzielenia dróg<br />
ewolucji chimer i jesiotrów, żółwi i ssaków<br />
– ponad 400 mln lat<br />
zatem przywry jeszcze dawniejsze
Change language