Binder

1 

แผ่นดินไหวกับประเทศไทย 

1. บทนำ 

แผ่นดินไหว เป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่เกิดจากการสั่นสะเทือนของพื้นดิน อันเนื่อง 

มาจากการปลดปล่อยพลังงานเพื่อลดความเครียด ที่สะสมไว้ภายในโลกออกมาเพื่อปรับสมดุลของ 

เปลือกโลกให้คงที่ ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถทำนายเวลา สถานที่ และความรุนแรงของ 

แผ่นดินไหวที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได้ ดังนั้นจึงควรศึกษาเรียนรู้ เพื่อให้เข้าใจถึงกระบวนการเกิดของ 

แผ่นดินไหวที่แท้จริง เพื่อเป็นแนวทางในการลดความเสียหายที่เกิดขึ้น 

 

ประเทศไทยไม่อาจจัดอยู่ในเขตที่ปลอดจากแผ่นดินไหวได้ ทั้งนี้เนื่องจากหลักฐานการบันทึก 

ประวัติศาสตร์ (historical earthquake data) จดหมายเหตุศิลาจารึกและพงศาวดารได้ ระบุว่า 

ประเทศไทยเคยได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหวทั ้งขนาดปานกลางจนถึงขนาดใหญ่มาแล้วหลายครั้ง 

และยังความเสียหายให้กับพื้นที่ในหลายภูมิภาคของประเทศ โดยเฉพาะภาคเหนือและภาคตะวันตก 

แผ่นดินไหวครั้งสำคัญเมื่อ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2478 ตรวจพบมีจุดเหนือศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดน่าน 

มีขนาดถึง 6.5 ตามมาตราริกเตอร์ แผ่นดินไหวเช้าตรู่ของวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2526 บริเวณเขื่อน 

วชิราลงกรณ จังหวัดกาญจนบุรี มีขนาด 5.9 ตามมาตราริกเตอร์ รู้สึกได้ทั่วทั้งภาคกลางและ 

ภาคเหนือ อาคารในกรุงเทพมหานครเสียหายเล็กน้อย และแผ่นดินไหวเกิดที่อำเภอพาน จังหวัด 

เชียงราย เมื่อวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2537 มีขนาด 5.1 ตามมาตราริกเตอร์ ก่อให้เกิดความเสียหายต่อ 

โรงพยาบาลอำเภอพาน จังหวัดเชียงราย นอกจากนี้ ยังมีแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นแล้วมีจุดเหนือศูนย์เกิด 

แผ่นดินไหวอยู่ในบริเวณประเทศเพื่อนบ้านแล้วมีผลสั่นสะเทือนมาถึงประเทศไทย โดยเฉพาะบริเวณ 

ภาคตะวันตกและภาคเหนือ ข้อมูลที่ได้การเกิดแผ่นดินไหวที่ตรวจวัดได้ (instrumental earthquake 

data) โดยกรมอุตุนิยมวิทยาทำให้ทราบว่า จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว(epicenter) มีการกระจายตัว 

ในแถบพรมแดนไทย-สหภาพพม่า ไทย-ลาว, จีน-สหภาพพม่าหรือในทะเลอันดามัน ซึ่งยังสามารถ 

ตรวจวัดได้เป็นประจำจึงแสดงให้เห็นชัดว่าเปลือกโลกในบริเวณแถบดังกล่าวยังมีการเปลี่ยนแปลง 

อยู่ (dynamic) อันเป็นผลกระทบที่เกิดจากขบวนการแปรสัณฐาน (tectonic process) อันเป็นผล 

สืบเนื่องมาจากการชนกัน (collision) ระหว่างแผ่นเปลือกโลกอินเดีย (Indian lithospheric plate) กับ 

แผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย (Eurasian lithospheric plate) นับตั้งแต่ 35-45 ล้านปีมาแล้ว ซึ่งยังผลให้ 

บางส่วนแผ่นอินเดียมุดตัว (subdution) ลงไปใต้แผ่นยูเรเซียและการมุดตัวยังคงดำเนินมาจนถึง 

ปัจจุบัน 

 

ดังนั้น จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีความรู้ความเข้าใจในธรรมชาติและภัยของ 

แผ่นดินไหว ที่อาจเกิดขึ้นได้ ซึ่งการศึกษาครั้งนี้เป็นการรวบรวม วิเคราะห์ และประเมินถึงสาเหตุการ 

เกิดแผ่นดินไหว การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก คลื่นแผ่นดินไหว การตรวจวัดคลื่นแผ่นดินไหว 

_11-0290(001-062).indd 1 

3/28/11 9:45:03 PM

2 

การหาจุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ความร้ายแรงของแผ่นดินไหว แผ่นดินไหวกับภูมิภาคเอเชีย 

ตะวันออกเฉียงใต้ การศึกษาธรณีวิทยาแผ่นดินไหวในประเทศไทย เหตุการณ์แผ่นดินไหวในประเทศ 

ไทยและภูมิภาคใกล้เคียง บริเวณเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวของประเทศไทย การเตรียมความพร้อมเพื่อ 

รับมือกับแผ่นดินไหว เพื่อให้ได้ข้อมูลพื้นฐานสำหรับนำไปใช้ในการวางแผนป้องกันและบรรเทาภัยที่ 

อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต โดยได้รวบรวมข้อมูลด้านแผ่นดินไหวที่มีอยู่แล้วทั้งของกรมทรัพยากรธรณี 

และจากหน่วยงานภายนอก ทั้งในประเทศและต่างประเทศ 

 

นอกจากนี้แล้ว ควรเผยแพร่ให้ความรู้เกี่ยวกับด้านแผ่นดินไหว ให้แก่นักธรณีวิทยา วิศวกร 

เจ้าหน้าที่ป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย นักอุตุนิยมวิทยา เจ้าหน้าที่องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น 

และประชาชนผู้สนใจ ซึ่งจะเป็นการลดความสูญเสียชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน ซึ่งเป็นการ 

เสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจที่ถูกต้องตามหลักวิชาการด้านแผ่นดินไหวด้วย 

 

2. สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหว 

สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหวนั้น จัดแบ่งได้ 3 ชนิด คือ 

1) เกิดจากกระบวนการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก ทำให้เปลือกโลกเกิดการเคลื่อนไหวจน 

ทำให้เกิดรอยคดโค้ง รอยเลื่อน รอยแตกและรอยแยกขึ้นบนพื้นโลก แล้วจึงมีการปลดปล่อยพลังงาน 

ออกมาในรูปของคลื่นแผ่นดินไหว 

2) เกิดจากกระบวนการภูเขาไฟระเบิด (volcanism) โดยการเคลื่อนตัวของหินหนืด (magma) 

ใต้ผิวโลกตามเส้นทางสู่ปล่องภูเขาไฟ ก่อนที่จะระเบิดออกมาเป็นหินละลายหลอมเหลว (lava) 

สามารถทำให้เกิดแผ่นดินไหวได้ 

3) เกิดจากการกระทำของมนุษย์ อาทิเช่น การทดลองระเบิดปรมาณู การกักเก็บน้ำในเขื่อน 

การระเบิดเพื่อการสำรวจหรือเพื่อการก่อสร้าง 

 

ปัจจุบันกลไกการเกิดแผ่นดินไหว เท่าที่ยอมรับกันอย่างกว้างขวางมีอยู่ 2 ทฤษฎี คือ 

1) ทฤษฎีว่าด้วยการขยายตัวของเปลือกโลก (dilation source) อธิบายว่า แผ่นดินไหว 

เกิดจากการที่เปลือกโลกเกิดการโค้งงออย่างฉับพลัน และเมื่อวัตถุขาดออกจากกันจะปลดปล่อย 

พลังงานออกมา ในรูปของคลื่นแผ่นดินไหว 

2) ทฤษฎีว่าด้วยการคืนตัวของวัตถุ (elastic rebound) อธิบายว่า การสั่นสะเทือนเกิดจาก 

การเคลื่อนตัวของรอยเลื่อน (fault) กล่าวคือเมื่อการเลื่อนตัวถึงจุดหนึ่งวัตถุจะขาดออกจากกัน 

พร้อมกับการปลดปล่อยพลังงานออกมารูปแบบหนึ่งและหลังจากนั้นวัตถุจะคืนตัวกลับเข้ารูปเดิม 

ทฤษฎีนี้สนับสนุนแนวความคิดที่เชื่อว่า แผ่นดินไหว มีกลไกการกำเนิดเกี่ยวข้องโดยตรงและใกล้ชิด 

กับแนวรอยเลื่อนต่างๆ ที่เกิดขึ้นจากผลของการแปรสัณฐานของเปลือกโลกโดยตรง โดยเฉพาะ 

รอยเลื่อนมีพลัง (active fault) 

 

 

_11-0290(001-062).indd 2 

3/28/11 9:45:03 PM

3. การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก 

นักวิทยาศาสตร์ได้พยายามศึกษาและรวบรวมข้อมูล เพื่อสรุปเป็นทฤษฎีอธิบายสาเหตุการ 

เกิดของแผ่นดินไหว ในปัจจุบันทฤษฎีการแปรสัณฐานแบบแผ่น (Plate Tectonics Theory) ได้รับ 

การยอมรับมากที่สุด ทฤษฎีนี้พัฒนามาจากทฤษฎีว่าด้วยทวีปเลื่อน (Theory of Continental Drift) 

ของอัลเฟรด โลทาร์ เวเกเนอร์ (Alfred Lothar Wegener พ.ศ. 2423 - 2473 นักวิทยาศาสตร์ 

ชาวเยอรมัน) ซึ่งเสนอไว้เมื่อ พ.ศ. 2455 ต่อมา แฮร์รี แฮมมอนด์ เฮสส์ (Harry Hammond Hess 

พ.ศ. 2449 - 2512 นักธรณีวิทยาชาวอเมริกัน) ได้เสนอแนวคิดที่พัฒนาใหม่นี้ในทศวรรษ 2500 

 

ทฤษฎีการแปรสัณฐานแบบแผ่น ได้อธิบายว่า ปรากฏการณ์แผ่นดินไหว เกิดจากการเคลื่อนที่ 

ของเปลือกโลกเป็นขั้นตอนดังนี้ เมื่อโลกแยกตัวจากดวงอาทิตย์มีสภาพเป็นกลุ่มก๊าซร้อน ต่อมา 

เย็นตัวลงเป็นของเหลวร้อน บริเวณผิวส่วนนอกเย็นตัวลงได้เร็วกว่าจึงแข็งตัวก่อน ส่วนใจกลาง 

ของโลกยังคงหลอมเหลว ประกอบด้วยธาตุโลหะหนัก ในทางธรณีวิทยาได้แบ่งโครงสร้างของโลก 

ออกเป็น 3 ส่วนใหญ่ๆ เรียกว่า เปลือกโลก (crust) เนื้อโลก (mantle) และแก่นโลก (core) 

(รูปที่ 1) 

3 

กิโลเมตร 

รูปที่ 1 แบบจำลองโครงสร้างของโลก (คัดลอกจาก http://www.dept.kent.edu/geology/ehlab/ 

tectonics/tectonics.htm) 

_11-0290(001-062).indd 3 

3/28/11 9:45:04 PM

4 

เปลือกโลกเป็นส่วนที่เป็นของแข็งและเปราะ ห่อหุ้มอยู่ชั้นนอกสุดของโลกจนถึงระดับความลึก 

ประมาณ 50 กิโลเมตร เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ธรณีภาคชั้นนอกหรือลิโทสเฟียร์ (Lithosphere) ใต้ชั้น 

นี้ลงไปเป็นส่วนบนสุดของชั้นเนื้อโลกอยู่ที่ระดับความลึก 100 ถึง 250 กิโลเมตรเรียกว่า ธรณีภาค 

ชั้นกลางหรือแอสเทโนสเฟียร์ (asthenosphere) ที่ระดับความลึก 100 ถึง 350 กิโลเมตร พบว่ามี 

ลักษณะเป็นหินละลายหลอมเหลวที่เรียกว่าหินหนืด (magma) มีความอ่อนตัวและยืดหยุ่นได้ใต้จาก 

ธรณีภาคชั้นนอกลงไป ยังคงเป็นส่วนที่เป็นเนื้อโลกอยู่ จนกระทั่งถึงระดับความลึกประมาณ 2,900 

กิโลเมตรจากผิวโลก จึงเปลี่ยนเป็นชั้นแก่นโลก ซึ่งแบ่งเป็น 2 ชั้นย่อยคือ แก่นโลกชั้นนอกและแก่น 

โลกชั้นใน โดยแก่นโลกชั้นในนั้นจะอยู่ลึกสุดจนถึงจุดศูนย์กลางของโลก ที่ระดับความลึกประมาณ 

6,378 กิโลเมตร จากผิวโลก (รูปที่ 2) 

รูปที่ 2 การแบ่งส่วนนอกของโลกเป็น 2 ส่วน ตามคุณสมบัติทางกายภาพเป็นธรณีภาค (Lithosphere) 

คือชั้นที่ประกอบไปด้วยชั้นเปลือกโลก และส่วนบนของชั้นเนื้อโลก มีคุณสมบัติแข็งและเปราะ 

และธรณีภาคชั้นกลาง (Asthenosphere) มีคุณสมบัติอ่อนนุ่มสามารถไหลได้ทำให้เปลือกโลกทวีป 

(Continental crust) และเปลือกโลกมหาสมุทร (Oceanic crust) ที่มีความแข็ง วางตัวอยู่บนส่วนธรณี 

ภาคชั้นกลาง (Asthenosphere) ได้ (คัดลอกจาก http://www.physicalgeography.net) 

_11-0290(001-062).indd 4 

3/28/11 9:45:04 PM

5 

การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก (Plate motion) เป็นลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี 2 

แผ่นที่อยู่ติดกัน สามารถจำแนกออกได้เป็น 3 รูปแบบ ตามลักษณะการเคลื่อนที่สัมพันธ์กันระหว่าง 

แผ่นธรณีทั้งสอง 

เปลือกโลกแยกตัว (Divergent plate motion) เนื่องจากมีการดันตัวของหินหนืดขึ้นมาจาก 

ชั้นเนื้อโลก เมื่อเย็นตัวลงและแข็งตัวกลายเป็นหินยึดติดกับขอบของแผ่นธรณี กลายเป็นส่วนหนึ่งของ 

แผ่นธรณีที่กำลังเคลื่อนที่ (รูปที่ 3) 

รูปที่ 3 แสดงลักษณะการเคลื่อนที่ของเปลือกโลกแยกตัว 

(คัดลอกจาก http://www.ac.wwu.edu/~debari/406/lec1.html) 

_11-0290(001-062).indd 5 

3/28/11 9:45:05 PM

6 

เปลือกโลกลู่เข้าหากัน (Convergent plate motion) เป็นบริเวณที่แผ่นธรณีหนึ่งแผ่นมุดตัว 

ลงใต้อีกแผ่นหนึ่ง ตามแนวบริเวณที่เรียกว่าเขตการมุดตัว (subduction zone) เมื่อเปลือกโลกจมตัว 

ลงสู่เนื้อโลก จะร้อนขึ้นจนหลอมเหลวกลายเป็นหินหนืด จึงแทรกดันตัวขึ้นสู่ผิวโลกและอาจปะทุเป็น 

แนวภูเขาไฟได้ (รูปที่ 4) 

รูปที่ 4 แสดงลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกลู่เข้าหากัน โดยที่ 

ก) เปลือกโลกทวีปกับเปลือกโลกมหาสมุทร 

ข) เปลือกโลกมหาสมุทรกับเปลือกโลกมหาสมุทร 

ค) เปลือกโลกทวีปกับเปลือกโลกทวีป 

(คัดลอกจากhttp://pubs.usgs.gov/gip/dynamic/dynamic.html) 

_11-0290(001-062).indd 6 

3/28/11 9:45:06 PM

7 

เปลือกโลกเคลื่อนผ่านกัน (Transform plate motion) เป็นบริเวณที่แผ่นธรณีหนึ่งแผ่น 

เคลื่อนที่ผ่านกันกับอีกแผ่นหนึ่งทางด้านข้าง ซึ่งก่อให้เกิดแผ่นดินไหวบ่อยครั้ง เช่นรอยเลื่อน 

ซานแอนเดรียส (San Andreas fault) ประเทศสหรัฐอเมริกา (รูปที่ 5) 

ประเทศเม็กซิโก 

รูปที่ 5 แสดงลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกแบบเคลื่อนที่ผ่านกัน เช่นบริเวณภาคตะวันตก 

ของประเทศสหรัฐอเมริกา 

(คัดลอกจาก http://www.dept.kent.edu/geology/ehlab/tectonics/tectonics.htm) 

_11-0290(001-062).indd 7 

3/28/11 9:45:07 PM

8 

การเกิดแผ่นดินไหวนั้น ส่วนใหญ่จำกัดอยู่เฉพาะที่ชั้นของเปลือกโลก โดยที่เปลือกโลกไม่ได้ 

เป็นชิ้นเดียวกันทั้งหมด เนื่องจากเมื่อของเหลวที่ร้อนจัดปะทะชั้นเปลือกโลก ก็จะดันตัวออกมา (รูปที่ 

6 และรูปที่ 7) แนวรอยแยกของเปลือกโลกจึงเป็นแนวที่เปราะบางและเมื่อเกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหว 

ภูเขาไฟระเบิดถี่มาก จากการบันทึกประวัติปรากฏการณ์แผ่นดินไหว ทำให้สามารถแบ่งเปลือกโลก 

ได้เป็น 13 แผ่น (รูปที่ 8) คือ แผ่นยูเรเชีย (Eurasian Plate) แผ่นแปซิฟิก (Pacific Plate) แผ่นอินเดีย- 

ออสเตรเลีย (Indian-Australian Plate) แผ่นฟิลิปปินส์ (Philippines Plate) แผ่นอเมริกาเหนือ (North 

American Plate) แผ่นอเมริกาใต้ (South American Plate) แผ่นแอฟริกา (African Plate) แผ่น 

แอนตาร์กติก (Antarctic Plate) แผ่นนัซกา (Nazca Plate) แผ่นโคโคส (Cocos Plate) แผ่นแคริบเบียน 

(Caribbean Plate) แผ่นฮวนเดฟูกา (Juan de Fuca Plate) และแผ่นอาหรับ (Arabian Plate) 

 

แผ่นเปลือกโลกที่กล่าวมาแล้วไม่ได้อยู่นิ่ง แต่มีการเคลื่อนที่คล้ายการเคลื่อนย้ายวัตถุบน 

สายพานลำเลียงสิ่งของ ผลจากการสำรวจท้องมหาสมุทรในช่วงทศวรรษ 2490 พบว่า มีแนวเทือกเขา 

กลางมหาสมุทรรอบโลก (Global Mid Ocean Ridge) ซึ่งมีความยาวกว่า 50,000 กิโลเมตร กว้างกว่า 

800 กิโลเมตร และผลจากการศึกษาทางด้านธรณีวิทยาพบว่า หินบริเวณเทือกเขาเหล่านี้ 

เป็นหินใหม่ที่มีอายุน้อยกว่าหินที่อยู่ในแนวถัดออกมา ที่เกิดเป็นแนวยาวขนานสองด้านกับรอยแตก 

กึ่งกลางมหาสมุทร เมื่อหินหนืดภายใต้เปลือกโลกดันออกมาจากกันทีละน้อย ส่งผลให้เกิดการ 

เคลื่อนที่ของเปลือกโลกต่างๆ (รูปที่ 9) 

รูปที่ 6 โครงสร้างของโลกและการเคลื่อนที่ของกระแสพาความร้อน (Convection currents) 

คัดลอกจาก http://www.pubs.usgs.gov/gip/dynamic/dynamic.html 

_11-0290(001-062).indd 8 

3/28/11 9:45:08 PM

9 

รูปที่ 7 แสดงลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกและการเคลื่อนที่แบบกระแสพาความร้อน 

(Convection currents) (คัดลอกจาก http://www.pubs.usgs.gov/gip/dynamic/dynamic.html) 

รูปที่ 8 แสดงแผ่นเปลือกโลกจำนวน 13 แผ่น รวมทั้งทิศทางการเคลื่อนที่และอัตราการ เคลื่อนตัว 

(คัดลอกจาก www.indina.edu/geo/116/week7.htm) 

_11-0290(001-062).indd 9 

3/28/11 9:45:09 PM

10 

รูปที่ 9 แสดงการเกิดแนวเทือกเขากลางมหาสมุทร ซึ่งถูกแรงดันจากหินหนืดภายในเปลือกโลก 

ดันออกจากกันทีละน้อย ทำให้เกิดการเคลื่อนที่ของเปลือกโลกต่างๆ 

(คัดลอกจาก http://www.clastatela.edu/geology/ehlab/tectonics/seafloor.htm) 

4. คลื่นแผ่นดินไหว 

ขณะที่เปลือกโลกยึดติดกันอยู่ แรงดันของของเหลวภายใต้เปลือกโลกจะทำให้รอยต่อ 

เกิดแรงเค้น (Stress) เปรียบเทียบได้กับการดัดไม้ ซึ่งไม้จะถูกดัดงอและสะสมแรงเค้นไปเรื่อยๆ 

จนแรงเค้นเกินจุดแตกหัก ไม้ก็จะหักออกจากกัน ในทำนองเดียวกัน เมื่อเปลือกโลกสะสมแรงเค้น 

ถึงจุดแตกหัก เปลือกโลกจะเคลื่อนที่สัมพัทธ์กัน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงรูปร่างของเปลือกโลก 

พร้อมทั ้งปลดปล่อยพลังงานออกมา เกิดแรงสั่นสะเทือนเป็นคลื่นแผ่นดินไหว ซึ่งคนเราสามารถรู ้สึกได้ 

และสร้างความเสียหายแก่สิ่งก่อสร้างทั่วไป 

 

การส่งผ่านพลังงานที่เปลือกโลกปลดปล่อยจากจุดหนึ่งไปยังจุดหนึ่ง เกิดจากการเคลื่อนตัวของ 

อนุภาคในชั้นดิน การเคลื่อนตัวของอนุภาคดังที่กล่าวมานี้จะมีลักษณะคล้ายคลื่น จึงเรียกว่า 

คลื่นแผ่นดินไหว ซึ่งจะแพร่กระจายจากจุดกำเนิดในทุกทิศทุกทาง คลื่นแผ่นดินไหวแบ่งออกเป็น 

2 ประเภทใหญ่ๆ คือคลื่นภายในตัวกลาง (body waves) และคลื่นผิวโลก (surface waves) 

_11-0290(001-062).indd 10 

3/28/11 9:45:10 PM

11 

คลื่นภายในโลกเป็นคลื่นความสั่นสะเทือนที่เดินทางอยู่ภายในโลกแบ่งย่อยออกเป็น 2 ชนิด 

ตามลักษณะการเปลี่ยนแปลงรูปร่างและการแกว่งตัว (oscillation) ของอนุภาคตัวกลางขณะที่คลื่น 

เคลื่อนที่ผ่านได้แก่ 

1) คลื่นตามยาวหรือคลื่นปฐมภูมิ (Logitudinal หรือ Primary waves: P-Wave) เป็นคลื่น 

ความสั่นสะเทือนที่เคลื่อนที่ออกไปโดยที่อนุภาคหรือมวลสารถูกแรงอัด จนสั่นและขยายตัว (expansion 

rarefaction) ไปมาเรื่อยๆ ในทิศทางเดียวกันกับการเคลื่อนที่ของคลื่น คลื่นชนิดนี้ยังเรียกได้อีกหลาย 

ชื่อ เช่น Dilation waves, Irrotation waves, Push waves เนื่องจากคลื่นเคลื่อนที่ได้เร็ว จึงเดินทางเข้า 

เครื่องบันทึกก่อนคลื่นอื่นจึงเรียกว่าคลื่นปฐมภูมิ อนุภาคที่ทำหน้าที่เป็นตัวกลางในการส่งผ่านคลื่น 

ออกไป จะเกิดการเปลี่ยนแปลงปริมาตร (dilation) ของอนุภาคแผ่รัศมีออกโดยรอบ คลื่นนี้เคลื่อนที่ 

ด้วยความเร็ว 1.5 - 8 กิโลเมตร/วินาที 

2) คลื่นตามขวางหรือคลื่นทุติยภูมิ (Traverse หรือ Secondary waves : S-Wave) เป็นคลื่น 

ความสั่นสะเทือนที่เคลื่อนที่ออกไปแล้วทำให้อนุภาคหรือมวลสารที่ถูกแรงเฉือน (shear) เกิดการสั่น 

ในแนวที่ตั ้งฉากกับทิศทางการเคลื่อนที่ของคลื่น บางทีเรียกคลื่นชนิดนี ้ว่า คลื่นหมุน (Rotation waves) 

เนื่องจากเป็นคลื่นที่เคลื่อนที่ได้ช้า จึงเดินทางเข้าเครื่องบันทึกได้ช้ากว่าคลื่นปฐมภูมิ จึงเรียกว่าคลื่น 

ทุติยภูมิ อนุภาคตัวกลางในการส่งผ่านคลื่นจะไม่แสดงการเปลี่ยนแปลงทางปริมาตร แต่จะเสียรูปไป 

(dilation) คลื่นนี้จะเคลื่อนที่ ด้วยความเร็วประมาณร้อยละ 60 - 70 ของคลื่นปฐมภูมิ 

คลื่นในตัวกลางทั้งสองชนิดนี้ ทำให้มวลอนุภาคตัวกลางเปลี่ยนแปลงรูปร่าง (รูปที่ 10) โดย 

ปกติคลื่นตามยาวเคลื่อนที่ได้เร็วกว่าคลื่นตามขวางเกือบสองเท่าและคลื่นตามขวางไม่สามารถ 

เคลื่อนที่ของเหลวได้ 

แรงขยาย แรงอัด จุดสมดุล 

คลื่นปฐมภูมิ 

ทิศทางการเคลื่อนที่ของคลื่นปฐมภูมิ 

คลื่นทุติยภูมิ 

ทิศทางการเคลื่อนที่ของคลื่นทุติยภูมิ 

รูปที่ 10 แสดงลักษณะการเคลื่อนที่ของคลื่นในตัวกลางโลก (คัดลอกจาก http://www.geo.mtu.edu/ 

UPSeis/swave_web.jpg) 

_11-0290(001-062).indd 11 

3/28/11 9:45:10 PM

12 

คลื่นพื้นผิวคือ คลื่นความไหวสะเทือนที่เคลื่อนที่ไปตามผิวโลกหรือขนานไปกับผิวโลก แต่ไม่ 

ลึกนัก อาจเปลี่ยนแปลงมาจากคลื่นภายในโลกอีกที คลื่นที่สำคัญมี 2 ชนิด คือ 

1) คลื่นเรย์ลี (Rayleigh) เป็นคลื่นความสั่นสะเทือนไปตามระนาบ ทำให้อนุภาคตัวกลางสั่น 

ในลักษณะวงรี และค่อยๆ ลดลงเมื่ออยู่ห่างจากจุดกำเนิด (retrograde elliptical motion) คลื่นชนิดนี้ 

ค้นพบโดย ลอร์ด เรย์ลี (Lord Rayleigh) นักฟิสิกส์ชาวอังกฤษ มักใช้ชื่อย่อว่า R-wave ทำให้อนุภาค 

เกิดการสั่นในแนวดิ่ง (vertical ground motion) 

2) คลื่นเลิฟ (Love Waves) เป็นคลื่นความสั่นสะเทือนตามขวางที่ไปตามผิวระนาบ ทำให้ 

อนุภาคเกิดการสั่นในแนวราบ (horizontal ground motion) ในทิศทางตั้งฉากกับแนวการเคลื่อนที่ ให้ 

ชื่อตามนักคณิตศาสตร์ชาวอังกฤษ ชื่อออร์กาต๊าน เอ็ดเวอร์ ฮุด โลฟ (Augustus Edward Hough Love) 

ความเร็วคลื่นขึ้นกับความถ่วงจำเพาะและความแกร่งของตัวกลาง 

คลื่นพื้นผิว (รูปที่ 11) ที่มีความยาวคลื่นมาก มักจะปล่อยพลังงานออกมามากกว่าพวกที่มี 

ความยาวคลื่นสั้นและยิ่งลึกลงไปความเร็วคลื่นก็จะยิ่งเร็วมากขึ้น การเปลี่ยนแปลงความเร็วคลื่น 

เนื่องจากความยาวคลื่นและความถี่ เรียกว่าการแพร่กระจาย การศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงความเร็ว 

คลื่นพื้นผิว ทำให้ทราบรายละเอียดเกี่ยวกับเปลือกโลก และเนื้อโลกตอนบนได้มากตัวอย่างคลื่น 

แผ่นดินไหว (รูปที่ 12) 

ทิศทางการเคลื่อนที่ของคลื่นเรย์ลี 

รูปที่ 11 แสดงลักษณะการเคลื่อนที่ของคลื่นพื้นผิว (คัดลอกจาก http://www.lamit.ro/images/ 

earthquake-l-r-waves-passage.jpg) 

_11-0290(001-062).indd 12 

3/28/11 9:45:11 PM

13 

รูปที่ 12 ตัวอย่างการวิเคราะห์ลักษณะของคลื่นแผ่นดินไหวที่เกิดห่างจากเมืองเดนเวอร์ รัฐโคโรราโด 

1,000 ไมล์ (คัดลอกจาก http://www.calstatela.edu/faculty/acolvil/quakes/seisgram.jpg) 

5. การตรวจวัดคลื่นแผ่นดินไหว 

คลื่นแผ่นดินไหว (Seismic wave) หรือคลื่นที่ทำให้เกิดอาการสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหว 

ที่ส่งผ่านมายังผิวโลกและสามารถบันทึกไว้ได้ด้วยเครื่องวัดความไหวสะเทือน (Seismometer) ในรูป 

ของกราฟแผ่นดินไหว (Seismogram) กราฟแผ่นดินไหวเป็นเส้นขึ้นลงสลับกันแสดงถึงอาการสั่น 

สะเทือนของพื้นดินใต้เครื่องวัดแผ่นดินไหวนั้น เครื่องมือวัดความไหวสะเทือนเกิดขั้นครั้งแรกโดย 

นักวิทยาศาสตร์ชาวจีน ชื่อ จางเหิง (Chang heng) เมื่อ ค.ศ. 132 ลักษณะคล้ายไหเหล้าทำด้วย 

ทองสัมฤทธิ์ รอบๆ ไหมีมังกรเล็กๆ 8 ตัว แต่ละตัวหันไปคนละทิศที่ปากมังกรอมลูกทองแดง 

ด้านล่างมีกบแปดตัวอ้าปากเงยหน้าขึ้น (รูปที่ 13) 

 

ข้อมูลคลื่นแผ่นดินไหวทั่วโลก ได้มาจากการติดตั้งเครือข่ายของเครื่องมือตรวจวัดความไหว 

สะเทือน ที่มีอยู่เป็นจำนวนมาก ทำให้สามารถทราบถึงขนาดและตำแหน่ง โดยเครื่องมือตรวจวัด 

ความไหวสะเทือน มีหลักการทำงานง่ายๆ ประกอบด้วย เครื่องรับความสั่นสะเทือน แปลงสัญญาณ 

ความสั่นสะเทือนเป็นสัญญาณไฟฟ้า จากนั้นถูกขยายด้วยระบบขยายสัญญาณและแปลงกลับมา 

เป็นการสั่นไหวอีกครั้ง แล้วบันทึกลงบนกระดาษตลอดเวลา (24 ชั่วโมง) พร้อมกับมีการบันทึกเวลา 

อย่างต่อเนื่อง ทำให้ทราบว่าคลื่นแผ่นดินไหวเดินทางมาถึงสถานีเมื่อไหร่ รัศมีการตรวจรับคลื่น 

แผ่นดินไหวสามารถตรวจรับคลื่นแผ่นดินไหวได้ทั่วโลก แต่ส่วนใหญ่การคำนวณตำแหน่ง เวลาเกิด 

และขนาดแผ่นดินไหว จะคำนวณเฉพาะคลื่นใกล้ ซึ่งอยู่ห่างจากสถานีไม่เกิน 1,000 กิโลเมตร 

 

เครื่องมือตรวจวัดไหวสะเทือน ปัจจุบันมี 2 แบบ 

1) แบบวัดความเร็วของคลื่นสั่นสะเทือน (Seismograph) เป็นเครื่องมือที่ออกแบบเพื่อตรวจ 

วัดความเร็วของคลื่นสั่นสะเทือนของพื้นโลก ซึ่งมีทั้งระบบช่วงคลื่นสั้น (Short-Period Seismograph, 

SPS) และช่วงคลื่นยาว (Long-Period Seismograph, LPS) เครื่องมือวัดระบบช่วงคลื่นสั้นสามารถ 

ตรวจวัดแผ่นดินไหวในรัศมี 500 กิโลเมตร ได้อย่างมีประสิทธิภาพ สำหรับระบบช่วงคลื่นยาวนั้นเป็น 

ระบบที่สามารถตรวจวัดคลื่นแผ่นดินไหวระยะไกล (Telesism Station) (รูปที่ 14) 

_11-0290(001-062).indd 13 

3/28/11 9:45:11 PM

14 

รูปที่ 13 เครื่องมือวัดความไหวสะเทือนในอดีตมีลักษณะคล้ายไหเหล้า ทำด้วยทองสัมฤทธิ์ รอบๆ 

ไหมีมังกรเล็กๆ 8 ตัว แต่ละตัวหันไปคนละทิศที่ปากมังกรอมลูกทองแดง ด้านล่างมีกบ 8 ตัว 

อ้าปากเงยหน้าขึ้น (คัดลอกจาก http://www.tapapa.govt.nz และ http://www.lspace.org/ftp/ 

images/misc/seismograph.jpg) 

2) แบบวัดอัตราเร่งของคลื่นสั่นสะเทือน (Strong Motion Accelerograph, SMA) 

เป็นเครื่องมือที่ออกแบบเพื่อใช้วัดการสั่นสะเทือน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อหาค่าอัตราเร่งของพื้นดิน 

ในบริเวณนั้น ที่เกิดจากแผ่นดินไหวซึ่งวิศวกรสามารถนำค่าอัตราเร่งนี้ไปใช้ในการออกแบบ 

สิ่งก่อสร้าง เพื่อให้มีความปลอดภัยจากการเกิดแผ่นดินไหว 

ประเทศไทยเริ่มมีการตรวจวัดแผ่นดินไหวเมื่อปี พ.ศ. 2506 สถานีตรวจวัดแผ่นดินไหว 

แห่งแรกของกรมอุตุนิยมวิทยา ติดตั ้ง ณ จังหวัดเชียงใหม่ โดยเข้าร่วมอยู่ในเครือข่ายระบบมาตรฐานโลก 

(Worldwide Standardized Seismograph Network : WWSSN) และต่อมาได้ปรับเปลี่ยนเป็นระบบ 

ไอริส (Incorporated Research Institutions of Seismology : IRIS) ซึ่งเป็นเครือข่ายโดยความร่วมมือ 

ของสถาบันการศึกษาหลายแห่งในสหรัฐอเมริกา และบุคคลทั่วไปสามารถเข้าถึงข้อมูลผ่านทาง 

เครือข่ายอินเทอร์เน็ต ปัจจุบันกรมอุตุนิยมวิทยาได้เพิ่มสถานีตรวจวัดความไหวสะเทือนในจังหวัด 

ต่างๆ ทั่วประเทศ จำนวน 40 สถานี นอกจากนี้ยังมีหลายหน่วยงานที่ทำการตรวจวัดแผ่นดินไหว 

หลายวัตถุประสงค์เช่น สถานีวัดความสั่นสะเทือนของกรมอุทกศาสตร์ กองทัพเรือ มีระบบเครือข่าย 

แบบอะเรย์ (Array) เพื่อการตรวจจับการทดลองระเบิดนิวเคลียร์ใต้พื้นดิน การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่ง 

ประเทศไทยมีการตรวจวัดแผ่นดินไหว บริเวณรอบๆ เขื่อน กรมชลประทานมีเครือข่ายตรวจวัด 

แผ่นดินไหวบริเวณจังหวัดแพร่ น่าน พิษณุโลก ชุมพร และจังหวัดระนอง เพื่อศึกษาลักษณะการ 

เกิดแผ่นดินไหวก่อนการสร้างเขื่อน และกรมโยธาธิการและผังเมืองร่วมกับจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 

วิจัยเรื่องการตอบสนองของอาคารจากความไหวสะเทือนของแผ่นดินไหว 

_11-0290(001-062).indd 14 

3/28/11 9:45:12 PM

15 

กรมทรัพยากรธรณี มีเครื่องมือตรวจวัดความไหวสะเทือนช่วงคลื่นสั้น (Short-Period 

Seismograph) ที่ติดตั้งคล่อมแนวรอยเลื่อนมีพลังเพื่อตรวจวัดพฤติกรรมการเลื่อนตัวของรอยเลื่อน 

สปริง 

การเขยาสปริงในแนวขึ้นลง 

โดยมีน้ําหนักอยูดานลาง 

เที ยบได กั บการเกิ ด 

แผนดินไหวในแนวดิ่ง 

เครื่องบันทึก 

ความสั่นสะเทือน 


ปากกา 

ตุมถวงน้ําหนัก 





เครื่องวัดความไหวสะเทือนในแนวดิ่ง 

เครื่องวัดความไหวสะเทือนในแนวราบ 

รูปที่ 14 แสดงรูปแบบเครื่องมือบันทึกความไหวสะเทือนในแนวราบและแนวดิ่ง โดยที่แกนเครื่อง 

บันทึกความสั่นสะเทือนจะสามารถบันทึกได้ 24 ชั่วโมง 

_11-0290(001-062).indd 15 

3/28/11 9:45:12 PM

16 

_11-0290(001-062).indd 16 

3/28/11 9:45:18 PM

6. การหาจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 

การหาตำแหน่งจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหวที่มีความถูกต้องแม่นยำนั้น จะต้องมีเครือข่ายครอบ 

คลุมพื้นที่ที่เกิดแผ่นดินไหว คือต้องมีสถานีตรวจวัดครอบคลุมจำนวนมาก หลักเกณฑ์อยู่ที่ความรู้ 

เรื่องคลื่นแผ่นดินไหวที่รู้จักกันดีคือ เมื่อเกิดแผ่นดินไหวจะมีคลื่นปฐมภูมิ และคลื่นทุติยภูมิ ซึ่งมี 

ความเร็วที่ต่างกัน ดังนั้นเมื่อสถานีหนึ่งรับคลื่นทั้งสองแล้ว เวลาที่รับจะต่างกันเนื่องจากความเร็วที่ 

ไม่เท่ากัน สถานีตรวจวัดต่างๆ ที่ได้รับคลื่นทั้งสองจะสามารถบอกได้ถึงระยะทางของจุดศูนย์เกิด 

แผ่นดินไหว แต่จะไม่สามารถบอกถึงทิศทางได้ ดังนั้นสถานีตรวจวัดความไหวสะเทือนต่างๆ จะ 

สามารถบอกแต่รัศมีของการเกิดเท่านั้น ยิ่งมากสถานีตรวจวัดความไหวสะเทือนมากเท่าไร ก็จะ 

สามารถบอกตำแหน่งจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหวที่แม่นยำยิ่งขึ้น 

 

หลักการหาจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหวทั่วๆ ไป คือ ต้องพยายามหาระยะทางจากจุดศูนย์เกิด 

แผ่นดินไหว ไปยังสถานีวัดความไหวสะเทือนให้ได้อย่างน้อย 3 สถานี เรียกว่าระยะระหว่างจุดที่เกิด 

แผ่นดินไหวไปยังสถานีวัดความไหวสะเทือนว่า Epicenteral Distance ซึ่งสามารถคำนวณหาระยะทาง 

ถึงจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหวได้ โดยเอาเวลาที่คลื่นตามยาวหรือคลื่นปฐมภูมิมาถึง ลบด้วยเวลาที่คลื่น 

ตามขวางหรือคลื่นทุติยภูมิมาถึง (เวลาเป็นวินาที) คูณด้วยแฟกเตอร์ 8 (ความเร็วเฉลี่ยของคลื่น 

แผ่นดินไหว มีหน่วยเป็นกิโลเมตร/วินาที) จะได้ระยะทางโดยประมาณเป็นกิโลเมตร 

 

ระยะทางถึงจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว = (S - P) x 8 

- S คือ เวลาที่คลื่นตามยาวหรือคลื่นปฐมภูมิเคลื่อนที่มาถึง 

- P คือ เวลาที่คลื่นตามขวางหรือคลื่นทุติยภูมิเคลื่อนที่มาถึง 

 

คลื่นแผ่นดินไหวจะเคลื่อนที่ไปรอบโลก ฉะนั ้น หากเรามีเครื่องมือที่ละเอียดเพียงพอ ก็สามารถ 

ตรวจวัดการเกิดแผ่นดินไหว จากที่ไหนก็ได้บนโลก (รูปที่ 15 และรูปที่ 16) 

 

การเกิดแผ่นดินไหวจะมีความสัมพันธ์กับการเคลื่อนตัวของรอยเลื่อนต่างๆ ซึ่งรอยเลื่อนสามารถ 

แบ่งโดยใช้การเคลื่อนตัวที่ปรากฏให้เห็น สามารถเรียกชื่อรอยเลื่อนเป็น 5 แบบคือ รอยเลื่อนปรกติ 

(Normal fault) รอยเลื่อนย้อนมุมต่ำ (Thrust fault) หรือรอยเลื่อนย้อน (Reverse fault) รอยเลื่อนแนว 

ระดับแบบเหลื่อมซ้าย (Left-lateral strike slip fault) และรอยเลื่อนแนวระดับแบบเหลื่อมขวา 

(Right-lateral strike slip fault) (รูปที่ 17) 

 

โดยทั่วไปเราเรียกตำแหน่งที่เกิดแผ่นดินไหวจริงๆ ใต้ผิวโลกลึกลงไปว่า จุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 

(Earthquake Focus หรือ Hypocenter) และเรียกตำแหน่งบนพื้นผิวโลกที่คลื่นแผ่นดินไหวเดินทางมา 

ถึงก่อนว่า จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว (Epicenter) ซึ่งเป็นตำแหน่งบนผิวโลกเหนือจุดที่เกิด 

แผ่นดินไหวจริงๆ หรือเป็นจุดตัดบนผิวโลกจากการลากเส้นจากจุดศูนย์กลางของโลกมายังจุดที่เกิด 

แผ่นดินไหวและต่อเลยไปตัดผิวโลก (รูปที่ 18) เมื่อเกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวขึ้น มักจะมีเหตุการณ์ 

แผ่นดินไหวตาม (Aftershocks) ในทางธรณีวิทยาเราสามารถแบ่งจุดกำเนิดแผ่นดินไหว หรือการเกิด 

แผ่นดินไหวตามความลึกได้ 3 แบบ คือ 

17 

_11-0290(001-062).indd 17 

3/28/11 9:45:18 PM

18 

1) แผ่นดินไหวลึก (deep-focus earthquake) เป็นแผ่นดินไหวที่เกิดอยู่ลึกกว่า 100 

กิโลเมตร มักพบในบริเวณที่เปลือกโลกมุดลงใต้อีกแผ่นหนึ่ง พบใกล้กับแนวร่องทะเลและแนว 

ภูเขาไฟ 

2) แผ่นดินไหวลึกปานกลาง (intermediate earthquake) เป็นแผ่นดินไหวที่เกิดอยู่ 

ระหว่าง 70-100 กิโลเมตร มักพบในบริเวณเปลือกโลกแยกตัว หรือเคลื่อนที่ผ่านกัน เช่น สันกลาง 

มหาสมุทรแอตแลนติก 

3) แผ่นดินไหวตื้น (shallow earthquake) เป็นแผ่นดินไหวที่เกิดลึกน้อยกว่า 70 กิโลเมตร 

มักพบในบริเวณเดียวกันกับแผ่นดินไหวระดับปานกลาง 

ระยะเวลาหลังจากเกิดแผ่นดินไหว (วินาที) 

25 

20 

15 

10 

5 

X 

กราฟแผ่นดินไหว 

Y 

เดนเวอร์ เซนต์จอห์น ลีมา 

คลื่นตามขวาง 

8 วินาที 


คลื่นตามยาว 

Z 


2000 4000 6000 8000 10,000 

ระยะทางจากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว (กิโลเมตร) 

รูปที่ 15 ตัวอย่างคลื่นแผ่นดินไหวที่สามารถตรวจวัดได้ (คัดลอกจาก http://www.indiana.edu/~geol116/ 

week8/wk8.htm) 

_11-0290(001-062).indd 18 

3/28/11 9:45:19 PM

19 

ซานฟรานซิสโก 

ซิดนีย์ 

รูปที่ 16 การหาศูนย์เกิดแผ่นดินไหวจากสถานีจำนวน 3 แห่ง (คัดลอกจาก http://www.calstatela. 

edu/faculty/acolvil/quakes/epi_location.jpg) 

รูปที่ 17 แบบจำลองการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนแบบต่างๆ ก) รอยเลื่อนปรกติ (Normal fault) 

ข) รอยเลื่อนย้อนมุมต่ำ (Thrust fault) หรือรอยเลื่อนย้อน (Reverse fault) ค) รอยเลื่อนแนว 

ระดับเหลื่อมซ้าย (Left lateral strike-slip fault) และ ง) รอยเลื่อนแนวระดับเหลื่อมขวา 

(Right lateral strike-slip fault) (คัดลอกจาก http://www.geology.usgs.org) 

_11-0290(001-062).indd 19 

3/28/11 9:45:22 PM

20 

รูปที่ 18 การกำเนิดแผ่นดินไหว และพลังงานในรูปคลื่นความไหวสะเทือนหรือคลื่นแผ่นดินไหวที่ 

ปลดปล่อยออกมา (คัดลอกจาก http://www.sci.tsu.ac.th/py371/images/stories/3-12.gif) 

ตัวอย่างลักษณะคลื่นแผ่นดินไหว (http://vulcan.wr.usgs.gov/Imgs/Gif/Monitoring/Seismic/quakes.gif) 

_11-0290(001-062).indd 20 

3/28/11 9:45:23 PM

7. ความร้ายแรงของแผ่นดินไหว 

ความร้ายแรงอันเนื่องมาจากแผ่นดินไหวสามารถบอกได้ในรูปของความรุนแรง (Intensity) 

และขนาด (Magnitude) ของแผ่นดินไหว ซึ่งทั้งสองค่านี้แตกต่างกัน และมักจะใช้กันค่อนข้างสับสน 

ขนาดของแผ่นดินไหว (Magnitude) เกี่ยวข้องกับปริมาณของพลังงานซึ่งถูกปลดปล่อยออกมา 

ณ ตำแหน่งจุดกำเนิดแผ่นดินไหว ค่าขนาดแผ่นดินไหวนี้ขึ้นอยู่กับความสูงของคลื่นแผ่นดินไหว ที่ 

บันทึกได้ด้วยเครื่องวัดความไหวสะเทือน ขนาดแผ่นดินไหวแต่ละครั้งจึงมีได้ค่าเดียว ค่าที่บันทึกได้ 

จากเครื่องวัดความไหวสะเทือน มิได้เป็นหน่วยวัดเพื่อแสดงผลของความเสียหายที่เกิดขึ้น ซึ่งการ 

ตรวจวัดขนาดแผ่นดินไหวเป็นการวัดกำลังหรือพลังงานที่ปลดปล่อยในการเกิดแผ่นดินไหว 

มาตราการวัดขนาดแผ่นดินไหวที่รู ้จักดี ได้แก่ มาตราริกเตอร์ ซึ่งเสนอโดย ชาลส์ เอฟ. ริกเตอร์ 

(Charles F. Richter นักวิทยาศาสตร์ด้านแผ่นดินไหว ชาวอเมริกัน) ใน พ.ศ. 2478 นายริกเตอร์ 

ค้นพบว่า การวัดค่าแผ่นดินไหวที่ดีที่สุด ได้แก่ การวัดพลังงานจลน์ที่เกิดขึ้นในขณะเกิดแผ่นดินไหว 

บันทึกคลื่นแผ่นดินไหวจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวจำนวนมาก ในงานวิจัยของนายริกเตอร์แสดงให้ 

เห็นว่า พลังงานแผ่นดินไหวที่สูงกว่าจะทำให้เกิดความสูงคลื่น (amplitude) ที่สูงกว่า เมื่อระยะทาง 

ห่างจากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหวเท่ากัน 

ขนาดของแผ่นดินไหวเป็นตัวเลขทางคณิตศาสตร์ที่บ่งชี้ความร้ายแรงของแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้น 

เมื่อเปรียบเทียบกับแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นที่ระดับเป็นศูนย์ โดยกำหนดให้แผ่นดินไหวที่เกิดที่ระดับเป็น 

ศูนย์มีค่าความสูงของคลื่น 0.001 มิลลิเมตร ที่ระยะทาง 100 กิโลเมตร จากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 

(Epicenter) 

สูตรที่ใช้คำนวณคือ 

M = log A- log A0 

เมื่อ M เป็นขนาดแผ่นดินไหว 

A เป็นความสูงของคลื่นสูงสุด 

A 0 

เป็นความสูงของคลื่นที่ระดับศูนย์ 

เช่น หากคลื่นแผ่นดินไหวสูงสุดมีค่าความสูงของคลื่นเท่ากับ 10 มิลลิเมตร ที่วัดได้จากสถานี 

วัดความไหวสะเทือนที่อยู่ห่างจากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 100 กิโลเมตร จะหาขนาดแผ่นดินไหวได้ 

ดังนี้ 

M = log 10 - log 0.001 

= 1- (-3) 

= 4 หน่วย ตามมาตราริกเตอร์ 

ในทำนองเดียวกันขนาดของแผ่นดินไหวมีความสูงของคลื่นที่สูงสุด 100 มิลลิเมตร ที่ระยะทาง 

100 กิโลเมตรจากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว จะมีขนาด 5 หน่วย ตามมาตราริกเตอร์ ซึ่งคำนวณได้ดังนี้ 

M = log 100 - log 0.0001 

= 2-(-3) 


21 

_11-0290(001-062).indd 21 

3/28/11 9:45:24 PM

22 

ค่า M วัดจากเครื่องมือซึ่งระยะทางมักจะไม่ใช่ 100 กิโลเมตรจากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 

ดังนั้นค่าความสูงคลื่นแผ่นดินไหวจะมีค่าอย่างหนึ่ง แต่นักวิชาการแผ่นดินไหวจะแปรเปลี่ยนค่ามา 

เป็นระยะที่ 100 กิโลเมตร แล้วจะได้ค่าความสูงคลื่นแผ่นดินไหวอีกค่าหนึ่ง ทำให้หาค่า M ได้ตาม 

มาตรฐานของริกเตอร์ 

 

ขนาดของแผ่นดินไหวตามมาตราริกเตอร์นี้ จะบอกได้เป็นตัวเลขจำนวนเต็มและจุดทศนิยม 

จะเห็นได้ว่า ค่าขนาดของแผ่นดินไหวจากขนาด 4 หน่วย ตามมาตราริกเตอร์ ไปเป็น 5 หน่วย ตาม 

มาตราริกเตอร์ ขนาดต่างกันเพียง 1 ระดับ แต่ขนาดความสูงคลื่นจะต่างกัน 10 เท่า ดังนั้น 

หากขนาดต่างกัน 3 ระดับ ความสูงคลื่นจะต่างกันถึง 1,000 เท่า ถ้าคิด เป็นพลังงาน จะมีค่าเป็น (มี 

หน่วยเป็นเอิร์ก, Erg) 

 

11.8 + 1.5M 

E = 10 

หากคิดเปรียบเทียบพลังงานของขนาดแผ่นดินไหวที่แตกต่างกัน 1 ระดับจะคำนวณได้เป็น 

 

1.5 (M2 - M1) 

E2/E1 = 10 

= 31.6 เท่า 

 

จะเห็นว่าพลังงานที่ปลดปล่อยออกมาในแต่ละระดับมาตราริกเตอร์ จะประมาณ 30 เท่า ซึ่ง 

กันและกัน ดังนั้นถ้าต่างกัน 2 ระดับ พลังงานที่ปลดปล่อยออกมาจะต่างกันถึงประมาณ 900 เท่า 

และถ้าต่างกัน 3 ระดับ พลังงานจะมากกว่ากันถึงประมาณ 27,000 เท่า 

วิธีการคำนวณหาว่าแผ่นดินไหวมีขนาดเท่าใดนั้น สามารถคำนวณได้ดังนี้ (รูป 19) คือ 

1) วัดเวลาที่แตกต่างกันระหว่างคลื่นปฐมภูมิ (P) และคลื่นทุติยภูมิ (S) ออกมาเป็นระยะทาง 

เช่น กรณีนี้ได้ 24 วินาที 

2) วัดความสูงของการสั่นไหวได้ 23 มิลลิเมตร 

3) ถ้ากำหนดจุดลงไปบนมาตราส่วนในรูปที่ 19 ลากเส้นต่ออ่านค่าที่ได้ในมาตราส่วนเส้น 

กลางในที่นี้ได้ 5 นั่นคือค่าของขนาดแผ่นดินไหวแสดงได้ดังตารางที่ 1 

ตารางที่ 1 แสดงการจำแนกขนาดแผ่นดินไหว 

ขนาด (ตามาตราริกเตอร์) 

ระดับแผ่นดินไหว 

น้อยกว่า 3.0 

แผ่นดินไหวขนาดเล็กมาก (Micro) 

3.0 – 4.9 แผ่นดินไหวขนาดเล็ก (Minor) 

5.0 – 5.9 แผ่นดินไหวขนาดปานกลาง (Moderate) 

6.0 – 7.9 แผ่นดินไหวขนาดใหญ่ (Major) 

มากกว่า 8.0 

แผ่นดินไหวขนาดใหญ่มาก (Great) 

_11-0290(001-062).indd 22 

3/28/11 9:45:24 PM

23 

ความสูงของคลื่น 

(มม.) 

(วินาที) 

เวลาที่คลื่น P และ S เดินทางมาถึง 

ระยะทาง 

(กม.) 

S-P 

วินาที 

ขนาดแผนดินไหว 


(มม.) 

รูปที่ 19 วิธีการคำนวณหาขนาดของแผ่นดินไหวอย่างง่าย ณ จุดที่สามารถตรวจวัด 

สำหรับการวัดขนาดแผ่นดินไหว ตามมาตราริกเตอร์ เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย แต่วิธีการ 

ของนายริกเตอร์ยังไม่แม่นตรงนักในเชิงวิทยาศาสตร์ เพราะวิธีการคำนวณจึงจำกัดไว้เพียงที่แผ่นดิน 

ไหวขนาดไม่เกิน 7.0 และใช้กับแผ่นดินไหวในรัศมีไม่เกิน 650 กิโลเมตร ใน พ.ศ. 2520 ฮิรู คะนะโมะริ 

(Hiroo Kanamori นักธรณีฟิสิกส์ ชาวญี่ปุ่น) ได้เสนอวิธีวัดพลังงานโดยตรงจากการวัดการเคลื่อนที่ 

ของรอยเลื่อน มาตราการวัดขนาดของคะนะโมะริ เรียกว่า ขนาดโมเมนต์แผ่นดินไหว (Moment 

Magnitude) 

 

_11-0290(001-062).indd 23 

3/28/11 9:45:24 PM

24 

ความรุนแรงของแผ่นดินไหว (Intensity) เป็นผลกระทบของแผ่นดินไหวที่มีต่อความรู้สึก 

ของคน และความเสียหายของอาคารและสิ่งก่อสร้าง และต่อสิ่งต่างๆ ของธรรมชาติ ความรุนแรงจะ 

มากน้อยแตกต่างกันไปในแต่ละแห่งที่ได้รับผลกระทบโดยขึ้นอยู่กับ ระยะทาง ว่าอยู่ห่างไกลจาก 

ตำแหน่งจุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว มากน้อยเพียงใด และสภาพธรณีวิทยาของพื้นที่นั้นๆ 

 

ผลกระทบหรือความเสียหายจากแผ่นดินไหวที่เกิดบนผิวโลก เรียกว่าความรุนแรงของแผ่นดินไหว 

มาตราวัดความรุนแรงของแผ่นดินไหว กำหนดได้จากความรู้สึกของอาการตอบสนองของผู้คน การ 

เคลื่อนที่ของเครื่องเรือน เครื่องใช้ในบ้าน ความเสียหายของปล่องไฟ จนถึงขั้นที่ทุกสิ่งทุกอย่าง 

พังพินาศ มาตราวัดความรุนแรงของแผ่นดินไหวเรียกว่า “มาตราเมอร์คัลลี่” (Mercalli) ซึ่งมาตรา 

ความรุนแรงเมอร์คัลลีกำหนดขึ ้นครั ้งแรกโดย กวีเซปเป เมอร์คัลลี (Guiseppe Mercalli ชาวอิตาเลียน 

นักวิทยาศาสตร์ด้านแผ่นดินไหวและภูเขาไฟ) ใน พ.ศ. 2445 ต่อมาปรับปรุงโดยแฮร์รี วูด (Harry 

Wood นักวิทยาศาสตร์ด้านแผ่นดินไหว ชาวอเมริกัน) และแฟรงก์ นิวแมนน์ (Frank Neumann นัก 

วิทยาศาสตร์ด้านแผ่นดินไหว ชาวอเมริกัน) ใน พ.ศ. 2474 มาตราความรุนแรงเมอร์คัลลี่ มี 12 ระดับ 

(รูปที่ 20) จากระดับความรุนแรงที่น้อยมากจนไม่สามารถรู้สึกได้ ซึ่งต้องตรวจวัดได้ด้วยเครื่องมือ 

วัดแผ่นดินไหวเท่านั้น จนถึงขั้นรุนแรงที่สุดจนทุกสิ่งทุกอย่างพังพินาศ หน่วยระดับที่ใช้เป็นตัวเลข 

โรมันจัดลำดับขั้นความรุนแรงตามเลขโรมันจาก I-XII ซึ่งสามารถเปรียบเทียบขนาดแผ่นดินไหว 

ความรุนแรง และอัตราเร่งของคลื่นแผ่นดินไหวได้ดังตารางที่ 2 

ตารางที่ 2 การเปรียบเทียบขนาดแผ่นดินไหว ความรุนแรง และอัตราเร่งของคลื่นแผ่นดินไหว 

ขนาดแผ่นดินไหว 

(Magnitude) 

ความรุนแรงตามมาตราเมอร์คัลลี่ 

(Mercalli Intensity) 

อัตราเร่งพื้นดิน 

(Acceleration, %g) 

น้อยกว่า 3.0 I-II ประชาชนไม่รู้สึก แต่เครื่องตรวจวัดได้ น้อยกว่า 0.19 

3.0 – 3.9 III ประชาชนอยู่ในบ้านรู้สึกได้ 0.20 – 0.49 

4.0 – 4.9 IV-V ประชาชนส่วนใหญ่รู้สึกได้ 0.50 – 1.90 

5.0 – 5.9 VI-VII ประชาชนทุกคนรู้สึกได้ อาคารเสียหายบ้าง 2.00 – 9.90 

6.0 – 6.9 VII-VIII ประชาชนตื่นตกใจและอาคารเสียหาย 10.00 – 19.90 

ปานกลาง 

7.0 – 7.9 IX-X อาคารเสียหายเกือบทั้งหมด 20.00 – 99.00 

มากกว่า 8.0 XI-XII ทุกอย่างถูกทำลายเกือบหมด มากกว่า 100.00 

g = แรงโน้มถ่วงของโลก, 9.8 เมตร/วินาที 

_11-0290(001-062).indd 24 

3/28/11 9:45:25 PM

25 

 

ความรุนแรง สภาพของแผ่นดินไหว ความรุนแรง สภาพของแผ่นดินไหว 

I อ่อนมาก 

คนธรรมดาจะไม่รู้สึก 

แต่เครื่องวัดสามารถ 

ตรวจจับได้ 

VII แรงมาก 

ฝาห้องแยก ร้าว 

กรุเพดานร่วง 

 

II อ่อนมาก 

คนที่มีความรู้สึกไว 

จะรู้สึกว่าแผ่นดินไหว 

เล็กน้อย 

 

VIII ทำลาย 

ต้องหยุดขับรถยนต์ 

ตึกร้าว ปล่องไฟพัง 

 

III เบา 

คนที่อยู่กับที่ 

รู้สึกว่าพื้นสั่น 

 

IX ทำลายสูญเสีย 

บ้านพังตามแถบ 

รอยแยกของแผ่นดิน 

ท่อน้ำ ท่อก๊าซ 

ขาดเป็นท่อนๆ 

 

 

IV พอประมาณ 

คนที่สัญจรไปมา 

รู้สึกได้ 

V ค่อนข้างแรง 

คนที่นอนหลับ 

ตกใจตื่น 

 

 

X วินาศภัย 

แผ่นดินแตกอ้า 

ตึกแข็งแรงพัง 

รางรถไฟคดโค้ง 

ดินลาดเขาเคลื่อนตัว 

หรือถล่มลงมา 

XI วินาศภัยใหญ่ 

ตึกถล่ม สะพานขาด 

ทางรถไฟ ท่อน้ำและ 

สายไฟใต้ดินเสียหาย 

แผ่นดินถล่ม น้ำท่วม 

 

VI แรง 

ต้นไม้สั่น บ้านแกว่ง 

สิ่งปลูกสร้าง 

บางชนิดพัง 

 

XII มหาวิบัติ 

ทุกสิ่งทุกอย่าง 

บนพื้นถนนแถบนั้น 

เสียหายโดยสิ้นเชิง 

พื้นดินเคลื่อนตัว 

เป็นลูกคลื่น 

รูปที่ 20 ระดับความรุนแรงของแผ่นดินไหวตามมาตราเมอร์คัลลี่ (Mercalli) มี 12 ระดับ 

_11-0290(001-062).indd 25 

3/28/11 9:45:26 PM

26 

8. แผ่นดินไหวกับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 

ภูมิภาคส่วนใหญ่บนพื้นผิวโลกมีแผ่นดินไหวขนาดเล็กหรือปานกลางเกิดขึ้นเป็นครั้งคราวเท่า 

นั้น แต่บางภูมิภาคกลับมีแผ่นดินไหวเกิดขึ้นบ่อยครั้ง ทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่และมีลักษณะเป็น 

แนวยาวต่อกันเรียกว่า แนวการไหวสะเทือน (Seismic belts) มักเกิดอยู่บริเวณ 3 แนวนี้คือ (รูปที่ 21) 

1) แนวภูเขาไฟและแผ่นดินไหวรอบมหาสมุทรแปซิฟิก หรือเรียกว่า “วงแหวนไฟ” (Ring of fire) 

ซึ่งเกิดแผ่นดินไหวประมาณร้อยละ 80 

2) แนวภูเขาแอลป์-หิมาลัย เริ่มจากอินโดนีเซียผ่านเกาะสุมาตรา สหภาพพม่า เทือกเขาหิมาลัย 

เมดิเตอร์เรเนียนจนถึงมหาสมุทรแอตแลนติก 

3) แนวสันภูเขาไฟกลางมหาสมุทรแอตแลนติก อยู่ตามแนวสันเขากลางมหาสมุทรอินเดีย 

เชื่อมกับแนวในด้านตะวันออกของแอฟริกา 

รูปที่ 21 แนวการไหวสะเทือน (Seismic belts) มักเกิดขึ ้นเป็นประจำคือแนวภูเขาไฟและแผ่นดินไหวรอบ 

มหาสมุทรแปซิฟิก แนวภูเขาแอลป์-หิมาลัย และแนวสันภูเขาไฟกลางมหาสมุทรแอตแลนติก 

(คัดลอกจาก http://www.topex.ucsd.edu/es10/lectures/lecture06/plates.gif) 

ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นย่านแผ่นดินไหวที่สำคัญแห่งหนึ่งของโลก โดยมีเปลือกโลก 

ใกล้เคียงกันรวม 4 แผ่น ได้แก่ แผ่นยูเรเชีย แผ่นแปซิฟิก แผ่นอินเดีย-ออสเตรเลีย และแผ่น 

ฟิลิปปินส์ อีกทั้งเป็นที่บรรจบกันของแนวแผ่นดินไหว 2 แนวคือ แนวล้อมมหาสมุทรแปซิฟิก และ 

แนวแอลป์-หิมาลัย จึงทำให้เกิดแผ่นดินไหวเป็นจำนวนมาก 

_11-0290(001-062).indd 26 

3/28/11 9:45:27 PM

27 

ประเทศไทยตั้งอยู่บนแผ่นยูเรเชีย (รูปที่ 22) ใกล้รอยต่อระหว่างแผ่นยูเรเชียกับแผ่นอินเดีย- 

ออสเตรเลีย มีรอยเลื่อน (fault) อยู่ทางภาคตะวันตกและภาคเหนือ ส่วนใหญ่อยู่ในเขตสหภาพพม่า 

และทะเลอันดามัน 

ค 

ข 

ก 

รูปที่ 22 ก) แผนที่แสดงธรณีแปรสัณฐานของภูมิภาคเอเชียใต้และตะวันออกของสองเปลือกโลก 

และการกระจายตัวของรอยเลื่อนต่างๆ ระหว่างโครงร่างเปลือกโลก 

ข) แบบจำลองโดยใช้เปลือกโลกอินเดีย-ออสเตรเลีย ชนเปลือกโลกยูเรเชีย 

ค) ภาพขยายใกล้ของลักษณะที่ปรากฏเมื่อมีการเกิดการชนกันขึ ้น (tectonic plates) (Tapponnier 

และคณะ, 1982) 

_11-0290(001-062).indd 27 

3/28/11 9:45:27 PM

28 

9. การศึกษาธรณีวิทยาแผ่นดินไหวในประเทศไทย 

การศึกษาธรณีวิทยาแผ่นดินไหวเป็นการศึกษาถึงลักษณะธรณีแปรสัณฐานยุคใหม่ และ 

วิวัฒนาการของโครงสร้างชั้นหิน/ชั้นดิน ว่าเป็นผลมาจากกระบวนการแปรสัณฐานครั้งใหม่ 

(ตามธรณีกาล) ที่ยังมีพลังในปัจจุบัน แต่ถ้าพูดถึงการมีพลัง (Active tectonics) ย่อมหมายถึงการ 

ยังคงมีการเคลื่อนไหวอยู่ในช่วง 11,000 ปี (ยุคโฮโลซีน) และลักษณะธรณีสัณฐานที่ปรากฏใน 

ปัจจุบันมักเกิดขึ้นมาในช่วงนี้ ดังนั้นลักษณะธรณีสัณฐานต่างๆ ที่ถูกแปรสัณฐานจนเกิดการ 

เปลี่ยนแปลงในช่วงที่ยาวไม่เกิน 1.65 ล้านปี (ยุคควอเทอร์นารี) จึงเรียกว่าลักษณะธรณีสัณฐาน 

มีศักยภาพมีพลัง (Potentially active tectonics) สำหรับธรณีสัณฐานที่ไม่มีการเคลื่อนตัวใน 

1.65 ล้าน จัดเป็นธรณีสัณฐานที่ไม่มีพลัง (Inactive tectonics) และไม่เป็นการง่ายในการหาอายุของ 

การแปรสัณฐานเหล่านั้นที่สัมพันธ์กับการเกิดแผ่นดินไหว อย่างไรก็ตามเราอาจพิสูจน์ได้จาก 

หลักฐานทางธรณีวิทยาที่เกี่ยวข้องกับการเลื่อนตัวของรอยเลื่อน และการพิจารณาว่าการเลื่อนตัว 

รอยเลื่อนมีการเลื่อนตัวครั้งใหญ่ที่สุดเมื่อใด นอกจากนั้นการกำหนดอายุว่ารอยเลื่อนนั้นมีพลัง 

หรือไม่ยังขึ้นกับเป้าหมายและวัตถุประสงค์ อาทิเช่น กรณีการสร้างโรงงานไฟฟ้าพลังนิวเคลียร์ 

กำหนดให้รอยเลื่อนมีพลังเลื่อนตัวไม่เกิน 35,000 ปี แต่ถ้าเป็นการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ มักกำหนด 

ให้การเลื่อนตัวไม่เกิน 11,000 ปี เป็นต้น ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยของสังคมมนุษย์ในการใช้ประโยชน์ 

จากสิ่งก่อสร้างนั้นๆ (ตารางที่ 3) 

 

ตารางที่ 3 การจัดจำแนกชนิดของรอยเลื่อน (Keller และ Pinter, 1996) 

_11-0290(001-062).indd 28 

3/28/11 9:45:28 PM

29 

การศึกษาด้านธรณีวิทยาแปรสัณฐานและธรณีสัณฐาน เป็นขั้นตอนต่อจากการรวบรวมข้อมูล 

พื้นฐานที่เกี่ยวข้องเรียบร้อยแล้ว ขั้นตอนต่อมาคือทำการแปลความหมายหาแนวเส้นโครงสร้างทาง 

ธรณีวิทยาที่ปรากฏบนภาพดาวเทียม โดยทำการแปลความหมายแนวเส้นโครงสร้างและลักษณะทาง 

ธรณีสัณฐานที่บ่งชี้ถึงการเลื่อนของรอยเลื่อนที่ผ่านพาดในพื้นที่นั้นๆ ดังนั้นก่อนอื่น จึงจำเป็นต้อง 

เข้าใจในลักษณะธรณีสัณฐาน (Burbank and Anderson, 2001) ที่ใช้เป็นดัชนีบ่งชี้ว่าเป็นรอยเลื่อนที่มี 

พลัง (Active fault) ก่อนที่จะทำการคัดเลือกพื้นที่ที่น่าสนใจในการทำการศึกษาขั้นรายละเอียดจาก 

การแปลความหมายภาพถ่ายทางอากาศต่อไป ลักษณะธรณีสัณฐานที่บ่งชี้ว่าเป็นรอยเลื่อนที่มีพลัง 

ดังนั้นจำเป็นต้องเข้าใจในลักษณะธรณีสัณฐานวิทยา (Keller and Printer, 1996) ที่ใช้เป็นดัชนีบ่งชี้ว่า 

เป็นรอยเลื่อนที่มีพลังก่อน ที่จะทำการคัดเลือกพื้นที่ที่น่าสนใจในการทำการศึกษาธรณีวิทยาแผ่นดิน 

ไหวขั้นรายละเอียดจากการแปลความหมายภาพถ่ายทางอากาศต่อไป ลักษณะธรณีสัณฐานที่บ่งชี้ว่า 

เป็นรอยเลื่อนที่มีพลัง (รูปที่ 23) ประกอบด้วย 

1) หุบเขาเส้นตรง (linear valley) เกิดจากรอยเลื่อนที่มีการเลื่อนตัวในแนวระดับ (strike slip 

fault) เป็นทางน้ำที่มีทิศทางการไหลขนานไปกับแนวของรอยเลื่อน หรือไหลในแนวของรอยเลื่อน 

(รูปที่ 23) 

2) ผาสามเหลี่ยม (triangular facets) เป็นหน้าผาภูเขาที่มีรูปร่างคล้ายสามเหลี่ยม ที่เกิด 

จากการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนในแนวดิ่ง แล้วผ่านกระบวนการกัดเซาะของทางน้ำหลายแนวใน 

หุบเขาปรับเปลี่ยนหน้าผารอยเลื่อนเดิมเป็นรูปร่างคล้ายสี่เหลี่ยม ให้มีรูปร่างคล้ายสามเหลี่ยม 


3) พุน้ำร้อน (hot spring) เป็นปรากฏการณ์ที่น้ำใต้ดินที่มีอุณหภูมิสูงกว่าปกติไหลขึ้นมาบน 

ผิวดินตามแนวรอยเลื่อนหรือรอยแตกของเปลือกโลก อันเนื่องมาจากรอยเลื่อนตัดผ่านชั้นน้ำใต้ดิน 

ที่ได้รับความร้อนจากใต้พิภพ มักพบตามแนวรอยเลื่อนมีพลัง (รูปที่ 23) 

4) ธารเหลื่อม (offset streams) เกิดจากรอยเลื่อนที่มีการเลื่อนตัวในแนวระดับ (strike slip 

fault) ตัดผ่านทางน้ำที่ไหลตรงๆ จากที่สูงสู่ที่ราบด้านล่างให้เกิดลักษณะธรณีสัณฐานที่เรียกว่าธาร 

เหลื่อม โดยไหลตั้งฉากจากแนวทางน้ำเดิมในช่วงที่ไหลตามแนวรอยเลื่อน ซึ่งสามารถวัดระยะของ 

การเลื่อนตัวของรอยเลื่อนนั้นๆ ได้ (รูปที่ 25) 

_11-0290(001-062).indd 29 

3/28/11 9:45:28 PM

30 

รูปที่ 23 ลักษณะธรณีสัณฐานวิทยา ที่ใช้เป็นดัชนีบ่งชี้ในการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนที่มีพลัง 

(Burbank and Anderson, 2001) 

รูปที่ 24 ก) ผาสามเหลี่ยมของกลุ่มรอยเลื่อนเถิน บริเวณทิวเขาด้านทิศตะวันออกของอำเภอสบปราบ 

จังหวัดลำปาง 

ข) แสดงพัฒนาหน้าผาสามเหลี่ยมที่เกิดการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนในแนวดิ่งหลายครั้ง 

(จาก Fenton และคณะ, 2003) 

I เป็นการเลื่อนตัวในแนวดิ่งของรอยเลื่อนปรกติครั้งแรกและได้ผารอยเลื่อน 

II ผารอยเลื่อนถูกทางน้ำกัดเซาะเปลี่ยนสภาพเป็นผาสามเหลี่ยม 

III ช่วงที่หยุดการเลื่อนตัวของรอยเลื่อน มีการกัดเซาะในแนวราบบริเวณเชิงเขาของฐานผาสามเหลี่ยม 

IV การเกิดเลื่อนตัวซ้ำของรอยเลื่อนเดิมและได้ผารอยเลื่อนขั้นที่สอง 

V ผาถูกกัดเซาะโดยทางน้ำได้ผาสามเหลี่ยมขั้นที่สอง 

VI เกิดการกัดเซาะในแนวดิ่งของฐานผาสามเหลี่ยมกลายเป็นที่ราบถอยหล่นออกจากตำแหน่งเดิม 

(แนวรอยเลื่อน) 

VII เกิดการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนอีกครั้งได้ผารอยเลื่อนขั้นที่สาม 

VIII เกิดการกัดเซาะของทางน้ำได้เป็นผาสามเหลี่ยม ช่องแคบที่แสดงเป็นตะพักคั่นระหว่างกลุ่มผาสามเหลี่ยม 

ระดับต่างๆ บริเวณช่วงเวลาของการหยุดการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนและการพัฒนาผาสามเหลี่ยมซ้อน 

กันหลายระดับนี ้ พบว่าผาสามเหลี่ยมชั ้นล่างสุดมีความลาดชันมากกว่าชั ้นที่อยู่ด้านบนๆ ที่เกิดขึ ้นมาก่อน 

_11-0290(001-062).indd 30 

3/28/11 9:45:29 PM

31 

รูปที่ 25 ก) ลักษณะธารเหลื่อมแสดงการเลื่อนในแนวระดับแบบเหลี่ยมขวาของรอยเหลื่อม 

San Andreas ในสหรัฐอเมริกา 

ข) แบบจำลองลักษณะธรณีสัณฐานธารเหลื่อม (จาก www.ucsb.edu) 

5) ผารอยเลื่อน (scarp) หน้าผาชันรูปร่างคล้ายสี่เหลี่ยมที่เกิดจากรอยเลื่อนตัดผ่านภูเขา 

เกิดได้ทั้งรอยเลื่อนปรกติ (normal fault) รอยเลื่อนย้อนกลับ (reverse fault) และรอยเลื่อนในแนว 

ระดับ ทำให้ได้หน้าผาชันสูงจากที่ราบด้านล่างโดยเห็นความแตกต่างระดับของได้ ดังรูปที่ 26 และ 

รูปที่ 27 

6) ธารหัวขาด (beheaded stream) เกิดจากรอยเลื่อนที่มีการเลื่อนตัวในแนวระดับตัดผ่าน 

ทางน้ำเป็นแนวตรงให้ขาดจากทางน้ำเดิม ทำให้ทางน้ำใหม่ไม่มีความต่อเนื่องกับทางน้ำเดิมทำให้ทาง 

น้ำส่วนนี้ไม่มีน้ำไหลมาเติมจากต้นน้ำทำให้ปรากฏเป็นลำน้ำแห้งในปัจจุบัน (รูปที่ 28) 

7) สันกั้น (shutter ridge) เกิดจากสันเขาถูกรอยเลื่อนตัดผ่าน แล้วทำให้สันเขานั้นมีการ 

เลื่อนตัวออกไปจากแนวเดิมมักปรากฏรูปร่างเป็นรูปวงรีหรือรูปไข่ โดยเกิดจากรอยเลื่อนที่มีการ 

เลื่อนตัวในแนวราบ มักเกิดร่วมกับธารเหลื่อม (รูปที่ 29) 

8) ตะพักขั้นบันได (bench) เป็นการพัฒนาลักษณะภูมิประเทศต่อเนื่องจากผาสามเหลี่ยม 

เมื่อมีรอยเลื่อนปกติ เกิดการเลื่อนขยับตัวในแนวดิ่งอีกครั้งแล้วเกิดการยกตัวขึ้นเกิดเป็นตะพัก 

ขั้นบันไดขึ้นบริเวณเชิงเขา โดยอยู่สูงจากลำแม่น้ำ (รูปที่ 30) 

9) หุบเขารูปแก้วไวน์ (wine glass) เกิดจากทางน้ำสายเก่าที่มีร่องน้ำกว้างเป็นรูปตัวยู 

(U-shape valley) ถูกรอยเลื่อนตัดผ่านและเลื่อนตัวลงในแนวดิ่ง ทำให้ทางน้ำเปลี่ยนสภาพเป็นน้ำตก 

และมีการกัดเซาะในแนวดิ่งบริเวณฐานของร่องท้องน้ำทำให้ได้ร่องน้ำใหม่รูปตัววี (V-shape valley) 

เมื่อดูภาพตัดขวางของร่องน้ำพบว่า ด้านบนเป็นร่องน้ำกว้างรูปตัวยูแต่ด้านล่างเป็นร่องน้ำรูปตัววี 

ลักษณะคล้ายแก้วไวน์ (รูปที่ 31) 

10) หนองหล่ม (sag pond) มีลักษณะเป็นแอ่งที่ลุ่มอยู่ระหว่างกรอบของรอยเลื่อนสองแนว 

ที่มีทิศทางของแรงตรงข้ามกัน แล้วเกิดแรงดึงของรอยเลื่อนทำให้มีการยุบตัวของพื้นที่บริเวณ 

รอยต่อของรอยเลื่อนลงเกิดเป็นหนองน้ำหรือแอ่งเกิดขึ้น (รูปที่ 32) 

_11-0290(001-062).indd 31 

3/28/11 9:45:30 PM

32 

11) สันแรงดัน (pressure ridge) มักพบในเขตรอยเลื่อน มีลักษณะการเกิดที่มีกระบวนการ 

ตรงข้ามกับการเกิดแอ่งหรือหนองน้ำ กล่าวคือมีลักษณะเป็นเนินเล็กๆ ที่ได้รับแรงอัดจากการเคลื่อนที่ 

ของรอยเลื่อนบริเวณเขตรอยต่อของสองรอยเลื่อน หรือรอยเลื่อนแนวเดียวตรงส่วนคดโค้ง สันแรงดัน 

(pressure ridge) มักพบในเขตรอยเลื่อน มีลักษณะการเกิดที่มีกระบวนการตรงข้ามกับการเกิดแอ่ง 

หรือหนองน้ำ กล่าวคือมีลักษณะเป็นเนินเล็กๆ ที่ได้รับแรงอัดจากการเคลื่อนที่ของรอยเลื่อนบริเวณ 

เขตรอยต่อของสองรอยเลื่อน หรือรอยเลื่อนแนวเดียวตรงส่วนคดโค้ง รูปที่ 33 

12) เนินเขาตีบขนาน (parallel ridge) เป็นเนินเขาไม่สูงแต่ชัน มีความยาวมากกว่าความ 

กว้างมากๆ ปรากฏอยู่ภายในรอยเลื่อนที่ขนานกัน 2 รอย และเกิดจากการเลื่อนตัวของรอยเลื่อน 

ในแนวราบมากกว่าและควบคู่กับแนวดิ่ง 

ผารอยเลื่อน 

ก 

ข 

รูปที่ 26 ก) ลักษณะธรณีสัณฐานผารอยเลื่อนที่เกิดจากรอยเลื่อนปรกติ (Normal fault) เส้นทึบ 

แสดงแนวรอยเลื่อน (จาก www.seismo.ued.edu) 

ข) แบบจำลองแสดงการเกิดผารอยเลื่อน (Keller และ Pinter, 1996) 

_11-0290(001-062).indd 32 

3/28/11 9:45:30 PM

33 

รูปที่ 27 ก) ลักษณะธรณีสัณฐานผารอยเลื่อนจากรอยเลื่อนแบบย้อนมุมต่ำ (Thrust fault) 

ของรอยเลื่อนในไต้หวัน 

ข) แบบจำลองแสดงการเกิดผารอยเลื่อนแบบย้อนมุมต่ำ (จาก www.seismo.ued.edu) 

ก 

ข 

รูปที่ 28 ก) ลักษณะธารหัวขาด (beheaded stream) เมื่อถูกรอยเลื่อนตัดฉีกขาดออกจากกัน 

โดยเส้นทึบแสดงแนวรอยเลื่อน เส้นปะแสดงทางน้ำ (จาก www.seismo.ued.edu) 

ข) แบบจำลองการเกิดลักษณะธรณีสัณฐานรูปแบบต่างๆ บ่งชี ้ถึงความมีพลัง (www.gsj.jp) 

สันกั้น 

ทางน้ําหัวขาด 

ตะพักขั้นบันได 

หนองหลม สันกั้น 

รูปที่ 

29 รูปที่ 

30 

รูปที่ 29 ลักษณะธรณีสัณฐานสันกั้นและหนองน้ำ จากการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนในแนวระดับ 

แบบเหลื่อมซ้ายและเส้นทึบแสดงแนวรอยเลื่อน (www.encsci.nan.edu) 

รูปที่ 30 ลักษณะธรณีสัณฐานที่เป็นตะพักขั้นบันได (Bench) ของกลุ่มรอยเลื่อนระนอง (เส้นทึบ 

แสดงรอยเลื่อน) บริเวณบ้านประชาเสรี อ.สวี จ.ชุมพร (พัชรีภรณ์ หาญพงษ์, 2546) 

_11-0290(001-062).indd 33 

3/28/11 9:45:31 PM

34 

รูปที่ 31 ก) หุบเขารูปแก้วไวน์ที่เกิดจากรอยเลื่อนปรกติตัดผ่านร่องน้ำ ของรอยเลื่อนปัว จังหวัดน่าน 

ข) แบบจำลองการเกิดหุบเขารูปแก้วไวน์ (จาก Fenton และคณะ, 1997) 

รูปที่ 32 ก) สภาพภูมิประเทศแสดงหนองหล่มที่เกิดจากการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนแม่จัน 

จังหวัดเชียงราย 

ข) แบบจำลองทิศทางแนวแรงดึงออกจากกันทำให้พื้นที่ยุบตัวลงเกิดเป็นหนองหล่ม โดย 

เส้นทึบแสดงแนวรอยเลื่อน (จาก Keller และ Pinter, 1996) 

รูปที่ 33 ก) สภาพเนินเขาหินแกรนิตถูกดันจากการเลื่อนตัวของรอยเลื่อน San Jacinto fault ทำให้ 

เกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 6.8 ริกเตอร์เมื่อ ค.ศ.1968 ทางตอนใต้ของรัฐแคลิฟอร์เนีย 

ในสหรัฐอเมริกา (จาก Sylvester, 1986) ข) แบบจำลองทิศทางแนวแรงอัดเข้ามากระทำ 

ทำให้พื้นที่ถูกยกตัวสูงขึ้น (จาก Keller และ Pinter, 1996) 

_11-0290(001-062).indd 34 

3/28/11 9:45:33 PM

35 

กรมทรัพยากรธรณีได้ทำการสำรวจรอยเลื่อนมีพลังพบว่า ประเทศไทยมีแนวรอยเลื่อนที่สำคัญ 

3 แนว คือ กลุ่มรอยเลื่อนทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ กลุ่มรอยเลื่อนทิศตะวันตก 

เฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ และกลุ่มรอยเลื่อนทิศเหนือ-ใต้ ซึ่งเกี่ยวข้องกับการเกิดแผ่นดินไหวที่ 

มีผลกระทบต่อประเทศไทย ได้แก่ รอยเลื่อนในเขตภาคตะวันตกของประเทศไทย-ภาคตะวันออก 

ของสหภาพพม่า ซึ่งได้แก่รอยเลื่อนสกาย และรอยเลื่อนพานหลวง รอยเลื่อนเมย รอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ 

และรอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ ส่วนในเขตภาคเหนือ ได้แก่ รอยเลื่อนแม่ฮ่องสอน รอยเลื่อนแม่จัน 

รอยเลื่อนแม่อิง รอยเลื่อนแม่ทา รอยเลื่อนเถิน รอยเลื่อนแม่น้ำยม รอยเลื่อนพะเยา รอยเลื่อน 

อุตรดิตถ์ และรอยเลื่อนปัว นอกจากนี้ยังมีรอยเลื่อนอีกสองแนวในเขตภาคใต้ คือรอยเลื่อนระนอง 

และรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย และอีกหนึ่งแนวในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คือรอยเลื่อนท่าแขก 

(รูปที่ 34) อนึ่งรอยเลื่อนแม่อิงจัดอยู่ในกลุ่มรอยเลื่อนแม่จัน และรอยเลื่อนแม่น้ำยมจัดอยู่ในกลุ่ม 

รอยเลื่อนเถิน 

 

ที่พาดผ่านพื้นที่ใน 22 จังหวัด ดังนี้ 

1) กลุ่มรอยเลื่อนแม่จัน เป็นรอยเลื่อนที่มีแนวการวางตัวในทิศทางเกือบทิศตะวันตก- 

ตะวันออก ซึ่งค่อนข้างบิดเอียงลงทิศใต้ และขึ้นทิศเหนือเล็กน้อย มีมุมเอียงเทไปทิศเหนือ และมี 

ความยาวประมาณ 155 กิโลเมตร พาดผ่านตั้งแต่อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ อำเภอแม่จัน อำเภอ 

เชียงแสน และอำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย และต่อเนื่องไปในสาธารณรัฐประชาธิปไตย 

ประชาชนลาว มีแหล่งพุน้ำร้อนปรากฏขึ้นตลอดความยาวของรอยเลื่อนนี้ 3 แห่ง รอยเลื่อนนี้ตัดผ่าน 

หินแกรนิตยุคไทยแอสซิกเป็นส่วนใหญ่ ลักษณะหรือพฤติกรรมการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนแม่จันนั้น 

พบว่าในปัจจุบันมีการเลื่อนตัวตามแนวระดับเหลื่อมซ้ายเป็นหลัก ตามหลักฐานของธรณีสัณฐาน 

ที่สำคัญที่พบ คือ ธารเหลื่อม ที่ปรากฏระยะเหลื่อมของลำห้วยสาขาของน้ำแม่จัน เป็นระยะทางมาก 

กว่า 600 เมตร นอกจากนี้ยังพบลักษณะของการเลื่อนตัวออกจากกันของสันเขาที่เรียกว่า 

สันเหลื่อม (offset ridge) ธารหัวขาด (behead stream) ผารอยเลื่อน สันกั้น และผาสามเหลี่ยม 

เป็นต้น ลักษณะเหล่านี้ปรากฏอย่างชัดเจนมาก ซึ่งแสดงถึงความใหม่ของธรณีสัณฐาน อันบ่งชี้ว่า 

เกิดขึ้นมาไม่นานตามธรณีกาล เพราะถ้าระยะเวลาผ่านไปยาวนาน การผุพังสึกกร่อนของหินกลาย 

เป็นดินจะปิดทับลบร่องรอยหลักฐานการเกิดแผ่นดินไหวจนหมด จากการตรวจสอบพบว่ารอยเลื่อน 

ได้ตัดผ่านเข้าไปในตะกอนปัจจุบัน ซึ่งประเมินการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนแม่จันได้ว่า เคยทำให้เกิด 

แผ่นดินไหวขนาด 7.0 ตามมาตราริกเตอร์ เมื่อ 8,100 ปี 4,000 ปี และ 1,500 ปีล่วงมาแล้ว ข้อมูล 

ศูนย์เกิดแผ่นดินไหวจากเครื่องมือตรวจวัดแผ่นดินไหวในกลุ่มรอยเลื่อนนี้พบว่า ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2530 

เป็นต้นมา เกิดแผ่นดินไหวขนาด 3.0 – 4.0 ตามมาตราริกเตอร์ จำนวน 10 ครั ้ง และมีขนาด 4.0 - 4.5 

ตามมาตราริกเตอร์ จำนวน 3 ครั้ง นอกจากนี ้ยังมีแผ่นดินไหวที่มีศูนย์เกิดนอกประเทศ แต่ส่งผลกระทบ 

ในจังหวัดภาคเหนือตอนบน และรับรู้ได้ถึงแรงสั่นสะเทือนในอาคารสูงของกรุงเทพมหานคร คือเมื่อ 

วันที่ 16 พฤษภาคม 2550 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.3 ตามมาตราริกเตอร์ มีศูนย์เกิดในพื้นที่ 

สปป.ลาว มีสาเหตุมาจากการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนที่อยู่ทิศใต้ของกลุ่มรอยเลื่อนน้ำมาซึ่งยาว 

ต่อเนื่องเข้ามาเชื่อมต่อกับกลุ่มรอยเลื่อนแม่จันในประเทศไทยส่งผลกระทบให้ผนังอาคารหลายหลัง 

_11-0290(001-062).indd 35 

3/28/11 9:45:33 PM

36 

รูปที่ 34 แผนที่แสดงรอยเลื่อนมีพลังของประเทศไทย (คัดลอกจาก กรมทรัพยากรธรณี, 2549) 

_11-0290(001-062).indd 36 

3/28/11 9:45:38 PM

37 

สรุปพื้นที่ที่มีรอยเลื่อนมีพลังพาดผ่านของประเทศไทย 

ภาค จังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน 

เหนือ เชียงใหม่ 12 35 174 

เหนือ เชียงราย 11 25 134 

เหนือ แพร่ 7 22 83 

เหนือ แม่ฮ่องสอน 5 15 54 

เหนือ กำแพงเพชร 3 3 6 

เหนือ ตาก 7 20 127 

เหนือ น่าน 6 17 68 

เหนือ พะเยา 1 1 1 

เหนือ พิษณุโลก 2 3 7 

เหนือ ลำปาง 5 15 37 

เหนือ ลำพูน 3 6 56 

เหนือ อุตรดิตถ์ 4 11 62 

ใต้ กระบี่ 1 2 3 

ใต้ ชุมพร 4 16 56 

ใต้ พังงา 5 16 52 

ใต้ ระนอง 5 14 85 

ใต้ สุราษฏร์ธานี 9 24 76 

กลาง กาญจนบุรี 7 31 192 

กลาง ประจวบคีรีขันธ์ 4 18 79 

กลาง สุพรรณบุรี 1 1 7 

ตะวันออกเฉียงเหนือ นครพนม 3 8 28 

ตะวันออกเฉียงเหนือ หนองคาย 2 5 19 

รวม 22 106 308 1,406 

(กรมทรัพยากรธรณี, 2553) 

_11-0290(001-062).indd 37 

3/28/11 9:45:39 PM

38 

ในจังหวัดเชียงรายได้รับความเสียหาย และที่มีความเสียหายมากคือที่เสาอาคารเรียนโรงเรียน 

เม็งรายมหาราชวิทยาคม อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย สำหรับบริเวณบ้านเวียงหนองหล่ม (เชื่อว่า 

เป็นเมืองโยนกนคร) ที่ตั้งอยู่ด้านตะวันตกเฉียงใต้ของอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ซึ่งเป็นพื้นที่ 

ระหว่างตอนปลายของรอยเลื่อน 2 แนวดังกล่าวที่วางตัวเหลื่อมกัน พบซากอิฐโบราณของฐานเจดีย์ 

จำนวนมาก จมอยู่ในหนองน้ำขนาดใหญ่และโผล่ขึ้นมาให้เห็นในฤดูแล้ง ซึ่งลักษณะของหนองน้ำนี้ 

เกิดจากการยุบตัวอันเนื่องจากการเลื่อนตัวสัมพันธ์กันของสองรอยเลื่อน เมื่อหาอายุของก้อนอิฐ 

โบราณเหล่านี้ได้อายุประมาณ 1,000 + 100 ปี ทำให้อนุมานได้ว่ามีแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ได้เกิดขึ้น 

บริเวณนี้ไม่เกินหนึ่งพันปีล่วงมาแล้ว ในปี พ.ศ. 2553 กรมทรัพยากรธรณี ได้ทำการศึกษาเพิ่มเติม 

พบว่า กลุ่มรอยเลื่อนแม่จันมีความยาว 150 กิโลเมตร แบ่งได้เป็น 18 รอยเลื่อนย่อย เคยเกิด 

แผ่นดินไหวครั้งล่าสุดเมื่อประมาณ 2,000 ปี ด้วยขนาด 6.4 ตามมาตราริกเตอร์ จากรอยเลื่อน 

ย่อยกิ่วสะไต 

 

2) กลุ่มรอยเลื่อนแม่ฮ่องสอน มีแนวการวางตัวในทิศเหนือ-ใต้ เริ่มตั้งแต่อำเภอเมือง 

แม่ฮ่องสอน ผ่านอำเภอขุนยวม อำเภอแม่ลาน้อย และอำเภอแม่สะเรียง ของจังหวัดแม่ฮ่องสอน ต่อ 

เนื่องลงมาถึงบริเวณอำเภอท่าสองยาง ของจังหวัดตาก มีความยาวประมาณ 200 กิโลเมตร ในพื้นที่ 

จังหวัดแม่ฮ่องสอนรอยเลื่อนกลุ่มนี้เป็นเส้นเขตแบ่งระหว่างหินมหายุคมีโซโซอิกและหินมหายุคพาลี 

โอโซอิก รวมทั้งตัดผ่านตะกอนยุคใหม่ด้วย จากการศึกษาพบว่ารอยเลื่อนแม่ฮ่องสอนมีการเลื่อนตัว 

ในแนวดิ่งแบบรอยเลื่อนปรกติ จากหลักฐานธรณีสัณฐานที่ปรากฏให้เห็นในปัจจุบัน ซึ่งพบว่ามีลักษณะ 

ของตะพักรอยเลื่อน (fault bench) สองข้างลำน้ำในแอ่งแม่สะเรียงไม่น้อยกว่า 4 ระดับ อย่างชัดเจน 

ในบริเวณด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน นอกจากนี้ยังพบธรณีสัณฐานของผา 

สามเหลี่ยมที่แสดงลักษณะหลายระดับคล้ายขั ้นบันได ทั ้งนี้เป็นผลจากการเลื่อนตัวหลายครั ้งของรอย 

เลื่อนในหลายช่วงเวลา อีกลักษณะหนึ่งที่ปรากฏเด่นชัดมากคือลักษณะทางน้ำแบบหุบเขารูปแก้วไวน์ 

(wine glass valley) ในเขตอำเภอแม่สะเรียง ซึ่งแสดงถึงว่าพื้นที่นี้มีการยกตัวในปัจจุบัน ส่งผลให้ทาง 

น้ำปัจจุบันกัดเซาะลงด้านลึกเป็นหลักมากกว่าการกัดเซาะด้านข้าง ในพื้นที่ของรอยเลื่อนแม่ฮ่องสอน 

มีแผ่นดินไหวขนาดเล็กและขนาดปานกลาง เกิดขึ้นบ่อยหลายครั้ง ที่สำคัญเป็นเหตุการณ์เมื่อวันที่ 1 

มีนาคม 2532 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 5.1 ตามมาตราริกเตอร์ โดยมีศูนย์กลางในตอนเหนือของรอย 

เลื่อนในพื้นที่ของสหภาพพม่า 

 

ส่งผลกระทบในหลายจังหวัดภาคเหนือของประเทศไทย 

3) กลุ่มรอยเลื่อนแม่ทา เป็นกลุ่มรอยเลื่อนที่มีหลายส่วนรอยเลื่อนย่อยยาวต่อเนื่องกัน เมื่อ 

ดูภาพรวมแล้วคล้ายอักษรตัวเอส (S-shape) ซึ่งแต่ละส่วนย่อย รอยเลื่อนมีลักษณะการเลื่อนตัวที่ 

แตกต่างกัน เริ่มจากวางตัวในทิศเหนือ-ใต้ในบริเวณอำเภอพร้าว ผ่านลงมาในเขตอำเภอดอยสะเก็ด 

ของจังหวัดเชียงใหม่ มีการเลื่อนตัวแบบรอยเลื่อนปรกติ แล้วบิดไปทิศตะวันออกเฉียงใต้ในอำเภอ 

สันกำแพง มีการเลื่อนตัวแนวระดับเหลื่อมขวา แล้ววกมาทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ขนานตามลำน้ำ 

แม่ทา ในอำเภอแม่ทา จังหวัดลำพูน มีการเลื่อนตัวแนวระดับเหลื่อมซ้าย มีความยาวทั ้งหมดประมาณ 

110 กิโลเมตร รอยเลื่อนนี้ตัดผ่านชั้นหินมหายุคพาลีโอโซอิกตอนกลางถึงตอนปลาย และหินแกรนิต 

_11-0290(001-062).indd 38 

3/28/11 9:45:39 PM

39 

ยุคไทรแอสซิก รอยเลื่อนนี้ปรากฏมีพุน้ำร้อนหลายแห่ง เช่น พุน้ำร้อนสันกำแพง เป็นต้น โดยมีความ 

สัมพันธ์กับการเกิดแผ่นดินไหวขนาดเล็กบ่อยครั้ง ส่วนเหนือของรอยเลื่อนในเขตอำเภอพร้าว ยังคงมี 

แผ่นดินไหวขนาดเล็ก-ขนาดปานกลางเกิดขึ้นเป็นประจำในปัจุจบัน ลักษณะธรณีสัณฐานของ 

รอยเลื่อนกลุ่มนี้ คือ ผาสามเหลี่ยม ตะพักรอยเลื่อน และธารเหลื่อม ปรากฏอย่างชัดเจนตลอดแนว 

เหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งสำคัญเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม 2549 มีศูนย์เกิดที่อำเภอแม่ริม 

จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยขนาดแผ่นดินไหว 5.1 ตามมาตราริกเตอร์ แรงสั่นสะเทือนทำให้บ้านเรือนมีผนัง 

ร้าวในหลายอำเภอของจังหวัดเชียงใหม่ หากย้อนหลังไปในอดีตพบว่าเมื่อวันที่ 21 ธันวาคม 2538 

เกิดแผ่นดินไหวขนาด 5.2 ตามมาตราริกเตอร์ มีศูนย์เกิดที่อำเภอพร้าว ประชาชนรู้สึกได้ทั่วจังหวัด 

เชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน ลำปาง พะเยา และแม่ฮ่องสอน ในปี พ.ศ. 2552 กรมทรัพยากรธรณี 

ได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมพบว่า กลุ่มรอยเลื่อนแม่ทามีความยาวประมาณ 180 กิโลเมตร และแบ่งรอย 

เลื่อนย่อยออกเป็น 18 รอยเลื่อนย่อย เคยเกิดแผ่นดินไหวครั ้งล่าสุดเมื่อประมาณ 3,000 ปี ด้วยขนาด 

 

6.8 ตามมาตราริกเตอร์ จากรอยเลื่อนย่อยห้วยแม่สะป๊วด 

4) กลุ่มรอยเลื่อนเถิน มีความยาวประมาณ 200 กิโลเมตร ประกอบด้วยส่วนรอยเลื่อนที่มี 

ทิศทางการวางตัวในแนวตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ ตัดผ่านเข้าไปในบริเวณเชิงเขาของ 

รอยต่อระหว่างแอ่งแพร่ และแอ่งลำปาง คือรอยเลื่อนพาดผ่านตั้งแต่อำเภอเมืองแพร่ ลงมาอำเภอ 

สูงเม่น อำเภอลอง และอำเภอวังชิ้น ของจังหวัดแพร่ ยาวต่อเนื่องลงมาในพื้นที่อำเภอแม่ทะ อำเภอ 

สบปราบ และอำเภอเถิน ของจังหวัดลำปาง กลุ่มรอยเลื่อนนี้แสดงลักษณะโครงสร้าง และธรณี 

สัณฐานที่แสดงถึงการเลื่อนตัวครั้งใหม่ๆ เป็นจำนวนมาก ทำให้เกิดผาชันหลายแห่ง การเลื่อนตัวครั้ง 

ใหม่จะอยู่บริเวณขอบแอ่งตะกอนเท่านั้น จากภาพดาวเทียมเห็นการเลื่อนตัวในแนวดิ่งเด่นชัด และ 

แนวระดับอย่างเช่นลักษณะของธารเหลื่อม ในพื้นที่บ้านมาย อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง ทางน้ำที่ 

ตัดผ่านรอยเลื่อนบริเวณนี้ถูกตัดทำให้เลื่อนตามแนวระดับเหลื่อมซ้าย โดยมีระยะของการเลื่อนตัว 

ประมาณ 500 เมตร และในช่วง 20 ปีที่ผ่านมาพบว่าเกิดแผ่นดินไหวในพื้นที่ของกลุ่มรอยเลื่อนเถิน 

ด้วยขนาด 3.0 – 5.0 ตามมาตราริกเตอร์ จำนวนมากกว่า 20 ครั้ง ซึ่งถือว่าเป็นพื้นที่ที่เกิดแผ่นดิน 

ไหวค่อนข้างบ่อยมาก และในปี พ.ศ. 2552 กรมทรัพยากรธรณี ได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมพบว่า กลุ่ม 

รอยเลื่อนเถินมีความยาวประมาณ 190 กิโลเมตร และแบ่งรอยเลื่อนย่อยออกเป็น 17 รอยเลื่อนย่อย 

เคยเกิดแผ่นดินไหวครั้งล่าสุดเมื่อประมาณ 2,000 ปี ด้วยขนาด 6.9 ตามมาตราริกเตอร์ จาก 

รอยเลื่อนย่อยวังขอน ส่วนรอยเลื่อนย่อยแม่น้ำยม เคยเกิดแผ่นดินไหวครั้งล่าสุดเมื่อประมาณ 

6,000-5,000 

 

ปี ด้วยขนาด 6.7 ตามมาตราริกเตอร์ (กรมชลประทาน, 2549) 

5) กลุ่มรอยเลื่อนปัว เป็นรอยเลื่อนที่มีการวางตัวเป็นแนวยาวรายรอบด้านทิศตะวันออก 

ขอบแอ่งปัว ในจังหวัดน่าน เริ่มตั้งแต่บริเวณตะเข็บชายแดนของประเทศไทย-ลาว เรื่อยลงมาในพื้นที่ 

ของอำเภอทุ่งช้าง อำเภอเชียงกลาง อำเภอปัว และต่อเนื่องถึงอำเภอสันติสุข ของจังหวัดน่าน 

มีความยาวประมาณ 70 กิโลเมตร มีทิศทางการวางตัวในแนวทิศเหนือ-ใต้ มีมุมเอียงเทไปทาง 

ทิศตะวันตก จัดเป็นรอยเลื่อนปรกติ รอยเลื่อนนี ้ประกอบด้วย 3 ส่วนรอยเลื่อนคือ ส่วนรอยเลื่อนทุ่งช้าง 

_11-0290(001-062).indd 39 

3/28/11 9:45:40 PM

40 

ส่วนรอยเลื่อนปัว และส่วนรอยเลื่อนสันติสุข โดยตอนเหนือบริเวณส่วนรอยเลื่อนทุ่งช้างเป็นแนวค่อน 

ข้างตรง ตอนกลางบริเวณส่วนรอยเลื่อนปัวจะโค้งเว้าไปทิศตะวันตกเฉียงใต้ ส่วนบริเวณส่วนรอย 

เลื่อนสันติสุขจะมีลักษณะเป็นแนวตรง จากภาพถ่ายดาวเทียมบริเวณทิศใต้ของอำเภอทุ่งช้าง พบเนิน 

ตะกอนน้ำพารูปพัดถูกตัดโดยรอยเลื่อนอย่างชัดเจนมาก ลักษณะธรณีสัณฐานที่ปรากฏให้เห็นเป็น 

ผารอยเลื่อนที่หันหน้าไปทิศตะวันตกที่ค่อยๆ ลดความสูงและความคมชัดลดลงจากพื้นที่ตอนเหนือ 

ไปยังตอนใต้ พร้อมทั้งมีลักษณะผาสามเหลี่ยม และหุบเขารูปแก้วไวน์ ในบางบริเวณแสดงการเลื่อน 

ตัวของทางน้ำแบบธารเหลื่อมซ้าย ส่วนรอยเลื่อนทุ่งช้างแสดงผารอยเลื่อน 2 ระดับ โดยมีความสูง 

ตั้งแต่ 6 - 10 เมตร สำหรับส่วนรอยเลื่อนสันติสุข พบว่าชั้นดินตะกอนยุคใหม่ซึ่งเกิดในชุดลำดับชั้น 

กรวดตะกอนน้ำพา และชั้นดินเหนียว ถูกรอยเลื่อนตัดผ่าน จากข้อมูลแผ่นดินไหวพบว่าเมื่อวันที่ 13 

พฤษภาคม 2478 ได้เกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.5 ตามมาตราริกเตอร์ ในบริเวณตะเข็บชายแดนของ 

ประเทศไทย-ลาว ซึ่งเชื่อว่าเป็นอิทธิพลของการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนปัว กิตติ ขาววิเศษ (2550) ได้ 

ทำการศึกษาเพิ่มเติมพบว่า กลุ่มรอยเลื่อนแม่ทามีความยาวประมาณ 130 กิโลเมตร และแบ่งรอย 

เลื่อนย่อยออกเป็น 14 รอยเลื่อนย่อย น่าจะเคยเกิดการเลื่อนตัวมาแล้วอย่างน้อย 4 ครั้งคือ ครั้งแรก 

เมื่อประมาณ 70,000 ปีมาแล้ว ครั้งที่ 2เมื่อประมาณ 5,000 ปีมาแล้ว และครั้งที่ 3 เมื่อประมาณ 

2,000 ปีมาแล้ว และครั้งที่ 4 ประมาณเมื่อ 180 ปีมาแล้ว การประเมินของการเกิดคาบอุบัติซ้ำของ 

เหตุการณ์แผ่นดินไหว 

 

พบว่าคาบอุบัติซ้ำของแผ่นดินไหวขนาด 6-7 ริกเตอร์ มีค่า 1,500 -2,000 ปี 

6) กลุ่มรอยเลื่อนอุตรดิตถ์ เป็นรอยเลื่อนที่มีแนวการวางตัวในทิศตะวันออกเฉียงเหนือ- 

ตะวันตกเฉียงใต้ และมีมุมเอียงเทไปทิศตะวันตกเฉียงเหนือ มีความยาวประมาณ 140 กิโลเมตร 

รอยเลื่อนนี้เริ่มปรากฏตั้งแต่อำเภอฟากท่า ยาวลงมาในพื้นที่อำเภอน้ำปาด อำเภอทองแสนขัน 

ของจังหวัดอุตรดิตถ์ และต่อเนื่องถึงอำเภอพิชัย ของจังหวัดพิษณุโลก มีลักษณะของกลุ่มรอยเลื่อน 

เป็นแนวยาวและแคบๆ โดยมีความกว้างของเขตรอยเลื่อนไม่เกิน 4 กิโลเมตร ซึ่งพาดผ่านเข้าไปใน 

แอ่งตะกอนที่ถูกปิดทับด้วยชั้นหนาของตะกอนน้ำพายุคปัจจุบัน รอยเลื่อนอุตรดิตถ์มีอิทธิพลต่อ 

สภาพภูมิประเทศของพื ้นที่นี ้ให้มีความเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างมาก ได้แก่ พื ้นที่อำเภอฟากท่า มีลักษณะ 

เป็นผารอยเลื่อนที่เป็นแนวตรงหันหน้าไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ พร้อมทั้งมีผาสามเหลี่ยม 

บริเวณบ้านฟากนา ปรากฏฐานของผารอยเลื่อนที่ชันมาก และบริเวณปากห้วยไพร เนินตะกอนน้ำพา 

รูปพัดถูกรอยเลื่อนตัดเลื่อนเหลื่อมกันแบบเหลื่อมซ้าย ส่วนพื้นที่บ้านปางหมิ่น อำเภอทองแสนขัน 

พบว่าส่วนรอยเลื่อนที่ยาวต่อเนื่องไม่น้อยกว่า 1.5 กิโลเมตร ปรากฏบริเวณรอยต่อของเชิงเขาที่แบ่งชั ้น 

ตะพักกับที่ราบลุ่มออกจากกันชัดเจน และมีความแตกต่างระดับของพื้นที่ 2 เมตร นอกจากนี้ยังพบ 

ว่ามีธรณีสัณฐานของธารเหลื่อมซ้ายของลำห้วยสาขาของห้วยน้ำลอกเป็นระยะทาง 2 เมตร รอย 

เลื่อนนี้มีลักษณะการเลื่อนตัวหลักแบบตามแนวระดับเหลื่อมซ้ายผสมผสานด้วยเลื่อนลงในแนวดิ่ง 

แบบปรกติ 

กรมชลประทาน (2552) ได้ดำเนินการศึกษาในโครงการศึกษา Dam Break ของเขื่อนแควน้อย 

จังหวัดพิษณุโลก โดยได้ทำการศึกษาธรณีวิทยาและแผ่นดินไหว เพื่อสำรวจหารอยเลื่อนที่มีพลังที่ 

_11-0290(001-062).indd 40 

3/28/11 9:45:40 PM

41 

อยู่ในพื้นที่โครงการและใกล้เคียง เพื่อใช้ในการคำนวณหาค่าอัตราเร่งสูงสุด (Peak Ground 

Acceleration, PGA) บริเวณที่ตั้งเขื่อนแควน้อย ซึ่งค่า PGA นี้จะนำไปใช้ในการตรวจสอบความมั่นคง 

ของเขื่อนในกรณีเกิดแผ่นดินไหว ผลการศึกษาพบว่า รอยเลื่อนมีพลังคันโช้งบริเวณใกล้แกนเขื่อน 

เป็นรอยเลื่อนที่มีพลัง เคยมีการเคลื่อนตัวอยู่ระหว่าง 5,900 ปี ถึง 15,600 ปี อัตราการเลื่อนตัว 

(slip rate) อยู่ระหว่าง 0.03-0.08 ปี โดยเกิดการเลื่อนตัวมาแล้วอย่างน้อย 4 ครั้ง คาบอุบัติซ้ำที่ 

น้อยที่สุดประมาณ 

 

3,000 ปี 

7) กลุ่มรอยเลื่อนพะเยา เป็นรอยเลื่อนที่มีสองส่วนรอยเลื่อน คือส่วนเหนือและส่วนใต้ 

ที่มีแนวการวางตัวแตกต่างกัน และแยกออกจากกันชัดเจน โดยรอยเลื่อนส่วนใต้มีการวางตัวในแนว 

เกือบทิศเหนือ-ใต้ ค่อนมาทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ที่ตัดผ่านด้านทิศตะวันตกของขอบแอ่งพะเยา 

บริเวณเขตรอยต่อระหว่างอำเภอพาน อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา และอำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง 

ส่วนรอยเลื่อนนี้มีความยาวประมาณ 35 กิโลเมตร แสดงลักษณะของผารอยเลื่อนหลายแนวและต่อ 

เนื่องเป็นแนวตรง หันหน้าไปทิศตะวันออก บริเวณพื้นที่อำเภอเด่นชัยมีหน้าตัดสูง 200 เมตร ทางน้ำ 

สาขาต่างๆ ที่ตัดผ่านผารอยเลื่อนนี้ แสดงรอยกัดเซาะลงแนวดิ่งลึกมากจนถึงชั้นหิน และฐาน 

ผารอยเลื่อนก็แสดงความชันมากเห็นได้ชัดเจน ซึ่งแสดงว่ายังคงมีพลังไม่หยุดนิ่ง ซึ่งสอดคล้องกับ 

กรณีที่เกิดแผ่นดินไหวจนเกิดความเสียหายมากที่สุดที่ประเทศไทยเคยบันทึกประสบกับภัยพิบัติ 

แผ่นดินไหว คือเหตุการณ์เมื่อวันที่ 11 กันยายน 2537 มีศูนย์เกิดแผ่นดินไหวอยู่ในเขตอำเภอ 

เวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย มีความรุนแรงขนาด 5.2 ตามมาตราริกเตอร์ ทำให้เกิดความเสียหาย 

อย่างมากกับโรงพยาบาลอำเภอพาน จนต้องทุบทิ้งสร้างใหม่ รวมทั้งวัด และโรงเรียนต่างๆ ใน 

อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย และมีแผ่นดินไหวเกิดขึ้นอีกหลายครั้งตามมาในปี พ.ศ. 2538 และ 

พ.ศ. 2539 ในพื ้นที่จังหวัดพะเยา และจังหวัดเชียงราย สำหรับรอยเลื่อนส่วนเหนือ มีการวางตัวในแนว 

ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ ที่พาดผ่านอำเภอแม่สรวย ถึงอำเภอแม่ลาว ของจังหวัด 

เชียงราย ในบริเวณนี้เกิดแผ่นดินไหวขนาดเล็กถึงขนาดปานกลาง บ่อยครั้งมากในรอบ 10 ปีที่ผ่านมา 

ในปี พ.ศ. 2553 กรมทรัพยากรธรณี ได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมพบว่า กลุ่มรอยเลื่อนพะเยามีความยาว 

ประมาณ 90 กิโลเมตร และแบ่งรอยเลื่อนย่อยออกเป็น 17 รอยเลื่อนย่อย เคยเกิดแผ่นดินไหวครั้ง 

 

ล่าสุดเมื่อประมาณ 4,000 ปี ด้วยขนาด 6.7 ตามมาตราริกเตอร์ จากรอยเลื่อนย่อยวังทอง 

8) กลุ่มรอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ เป็นรอยเลื่อนที่อยู่ด้านทิศตะวันตกของประเทศไทยที่มี 

ความสำคัญมากต่อประชาชนในพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล เป็นรอยเลื่อนที่อยู่ใกล้กับรอย 

เลื่อนพานหลวงในเขตสหภาพพม่า ปรากฏขึ้นบริเวณตะเข็บชายแดนไทย-สหภาพพม่า บริเวณ 

ด่านเจดีย์สามองค์ อำเภอสังขละบุรี พาดผ่านอำเภอทองผาภูมิ อำเภอศรีสวัสดิ์ อำเภอเมือง และ 

สิ้นสุดบริเวณอำเภอด่านมะขามเตี้ย จังหวัดกาญจนบุรี โดยขนานกับลำแม่น้ำแควน้อย มีความยาว 

ประมาณ 170 กิโลเมตร ผ่านชั้นหินมหายุคพาลีโอโซอิกและมีโซโซอิก หลักฐานทางธรณีสัณฐาน 

ซึ่งแสดงการเกิดการแปรสัณฐานใหม่ เช่น ธารเหลื่อมผารอยเลื่อน ผาสามเหลี่ยม ธารหัวขาด สันกั้น 

และหนองหล่ม ที่บ่งชี้ว่า รอยเลื่อนนี้เลื่อนตัวตามแนวระดับเหลื่อมขวาเป็นหลัก นอกจากนี้ยังพบการ 

_11-0290(001-062).indd 41 

3/28/11 9:45:40 PM

42 

กระจายตัวของตำแหน่งพุน้ำร้อนตามแนวรอยเลื่อนหลายแห่ง ภูมิลักษณ์เหล่านี้แสดงถึงการเลื่อนตัว 

ของรอยเลื่อนมีพลัง จากการศึกษาประวัติการเลื่อนตัวในโบราณกาลพบว่า พื ้นที่บ้านแก่งแคบ ตำบล 

ท่ากระดาน อำเภอศรีสวัสดิ์ เคยเกิดแผ่นดินไหวในอดีตมาแล้วด้วยขนาด 6.4 ตามมาตราริกเตอร์ 

เมื่อประมาณ 1,000 ปีล่วงมาแล้ว และพื้นที่บ้านทิพุเย ตำบลชะแล อำเภอทองผาภูมิ เคยเกิด 

แผ่นดินไหวในอดีตมาแล้วด้วยขนาด 6.4 ตามมาตราริกเตอร์ เมื่อประมาณ 2,000 ปีล่วงมาแล้ว 

ซึ่งอนุมานได้ว่ารอยเลื่อนเจดีย์สามองค์มีคาบอุบัติซ้ำของการเลื่อนตัว (Recurrence interval) ที่ก่อให้ 

เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ในรอบ 

 

1,000 ปี (สุวิทย์ โคสุวรรณ และคณะ, 2550) 

9) กลุ่มรอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ เป็นรอยเลื่อนที่พาดผ่านด้านทิศตะวันตกของประเทศไทย 

วางตัวในทิศตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ ค่อนข้างขนานไปกับรอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ 

โดยที่พาดผ่านพื ้นที่ของประเทศไทยเริ่มที่พื ้นที่ของอำเภออุ ้มผาง จังหวัดตาก พาดผ่านพื ้นที่ของอุทยาน 

แห่งชาติห้วยขาแข้ง อำเภอบ้านไร่ จังหวัดอุทัยธานี ยาวต่อเนื่องลงมาในเขต อำเภอหนองปรือ 

อำเภอบ่อพลอย และอำเภอศรีสวัสดิ์ ของจังหวัดกาญจนบุรี และอำเภอด่านช้าง ของจังหวัดสุพรรณบุรี 

และพาดผ่านขนานมากับลำแม่น้ำแควใหญ่ ถึงอำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี มีความยาวประมาณ 

200 กิโลเมตร รอยเลื่อนนี้ตัดผ่านชั้นหินตั้งแต่มหายุคพาลีโอโซอิกถึงมหายุคมีโซโซอิก ลักษณะธรณี 

สัณฐานที่แสดงถึงการแปรสัณฐานใหม่ เช่น ธารเหลื่อม ผาสามเหลี่ยม ธารหัวขาด และหุบเขาเส้น 

ตรงจากการศึกษาประวัติการเลื่อนตัวในโบราณกาลพบว่าพื้นที่บ้านทุ่งมะกอก ตำบลองค์พระ 

อำเภอด่านช้าง จังหวัดสุพรรณบุรี พบชั้นตะกอนแสดงลักษณะการเลื่อนตัวขาดออกจากกันปรากฏ 

ในหลุมเปิด ซึ่งประมาณได้ว่ารอยเลื่อนศรีสวัสดิ์นี้เคยทำให้เกิดแผ่นดินไหวในอดีตมาแล้วด้วย 

ขนาด 7.0 ตามมาตราริกเตอร์ เมื่อประมาณ 7,000 ปีล่วงมาแล้ว (สุวิทย์ โคสุวรรณ และคณะ, 2550) 

นอกจากนี้เมื่อวันที่ 22 เมษายน 2526 ได้เกิดแผ่นดินไหวมีศูนย์เกิดอยู่บริเวณขอบอ่างเก็บน้ำเขื่อน 

ศรีนครินทร์ ซึ่งปรากฏตามแนวรอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ ด้วยขนาด 5.9 ตามมาตราริกเตอร์ และมี 

แผ่นดินไหวตาม (Aftershock) เกิดขึ้นอีกมากกว่าร้อยครั้ง 

10) กลุ่มรอยเลื่อนเมย รอยเลื่อนนี้มีความสัมพันธ์กับรอยเลื่อนพานหลวงในเขตสหภาพพม่า 

โดยเริ่มบริเวณลำน้ำเมย ที่บ้านท่าสองยาง อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก ในแนวทิศตะวันตกเฉียง 

เหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ พาดผ่านอำเภอเมือง จังหวัดตาก และสิ้นสุดในพื้นที่อำเภอวังเจ้า จังหวัด 

กำแพงเพชร มีความยาวประมาณ 230 กิโลเมตร โดยตัดผ่านหมวดหินมากมายตั้งแต่มหายุค 

พรีแคมเบรียนจนถึงยุคมีโซโซอิก มีประวัติการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนบริเวณบ้านท่าสองยาง โดยพบ 

ว่ามีธรณีสัณฐานที่สำคัญคือ ธารเหลื่อม สันกั้น หุบเขาเส้นตรง และผารอยเลื่อน ลำห้วยที่พบด้าน 

ทิศตะวันออกเฉียงใต้ของบ้านท่าสองยาง ถูกตัดให้หักเหลื่อมจากกันเป็นระยะทาง 500 เมตร และ 

บ่งบอกว่าเป็นรอยเลื่อนตามแนวระดับเหลื่อมขวา มีความสัมพันธ์กับเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่สำคัญ 

อีกครั้งหนึ่งในประเทศไทย คือเมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2518 ได้เกิดแผ่นดินไหวขนาด 5.6 ตาม 

มาตราริกเตอร์ ประชาชนรู้สึกได้หลายหลายจังหวัดในภาคเหนือ รวมทั้งรู้สึกได้ถึงกรุงเทพมหานคร 

ในปี พ.ศ. 2550 กรมทรัพยากรธรณี ได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมพบว่า กลุ่มรอยเลื่อนเมย เคยเกิด 

_11-0290(001-062).indd 42 

3/28/11 9:45:41 PM

43 

แผ่นดินไหวครั้งล่าสุดเมื่อประมาณ 4,000 ปี ด้วยขนาด 6.7 ตามมาตราริกเตอร์ จากรอยเลื่อนย่อย 

เขาแม่สอง 

 

11) กลุ่มรอยเลื่อนระนอง เป็นรอยเลื่อนที่วางตัวตามแนวทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตก 

เฉียงใต้ ประกอบด้วยรอยเลื่อนหลายส่วน เริ่มตั้งแต่ในทะเลอันดามันถึงบริเวณอำเภอเมือง จังหวัด 

ระนอง พาดผ่านพื้นที่อำเภอท่าแซะ ของจังหวัดชุมพร และต่อเนื่องไปในพื้นที่อำเภอบางสะพาน 

อำเภอทับสะแก อำเภอเมือง และอำเภอกุยบุรี ของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และลงอ่าวไทย 

บริเวณทิศตะวันออกของอำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีความยาวเฉพาะส่วนที่ 

ปรากฏบนแผ่นดินประมาณ 270 กิโลเมตร หินต่างๆ ที่ถูกรอยเลื่อนนี้ตัดผ่านคือ หินตะกอนของ 

หมวดหินแก่งกระจานในยุคคาร์บอนิเฟอรัส-เพอร์เมียน เป็นส่วนใหญ่ และรองลงมาเป็นหินแกรนิต 

ยุคครีเทเชียส ร่วมทั้งตะกอนยุคใหม่ มีลักษณะธรณีสัณฐานที่สำคัญคือ ธารเหลื่อม และผาสาม 

เหลื่อม ซึ่งบ่งชี้ว่ารอยเลื่อนระนองมีการเลื่อนตัวตามแนวระดับเหลื่อมซ้าย เหตุการณ์แผ่นดินไหว 

ที่เกิดขึ้นสัมพันธ์กับกลุ่มรอยเลื่อนนี้เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 27-28 กันยายน 2549 ซึ่งมีแผ่นดินไหวขนาด 

3.7 - 5.0 ตามมาตราริกเตอร์ จำนวน 5 ครั้ง และในวันที่ 8 ตุลาคม 2549 มีขนาด 4.5 - 5.5 ตาม 

มาตราริกเตอร์ จำนวน 2 ครั ้ง ทั ้งสองเหตุการณ์นี้มีศูนย์เกิดในอ่าวไทยด้านทิศตะวันออกของอำเภอ 

สามร้อยสามยอด ประชาชนรู้สึกได้ถึงแรงสั่นสะเทือนของพื้นดิน ได้แก่ อำเภอหัวหิน อำเภอสามร้อย 

ยอด อำเภอกุยบุรี อำเภอปราณบุรี อำเภอบางสะพาน อำเภอทับสะแก ของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 

และอำเภอชะอำ อำเภอท่ายาง ของจังหวัดเพชรบุรี ในปี พ.ศ. 2551 กรมทรัพยากรธรณี ได้ทำการ 

ศึกษาเพิ่มเติมพบว่า กลุ่มรอยเลื่อนระนอง มีการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนย่อยบางสะพาน เมื่อ 

ประมาณ 2,000–2,300 ปีล่วงมาแล้ว ด้วยขนาด 7.0 ตามมาตราริกเตอร์ มีอัตราการเลื่อนตัว 

ประมาณ 0.27 มิลลิเมตร/ปี 

 

12) กลุ่มรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย เป็นกลุ่มรอยเลื่อนตามแนวระดับที่วางตัวขนานกับกลุ่มรอย 

เลื่อนระนองแบบเหลื่อมซ้ายเช่นเดียวกัน ปรากฏในทะเลอันดามัน บริเวณทิศตะวันออกของจังหวัด 

ภูเก็ต และเกาะยาว ในบริเวณอ่าวพังงา รอยเลื่อนยาวต่อเนื่องขึ้นบกบริเวณลำคลองมะรุ่ย อำเภอ 

ทับปุด จังหวัดพังงา พาดผ่านต่อเนื่องไปในพื้นที่อำเภอพนม อำเภอคีรีรัฐนิคม อำเภอวิภาวดี และ 

อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีความยาวเฉพาะส่วนบนแผ่นดินประมาณ 150 กิโลเมตร ซึ่งใน 

เขตอำเภอไชยานี้ปรากฏว่ามีแหล่งพุน้ำร้อนหลายแห่งไหลขึ้นมาตามแนวรอยเลื่อนนี้ เป็นรอยเลื่อน 

ที่แยกหมวดหินแก่งกระจาน ยุคคาร์บอนิเฟอรัส-เพอร์เมียน ออกจากหินยุคเพอร์เมียน และมหา 

ยุคมีโซโซอิกเป็นแนวยาวอย่างชัดเจน หลักฐานทางธรณีสัณฐานที่พบ ได้แก่ ธารเหลื่อม ผารอยเลื่อน 

ผาสามเหลี่ยม และสันกั้น เป็นต้น จากการศึกษาประวัติการเลื่อนตัวในโบราณกาลพบว่า พื้นที่บ้าน 

บางลึก ตำบลพลูเถื่อน อำเภอพนม จังหวัดสุราษฎร์ธานี พบลักษณะธรณีสัณฐานที่สัมพันธ์กับแนว 

รอยเลื่อนคือ ผาสามเหลี่ยม 2 ผา วางตัวในทิศทางตะวันออกเฉียงเหนือ – ตะวันตกเฉียงใต้ หันหน้า 

ไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ และลำน้ำสาขาของคลองแหกที่แสดงการหักเลื่อนเป็นระยะทาง 

_11-0290(001-062).indd 43 

3/28/11 9:45:41 PM

44 

95 เมตร ในแนวระดับแบบเหลื่อมซ้าย นอกจากนี้ในร่องสำรวจพบชั้นตะกอนกรวด ชั้นทราย และดิน 

เหนียวถูกรอยเลื่อนจำนวน 3 แนว ตัดเลื่อนออกจากกันในแนวดิ่งแบบย้อน ประเมินได้ว่ารอยเลื่อน 

ส่วนนี้เคยทำให้เกิดแผ่นดินไหวในอดีตด้วยขนาด 7.0 ตามมาตราริกเตอร์ เมื่อประมาณ 2,000 ปีล่วง 

มาแล้ว (กรมทรัพยากรธรณี, 2551) นอกจากนี้ในปี พ.ศ. 2542 พบว่าได้การเกิดแผ่นดินไหวขนาด 

3.1 ตามมาตราริกเตอร์ มีศูนย์เกิดในทะเลด้านทิศตะวันออกของเกาะภูเก็ต 

 

13) กลุ่มรอยเลื่อนท่าแขก กลุ่มรอยเลื่อนนี้มีแนวการวางตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออก 

เฉียงใต้ พาดผ่านขอบที่ราบสูงโคราช ตั้งแต่อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม หรือตรงกันข้ามกับแขวง 

ท่าแขก ของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ผ่านขึ้นมาที่อำเภอท่าอุเทน อำเภอศรีสงคราม 

ของจังหวัดนครพนม เรื่อยมาถึงอำเภอบุ่งคล้า ของจังหวัดหนองคาย และต่อเนื่องเข้าไปในดินแดน 

ของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวอีกครั้งหนึ่ง รวมความยาวเฉพาะในส่วนของประเทศไทย 

ประมาณ 140 กิโลเมตร รอยเลื่อนนี้ตัดผ่านชั้นหินกลุ่มหินโคราชของมหายุคมีโซโซอิก ลักษณะการ 

วางตัวขนานกับกลุ่มรอยเลื่อนแม่น้ำแดง (Red River Fault Zone) ในประเทศเวียดนาม และมีการ 

เลื่อนตัวตามแนวระดับเหลื่อมขวา 

 

10. เหตุการณ์แผ่นดินไหวในประเทศไทยและภูมิภาคใกล้เคียง 

ประเทศไทยมีประวัติการเกิดแผ่นดินไหวมาแต่ในอดีต พงศาวดารโยนกกล่าวว่า อาณาจักร 

โยนกซึ่งเป็นอาณาจักรที่มีความเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล ได้เกิดแผ่นดินไหวหลายครั้ง 

ครั้งที่รุนแรงที่สุดทำให้อาณาจักรถึงกับล่มสลาย อาณาจักรโยนกนี้ตั้งอยู่บริเวณละติจูด 20.25 

องศาเหนือ และลองจิจูด 100.08 องศาตะวันออก อยู่ในเขตอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ใน 

ปัจจุบัน โดยพงศาวดารโยนกได้บันทึกการเกิดแผ่นดินไหวครั้งรุนแรงที่สุด ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อวันเสาร์ 

เดือน 7 แรม 7 ค่ำ พ.ศ. 1003 เวลากลางคืนว่า 

 

“...สุริยอาทิตย์ก็ตกไปแล้ว ก็ได้ยินเสียง เหมือนตั้งแผ่นดินดังสนั่นหวั่นไหวประดุจว่าเวียงโยนก 

นครหลวงที่นี้จักเกลื่อนจักพังไปนั้นแล แล้วก็หายไปครั้งหนึ่ง ครั้นถึงมัชฌิมยามก็ดังซ้ำเข้ามาเป็น 

คำรบสอง แล้วก็หายนั้นแล ถึงปัจฉิมยามก็ซ้ำดังมาอีกเป็นคำรบสาม หนที่สามนี้ดังยิ่งกว่าทุกครั้ง 

ทุกคราวที่ได้ยินมาแล้ว กาลนั้นเวียงโยนกนครหลวงที่นั้นก็ยุบจมลง เกิดเป็นหนองอันใหญ่ ยามนั้น 

คนทั้งหลายอันมีในเวียงที่นั้น มีพระมหากษัตริย์เป็นประธาน ก็วินาศฉิบหายตกไปในน้ำที่นั้นสิ้น...” 

 

ปัจจุบันบริเวณที่ตั้งอาณาจักรโยนกได้กลายเป็นหนองน้ำขนาดใหญ่ในอำเภอเชียงแสน จังหวัด 

เชียงราย ที่ชาวบ้านท้องถิ่นเรียกว่า “หนองลุ่ม” 

 

ในศิลาจารึกของอาณาจักรสุโขทัยได้บันทึกเหตุการณ์แผ่นดินไหวไว้ 2 ครั้ง พงศาวดารของ 

กรุงศรีอยุธยาได้มีการบันทึกเหตุการณ์แผ่นดินไหวไว้ 7 ครั้ง และพงศาวดารของเชียงใหม่ได้บันทึก 

เหตุการณ์แผ่นดินไหวไว้ 4 ครั้ง แผ่นดินไหวครั้งสำคัญที่ปรากฏหลักฐานทางประวัติศาสตร์ของเมือง 

_11-0290(001-062).indd 44 

3/28/11 9:45:41 PM

45 

เชียงใหม่ พ.ศ. 2088 ในรัชสมัยพระนางมหาเทวีจิริประภา กษัตริย์องค์ที่ 16 แห่งราชวงศ์เม็งราย 

เกิดแผ่นดินไหวทำให้ส่วนยอดของเจดีย์ที่วัดเจดีย์หลวงหักโค่นลงมา ซึ่งเจดีย์องค์นั้นแต่เดิมสูงถึง 

86 เมตร หลังจากส่วนยอดได้หักโค่นลงมา จึงเหลือความสูงเพียง 60 เมตร แผ่นดินไหวครั้งนี้ 

ไม่ทราบว่ามีศูนย์กลางอยู่ที่ใด (รูปที่ 35) 

 

จากการศึกษาข้อมูลทางสถิติเกี่ยวกับตำแหน่งจุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว และความรุนแรง 

ของแผ่นดินไหวที่ได้ข้อมูลจากเครื่องมือวัดแผ่นดินไหว รวบรวมโดยปริญญา นุตาลัย และคณะ 

(Nutalaya et al., 1985) ตั ้งแต่ พ.ศ. 1989 ถึง พ.ศ. 2526 กรมอุตุนิยมวิทยา (2547) ตั ้งแต่ พ.ศ. 1926 

ถึง พ.ศ. 2546 และกรมทรัพยากรธรณี ได้รวบรวมข้อมูลต่อตั้งแต่ พ.ศ. 2546 ถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 

2553 ระหว่างเส้นรุ้งที่ 5-20 องศาตะวันออก และเส้นแวงที่ 95-106 องศาเหนือ สามารถตรวจวัด 

ได้ประมาณ 573 ครั้ง (รูปที่ 36) สามารถตรวจพบ แผ่นดินไหวขนาด 0-3.0 ตามมาตราริกเตอร์ 

จำนวน 228 ครั้ง แผ่นดินไหวขนาด 3.01-5.0 ตามมาตราริกเตอร์ จำนวน 296 ครั้ง แผ่นดินไหว 

ขนาด 5.01-6.0 ตามมาตราริกเตอร์ จำนวน 43 ครั้ง แผ่นดินไหวขนาด 6.01-7.0 ริกเตอร์ จำนวน 5 

ครั้ง สำหรับเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่มากกว่า 7 ริกเตอร์ จำนวน 1 ครั้ง คือเมื่อวันที่ 4 ธันวาคม 2473 

แผ่นดินไหวขนาด 7.3 ศูนย์กลางแผ่นดินไหวในพม่า แผ่นดินไหวครั้งนี้รู้สึกได้ที่กรุงเทพมหานครด้วย 

รูปที่ 35 เกิดแผ่นดินไหวเมื่อปี พ.ศ. 2088 ทำให้ส่วนยอดของเจดีย์ที่วัดเจดีย์หลวง เมืองเชียงใหม่ 

หักโค่นลงมา แต่เดิมองค์เจดีย์สูงถึง 86 เมตร หลังจากส่วนยอดได้หักโค่นลงมาจึงเหลือ 

ความสูงเพียง 60 เมตร (กรมทรัพยากรธรณี, 2549) 

_11-0290(001-062).indd 45 

3/28/11 9:45:42 PM

46 

รูปที่ 36 จุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหวในประเทศไทยและประเทศใกล้เคียง 

_11-0290(001-062).indd 46 

3/28/11 9:45:49 PM

11. บริเวณเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวของประเทศไทย 

แผ่นดินไหวเป็นเหตุการณ์ธรรมชาติที่ไม่อาจพยากรณ์ได้ อันตรายสำคัญจากแผ่นดินไหวได้แก่ 

อาคารพังทลายทับผู้ที่อยู่อาศัย และสัญจรไปมา มาตรการป้องกันอันตรายที่ใช้อยู่ทั่วไป ได้แก่ การ 

กำหนดพื้นที่ความเสี่ยงภัยแผ่นดินไหว จัดแบ่งพื้นที่ออกตามระดับความเสี่ยง และกำหนดมาตรฐาน 

การออกแบบก่อสร้างอาคารในแต่ละพื้นที่ ให้มีความต้านทานแผ่นดินไหวที่เหมาะสม 

 

กรมทรัพยากรธรณีได้จัดทำแผนที่บริเวณความเสี่ยงภัยแผ่นดินไหว ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 2 

พ.ศ. 2548 ซึ่งวิเคราะห์จากข้อมูลของแนวรอยเลื่อนมีพลัง ลักษณะธรณีวิทยา ความถี่และขนาด 

แผ่นดินไหวที่เกิดในประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้าน เพื่อให้วิศวกรใช้ในการออกแบบก่อสร้าง 

อาคารที่ต้องคำนึงถึงค่าความปลอดภัยให้เพียงพอ (รูปที่ 37) 

 

สำหรับกรุงเทพมหานครเป็นชุมชนขนาดใหญ่ มีประชากรอยู่อาศัยหนาแน่นกว่า 8 ล้านคน 

มีอาคารสูงเป็นจำนวนมาก ในช่วงเวลา 2 ศตวรรษที่ผ่านมา มีการบันทึกเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่ 

สามารถรู้สึกได้มากกว่า 20 ครั้ง ถึงแม้ว่าบางครั้งอาจทำให้ตระหนกตกใจ แต่ก็ยังไม่เคยสร้างความ 

เสียหาย เมื่อพิจารณาด้านที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ กรุงเทพมหานครตั้งอยู่ในเขตที่มีความเสี่ยงต่อภัย 

แผ่นดินไหวระดับต่ำ สำหรับรอยเลื่อนมีพลังที่ใกล้ที่สุดอยู่ห่างออกไป 120 - 300 กิโลเมตร ซึ่งเป็น 

รอยเลื่อนที่มีรอบของการกำเนิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ประมาณ 1,000 ปี ส่วนรอยเลื่อนที่มีการ 

เคลื่อนไหวในรอบประมาณ 100 ปี อยู่ห่างออกไป 400 – 1,000 กิโลเมตร 

 

ในปัจจุบันได้มีงานวิจัยในประเทศไทยที่นำข้อมูลเกี่ยวกับแผ่นดินไหวที่มีอยู่ทั้งในประเทศไทย 

และประเทศใกล้เคียง มาประมวลและวิเคราะห์ สร้างเป็นแผนที่ความเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวของ 

ประเทศไทย โดยจัดพื้นที่ตามระดับอัตราเร่งสูงสุดของแผ่นดินไหวที่อาจเกิดขึ้น โดยหลักเกณฑ์ที่ใช้ 

จะใกล้เคียงกับกฎหมายควบคุมอาคาร (Uniform Building Code หรือ UBC) ที่ใช้ในสหรัฐอเมริกา 

การจัดพื้นที่ได้แบ่งพื้นที่ออกเป็น 5 ระดับจากระดับ 0 ถึงระดับ 4 โดยระดับ 0 หมายถึง พื้นที่ 

ปลอดภัยจากแผ่นดินไหว และระดับ 4 เป็นพื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูงสุด กล่าวคือมีแผ่นดินไหวขนาด 

ใหญ่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง (รูปที่ 38) 

 

ในการออกแบบอาคารต้านแผ่นดินไหว โดยทั่วไปจะยอมให้อาคารมีการโยกไหวจนตัวอาคาร 

แตกร้าวเสียหายได้ แต่จะต้องไม่พังทลายลงมา การออกแบบโครงสร้างอาคารให้ต้านทานการสั่น 

สะเทือน จากแผ่นดินไหวเป็นเรื่องยาก เพราะจะต้องคำนึงถึงพฤติกรรมทางพลศาสตร์ในสภาวะที่มี 

การเปลี่ยนรูปร่างเกินพิกัดยืดหยุ่น (Elastic Limit) หลักการออกแบบตามมาตรฐานที่ใช้อยู่ทั่วไปจึง 

ปรับให้ง่ายขึ้น โดยกำหนดให้ออกแบบให้โครงสร้างสามารถรับแรงในแนวราบได้ในระดับที่กำหนด 

แต่อย่างไรก็ตาม ผู้ออกแบบต้องพิจารณารูปร่างสัดส่วน โครงสร้างให้มีความสมมาตร สามารถโยก 

ไหวได้โดยไม่บิดตัว นอกจากนี้ จะต้องคำนึง ถึงการจัดรายละเอียด เช่น การเสริมเหล็กให้โครงสร้าง 

สามารถดูดซับพลังงานได้ดี 

47 

_11-0290(001-062).indd 47 

3/28/11 9:45:49 PM

48 

แผนที่บริเวณเสี่ยงภัยแผนดินไหวของประเทศไทย 

(ฉบับปรับปรุงครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๕๔๘) 

รูปที่ 37 แสดงแผนที่บริเวณเสี่ยงภัยแผนดินไหวของประเทศไทย (กรมทรัพยากรธรณี, 2548) 

_11-0290(001-062).indd 48 

3/28/11 9:45:56 PM

49 

รูปที่ 38 แผนที่แสดงระดับความเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวและโซนเสี่ยงภัยตามเกณฑ์ของ UBC ตัวเลข 

คืออัตราส่วนระหว่างอัตราเร่งสูงสุดในแนบราบของแผ่นดินไหวต่ออัตราเร่งของสนาม 

โน้มถ่วงโลก โดยที่โอกาสเกิดแผ่นดินไหวในรอบ 50 ปี มีโอกาสเกิดแผ่นดินไหว 10% 

(เป็นหนึ่ง วานิชชัย, 2537) 

_11-0290(001-062).indd 49 

3/28/11 9:45:56 PM

50 

การเกิดแผ่นดินไหว นอกจากจะทำให้อาคารโยกไหวแล้ว แผ่นดินไหวอาจทำให้พื้นดินมีสภาพ 

คล้ายของเหลวและสูญเสียกำลังรับน้ำหนักโดยสิ้นเชิง สภาพการณ์เช่นนี้อาจเกิดขึ้นเมื่อเกิดแผ่นดิน 

ไหวในบริเวณที่มีสภาพดินเป็นชั้นทรายที่อิ่มตัวด้วยน้ำใต้ดิน การที่ดินมีสภาพคล้ายของเหลวเกิดจาก 

การที่พื้นดินได้รับแรงกระแทกจากแรงไหวสะเทือนของแผ่นดินไหว ภายใต้แรงกระทำดังกล่าว 

แรงดันน้ำระหว่างมวลดินจะสูงกว่าแรงดันระหว่างมวลดิน ซึ่งทำให้ดินสูญเสียกำลังเฉือน ในสภาพ 

เช่นนี้ อาจเกิดสภาวะทรายดูด หรือดินไหลในแนวราบเช่นเดียวกับของเหลวสิ่งก่อสร้างอาจจมหรือ 

ทรุดตัวลง 

 

จากการศึกษาถึงความเสียหายของโครงสร้างที่เกิดจากการเกิดแผ่นดินไหว พบว่า มีโครงสร้าง 

จำนวนมากเสียหายจากการที่พื้นดินกลายสภาพคล้ายของเหลวขณะเกิดแผ่นดินไหว ตัวอย่างเช่น 

แผ่นดินไหวที่ประเทศชิลีในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2503 แผ่นดินไหวที่ประเทศเม็กซิโกในวันที่ 26 

สิงหาคม พ.ศ. 2502 และแผ่นดินไหวที่มลรัฐอะแลสกา ประเทศสหรัฐอเมริกา ใน พ.ศ. 2507 

 

มาตรการสำคัญในการสร้างความปลอดภัยต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนที่อาศัยอยู่ใน 

เขตพื้นที่เสี่ยงภัยแผ่นดินไหว คือการกำหนดให้วิศวกรออกแบบอาคารต่างๆ ให้สามารถต้านทานแรง 

สั่นสะเทือนแผ่นดินไหวได้ การกำหนดดังกล่าวคือการออกกฎหมายบังคับใช้ในการออกแบบและ 

ก่อสร้างอาคารในพื้นที่เสี่ยงภัย จากความพยายามของหลายๆ ฝ่ายที่เกี่ยงข้องทำให้มีกฎกระทรวง 

มหาดไทย ฉบับที่ 49 (พ.ศ. 2540) ออกตามความในพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 

ออกมาบังคับใช้ตั้งแต่ปี 2540 ในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมาพบว่าประเทศไทยได้รับผลกระทบและมี 

ความเสี่ยงจากแผ่นดินไหวกว่าที่ได้ทำการศึกษามาในอดีต โดยเฉพาะเหตุการณ์แผ่นดินไหวเมื่อวันที่ 

26 ธันวาคม 2547 ทำให้นักวิชาการและผู้ที่เกี่ยวข้องต่างๆ ให้ความสำคัญกับกฎกระทรวงมหาดไทย 

ฉบับที่ 49 (พ.ศ. 2540) เป็นอย่างมาก จึงได้เสนอให้มีการแก้ไขกฎกระทรวงดังกล่าวให้มีความ 

เหมาะสมในทางปฏิบัติมากยิ่งขึ้น 

 

โดยการแก้ไขกฎกระทรวงในครั้งนี้ สืบเนื่องจากผลการศึกษาพบว่าพื้นที่กรุงเทพมหานครและ 

ปริมณฑลเป็นชั้นดินอ่อน ซึ่งส่งผลให้เกิดการขยายแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว ทำให้อาคารใน 

บริเวณดังกล่าวมีความเสี่ยงจากแผ่นดินไหวระยะไกล ประกอบกับพื้นที่ภาคใต้บางส่วนของประเทศ 

ไทยตั้งอยู่บนรอยเลื่อนระนองและรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย ซึ่งมีการสั่นสะเทือนอยู่บ่อยครั้งทำให้อาคาร 

ในบริเวณดังกล่าวมีความเสี่ยงจากภัยแผ่นดินไหว ประกอบกับหลักเกณฑ์การรับน้ำหนัก ความ 

ต้านทาน ความคงทนของอาคารและพื้นดินที่รองรับอาคารในการต้านทานแรงสั่นสะเทือนของ 

แผ่นดินไหว ตามกฎกระทรวงมหาดไทย ฉบับที่ 49 (พ.ศ. 2540) ออกตามความในพระราชบัญญัติ 

ควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 ที่ใช้บังคับอยู่ในปัจจุบัน ไม่ครอบคลุมพื้นที่เสี่ยงภัยดังกล่าว และไม่ 

สามารถต้านทานแรงสั่นสะเทือนแผ่นดินไหวได้ตามมาตรฐานสากล ดังนั้นเพื่อให้เกิดความปลอดภัย 

จึงมีการขยายพื้นที่การควบคุมอาคาร รวมทั้งปรับปรุงหลักเกณฑ์การรับน้ำหนัก ความต้านทาน 

ความคงทนของอาคารและพื้นดินที่รองรับอาคารในการต้านทานแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว 

ให้มีความเหมาะสมยิ่งขึ้น 

_11-0290(001-062).indd 50 

3/28/11 9:45:56 PM

51 

กฎกระทรวงมหาดไทย (กำหนดการรับน้ำหนัก ความต้านทาน ความคงทนของอาคารและ 

พื้นดินที่รองรับอาคารในการต้านทานแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว พ.ศ. 2550, ภาคผนวก) 

สามารถสรุปได้ดังนี้ 

(1) การเพิ่มเติมพื้นที่ควบคุมและจัดแบ่งเขตพื้นที่ใหม่ คือ 

“บริเวณเฝ้าระวัง” หมายถึง พื้นที่หรือบริเวณที่อาจได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหว ได้แก่ 

จังหวัดกระบี่ จังหวัดชุมพร จังหวัดพังงา จังหวัดภูเก็ต จังหวัดระนอง จังหวัดสงขลา และจังหวัด 

สุราษฎร์ธานี รวม 7 จังหวัด 

“บริเวณที่ 1” หมายถึง พื้นที่หรือบริเวณที่เป็นดินอ่อนมากที่อาจได้รับผลกระทบจาก 

แผ่นดินไหวระยะไกล ได้แก่ กรุงเทพมหานคร จังหวัดนนทบุรี จังหวัดปทุมธานี จังหวัดสมุทรปราการ 

และจังหวัดสมุทรสาคร รวม 5 จังหวัด 

“บริเวณที่ 2” หมายถึง พื้นที่หรือบริเวณที่อยู่ใกล้รอยเลื่อนที่อาจได้รับผลกระทบจาก 

แผ่นดินไหว ได้แก่ จังหวัดกาญจนบุรี จังหวัดเชียงราย จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดตาก จังหวัดน่าน 

จังหวัดพะเยา จังหวัดแพร่ จังหวัดแม่ฮ่องสอน จังหวัดลำปาง และจังหวัดลำพูน รวม 10 จังหวัด 

(2) การจัดกลุ่มประเภทอาคารควบคุมให้มีความชัดเจนมากขึ้น 

- กำหนดประเภทอาคารควบคุมตามบริเวณ เนื่องจากผลกระทบจากแผ่นดินไหวที่มี 

ต่ออาคารประเภทต่างๆ ในแต่ละเขตมีความแตกต่างกัน 

- สะพาน ทางยกระดับที่มีช่วงระหว่างศูนย์กลางตอม่อยาวตั้งแต่ 10 เมตรขึ้นไป 

- เขื่อนเก็บกักน้ำ เขื่อนทดน้ำ หรือฝายทดน้ำ ที่ตัวเขื่อนหรือตัวฝายมีความสูงตั้งแต่ 

10 เมตรขึ้นไป 

ทั้งนี้ กรมโยธาธิการและผังเมือง ได้เล็งเห็นว่าหากมีมาตรฐานการออกแบบที่ถูกต้องจะเป็น 

ประโยชน์แก่วิศวกรผู้ออกแบบ จึงได้จัดทำมาตรฐานเพื่อเพิ่มเติมรายละเอียดการคำนวณออกแบบ 

ในกฎกระทรวงให้มีความสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น 

ตัวอย่างคลื่นแผ่นดินไหวเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547 (คัดลอกจาก http://www.dnr.state.oh.us/ 

Portats/10/ohioseis/earthquakes/sumatra/tsunami.gif) 

_11-0290(001-062).indd 51 

3/28/11 9:45:57 PM

52 

12. การเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับแผ่นดินไหว 

นอกจากการป้องกันการพังทลายของอาคารแล้ว มาตรการเตรียมพร้อมและการเตรียมรับ 

สถานการณ์ฉุกเฉินหลังเกิดเหตุ ก็มีส่วนช่วยบรรเทาความเสียหายได้บ้าง สำหรับคำแนะนำการ 

ป้องกันอันตรายจากแผ่นดินไหว 

การเตรียมพร้อม 

1) ควรมีไฟฉาย ถ่านไฟฉาย และกระเป๋ายาเตรียมไว้ในบ้าน และแจ้งให้ทุกคน ทราบว่า 

เก็บไว้ที่ไหน 

2) ควรศึกษาการปฐมพยาบาลขั้นต้น เพื่อใช้ในยามฉุกเฉิน 

3) ควรทราบตำแหน่งวาล์วปิดถังแก๊ส ปิดน้ำ และตำแหน่งสะพานไฟฟ้าสำหรับตัดกระแส 

ไฟฟ้า และทุกคนในบ้านควรจะ ทราบวิธีการปิดวาล์วถังแก๊ส และยกสะพานไฟฟ้า 

4) อย่าวางของหนักไว้บนชั้นหรือหิ้งสูงๆ เพราะเมื่อมีการสั่นไหว สิ่งของอาจตกลงมาเป็น 

อันตรายต่อคนในบ้าน 

5) ผูกเครื่องใช้ให้แน่นกับพื้น และยึดเครื่องประดับบ้านหนักๆ เช่น ตู้ถ้วยชาม ไว้กับผนัง 

6) ควรวางแผนการในกรณีที่ทุกคนอาจต้องพลัดพรากจากกัน ว่าจะกลับมารวมกันที่ไหน 

อย่างไร 

เมื่อเกิดแผ่นดินไหว 

1) อยู่อย่างสงบ ควบคุมสติ อย่าตื่นตกใจ ถ้าอยู่ในบ้านก็ให้อยู่ในบ้าน ถ้าอยู่นอกบ้านก็ให้ 

อยู่นอกบ้าน ส่วนใหญ่คนที่ได้รับบาดเจ็บเพราะวิ่งเข้า - ออกจากบ้าน 

2) ถ้าอยู่ในบ้านก็ให้ยืนอยู่ในส่วนของ บ้านที่มีโครงสร้างแข็งแรง และควรอยู่ห่างจากหน้าต่าง 

และประตูที่จะออกข้างนอก 

3) ถ้าอยู่ในที่โล่ง ให้อยู่ห่างจากเสาไฟฟ้าหรือสิ่งห้อยแขวนต่างๆ ที่อาจตกลงมา 

4) อย่าใช้เทียนไข ไม้ขีดไฟ หรือสิ่งที่ทำให้เกิดเปลวไฟ เพราะอาจมีแก๊สรั่วอยู่ใน บริเวณนั้น 

5) ถ้ากำลังอยู่ในรถยนต์ ให้หยุดรถ และอยู่ในรถต่อไปจนกว่าการสั่นสะเทือนจะ หยุดลง 

6) ห้ามใช้ลิฟต์โดยเด็ดขาดขณะเกิดแผ่นดินไหว 

7) หากอยู่ใกล้ชายทะเล ให้อยู่ห่างจาก ฝั่ง เพราะอาจเกิดคลื่นขนาดใหญ่ซัดเข้าหาฝั่ง 

เมื่ออาการสั่นไหวสงบลง 

1) ควรตรวจดูตัวเองและคนใกล้เคียงว่าได้รับบาดเจ็บหรือไม่ ถ้ามีการบาดเจ็บ ให้ทำการ 

ปฐมพยาบาลก่อน หากว่าบาดเจ็บมาก ให้นำส่งสถานพยาบาลต่อไป 

2) ควรรีบออกจากตึกที่เสียหาย เพื่อความปลอดภัยจากอาคารถล่มทับ 

3) ควรตรวจท่อน้ำ แก๊ส และสายไฟฟ้า หากพบส่วนที่เสียหาย ปิดวาล์วน้ำหรือถังแก๊ส และ 

ยกสะพานไฟฟ้า 

4) ตรวจแก๊สรั่วโดยการดมกลิ่น ถ้าได้ กลิ่นแก๊ส ให้เปิดหน้าต่างและประตูทุกบาน รีบออก 

จากบ้าน และแจ้งเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง 

5) เปิดวิทยุฟังคำแนะนำฉุกเฉิน อย่าใช้โทรศัพท์ถ้าไม่จำเป็น เพราะอาจจะใช้ส่งข่าว 

_11-0290(001-062).indd 52 

3/28/11 9:45:57 PM

53 

6) อย่ากดน้ำล้างโถส้วมจนกว่าจะตรวจสอบว่า มีสิ่งตกค้างอยู่ในท่อระบายหรือไม่ 

7) สวมรองเท้าหุ้มส้น เพื่อป้องกันเศษแก้วและสิ่งปรักหักพังทิ่มแทง 

เตรียมรับมือแผ่นดินไหว 

13. แผ่นดินไหว ภัยที่ไม่อาจพยากรณ์ 

ในสมัยโบราณ หลายประเทศในโลก มีตำนานที่ใช้อธิบายถึงปรากฏการณ์แผ่นดินไหว นิยาย 

ปรัมปราของชาวฮินดูบอกว่า มีช้างแปดเชือกหนุนผืนแผ่นดินอยู่ เมื่อมันสะบัดหัว ก็จะทำให้เกิด 

แผ่นดินไหวขึ้น ชาวมองโกเลียเชื่อว่ามีกบยักษ์นอนหลับหนุนโลก หากมันตื่นขึ้น และขยับตัวเมื่อไร 

ก็จะเกิดแผ่นดินไหวเมื่อนั้น ไทยเรามีปลาอานนท์ ส่วนญี่ปุ่นก็มีปลาดุกยักษ์นามาสุ ที่ถูกเทพเจ้า 

สั่งให้ทำหน้าที่หนุนผืนแผ่นดินไว้ ปัจจุบันเรามีข้อมูลมากมายเกี่ยวกับแผ่นดินไหว ที่สามารถอธิบาย 

ปรากฏการณ์นี้ได้ชัดเจน โดยไม่ต้องอาศัยเพียงจินตนาการเช่นคนยุคก่อน เรารู้สาเหตุของการเกิด 

แผ่นดินไหว รู้ถึงระดับแรงสั่นสะเทือนของมัน รวมทั้งรายละเอียดปลีกย่อยอื่นๆ อีกมาก แต่ถึง 

กระนั้นเราก็ยังไม่อาจหาคำตอบที่สำคัญที่สุด เกี่ยวกับแผ่นดินไหว 

_11-0290(001-062).indd 53 

3/28/11 9:45:59 PM

54 

ญี่ปุ่นเองเป็นประเทศหนึ่งที่ถูกคุกคามทั้งจากแผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด และคลื่นสึนามิ เนื่อง 

จากทำเลที่ตั้งนอกจากจะเป็นเกาะแล้ว ยังตั้งอยู่บนสี่แยกอันตราย สี่แยกที่ว่านี้ก็คือรอยต่อของ 

เปลือกโลกสี่แผ่น อันได้แก่ แผ่นยูเรเชีย แผ่นฟิลิปปินส์ แผ่นอเมริกาเหนือ และแผ่นแปซิฟิก รอยต่อ 

ระหว่างแผ่นเป็นลักษณะมุดตัวซ้อนกัน โดยแผ่นมหาสมุทรที่มีความหนาแน่นมากกว่า มุดเข้าไปใต้ 

แผ่นทวีป ทำให้พื้นที่ประเทศญี่ปุ่นมีพร้อมทั้งแนวภูเขาไฟที่มีพลัง และรอยเลื่อนมีพลังหลายแห่ง 

จากการเคลื่อนตัวของเปลือกโลก อันเป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดแผ่นดินไหว 

ญี่ปุ่นและสหรัฐอเมริกา เป็นผู้นำทางด้านเทคโนโลยีเกี่ยวกับแผ่นดินไหว และได้ลงทุนศึกษา 

ค้นคว้าวิจัย เรื่องแผ่นดินไหวอย่างต่อเนื่อง โดยหวังว่าความรู้ที่ได้จะช่วยทำนาย และเตือนภัยแผ่น 

ดินไหวล่วงหน้าได้ แต่จนถึงในปัจจุบันก็ยังไม่สำเร็จ ทั้งนี้เพราะถึงแม้การเกิดแผ่นดินไหวทุกครั้ง 

จะมีจุดศูนย์กลางของการเกิด ซึ่งเรียกว่า “จุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว” และมีรอบของการเกิดแผ่นดิน 

ไหวที่เรียกว่า “คาบอุบัติซ้ำ” ที่น่าจะทำให้สามารถพยากรณ์ การเกิดแผ่นดินไหวล่วงหน้าได้ 

แต่เนื่องจากรอยเลื่อนตัวหนึ่ง จะพบจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหวเป็นจำนวนมาก กระจายอยู่ตลอดแนว 

รอยเลื่อน ทั้งยังเกิดในเวลาที่ต่างกัน การพยากรณ์โดยยึดจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว และคาบอุบัติซ้ำ 

จึงแทบจะเป็นไปไม่ได้ โดยทั่วไปแผ่นดินไหวขนาดเล็ก ซึ่งมีรอบการเกิดสั้นจะเกิดขึ้นบ่อยครั้งทั่วโลก 

ขณะที่การเกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ ซึ่งรอบการเกิดยาวนานกว่า (อาจนับเป็นร้อยหรือพันๆ ปี) 

จะเกิดขึ้นนานๆ ครั้ง ทว่าแต่ละครั้งก็จะก่อความเสียหายอย่างรุนแรง 

อย่างไรก็ตาม ความพยายามของมนุษย์ก็ไม่จบสิ้นลงง่ายๆ ปัจจุบันยังมีการศึกษาวิจัยใน 

แนวทางอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น การวัดค่าความเครียดความเค้นของเปลือกโลก วัดก๊าซเรดอน วัดการ 

เปลี่ยนแปลงสนามแม่เหล็กโลก รวมถึงการบันทึกประวัติการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนต่างๆ 

ตามความยาวทั้งหมด และแผ่นดินไหวที่เกิดต่อเนื่อง แต่ถึงกระนั้นก็ยังไม่ประสบความสำเร็จนัก 

ด้วยเหตุนี้การศึกษาแผ่นดินไหว จึงมุ่งไปสู่การวางแผนรับมือ เมื่อเกิดอุบัติภัยมากกว่าการ 

พยากรณ์ล่วงหน้า ที่ญี่ปุ่นมีการออกแบบอาคารสำนักงาน ที่ลดแรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวลงได้ 

ถึงร้อยละ 65 ตัวอาคารจะมีการถ่ายน้ำหนัก จากระบบไฮโดรริก โดยปรับตำแหน่ง และควบคุมการ 

ถ่ายน้ำหนักด้วยคอมพิวเตอร์ ในลักษณะที่คล้ายกับการผ่อนคลายกล้ามเนื้อของคน ที่ยืนโหนอยู่ 

บนรถเมล์ ส่วนที่มลรัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา ก็มีการออกแบบสร้างอาคารโรงพยาบาล ที่ลด 

แรงสั่นสะเทือน มีการวางระบบท่อไฟฟ้า และท่อแก๊สที่ยืดหยุ่น เพื่อให้โรงพยาบาลยังคงเหลือรอด 

อยู่ เมื่อเกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหว 

นอกจากนี้ยังมีการค้นคิดโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ที่จะช่วยประเมินความเสียหายจากแผ่นดิน 

ไหวที่เกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็ว และแม่นยำ เพื่อที่จะได้ไม่ต้องคอย การรายงานผลสำรวจความเสียหาย 

ตามขั้นตอนอย่างเป็นทางการ และสามารถดำเนินการช่วยเหลือ ผู้ได้รับความเดือดร้อนได้อย่าง 

ทันท่วงที ยกตัวอย่างเช่น โปรแกรมคอมพิวเตอร์ที่ชื่อว่า EPEDAT (Early Post Earthquake Damage 

Assessment Tool) โปรแกรมจะคำนวณความเสียหายตามขนาดแรงสั่นสะเทือนที่เกิดขึ้น โดย 

จะประเมินและแสดงตำแหน่งอาคาร ที่อาจจะถล่มลงมา รวมทั้งจุดที่อาจจะมีผู้บาดเจ็บจาก 

อาคารถล่ม 

_11-0290(001-062).indd 54 

3/28/11 9:45:59 PM

55 

ช่วงเวลา 24 ชั่วโมงหลังเกิดแผ่นดินไหว เป็นชั่วโมงเร่งด่วนที่จะช่วยเหลือผู้บาดเจ็บ เพราะผู้ 

เคราะห์ร้ายจะมีโอกาสรอดชีวิตสูง การกู้ภัยสากลของอังกฤษ ได้ทดลองนำอุปกรณ์ที่ใช้เทคโนโลยี 

สูงมาใช้ในการกู้ภัย เช่น นำกล้องไฟเบอร์ออปติกขนาดเล็ก ที่ใช้ในทางการแพทย์หย่อนลงไป 

ตามซอกของอาคาร เพื่อส่องหาผู้รอดชีวิต หรือใช้เครื่องวัดเสียงอัลตราโซนิก ที่ช่วยให้ได้ยิน 

แม้กระทั่งเสียงที่เบาที่สุดอย่างเสียงเคาะเบาๆ ในระยะห่างไปหลายเมตร เสียงเหล่านี้สำคัญมาก 

เพราะในการช่วยเหลือ มักได้ยินเสียงก่อนจะมองเห็นตัว อุปกรณ์ดังกล่าวนี้ได้นำไปใช้กู้ภัยที่เมือง 

โกเบ ประเทศญี่ปุ่นมาแล้ว 

สำหรับประเทศไทยเอง ได้มีโหรราศาสตร์ ผู้รู้ต่างๆ พากันทำนายว่าจะเกิดแผ่นดินไหวขนาด 

ใหญ่ ช่วงปลายปี พ.ศ. 2553 ก่อให้เกิดคลื่นสึนามิซัดเข้าฝั่งดังเช่นเหตุการณ์เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 

2547 ผลสุดท้ายแล้ว เหตุการณ์ดังกล่าวก็ไม่ได้เกิดขึ้น แต่กลับส่งผลกระทบต่อธุรกิจการท่องเที่ยว 

ของ 6 จังหวัดฝั่งทะเลอันดามันเป็นอย่างมาก เมื่อกลับมาศึกษาข้อมูลการเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ 

ที่เคยเกิดขึ้นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จะพบว่าพื้นที่ที่มีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ 

และก่อเกิดให้เกิดคลื่นสึนามิได้นั้นประกอบด้วยพื้นที่ 4 พื้นที่ คือ 1) พื้นที่เกาะนิโคบาร์ 2) พื้นที่ 

เกาะสุมาตราตอนกลาง 3) พื้นที่เกาะสุมาตราตอนใต้ และ 4)พื้นที่ตอนใต้ของประเทศเวียดนาม 

รูปที่ 39 พื้นที่ที่มีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 

_11-0290(001-062).indd 55 

3/28/11 9:46:00 PM

56 

กรมทรัพยากรธรณี ได้ดำเนินการจัดทำแบบจำลองการเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ที่ก่อให้เกิด 

คลื่นสึนามิในพื้นที่ 1 และพื้นที่ 4 พบว่า บริเวณพื้นที่ 1 หากเกิดแผ่นดินไหวขนาด 8.0 ริกเตอร์ 

คลื่นสึนามิจะพัดเข้าฝั่งประเทศไทย พื้นที่แรกที่เกาะเมี่ยง จังหวัดพังงา ใช้เวลา 1 ชั่วโมง 20 นาที 

ที่จังหวัดภูเก็ตใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง 

รูปที่ 40 แบบจำลองการเกิดสึนามิ กรณีเกิดแผ่นดินไหวขนาด 8.0 ริกเตอร์ บริเวณพื้นที่ 1 

_11-0290(001-062).indd 56 

3/28/11 9:46:01 PM

57 

สำหรับพื้นที่ที่ 4 นั้น หากเกิดแผ่นดินไหวขนาด 8.5 ริกเตอร์ คลื่นสึนามิจะพัดเข้าฝั่ง 

ประเทศไทย บริเวณจังหวัดปัตตานี ใช้เวลาประมาณ 10 ชั่วโมง และคลื่นจะเข้าฝั่งบริเวณ 

กรุงเทพมหานคร ใช้เวลาประมาณ 16 ชั่วโมง ดังนั้นจะเห็นได้ว่า เมื่อเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ที่ 

ก่อให้เกิดคลื่นสึนามินั้น สามารถแจ้งเตือนภัยได้ล่วงหน้า ขอให้ประชาชนรับฟังข่าวสารจากประกาศ 

ของทางราชการให้ดี อย่างได้ตื่นตระหนกกับกระแสข่าวลือต่างๆ สามารถสอบถามรายละเอียด 

ระบบเตือนภัยได้ที่ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ (http://www.ndwc.go.th/) 


_11-0290(001-062).indd 57 

3/28/11 9:46:02 PM

58 

14. บทสรุป 

แผ่นดินไหว เป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่เกิดจากการสั่นสะเทือนของพื้นดิน อันเนื่องมาจาก 

การปลดปล่อยพลังงานเพื่อลดความเครียดที่สะสมไว้ภายในโลก เพื่อปรับสมดุลของเปลือกโลกให้ 

คงที่ ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถทำนายเวลา สถานที่ และความรุนแรงของแผ่นดินไหวที่ 

จะเกิดขึ้นในอนาคตได้ ดังนั้นจึงควรศึกษาเรียนรู้ เพื่อให้เข้าใจถึงกระบวนการเกิดของแผ่นดินไหว 

ที่แท้จริง เพื่อเป็นแนวทางในการลดความเสียหายที่เกิดขึ้น 

สำหรับประเทศไทย กรมทรัพยากรธรณีได้ทำการสำรวจรอยเลื่อนมีพลังซึ่งเป็นบริเวณที่เกี่ยว 

ข้องกับแผ่นดินไหวพบว่า ประเทศไทยมีแนวรอยเลื่อนมีพลังจำนวน 13 รอยเลื่อนด้วยกัน ประกอบด้วย 

รอยเลื่อนเมย รอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ รอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ รอยเลื่อนแม่ฮ่องสอน รอยเลื่อนแม่จัน 

(และรอยเลื่อนแม่อิง) รอยเลื่อนแม่ทา รอยเลื่อนเถิน(และรอยเลื่อนแม่น้ำยม) รอยเลื่อนพะเยา 

รอยเลื่อนอุตรดิตถ์ รอยเลื่อนปัว รอยเลื่อนระนอง รอยเลื่อนคลองมะรุ่ย และรอยเลื่อนท่าแขก โดย 

รอยเลื่อนมีพลังดังกล่าวพาดผ่านพื้นที่ 22 จังหวัดด้วยกัน กรมทรัพยากรธรณีได้ทำการสำรวจ 

ธรณีวิทยาแผ่นดินไหวในเบื้องต้นแล้วบางส่วน พบว่าแผ่นดินไหวที่เคยเกิดขึ้นในอดีตน้อยกว่า 7.0 

จัดเป็นแผ่นดินไหวค่อนข้างใหญ่ (Strong) แต่อย่างไรก็ตาม กรมทรัพยากรธรณี ยังมีความจำเป็น 

ต้องทำการศึกษาให้ครบทุกส่วนของรอยเลื่อนและนำเสนอสู่ประชาชนเพื่อให้ทราบว่า บริเวณใดบ้าง 

ในพื้นที่ 22 จังหวัด ที่อาจได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหวรุนแรงมากน้อยอย่างไร เพื่อสร้างความ 

เชื่อมั่นและเตรียมความพร้อมในการบรรเทาภัยแผ่นดินไหวแก่ประชาชนทั่วไป ทั้งนี้ข้อมูลที่ได้จะนำ 

ไปเป็นข้อมูลพื้นฐานสำหรับการออกแบบอาคาร การวางผังเมืองและสิ่งปลูกสร้างขนาดใหญ่ ให้ 

สามารถต้านทานแรงแผ่นดินไหวได้อย่างปลอดภัย ตามกฎกระทรวงมหาดไทย เรื่องกำหนดการรับ 

น้ำหนัก ความต้านทาน ความคงทนของอาคารและพื้นดินที่รองรับอาคารในการต้านทานแรงสั่น 

สะเทือนของแผ่นดินไหว พ.ศ. 2550 ออกตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 ของกรม 

โยธาธิการและผังเมือง นอกจากนี ้ ยังเป็นข้อมูลสำหรับสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติ 

และสิ่งแวดล้อม กรมอุตุนิยมวิทยา กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กรมชลประทาน การไฟฟ้า 

ฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น สถาบันการ 

ศึกษาต่างๆ บริษัทเอกชนและประชาชนผู้สนใจ ในการจัดทำแผนการบรรเทาภัยแผ่นดินไหว 

 

_11-0290(001-062).indd 58 

3/28/11 9:46:03 PM

15. เอกสารอ้างอิง 


พื้นดินที่รองรับอาคารในการต้านทานแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว พ.ศ. 2550) 

ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน 2550 

กรมทรัพยากรธรณี, 2548, แผนที่เสี่ยงภัยแผ่นดินไหวของประเทศไทย 

กรมทรัพยากรธรณี, 2549, แผ่นดินไหว 13 ธันวาคม 2549 ขนาด 5.1 ริกเตอร์, 20 หน้า 

กรมทรัพยากรธรณี, 2550, การศึกษาคาบอุบัติซ้ำในพื้นที่ที่แสดงร่องรอยการเคลื่อนตัวของรอย 

เลื่อนในจังหวัดแม่ฮ่องสอน กำแพงเพชร ตาก (รอยเลื่อนแม่ฮ่องสอนและรอยเลื่อนเมย) 

รายงานฉบับสมบูรณ์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, กรมทรัพยากรธรณี 

กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อม, 228 หน้า 


เลื่อนในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร ระนอง สุราษฎร์ธานี กระบี่ พังงา และภูเก็ต (รอยเลื่อน 

ระนองและรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย) รายงานฉบับสมบูรณ์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ 

สิ่งแวดล้อม, กรมทรัพยากรธรณี กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อม, 248 หน้า 

กรมทรัพยากรธรณี, 2552, การศึกษาคาบอุบัติซ้ำในพื้นที่ที่แสดงร่องรอยการเคลื่อนตัวของ 

รอยเลื่อนในจังหวัดเชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง และแพร่ (รอยเลื่อนแม่ทา และรอยเลื่อนเถิน) 

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, กรมทรัพยากรธรณี กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อม, 

322 หน้า 

กรมทรัพยากรธรณี, 2553, การศึกษาคาบอุบัติซ้ำในพื้นที่ที่แสดงร่องรอยการเลื่อนตัวของรอยเลื่อน 

มีพลังใน จังหวัดเชียงราย เชียงใหม่ และพะเยา(กลุ่มรอยเลื่อนแม่จันและกลุ่มรอยเลื่อนพะเยา) 


392 หน้า 

กรมชลประทาน, 2549, งานขุดและศึกษารอยเลื่อนแม่น้ำยม บริเวณเขื่อนแก่งเสือเต้น อำเภอสอง 

จังหวัดแพร่, รายงานการศึกษาฉบับสมบูรณ์, กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 

174 หน้า 

กรมชลประทาน, 2552, โครงการศึกษา Dam Break เขื่อนแควน้อย จังหวัดพิษณุโลก, รายงานสรุป 

สำหรับผู้บริหาร, กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ 

กรมอุตุนิยมวิทยา, 2547, การสร้างฐานข้อมูลการเกิดแผ่นดินไหวที่บันทึกได้ด้วยเครือข่ายสถานีวัด 

แผ่นดินไหว, รายงานฉบับสมบูรณ์ เสนอต่อสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) 

ปรีชา สายทองและ สุวิทย์ โคสุวรรณ, 2551, แผ่นดินไหวกับประเทศไทย, รายงานวิชาการ ฉบับ 

ที่ กธส. 4/2550, กรมทรัพยากรธรณี กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อม, 60 หน้า 

พัชรีภรณ์ หาญพงษ์, 2546, ลักษณะธรณีสัณฐานวิทยาของกลุ่มรอยเลื่อนระนอง, มหาวิทยาลัย 

ขอนแก่น, รายงานโครงการพิเศษ ภาควิชาเทคโนโลยีธรณี คณะเทคโนโลยี 

59 

_11-0290(001-062).indd 59 

3/28/11 9:46:03 PM

60 

เป็นหนึ่ง วานิชชัย และ อาเด ลิซานโตโน (2537), การวิเคราะห์ความเสี่ยงภัยจากแผ่นดินไหวสำหรับ 

ประเทศไทย, วิศวกรรมสารฉบับวิจัยและพัฒนา ปีที่ 5 ฉบับที่ 1 พ.ศ. 2537, วิศวกรรมสถาน 

แห่งประเทศไทยฯ, หน้า 30-52 

รายงานการประชุมคณะกรรมการจัดทำพจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา ครั้งที่ 13/2551 (30 มีนาคม 

2551), ราชบัณฑิตยสถาน, เขื่อนอุบลรัตน์ ขอนแก่น. 


2551), ราชบัณฑิตยสถาน, กรุงเทพมหานคร. 

รายงานการประชุมคณะกรรมการจัดทำพจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา ครั ้งที่ 11/2551 (18 มีนาคม 2551), 

ราชบัณฑิตยสถาน, กรุงเทพมหานคร. 





รายงานการประชุมคณะกรรมการจัดทำพจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา ครั้งที่ 8/2551 (26 กุมภาพันธ์ 


รายงานการประชุมคณะกรรมการจัดทำพจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา ครั้งที่ 7/2551 (19 กุมภาพันธ์ 






ราชบัณฑิตยสถาน, 2544, พจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา ฉบับราชบัณฑิตยสถาน, กรุงเทพมหานคร: 

ราชบัณฑิตยสถาน, 384 หน้า. 

สุวิทย์ โคสุวรรณ, ปรีชา สายทอง, วีระชาติ วิเวกวิน และเอกชัย แก้วมาตย์, 2550, แผ่นดินไหว 

โบราณของกลุ่มรอยเลื่อนศรีสวัสดิ์และเจดีย์สามองค์ จังหวัดกาญจนบุรี, รายงานวิชาการ ฉบับ 


Abbott, P. L. 2004. Natural Disasters. 4 th ed. New York: The McGraw-Hall, 460pp. 

Khaowiset, K., 2007, Neotectonic along Tha Pua Fault in Changwat Nan, Northtern Thailand: 

Evidence from Remote Sensing and Thermoluminescence Dating, Master’s Thesis. 

Department of Geology, Faculty of Science, Chulalongkorn University: 244pp. 

Nutalaya, P., Sodsri, S., and Arnold, E.P., 1985, Series on Seismology Volume II Thailand: 

Southeast Asia Association of Seismology and Earthquake Engineering, 403 p. 

_11-0290(001-062).indd 60 

3/28/11 9:46:03 PM

61 

Fenton, C. H. Charusiri, P. Hinthong, C. Lumjuan, A. and Mangkonkarn, B. 1997. Late 

Quaternary faulting in northern Thailand. In: Proceedings of the International Conference 

on Stratigraphy and Tectonic Evolution of Southeast Asia and the South Pacific, Bangkok, 

Department of Mineral Resources, August: 436-452. 

Tapponnier, P. Peltzer, G. Armijo, R. Le Dain, A. and Coobbold, P. 1982. Propagating Extrusion 

Tectonics in Asia: New insights from simple experiments with plasticine. Geology, 

v. 10: 611-616. 

http://www.ac.wwu.edu/~debari /406/lec1.html 

http://www.calstatela.edu/faculty/acolvil/quakes/epi_location.jpg 

http://www.clastatela.edu/geology/ehlab/tectonics/seafloor.htm 

http://www.calstatela.edu/faculty/acolvil/quakes/seisgram.jpg 

http://www.dept.kent.edu/geology/ehlab/tectonics/tectonics.htm 

http://www.dmr.go.th 

http://www.geology.usgs.org 

http://www.geo.mtu.edu/UPSeis/swave_web.jpg 

http://www.indiana.edu/~geol116/week8/wk8.htm 

http://www.lamit.ro/images/earthquake-l-r-waves-passage.jpg 

http://www.lspace.org/ftp/images/misc/seismograph.jpg 

http://www.physicalgeography.net 

http://www.pubs.usgs.gov/gip/dynamic/dynamic.html 

http://www.sci.tsu.ac.th/py371/images/stories/3-12.gif 

http://www.tapapa.govt.nz 

http://www.topex.ucsd.edu/es10/lectures/lecture06/plates.gif 

_11-0290(001-062).indd 61 

3/28/11 9:46:03 PM

62 

แผนที่แสดงตำแหน่งศูนย์กลางแผ่นดินไหว ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2543-2553 ขนาดตั้งแต่ 7 ริกเตอร์ขึ้นไป 

อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ 

ถนนราชวิถี 

ซอยโยธี 

ถนนพญาไท สี่แยก พญาไท 

สี่แยก ตึกชัย ถนนพระราม 6 สี่แยกศรีอยุธยา 

โรงพยาบาล 

รามาธิบดี 

องค์การเภสัชกรรม 

โรงพยาบาลราชวิถี 

โรงพยาบาลเด็ก 

มหาวิทยาลัย 

มหิดล 

กระทรวง กรมทรัพยากรธรณี 

อุตสาหกรรม 


สงฆ์ 

ทธ. 

กระทรวงการ 

ต่างประเทศ 

ถนนศรีอยุธยา 

กรมทางหลวง 

สน.พญาไท 

โรงเรียน 

อำนวยศิลป์ 

โทรศัพท์ 0 2621 9801 โทรสาร 0 2621 9795 

www.dmr.go.th 

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 

_11-0290(001-062).indd 62 

3/28/11 9:46:07 PM

อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี นางพรทิพย์ ปั่นเจริญ 

รองอธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 


นายนพพล ศรีสุข 

นายทศพร นุชอนงค์ 

ผู้อำนวยการสำนักธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย นายเลิศสิน รักษาสกุลวงศ์ 

ผู้อำนวยการส่วนวิจัยรอยเลื่อนมีพลัง นายสุวิทย์ โคสุวรรณ 

เขียนเรื่อง 

นายปรีชา สายทอง 

นายสุวิทย์ โคสุวรรณ 

 

 

พิมพ์ครั้งที่ 1 จำนวน 5,000 เล่ม กุมภาพันธ์ 2554 

จัดพิมพ์โดย 

พิมพ์ที่ 

สำนักธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย 

กรมทรัพยากรธรณี 75/10 ถนนพระราม 6 

เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร 10400 

โทรศัพท์ 0 2621 9801 

โทรสาร 0 2621 9795 

บริษัท ธนาเพรส จำกัด กรุงเทพฯ 

โทรศัพท์ 0 2215 7220 

โทรสาร 0 2214 0038 

 


 

เอกสารฉบับนี้เป็นลิขสิทธิ์ของกรมทรัพยากรธรณี 

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

คำนำ 


มาจากการปลดปล่อยพลังงานเพื่อลดความเครียดที่สะสมไว้ภายในโลกออกมาเพื่อปรับสมดุลของ 

เปลือกโลกให้คงที่ แผ่นดินไหวเป็นสิ่งที่เราทุกคนในยุคปัจจุบันนี้ ได้รับรู้ถึงข่าวสารอย่างรวดเร็ว 

ว่าเกิดแผ่นดินไหวที่ไหนบ้างของโลก แม้แต่ในประเทศไทยของเราเอง ทำให้ประชาชนทุกคนได้ 

ตระหนักถึงความเป็นจริงว่าแผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติที่ใกล้ตัว อย่างหนึ่ง ดังเหตุการณ์แผ่นดินไหว 

ขนาด 9.1 ริกเตอร์ เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547 ที่บริเวณนอกชายฝั่งด้านตะวันตกเฉียงเหนือของ 

เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย คนไทยได้รู้จักกับพิบัติภัยทางธรรมชาติอีกรูปแบบหนึ่ง นั่นคือ 

“สึนามิ” ที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินเป็นอย่างมาก ดังนั้น เราต้องเรียนรู้และเข้าถึงภัย 

ธรรมชาติ “แผ่นดินไหว” ว่ามีสาเหตุเกิดขึ้นได้อย่างไร ซึ่งในปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถ 

ทำนายเวลา สถานที่ และความรุนแรงของแผ่นดินไหวที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได้ ดังนั้นจึงควรศึกษา 

เรียนรู้ เพื่อให้เข้าใจถึงกระบวนการเกิดของแผ่นดินไหวที่แท้จริง เพื่อเป็นแนวทางในการลดความ 

เสียหายที่เกิดขึ้น 

กรมทรัพยากรธรณี จึงได้จัดทำเอกสารเผยแพร่ “แผ่นดินไหวกับประเทศไทย” ฉบับนี้ 

ขึ้นเพื่อเป็นการเผยแพร่องค์ความรู้ด้านแผ่นดินไหวและการเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับแผ่นดิน 

ไหวที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างง่าย ให้แก่หน่วยงานราชการ รัฐวิสาหกิจ สถาบันการศึกษา ภาคเอกชน 

ตลอดจนประชาชนทั่วไป ในการเตรียมความพร้อม กรณีฉุกเฉิน ให้รับมือกับพิบัติภัยแผ่นดินไหว 

อันอาจเกิดขึ้นได้ 

(นางพรทิพย์ ปั่นเจริญ) 

อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 

กุมภาพันธ์ 2554 

_11-0290(00).indd 1 

3/28/11 9:40:12 PM

สารบัญ 

หน้า 

1. บทนำ.............................................................................................................................. 1 

2. สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหว......................................................................................... 2 

3. การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก............................................................................................. 3 

4. คลื่นแผ่นดินไหว............................................................................................................... 10 

5. การตรวจวัดคลื่นแผ่นดินไหว............................................................................................ 13 

6. การหาจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว.......................................................................................... 16 

7. ความร้ายแรงของแผ่นดินไหว........................................................................................... 20 

8. แผ่นดินไหวกับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้.................................................................. 25 

9. การศึกษาธรณีวิทยาแผ่นดินไหวในประเทศไทย................................................................ 27 

10. เหตุการณ์แผ่นดินไหวในประเทศไทยและภูมิภาคใกล้เคียง................................................ 43 

11. บริเวณเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวของประเทศไทย...................................................................... 4 6 

12. การเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับแผ่นดินไหว............................................................... 5 1 

13. แผ่นดินไหว ภัยที่ไม่อาจพยากรณ์..................................................................................... 52 

14. บทสรุป............................................................................................................................ 57 

15. เอกสารอ้างอิง................................................................................................................. 58 

_11-0290(00).indd 2 

3/28/11 9:40:12 PM

1 








 
























_11-0290(001-062).indd 1 

3/28/11 9:45:03 PM

2 







 















 











_11-0290(001-062).indd 2 

3/28/11 9:45:03 PM








 







3 




_11-0290(001-062).indd 3 

3/28/11 9:45:04 PM

4 















_11-0290(001-062).indd 4 

3/28/11 9:45:04 PM

6 










_11-0290(001-062).indd 6 

3/28/11 9:45:06 PM

7 








_11-0290(001-062).indd 7 

3/28/11 9:45:07 PM

8 



















_11-0290(001-062).indd 8 

3/28/11 9:45:08 PM

9 





_11-0290(001-062).indd 9 

3/28/11 9:45:09 PM

10 











 





_11-0290(001-062).indd 10 

3/28/11 9:45:10 PM

11 



























_11-0290(001-062).indd 11 

3/28/11 9:45:10 PM

12 



















_11-0290(001-062).indd 12 

3/28/11 9:45:11 PM

13 

























_11-0290(001-062).indd 13 

3/28/11 9:45:11 PM

14 






















_11-0290(001-062).indd 14 

3/28/11 9:45:12 PM

15 





















_11-0290(001-062).indd 15 

3/28/11 9:45:12 PM

16 

_11-0290(001-062).indd 16 

3/28/11 9:45:18 PM










 







 




 















17 

_11-0290(001-062).indd 17 

3/28/11 9:45:18 PM

18 










25 

20 

15 

10 

5 

X 


Y 






Z 


2000 4000 6000 8000 10,000 




_11-0290(001-062).indd 18 

3/28/11 9:45:19 PM

19 









_11-0290(001-062).indd 19 

3/28/11 9:45:22 PM

20 




_11-0290(001-062).indd 20 

3/28/11 9:45:23 PM


















(Epicenter) 





A 0 





M = log 10 - log 0.001 

= 1- (-3) 




M = log 100 - log 0.0001 

= 2-(-3) 


21 

_11-0290(001-062).indd 21 

3/28/11 9:45:24 PM

23 


(มม.) 




(กม.) 

S-P 




(มม.) 







Magnitude) 

_11-0290(001-062).indd 23 

3/28/11 9:45:24 PM

24 





 















(Magnitude) 














_11-0290(001-062).indd 24 

3/28/11 9:45:25 PM

25 

 









 





 




 

III เบา 



 






 

 







 

 












 

VI แรง 




 








_11-0290(001-062).indd 25 

3/28/11 9:45:26 PM

26 


















_11-0290(001-062).indd 26 

3/28/11 9:45:27 PM

27 




ค 

ข 

ก 






_11-0290(001-062).indd 27 

3/28/11 9:45:27 PM

28 


















_11-0290(001-062).indd 28 

3/28/11 9:45:28 PM

29 














(รูปที่ 23) 












_11-0290(001-062).indd 29 

3/28/11 9:45:28 PM

30 


















_11-0290(001-062).indd 30 

3/28/11 9:45:29 PM

31 

























_11-0290(001-062).indd 31 

3/28/11 9:45:30 PM

32 











ก 

ข 




_11-0290(001-062).indd 32 

3/28/11 9:45:30 PM

33 




ก 

ข 










30 





_11-0290(001-062).indd 33 

3/28/11 9:45:31 PM

34 











_11-0290(001-062).indd 34 

3/28/11 9:45:33 PM

35 











รอยเลื่อนเถิน ที่พาดผ่านพื้นที่ใน 22 จังหวัด ดังนี้ 























_11-0290(001-062).indd 35 

3/28/11 9:45:33 PM

36 


_11-0290(001-062).indd 36 

3/28/11 9:45:38 PM

37 
















ใต้ ชุมพร 4 16 56 

ใต้ พังงา 5 16 52 

ใต้ ระนอง 5 14 85 







รวม 22 106 308 1,406 


_11-0290(001-062).indd 37 

3/28/11 9:45:39 PM

38 



























 









_11-0290(001-062).indd 38 

3/28/11 9:45:39 PM

39 




























6,000-5,000 ปี ด้วยขนาด 6.7 ตามมาตราริกเตอร์ (กรมชลประทาน, 2549) 






_11-0290(001-062).indd 39 

3/28/11 9:45:40 PM

40 
















เหตุการณ์แผ่นดินไหว พบว่าคาบอุบัติซ้ำของแผ่นดินไหวขนาด 6-7 ริกเตอร์ มีค่า 1,500 -2,000 ปี 


















_11-0290(001-062).indd 40 

3/28/11 9:45:40 PM

41 






น้อยที่สุดประมาณ 3,000 ปี 




























_11-0290(001-062).indd 41 

3/28/11 9:45:40 PM

42 







เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ในรอบ 1,000 ปี (สุวิทย์ โคสุวรรณ และคณะ, 2550) 



























_11-0290(001-062).indd 42 

3/28/11 9:45:41 PM

43 



 



















 













_11-0290(001-062).indd 43 

3/28/11 9:45:41 PM

44 














 








 











_11-0290(001-062).indd 44 

3/28/11 9:45:41 PM

45 


















_11-0290(001-062).indd 45 

3/28/11 9:45:42 PM

46 


_11-0290(001-062).indd 46 

3/28/11 9:45:49 PM

















 
















47 

_11-0290(001-062).indd 47 

3/28/11 9:45:49 PM

48 




_11-0290(001-062).indd 48 

3/28/11 9:45:56 PM

49 





_11-0290(001-062).indd 49 

3/28/11 9:45:56 PM

50 








 



























_11-0290(001-062).indd 50 

3/28/11 9:45:56 PM

51 

























_11-0290(001-062).indd 51 

3/28/11 9:45:57 PM

53 













_11-0290(001-062).indd 53 

3/28/11 9:45:59 PM

54 



































_11-0290(001-062).indd 54 

3/28/11 9:45:59 PM

55 
















_11-0290(001-062).indd 55 

3/28/11 9:46:00 PM

56 






_11-0290(001-062).indd 56 

3/28/11 9:46:01 PM

58 


























 

_11-0290(001-062).indd 58 

3/28/11 9:46:03 PM


















322 หน้า 




392 หน้า 



174 หน้า 









59 

_11-0290(001-062).indd 59 

3/28/11 9:46:03 PM

60 

































_11-0290(001-062).indd 60 

3/28/11 9:46:03 PM

61 







v. 10: 611-616. 

















_11-0290(001-062).indd 61 

3/28/11 9:46:03 PM

62 

















สงฆ์ 

ทธ. 









www.dmr.go.th 


_11-0290(001-062).indd 62 

3/28/11 9:46:07 PM

แผ่นดินไหว 

กับประเทศไทย

คำนำ 



เปลือกโลกให้คงที่ แผ่นดินไหวเป็นสิ่งที่เราทุกคนในยุคปัจจุบันนี้ ได้รับรู้ถึงข่าวสารอย่างรวดเร็ว 




เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย คนไทยได้รู้จักกับพิบัติภัยทางธรรมชาติอีกรูปแบบหนึ่ง นั่นคือ 





เสียหายที่เกิดขึ้น 


ขึ้นเพื่อเป็นการเผยแพร่องค์ความรู้ด้านแผ่นดินไหวและการเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับ 

แผ่นดินไหวที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างง่าย ให้แก่หน่วยงานราชการ รัฐวิสาหกิจ สถาบันการศึกษา 

ภาคเอกชนตลอดจนประชาชนทั่วไป ในการเตรียมความพร้อม กรณีฉุกเฉิน ให้รับมือกับพิบัติภัย 

แผ่นดินไหวอันอาจเกิดขึ้นได้ 




_11-0290(00).indd 1 

4/1/11 4:33:06 AM


หน้า 

1. บทนำ .............................................................................................................................. 1 

2. สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหว ......................................................................................... 2 

3. การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก ............................................................................................. 3 

4. คลื่นแผ่นดินไหว ............................................................................................................... 10 

5. การตรวจวัดคลื่นแผ่นดินไหว ........................................................................................... 13 

6. การหาจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว .......................................................................................... 17 

7. ความร้ายแรงของแผ่นดินไหว ........................................................................................... 21 

8. แผ่นดินไหวกับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ................................................................. 26 

9. การศึกษาธรณีวิทยาแผ่นดินไหวในประเทศไทย ................................................................ 28 

10. เหตุการณ์แผ่นดินไหวในประเทศไทยและภูมิภาคใกล้เคียง ................................................ 44 

11. บริเวณเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวของประเทศไทย ...................................................................... 4 7 

12. การเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับแผ่นดินไหว ............................................................... 5 2 


14. บทสรุป ........................................................................................................................... 58 

15. เอกสารอ้างอิง ................................................................................................................. 59 

_11-0290(00).indd 2 

4/1/11 4:33:06 AM

คำนำ 



เปลือกโลกให้คงที่ แผ่นดินไหวเป็นสิ่งที่เราทุกคนในยุคปัจจุบันนี้ ได้รับรู้ถึงข่าวสารอย่างรวดเร็ว 




เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย คนไทยได้รู้จักกับพิบัติภัยทางธรรมชาติอีกรูปแบบหนึ่ง นั่นคือ 





เสียหายที่เกิดขึ้น 


ขึ้นเพื่อเป็นการเผยแพร่องค์ความรู้ด้านแผ่นดินไหวและการเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับ 

แผ่นดินไหวที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างง่าย ให้แก่หน่วยงานราชการ รัฐวิสาหกิจ สถาบันการศึกษา 

ภาคเอกชนตลอดจนประชาชนทั่วไป ในการเตรียมความพร้อม กรณีฉุกเฉิน ให้รับมือกับพิบัติภัย 

แผ่นดินไหวอันอาจเกิดขึ้นได้ 




_11-0290(00).indd 1 

4/1/11 4:33:06 AM


หน้า 

1. บทนำ .............................................................................................................................. 1 

2. สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหว ......................................................................................... 2 

3. การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก ............................................................................................. 3 

4. คลื่นแผ่นดินไหว ............................................................................................................... 10 

5. การตรวจวัดคลื่นแผ่นดินไหว ........................................................................................... 13 

6. การหาจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว .......................................................................................... 17 

7. ความร้ายแรงของแผ่นดินไหว ........................................................................................... 21 

8. แผ่นดินไหวกับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ................................................................. 26 

9. การศึกษาธรณีวิทยาแผ่นดินไหวในประเทศไทย ................................................................ 28 

10. เหตุการณ์แผ่นดินไหวในประเทศไทยและภูมิภาคใกล้เคียง ................................................ 44 

11. บริเวณเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวของประเทศไทย ...................................................................... 4 7 

12. การเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือกับแผ่นดินไหว ............................................................... 5 2 


14. บทสรุป ........................................................................................................................... 58 

15. เอกสารอ้างอิง ................................................................................................................. 59 

_11-0290(00).indd 2 

4/1/11 4:33:06 AM

5 









_11-0290(001-062).indd 5 

4/2/11 1:37:18 PM

57 





ของทางราชการให้ดี อย่าตื่นตระหนกกับกระแสข่าวลือต่างๆ สามารถสอบถามรายละเอียด 



_11-0290(001-062).indd 57 

4/2/11 1:38:20 PM

22 

ค่า M วัดจากเครื่องมือซึ่งระยะทางมักจะไม่ใช่ 100 กิโลเมตรจากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 








หน่วยเป็นเอิร์ก, Erg) 

11.8 + 1.5M 

E = 10 


E2/E1 = 10 

= 31.6 เท่า 

1.5 (M2 - M1) 







2) วัดความสูงของการสั่นไหวได้ 23 มิลลิเมตร 




ขนาด (ตามมาตราริกเตอร์) 



แผ่นดินไหวขนาดเล็กมาก 

3.0 – 4.9 แผ่นดินไหวขนาดเล็ก 

5.0 – 5.9 แผ่นดินไหวขนาดปานกลาง 

6.0 – 7.9 แผ่นดินไหวขนาดใหญ่ 


แผ่นดินไหวขนาดใหญ่มาก 

_11-0290(001-062).indd 22 

4/2/11 1:37:38 PM

52 





การเตรียมพร้อม 


เก็บไว้ที่ไหน 

2) ควรศึกษาการปฐมพยาบาลขั้นต้น เพื่อใช้ในยามฉุกเฉิน 


ไฟฟ้า และทุกคนในบ้านควรจะ ทราบวิธีการปิดวาล์วถังแก๊ส และยกสะพานไฟฟ้า 


อันตรายต่อคนในบ้าน 

5) ผูกเครื่องใช้ให้แน่นกับพื้น และยึดเครื่องประดับบ้านหนักๆ เช่น ตู้ถ้วยชาม ไว้กับผนัง 


อย่างไร 

เมื่อเกิดแผ่นดินไหว 


อยู่นอกบ้าน ส่วนใหญ่คนที่ได้รับบาดเจ็บเพราะวิ่งเข้า - ออกจากบ้าน 


และประตูที่จะออกข้างนอก 

3) ถ้าอยู่ในที่โล่ง ให้อยู่ห่างจากเสาไฟฟ้าหรือสิ่งห้อยแขวนต่างๆ ที่อาจตกลงมา 

4) อย่าใช้เทียนไข ไม้ขีดไฟ หรือสิ่งที่ทำให้เกิดเปลวไฟ เพราะอาจมีแก๊สรั่วอยู่ใน บริเวณนั้น 

5) ถ้ากำลังอยู่ในรถยนต์ ให้หยุดรถ และอยู่ในรถต่อไปจนกว่าการสั่นสะเทือนจะ หยุดลง 

6) ห้ามใช้ลิฟต์โดยเด็ดขาดขณะเกิดแผ่นดินไหว 

7) หากอยู่ใกล้ชายทะเล ให้อยู่ห่างจาก ฝั่ง เพราะอาจเกิดคลื่นขนาดใหญ่ซัดเข้าหาฝั่ง 

เมื่ออาการสั่นไหวสงบลง 


ปฐมพยาบาลก่อน หากว่าบาดเจ็บมาก ให้นำส่งสถานพยาบาลต่อไป 

2) ควรรีบออกจากตึกที่เสียหาย เพื่อความปลอดภัยจากอาคารถล่มทับ 


ยกสะพานไฟฟ้า 


จากบ้าน และแจ้งเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง 

5) เปิดวิทยุฟังคำแนะนำฉุกเฉิน อย่าใช้โทรศัพท์ถ้าไม่จำเป็น 

_11-0290(001-062).indd 52 

4/2/11 1:38:15 PM

กรมทรัพยากรธรณี 


กรมทรัพยากรธรณี กลุ่มอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ 

สิ่งแวดล้อม ซึ่งมีภารกิจหลักในการอนุรักษ์ คุ้มครอง กำกับดูแล และการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ 

และความหลากหลายทางชีวภาพ ทางน้ำ ทะเลและชายฝั่ง ดินและแร่ รวมทั้งกำหนดกฎหมาย 

ระเบียบ มาตรการ และมาตรฐานการอนุรักษ์และการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจน 

ประเมินผลและติดตามสถานภาพทรัพยากรธรรมชาติของประเทศ 

วิสัยทัศน์ 

บริหารจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณีโดยการมีส่วนร่วมของประชาชน 

เพื่อประโยชน์สุขแก่สังคมโดยรวม 

พันธกิจ 

จัดการด้านธรณีวิทยา ทรัพยากรธรณี ธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย 

โดยเน้นการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน 

ภารกิจหลัก 

กรมทรัพยากรธรณี มีภารกิจเกี่ยวกับการสงวน อนุรักษ์ ฟื้นฟูและบริหารจัดการด้าน 

ธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี โดยการสำรวจ ตรวจสอบสภาพธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี การ 

ประเมินศักยภาพแหล่งทรัพยากรธรณี การกำหนด และกำกับดูแลเขตฟื้นที่สงวนและอนุรักษ์ 

ทรัพยากรธรณี เพื่อการพัฒนาทรัพยากรธรณี คุณภาพชีวิต เศรษฐกิจ และสังคมอย่างยั่งยืน 

ค่านิยมร่วมของกรมทรัพยากรธรณี 

คุณธรรมนำความรู้ (Moral Principle) 

เชี่ยวชาญงานในหน้าที่ (Specialist) 

รับผิดชอบต่อสังคม (Social Responsibility) 

เอกภาพและบูรณาภาพแห่งองค์กร (Unity Spiritual) 

วัฒนธรรมองค์กร 

“รับผิดชอบ ใฝ่เรียนรู้ ส่งเสริมคนดี เน้นการมีส่วนร่วมและจิตวิญญาณแห่งองค์กร” 


กับประเทศไทย 

กรมทรัพยากรธรณ 

ี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล 

้อม


 

นางพรทิพย์ ปั่นเจริญ 


 

นายนพพล ศรีสุข 


 

นายทศพร นุชอนงค์ 

ผู้อำนวยการสำนักธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย นายเลิศสิน รักษาสกุลวงศ์ 

 

 

ผู้อำนวยการส่วนวิจัยรอยเลื่อนมีพลัง นายสุวิทย์ โคสุวรรณ 

 

เขียนเรื่อง 

นายปรีชา สายทอง 

นายสุวิทย์ โคสุวรรณ 

 

 

พิมพ์ครั้งที่ 1 จำนวน 5,000 เล่ม กุมภาพันธ์ 2554 

 

จัดพิมพ์โดย 

 

 

พิมพ์ที่ 

 

 

 

สำนักธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย 

กรมทรัพยากรธรณี 75/10 ถนนพระราม 6 

เขตราชเทวี กรุงเทพมหานคร 10400 

โทรศัพท์ 0 2621 9801 

โทรสาร 0 2621 9795 

บริษัท ธนาเพรส จำกัด กรุงเทพฯ 

โทรศัพท์ 0 2215 7220 

โทรสาร 0 2214 0038 

เอกสารฉบับนี้เป็นลิขสิทธิ์ของกรมทรัพยากรธรณี 


 

 

 

แผนที่แสดงตำแหน่งศูนย์กลางแผ่นดินไหว ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2543-2553 ขนาดตั้งแต่ 5 ริกเตอร์ขึ้นไป

กรมทรัพยากรธรณี 


กรมทรัพยากรธรณี กลุ่มอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ 

สิ่งแวดล้อม ซึ่งมีภารกิจหลักในการอนุรักษ์ คุ้มครอง กำกับดูแล และการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ 

และความหลากหลายทางชีวภาพ ทางน้ำ ทะเลและชายฝั่ง ดินและแร่ รวมทั้งกำหนดกฎหมาย 

ระเบียบ มาตรการ และมาตรฐานการอนุรักษ์และการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจน 

ประเมินผลและติดตามสถานภาพทรัพยากรธรรมชาติของประเทศ 

วิสัยทัศน์ 

บริหารจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณีโดยการมีส่วนร่วมของประชาชน 

เพื่อประโยชน์สุขแก่สังคมโดยรวม 

พันธกิจ 

จัดการด้านธรณีวิทยา ทรัพยากรธรณี ธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย 

โดยเน้นการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน 

ภารกิจหลัก 

กรมทรัพยากรธรณี มีภารกิจเกี่ยวกับการสงวน อนุรักษ์ ฟื้นฟูและบริหารจัดการด้าน 

ธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี โดยการสำรวจ ตรวจสอบสภาพธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี การ 

ประเมินศักยภาพแหล่งทรัพยากรธรณี การกำหนด และกำกับดูแลเขตฟื้นที่สงวนและอนุรักษ์ 

ทรัพยากรธรณี เพื่อการพัฒนาทรัพยากรธรณี คุณภาพชีวิต เศรษฐกิจ และสังคมอย่างยั่งยืน 

ค่านิยมร่วมของกรมทรัพยากรธรณี 

คุณธรรมนำความรู้ (Moral Principle) 

เชี่ยวชาญงานในหน้าที่ (Specialist) 

รับผิดชอบต่อสังคม (Social Responsibility) 

เอกภาพและบูรณาภาพแห่งองค์กร (Unity Spiritual) 

วัฒนธรรมองค์กร 

“รับผิดชอบ ใฝ่เรียนรู้ ส่งเสริมคนดี เน้นการมีส่วนร่วมและจิตวิญญาณแห่งองค์กร” 


กับประเทศไทย 

กรมทรัพยากรธรณ 

ี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล 

้อม

1 








 





















 




_11-0290(001-062).indd 1 

3/28/11 9:45:03 PM

2 







 





 











 











 

 

_11-0290(001-062).indd 2 

3/28/11 9:45:03 PM








 







3 




_11-0290(001-062).indd 3 

3/28/11 9:45:04 PM

4 















_11-0290(001-062).indd 4 

3/28/11 9:45:04 PM

5 









_11-0290(001-062).indd 5 

3/28/11 9:45:05 PM

6 










_11-0290(001-062).indd 6 

3/28/11 9:45:06 PM

7 








_11-0290(001-062).indd 7 

3/28/11 9:45:07 PM

8 










 










_11-0290(001-062).indd 8 

3/28/11 9:45:08 PM

9 





_11-0290(001-062).indd 9 

3/28/11 9:45:09 PM

10 











 





_11-0290(001-062).indd 10 

3/28/11 9:45:10 PM

11 



























_11-0290(001-062).indd 11 

3/28/11 9:45:10 PM

12 



















_11-0290(001-062).indd 12 

3/28/11 9:45:11 PM

13 











 









 







_11-0290(001-062).indd 13 

3/28/11 9:45:11 PM

14 






















_11-0290(001-062).indd 14 

3/28/11 9:45:12 PM

15 





















_11-0290(001-062).indd 15 

3/28/11 9:45:12 PM

16 

_11-0290(001-062).indd 16 

3/28/11 9:45:18 PM










 







 




 



 






 








17 

_11-0290(001-062).indd 17 

3/28/11 9:45:18 PM

18 










25 

20 

15 

10 

5 

X 


Y 






Z 


2000 4000 6000 8000 10,000 




_11-0290(001-062).indd 18 

3/28/11 9:45:19 PM

19 









_11-0290(001-062).indd 19 

3/28/11 9:45:22 PM

20 




_11-0290(001-062).indd 20 

3/28/11 9:45:23 PM


















(Epicenter) 





A 0 





M = log 10 - log 0.001 

= 1- (-3) 




M = log 100 - log 0.0001 

= 2-(-3) 


21 

_11-0290(001-062).indd 21 

3/28/11 9:45:24 PM

22 

ค่า M วัดจากเครื่องมือซึ่งระยะทางมักจะไม่ใช่ 100 กิโลเมตรจากจุดศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 




 





หน่วยเป็นเอิร์ก, Erg) 

 

11.8 + 1.5M 

E = 10 


 

1.5 (M2 - M1) 

E2/E1 = 10 

= 31.6 เท่า 

 







2) วัดความสูงของการสั่นไหวได้ 23 มิลลิเมตร 




ขนาด (ตามาตราริกเตอร์) 



แผ่นดินไหวขนาดเล็กมาก (Micro) 

3.0 – 4.9 แผ่นดินไหวขนาดเล็ก (Minor) 

5.0 – 5.9 แผ่นดินไหวขนาดปานกลาง (Moderate) 

6.0 – 7.9 แผ่นดินไหวขนาดใหญ่ (Major) 


แผ่นดินไหวขนาดใหญ่มาก (Great) 

_11-0290(001-062).indd 22 

3/28/11 9:45:24 PM

23 


(มม.) 




(กม.) 

S-P 




(มม.) 







Magnitude) 

 

_11-0290(001-062).indd 23 

3/28/11 9:45:24 PM

24 





 















(Magnitude) 














_11-0290(001-062).indd 24 

3/28/11 9:45:25 PM

25 

 









 





 




 

III เบา 



 






 

 







 

 












 

VI แรง 




 








_11-0290(001-062).indd 25 

3/28/11 9:45:26 PM

26 


















_11-0290(001-062).indd 26 

3/28/11 9:45:27 PM

27 




ค 

ข 

ก 






_11-0290(001-062).indd 27 

3/28/11 9:45:27 PM

28 

















 


_11-0290(001-062).indd 28 

3/28/11 9:45:28 PM

29 














(รูปที่ 23) 












_11-0290(001-062).indd 29 

3/28/11 9:45:28 PM

30 


















_11-0290(001-062).indd 30 

3/28/11 9:45:29 PM

31 

























_11-0290(001-062).indd 31 

3/28/11 9:45:30 PM

32 











ก 

ข 




_11-0290(001-062).indd 32 

3/28/11 9:45:30 PM

33 




ก 

ข 










30 





_11-0290(001-062).indd 33 

3/28/11 9:45:31 PM

34 











_11-0290(001-062).indd 34 

3/28/11 9:45:33 PM

35 











รอยเลื่อนเถิน 

 

ที่พาดผ่านพื้นที่ใน 22 จังหวัด ดังนี้ 























_11-0290(001-062).indd 35 

3/28/11 9:45:33 PM

36 


_11-0290(001-062).indd 36 

3/28/11 9:45:38 PM

37 
















ใต้ ชุมพร 4 16 56 

ใต้ พังงา 5 16 52 

ใต้ ระนอง 5 14 85 







รวม 22 106 308 1,406 


_11-0290(001-062).indd 37 

3/28/11 9:45:39 PM

38 












 
















 









_11-0290(001-062).indd 38 

3/28/11 9:45:39 PM

39 












 

















6,000-5,000 

 

ปี ด้วยขนาด 6.7 ตามมาตราริกเตอร์ (กรมชลประทาน, 2549) 






_11-0290(001-062).indd 39 

3/28/11 9:45:40 PM

40 
















เหตุการณ์แผ่นดินไหว 

 

พบว่าคาบอุบัติซ้ำของแผ่นดินไหวขนาด 6-7 ริกเตอร์ มีค่า 1,500 -2,000 ปี 


















_11-0290(001-062).indd 40 

3/28/11 9:45:40 PM

41 






น้อยที่สุดประมาณ 

 

3,000 ปี 



















 










_11-0290(001-062).indd 41 

3/28/11 9:45:40 PM

42 







เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ในรอบ 

 

1,000 ปี (สุวิทย์ โคสุวรรณ และคณะ, 2550) 



























_11-0290(001-062).indd 42 

3/28/11 9:45:41 PM

43 



 



















 













_11-0290(001-062).indd 43 

3/28/11 9:45:41 PM

44 






 









 








 






 



 




_11-0290(001-062).indd 44 

3/28/11 9:45:41 PM

45 





 














_11-0290(001-062).indd 45 

3/28/11 9:45:42 PM

46 


_11-0290(001-062).indd 46 

3/28/11 9:45:49 PM






 





 








 








 









47 

_11-0290(001-062).indd 47 

3/28/11 9:45:49 PM

48 




_11-0290(001-062).indd 48 

3/28/11 9:45:56 PM

49 





_11-0290(001-062).indd 49 

3/28/11 9:45:56 PM

50 








 





 











 













_11-0290(001-062).indd 50 

3/28/11 9:45:56 PM

51 

























_11-0290(001-062).indd 51 

3/28/11 9:45:57 PM

52 





การเตรียมพร้อม 


เก็บไว้ที่ไหน 

2) ควรศึกษาการปฐมพยาบาลขั้นต้น เพื่อใช้ในยามฉุกเฉิน 


ไฟฟ้า และทุกคนในบ้านควรจะ ทราบวิธีการปิดวาล์วถังแก๊ส และยกสะพานไฟฟ้า 


อันตรายต่อคนในบ้าน 

5) ผูกเครื่องใช้ให้แน่นกับพื้น และยึดเครื่องประดับบ้านหนักๆ เช่น ตู้ถ้วยชาม ไว้กับผนัง 


อย่างไร 

เมื่อเกิดแผ่นดินไหว 


อยู่นอกบ้าน ส่วนใหญ่คนที่ได้รับบาดเจ็บเพราะวิ่งเข้า - ออกจากบ้าน 


และประตูที่จะออกข้างนอก 

3) ถ้าอยู่ในที่โล่ง ให้อยู่ห่างจากเสาไฟฟ้าหรือสิ่งห้อยแขวนต่างๆ ที่อาจตกลงมา 

4) อย่าใช้เทียนไข ไม้ขีดไฟ หรือสิ่งที่ทำให้เกิดเปลวไฟ เพราะอาจมีแก๊สรั่วอยู่ใน บริเวณนั้น 

5) ถ้ากำลังอยู่ในรถยนต์ ให้หยุดรถ และอยู่ในรถต่อไปจนกว่าการสั่นสะเทือนจะ หยุดลง 

6) ห้ามใช้ลิฟต์โดยเด็ดขาดขณะเกิดแผ่นดินไหว 

7) หากอยู่ใกล้ชายทะเล ให้อยู่ห่างจาก ฝั่ง เพราะอาจเกิดคลื่นขนาดใหญ่ซัดเข้าหาฝั่ง 

เมื่ออาการสั่นไหวสงบลง 


ปฐมพยาบาลก่อน หากว่าบาดเจ็บมาก ให้นำส่งสถานพยาบาลต่อไป 

2) ควรรีบออกจากตึกที่เสียหาย เพื่อความปลอดภัยจากอาคารถล่มทับ 


ยกสะพานไฟฟ้า 


จากบ้าน และแจ้งเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง 

5) เปิดวิทยุฟังคำแนะนำฉุกเฉิน อย่าใช้โทรศัพท์ถ้าไม่จำเป็น เพราะอาจจะใช้ส่งข่าว 

_11-0290(001-062).indd 52 

3/28/11 9:45:57 PM

53 













_11-0290(001-062).indd 53 

3/28/11 9:45:59 PM

54 



































_11-0290(001-062).indd 54 

3/28/11 9:45:59 PM

55 
















_11-0290(001-062).indd 55 

3/28/11 9:46:00 PM

56 






_11-0290(001-062).indd 56 

3/28/11 9:46:01 PM

57 





ของทางราชการให้ดี อย่างได้ตื่นตระหนกกับกระแสข่าวลือต่างๆ สามารถสอบถามรายละเอียด 



_11-0290(001-062).indd 57 

3/28/11 9:46:02 PM

58 


























 

_11-0290(001-062).indd 58 

3/28/11 9:46:03 PM


















322 หน้า 




392 หน้า 



174 หน้า 









59 

_11-0290(001-062).indd 59 

3/28/11 9:46:03 PM

60 

































_11-0290(001-062).indd 60 

3/28/11 9:46:03 PM

61 







v. 10: 611-616. 

















_11-0290(001-062).indd 61 

3/28/11 9:46:03 PM

62 

















สงฆ์ 

ทธ. 









www.dmr.go.th 


_11-0290(001-062).indd 62 

3/28/11 9:46:07 PM

Binder

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?