Best OF përgjigjet në 40 pyetje - Koha Ditore
Best OF përgjigjet në 40 pyetje - Koha Ditore Best OF përgjigjet në 40 pyetje - Koha Ditore
CyanMagentaYellowBlack 30, 31 dhjetor 2012 • 1, 2 e 3 janar 2013 mespërmes 2013 KOHA Ditore • C3 tejkalojnë çdo kufi të lo - gjikës njerëzore. Ai për 50 vjet u ka bërë dëm shqiptarëve ndoshta më shumë sesa edhe vetë armiqtë tradicionalë. Maksut Vezgishi, artist 8. Kur keni udhëtuar për herë të parë jashtë shtetit, dhe në cilin vend keni qenë ? Në vitin 1967, me “Fiat”, me regjistrimin PZ*28-02, ba - bai im si shofer i ri na ka ofruar aventurat e para kampeve me tenda të Bullgarisë dhe Turqisë. Kemi kampuar shumë qyteza e qytete, njohëm shumë njerëz, babai im bëri miqësi të shumta. Më kujtohet në detaje ky udhëtim i gjatë njëmuajsh... Stambolli, muzetë me artefaktet e shumta, Ankaraja, Izmiri dhe valët e detit, vëllai im 3 vjeç, nëna me një fustan të shkurtër vere, babai me këmishën përvjelë mëngëve. Në udhëtim ishim nisur në të njëjtën kohë me dy motoçiklistë me një motor të fortë; ata mbanin kaskat në kokë dhe kryqëzoheshim herë pas here për siguri e ndihmë. Nga fotografitë që i ruaj, të gjithë dukemi të dobët fizikisht…por të hareshëm. Ylfete Fanaj, politikane (Zvicër) 1. Në cilin vend dëshironi të jetoni në hapësirën e banuar me shqiptarë? Në Tiranë. Mendoj se Ti - rana nuk është as e njëjtë, as ndryshe nga metropolet e tjera. Dua të di si merr frymë qyteti më i madh shqiptar. 2. Cilin personalitet të historisë shqiptare do të dëshironit ta takonit sikur të ishe e mundshme? Musine Kokalarin, një shkrimtare nga Gjirokastra, e cila pas Luftës së Dytë Botërore bëri përpjekje për themelimin e një lëvizjeje të mirëfilltë socialdemokrate në Shqipëri. Venera Mehmetagaj-Kajtazi, flautiste 5. A ekziston Zoti? Fëmijërinë e kam kaluar me shoqe të fesë katolike, shpesh e vizitoja kishën për ta dëgjuar meshën e në anën tjetër me gjyshen i deklamoja disa lutje nga musafi (libër i fesë islame, v.j.). Ndoshta nuk besoj në format dhe mistifikimet të cilat i kanë krijuar religjionet zyrtare ekzistuese, por besoj në një forcë që ekziston dhe kjo forcë për mua është Zoti. Puhie Demaku, politikane 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqipëri? Për herë të parë e kam parë Shqipërinë në vitin 1996. Në atë kohë ne jetonim në Belgjikë dhe për të ardhur në Kosovë na duhej të vinim përmes shteteve fqinje, sepse ishte më e sigurt. Kështu, e vetme, në moshën 14-vjeçare aterrova ne aeroportin e “Rinasit”, ku më priste babi. Ka qenë përvojë shumë e veçantë, sidomos fjetja në hotel “Dajti” dhe dukuria “Benz”. Tirana që atëherë ma ka rrëmbyer zemrën. Bardh Frangu, shkrimtar 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqipëri? - Në vitin 1991 provova të futem nga kufiri me Greqinë, përkatësisht nga pika e Kakavisë, por nuk më lejuan, sepse ende nuk kishin ndodhur ndryshimet dhe Shqipëria ende frymonte nëpër bunkerë. Megjithatë shkela në tokën shqiptare, ndërsa m’u desh të shpjegohem me një epror ushtarak brenda kufirit, me të cilin pastaj edhe kaluam në një dialog të ashpër, tek më tha me gjakftohtësi se unë isha jugosllav dhe si i tillë duhej të kisha një vizë hyrëse. U ndjeva i fyer, ndaj edhe humba durimin dhe nisa të flisja para se të mendoja. Përnjëmend në Shqipëri shkova në vitin 1994. Ishte një kohë që nga kjo distancë duket tepër surrealiste për t’u rrëfyer. Kujtim Dorbuna, ekonomist 15. A do të ishit i gatshëm të luftoni në rast se rrezikohet liria e vendit? Gjërat e mëdha janë të thjeshta dhe mund të shqi - ptohen me një fjalë të vetme: liria, drejtësia, nderi, detyra, mëshira, shpresa – ka thënë Winston Chur - chill. Shpresoj që liria e vendit tim të mos cenohet asnjëherë. Por, siç ka vepruar gjyshi im krahas Hasan Prishtinës për çlirimin e Shkupit, siç ka bërë babai im për çlirimin nga fashizmi gjatë Luftës së Dytë Botërore, apo siç kanë bërë vëllezërit e mi gjatë luftës së fundit, do të bëja edhe unë. Valentina Saraçini, shkrimtare dhe gazetare 40. Cila është ëndrra juaj më e madhe? Të kem ëndrra... Mos të lejoj askush dhe asgjë të m’i zbeh idealet njerëzore dhe kombëtare. Ta shoh Koso vën, kombin shqiptar të frym o jnë dhe veprojnë di nji tetshëm në sistem të mirëfilltë të vlerave demo - kratike, kulturore, e me zhvillim ekonomik dhe paqe sociale. Dhe një ditë t’i shpalos të vërtetat e jetuara, t’i ndaj me lexuesit, me brezat e ri, duke besuar se “ka kush t’i këndojë”. Qëndrim Gashi, matematikan 4. Cili është personaliteti më i rëndësishëm historik për ju? Unë hezitoj në përcaktimin e një hierarkie të tillë, por sidoqoftë po e përmend Euklidin, sepse e di që disa lexues mund të kenë dëgjuar më pak për të, e mendoj se ia vlen të dihet për punën e tij jashtëzakonisht me rëndësi. Euklidi ka qenë një matematikan në Greqinë antike, i cili njihet për autorësinë e 13 vëllimeve të librit “Elementet”. Edhe pse materia që ai e kishte shtjelluar nuk ishte tërësisht origjinale, por përmblidhte edhe kontribute të filozofëve të tjerë, “Elementet” konsiderohet ndër librat më me ndikim të të gjitha kohërave. Libri i Euklidit është studiuar ose është përdorur si tekst mësimi në mënyrë të vazhdueshme, që nga shekulli i tretë para erës sonë, e deri në kohërat moderne. Me ribotimet e tij për një periudhë aq të gjatë, vetëm dy libra fetarë i bëjnë rivalitet për nga numri i ribotimeve. Fahredin Spahija, artist i fotografisë 1. Në cilin vend dëshironi të jetoni në hapësirën e banuar me shqiptarë? Me shumë dëshirë dhe për shumë arsye do të zgjidhja Shkupin. Kur në vitin 1948 baba im u lirua nga burgu i rëndë politik i Sremska Mitrovicës u ballafaqua me një të keqe tjetër, me atë të heqjes së lirive qytetare, pra nuk kishte të drejtë pune dhe nga ata që përfaqësonin, asokohe, pushtetin popullor iu konfiskua shtëpia në fshatin Brojë që kishte trashëguar nga baba i tij Mulla Ilaz Broja, i cili u pushkatua nga partizanët në vitin 1946. Pastaj për babën tim dhe familjen e tij fillon një luftë mbijetese... Në atë kohë baba po mbante gjallë një miqësi me një shok të tij nga Maqedonia me të cilin kishin mbaruar Medresenë e Madhe të Shkupit. Ai në periudhën 1950-1955 ishte zëvendëssekretar (zëvendësministër) për Arsim në Republikën e Maqedonisë dhe duke qenë i njoftuar me jetën e rëndë të babës tim, i gjeti një vend pune në shkollën e fshatit Dvorcë rrëzë Bjeshkëve të Sharrit mes Tetovës dhe Shkupit. Për babën tim, Ibrahimin, dhe familjen e tij po fillonte një rilindje jetësore falë një miqësie të çiltër. Si fëmijë parashkollor, por dhe gjatë klasës së parë më kujtohen vizitat që i bënim Shkupit. Më kujtohet gjithnjë Ura e Gurit e Vardarit pastaj dhe Teatri i Kukullave. Shkupi, për mua, ka mbetur sinonim i qytetit që i dha mbështetje familjes sime, akoma pa lindur unë. Aty filloi shpresa dhe rehabilitimi shpirtëror për babën tim. Gjashtëmbëdhjetë vjetët e kaluar në Maqedoni ishin me rëndësi të veçantë për gjithë familjen time, por dhe për mua. Fëmijëria që kam kaluar atje mbetet pjesa më e bukur e jetës sime! Ukë Maxharraj, shkencëtar letërsie 18. A është dëmtuar dialekti gegë me standardin gjuhësor të vitit 1972 dhe a duhet të ndryshohet ky standard? Jo se është dëmtuar, por është bërë mëkati më i madh që i bëhet një gjuhe. Gjuhë standarde është dashur të merret kryesisht gegënishtja letrare e Shkodrës, kuptohet edhe me ca elemente të toskërishtes. Shkodra është djep i kulturës shqiptare ashtu si Firenca në Itali apo Parisi në Francë, sepse librat e parë shqip si dhe dokumenti i parë shqip, Formula e Pagëzimit, janë të shkruar gegënisht. Këtë e përforcon më shumë edhe fakti se shumë kolosë të letrave shqipe si Migjeni e Fishta kanë shkruar në këtë dialekt. Tash nuk duhet të vajtohet dhe ky standard nuk mund të ndryshohet, por duhet ulur pa emocione që të reformohet shqipja sidomos në fushën ku i është bërë hile gegënishtes, që të merret më shumë elemente nga ky dialekt, pastaj të bëhet rregull e re lidhur me shkrimin e emrave të huaj, problemet me ”ë” etj. Mehmet Behluli, artist 1. Në cilin vend dëshironi të jetoni në hapësirën e banuar me shqiptarë? Pa dyshim në Prishtinë. Me krejt çoroditjet e veta, sidomos këtë dhjetëvjetëshin e fundit, me krejt shëmtinë, krejt joorganizimin, por edhe me energjinë të cilën ia japin qytetarët me gjithë diversitetin dhe dallimet kulturore, sociale, politike. Prishtina është minimumi i organizimit-joorganizimit si qytet ku unë mund të funksionoj. Prishtina është qyteti im, tjetër nuk kam. Por ndoshta, krahas saj, kisha pasur dëshirë të kaloja një kohë edhe në ndonjë vend të vogël... diku në det ose në mal. Albulena Haxhiu, deputete 17. A duhet të bashkohen Kosova dhe Shqipëria? Jo vetëm Kosova dhe Shqipëria, por duhet të bashkohen të gjitha trojet e banuara me shqiptarë në një shtet të vetëm. Kjo është një mundësi për zhvillim e përparim dhe një e drejtë kundrejt padrejtësive historike që i kanë ndodhur kombit tonë. 18. A është dëmtuar dialekti gegë me standardin gjuhësor të vitit 1972 dhe a duhet të ndryshohet ky standard? Së pari, është shumë e rëndësishme që shqiptarët sot e kanë gjuhën e tyre të standardizuar. Ndoshta është prekur ndonjë nga dialektet, por kjo nuk e zbeh rëndësinë që ne e kemi gjuhën tonë të shkruar dhe të unifikuar. Natyrisht që ka nevojë që gjuha jonë të pasurohet edhe më tutje, por kjo bëhet nëpërmjet lëvrimit të letërsisë, përkthimeve, shkrimeve në secilën fushë. Së dyti, asnjë kongres nuk mund të dëmtojë asnjë pjesë të pasurisë gjuhësore, për sa kohë që në letërsinë e një vendi lëvrohen ato. Me thënë të drejtën, në gegërishte janë shkruar mjaftueshëm vepra të prozës e poezisë, të politikës e shkencës, të cilat lexohen ende sot. Po ashtu dhe në toskërishte. Për këdo që ka këtë shqetësim sidomos letrarët apo gjuhëtarët, mjafton që ta lëvrojnë dialektin në literaturë të shkruar. Për këtë nuk pengon standardi. Është krijuar përshtypja që është dëmtuar dialekti gegë, por kjo ngaqë përgjithësisht nuk njihet ai toskë, i cili po ashtu nuk është pjesë e standardit, dhe sipas logjikes që standardi dëmton dialektet, posaçërisht është dëmtuar ai toskë. Xheraldina Rexhepi, kreatore e modës 7. Cilin qytet të ish-Jugosllavisë keni dëshirë ta vizitoni? Sarajevën. Ishte qyteti i vetëm në Jugosllavi në të cilin ndihesha si në Prishtine. Vëllai im i vetëm atje kreu shërbimin ushtarak në vitin 1987 dhe unë shkoja për vizitë çdo fundjavë. Ishte vend ku më pati ndodhur të më zër gjumi nga lodhja e udhëtimit 10 orësh në park, dhe nuk kisha aspak drojë. Që nga atëherë nuk kam qenë, dhe – edhe pse dua - refuzoj të shkoj. Nuk dua të shkatërroj kujtimet që kam për atë qytet. 8. Kur keni udhëtuar për herë të parë jashtë shtetit dhe në cilin vend keni qenë? Më 1990 në Palermo, Itali. Shkova në praktikë feriale si studente e Fakultetit të Mjekësisë dhe qëndrova një muaj. Takova shumë arbëreshë, të cilët edhe pas 600 vjetësh flisnin shqip dhe kishin ruajtur ende atë bujarinë dhe mikpritjen që shqiptarët e kanë traditë. Ishte një ndër eksperiencat e mia më të bukura jetësore. 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqipëri? Më vjen turp të pranoj. Dy vjet para se të përfundonte “Rruga e Kombit” ka rasti sur disa herë që nga Ulqini të shkonim për drekë në Shkodër, të cilën e adhuroj. Por para kësaj të gjitha tentimet e mia përfunduan pa rezultat. Tani shkoj shpesh. Dhe si një fëmijë i gëzohem çdoherë këtij udhëtimi. E adhuroj Shqipërinë. Në çdo cep të saj ndihem si në qytetin tim. Ndihem si ai “guri që peshon më shumë në vendin e vet”. Lule Ballata, flautiste 36. Cili është shkrimtari më i madh shqiptar? Për nga prirja e tij prej shkrimtari ka mundur të jetë Faik Konica, ndonëse për shkak të angazhimeve të tij të gjithanshme në pla - nin e gjerë kombëtar, prirjet e tij prej shkrimtari fatkeqësisht nuk kanë ardhur në shprehje në mënyrë të plotë. Genc Salihu, muzikant 31. A ka Enver Hoxha ndo - një meritë për Kosovën? Merita Halilin. Dardan Sejdiu, ekonomist 20. Sikur të kishit pushtetin politik, çfarë do të ndry sho - nit së pari? Modelin qeverisës dhe konceptin ekonomik aktual me të cilin mëtohet të ndërtohet ky vend. Ky koncept e shndërron qytetarin e kësaj republike në vëzhgues dhe jo pjesëmarrës aktiv, dhe kjo duhet ndryshuar. Gjith - ashtu, modeli ekono mik është i gabuar dhe kjo tanimë 13 vjet më vonë shihet qartazi. Duhet ndërtuar shtet zhvillimor, shtet që bazon ekonominë në prodhim dhe vlerë të shtuar. Modeli momental është në kontradiktë me nevojat e vendit, sepse për bazë nuk e ka gjenerimin e vendeve të punës, problem parësor i kësaj ekonomie, por konceptin që buron nga konsensusi i Washingtonit e që në thelb e ka menaxhimin e inflacionit, e kjo është në kundërthënie me instrumentet ekonomike që Kosova ka në dispozicion e për më shumë zhvillimin e sheh si pasojë të rritjes. Neve na duhet qasje tjetër, qasje tematike që është e fokusuar në zhvillim të vendit me prodhim dhe shërbime që krijojnë vlerë të shtuar, duke zëvendësuar importet dhe duke krijuar potencialet për eksport e që rrjedhimisht krijojnë punësim. Pra një qasje që pasuron vendin, e jo që e shet pasurinë e vendit. Qasje që mbron prodhuesin e jo qasje që e lë prodhuesin në mëshirën e tregut disfunksional. Qasje që kupton se zhvillimi buron prej brenda dhe që e kupton se konkurrenca me të tjerët nuk vjen prej qiellit, por ajo ndërtohet. Ag Apolloni, shkrimtar 1. Në cilin vend dëshironi të jetoni në hapësirën e banuar me shqiptarë? Tash për tash jam i lidhur me Prishtinën. Mirëpo, në hapësirën shqiptare, me qejf do të jetoja në Gjur - gjedell. Me atë vend lidhet pjesa e bukur e fëmijërisë sime. Aty kam vjelë qershi e dardha (mollët kurrë s’i kam dashur), kam kalëruar gjokun, kam luajtur me qenin e murrmë “Murrço”, kam kositur, kam prashitur, kam mbushur ujë te kroi i fshatit, kam bluar misër në mulli, kam numëruar fishekët dhe kam pastruar “llovaçkën”, të cilën gjyshi e mbante afër shtratit gjithmonë; aty “e kam thy’ kryet” sa herë që hyja e dilja prej dhomës që kishte një derë të vogël, të cilën gjyshi e kishte ndërtuar kastile për ta detyruar mysafirin të përkulej para se të hynte në dhomë. Atje ka shumë livadhe e pak njerëz dhe kjo vetvetiu të jep një rehati. Pas vdekjes së gjyshit, atje nuk është si më parë, por ende ka diçka që më tërheq. Sot mendoj që në atë vend fare natyrshëm mund të ndihem herë Verter, herë Levin, herë Zuckerman. Donika Kadaj, deputete 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqipëri? Më 1993, me barkë përmes liqenit të Shkodrës. Gani Demolli, mjek 29. Cilin politikan të Ko - sovës pas vitit 1989 e vlerësoni më shumë? Dr. Ibrahim Rugovën. Identitetit të ri të Kosovës së robëruar në fund të viteve të ’80, rezistencës gandiane, qëndresës i nevojitej një lider i ri, i nevojitej një udhëheqës shpirtëror. Liderin e ëndrrave dhe dëshirave të veta populli e nxori nga realiteti kosovar dhe, duke e idealizuar atë, e mitizoi për së gjalli në rrugëtimin e tij për në legjendë. 30. Cilin politikan të Republikës së Shqipërisë në këta 20 vjetët e fundit e vlerësoni më shumë? Lufta e ndyrë për pushtet dhe pasurim të shpejtë i ka zhveshur shumicën e politikanëve nga vlerat njerëzore dhe morale - e kam të vështirë të përcaktohem për ndonjërin prej tyre. Shkelzen Gashi, publicist 2. Cilin personalitet të historisë shqiptare do të dëshironit ta takonit sikur të ishte e mundshme? Hasan Prishtinën. 3. Çka do ta pyetnit së pari? Në verë të 1912-ës, në negociatat e mbajtura në Prishtinë, ai si udhëheqës i kryengritësve shqiptarë kërkonte autonomi territoriale nga përfaqësuesi i Perandorisë Osmane, Ibrahim Pasha, shqiptar nga Manastiri. Ky ia refuzon kërkesën dhe ia del me i përça kryengritësit shqiptarë. Kështu bën edhe konsulli i Sërbisë në Prishtinë, duke u dhënë armë Riza Gjakovës e Isa Boletinit. Ndonëse kryengritësit shqiptarë e fusin nën kontroll edhe Shkupin, Hasan Prishtina detyrohet të lëshojë pe për nji autonomi joterritoriale, e cila pranohet nga Ibrahim Pasha. CyanMagentaYellowBlack
CyanMagentaYellowBlack C4 • KOHA Ditore mespërmes 2013 30, 31 dhjetor 2012 • 1, 2 e 3 janar 2013 Por, në vend se me nisë jetësimin e saj, Hasan Prishtina jep urdhër për t’i shpërndarë kryengritësit. Në kujtimet e tij thotë se i shpërndanë kryengritësit për të mënjanuar ndodhi të pakëndshme, pasi Riza Gjakova e Isa Boletini mendonin për të shpëtuar Sulltan Hamitin. Kur takohet në Shkup me përfaqësuesit e Shqipërisë së Mesme, të cilët binden për fanatizmin e Riza Gjakovës e Isa Boletinit dhe për pamundësinë e shpalljes së pavarësisë, Hasan Prishtina u premton atyre se do ta organizojnë një kryengritje tjetër, do ta shpallin pavarësinë dhe do t’i eliminojnë, në emër të interesit të Shqipërisë, disa persona që mund ta pengojnë arritjen e qëllimit. Prandaj, pyetja për Hasan Prishtinën kishte me qenë: përveç luftërave ballkanike, kush janë faktorët që ndikuan të mos nisej një tjetër kryengritje, të mos e shpallte pavarësinë ashtu qysh e kishte parashikuar në Shkup dhe të mos i eliminonte, “në emër të interesit të Shqipërisë”, Riza Gjakovën e Isa Boletinin? Fadil Vokrri, futbollist 14. A është mëkat të jesh ho moseksual? Mëkat nuk është, por nuk është traditë dhe e pël qy - eshme ndër shqiptarë. 15. A do të ishit të gatshëm të luftoni në rast se rrezikohet lira e vendit? Po, gjithsesi. 16. Cilin person s’do të kishit dëshiruar ta takoni kurrë? Milosheviqin. 17. A duhet të bashkohen Kosova dhe Shqipëria? Për mua bashkimi moral i shqiptarëve tashmë ka ndodhur. 18. A është dëmtuar dialekti gegë më standardin gjuhësor të vitit 1972 dhe a duhet të ndryshohet ky standard? Gjuhët botërore i ruajnë dialektet, pse ne të jemi përjashtim? Alban Ukaj, aktor 29. Cilin politikan të Ko so - vës pas vitit 1989 e vlerësoni më shumë? Profesori i ndjerë Fehmi Agani. Ishte i urtë, i matur dhe guximtar. E takoja shpeshherë tek shkallet e Dragodanit, ngjitej ngadalë me kokë të ulur dhe kishe përshtypjen se po mendonte diçka të tipit të “të jesh apo të mos jesh", unë e trazoja me një “Mirdita profesor...”. Saranda Bogujevci, artiste dhe e mbijetuar e masakrës së forcave serbe në Podujevë 16. Cilin person s’do të kishit dëshiruar ta takonit kurrë? Si çdo person edhe unë besoj se kurrë nuk do të kisha dashur t’i shihja fytyrat e personave që vranë popullin tim dhe familjen time. Por kur ishim në Beograd për të dëshmuar kundër këtyre personave, që vranë familjen time, ishte krejtësisht një ndjenjë tjetër. Kur hyra në sallën e gjykatës dhe pashë së pari njërin prej tyre, me kokë ulur gjatë gjithë kohës që dhashë dëshminë, pata krejt një ndjenjë tjetër. E pashë shumë të rëndësishme që këta burra të na shihnin katër vjet më vonë. Ata kishin lënë pesë fëmijë për të vdekur në mesin e trupave të familjeve të tyre të vrarë dhe kurrë nuk iu kishte shkuar ndërmend se do të na shihnin prapë, këtë herë në rrethana të tjera. Erdhi koha kur u takuam prapë dhe ne tregonim të vërtetën, e ata me orë të tëra rresht u desh të uleshin dhe të dëgjonin për krimin që kishin bërë. Këtë herë nuk i kishin armët me vete për të na vrarë, këtë herë u desh vetëm të na dëgjonin të ulur. Ai takim ishte shumë i rëndësishëm, që ta kuptonin edhe ata se sa popull i fortë jemi dhe se nuk dorëzohemi edhe pse u munduan të na shfarosnin të gjithëve. Isa Qosja, regjisor 28. Cilin politikan të kohës së Jugosllavisë e vlerësoni më shumë? Milan Kuçanin. Ishte vizi - onar, parimor dhe i palë ku - ndshëm. Ai ia luajti trua llin Jugosllavisë së atëhershme. 29. Cilin politikan të Ko so - vës pas vitit 1989 e vlerësoni më shumë? Dhjetë apo dymbëdhjetë vjet janë pak për t’u krijuar “i biri i popullit” në politikë. Posaçërisht në një vend transitor si Kosova. Po ashtu ne ende kemi shumë mentorë politikë nga ndërkombëtarët dhe kjo e vështirëson krijimin e një figure ideale politike. Megjithatë nëse duhet veçuar dikë, atëherë më duhet të them se përherë me ka bërë kureshtar mendimi politik i Arbën Xhaferit. Astrit Salihu, filozof 2. Cilin personalitet të historisë shqiptare do të dëshironit ta takonit sikur të ishte e mundshme? Do të dëshiroja ta takoja Fan Nolin, një njeri të përkushtuar ndaj popullit dhe përkatësisë së tij, me një diapazon të gjerë njohurish që sot e kësaj dite nuk i gjejmë tek njerëzit që pretendojnë të jenë mendimtarë në shoqërinë shqiptare. Në kohën e fundit kam rilexuar veprën e tij “Bethoveni dhe Revolucioni Francez”, një libër mahnitës në të cilin kemi të shkrira mendime aq të sofistikuara kur reflektohet për Revolucionin Borgjez. Në formulime të qarta e të ngjeshura shohim një prapavijë të pasur mendimesh të sintetizuara (sikur ajo kur Noli pohon që në gijotinën e mendjes së pastër të Kantit i hiqet koka perëndisë metafizike - gjë që ka rezultuar me heqjen e kokës së mbretit për të lëshuar rrugë për sistemin e ri). Në anën tjetër, mënyra në të cilën e përshkruan dramën personale të Bethovenit në zhgënjimin e tij me Bonapartën - e cila dramë është e përshkruar me terminologji të stërholluar muzikore, gati si një kompozim muzikor, dëshmon për një mendimtar të rrallë. Këtë po e them për arsye se ky nivel i mendimit në kontekstin shqiptar të asaj kohe duket shumë i largët, i papërçuar për opinionin e asaj kohe, sikurse edhe idetë e tij të avancuara socialdemokrate. Adelina Marku, publiciste (Shkup) 1. Në cilin vend dëshironi të jetoni në hapësirën e banuar me shqiptarë? Unë jam dibrane, e lindur dhe e rritur ne Dibrën e këtej kufijve, jetoj në Shkup - të përgjysmuarin me etnogjeografi, por dhe si gjeografi mendjeje. Në Prishtinë dhe Tiranë kam jetuar dhe vepruar dhe gjithandej shqiptarin e kam gjetur nga e njëjta baltë shpirtërore. Ndjenja e njësojtë që ky brumë më ngjet, nuk mund të më përcaktojë saktë shijen e dallueshmërisë po të jetoja gjetiu ku jemi. Doemos, janë të bekuar shqiptarët që jetojnë me detin si përditshmëri dhe stil jete. 2. Cilin personalitet të historisë shqiptare nuk do të dëshironit ta takonit sikur të ishte e mundshme? Tundim i pamatshëm dhe vështirësues për veçim të ndonjërit, sepse unë vetushqehem me kulturën afirmative për kombin tim, prandaj dhe personalitetet i konsideroj si të përherëpranishmit, vetëm në këtë mënyrë kam gjetur shpirtin e respektit dhe kujtesës ndaj/për kombit/n tim. Së fundi humbëm Sabri Godon dhe Arbën Xhaferin - tani përbluhem me drojë nga frikëza neurotike se “A jemi ne sot të aftë të mbindërtojmë këtë kontinuitet që na krijuan emrat si këta?” Murteza Luzha, filozof 34. Sikur të kishit jetuar në Luftën e Dytë Botërore a do t’iu kishit bashkuar lëvizjes partizane në luftë kundër pushtimit nazist? Pas indoktrinimit ideologjik, unë dhe shokët e mi jemi inkuadruar në Luftën Nacionalçlirimtare, për ta fituar lirinë, barazinë e shumë aspirata të tjera liridashëse. Mirëpo fill pas mbarimit të luftës filluan zhgënjimet dhe demoralizimet e para: tragjedia mizore në Tivar, terrori masiv dhe vrasjet në Drenicë dhe në gjithë Kosovën, aksioni mizor për grumbullimin e armëve, revokimi i vendimeve të Konferencës së Bujanit, shpërnguljet masive në Turqi, helmimet e nxënësve e të tjera. Pra u varrosën të gjitha idealet dhe shpresat tona rinore. Alban Muja, artist 19. Cilit komb dhe cilës kulturë do t’i kishit takuar me qejf? Kurrë nuk kam qenë pishman që i takoj kombit dhe kulturës shqiptare, madje edhe në atë kohë kur shumë të rinj jashtë vendi “shiteshin” se i përkasin një kombi apo vendi tjetër me qëllimin që t’u ikin paragjykimeve për kombin tonë, paragjykime që edhe sot ekzistojnë, ndoshta pak me fajin tonë e pak me propagandën e tjerëve. Por me qejf do të doja të di dhe të mësoj edhe më shumë për kulturat e ndryshme dhe jo shumë të njohur , sikurse ato indigjene që ekzistojnë në rajonet më të izoluara të botës, në tropet e Amerikës Latine ose në disa pjesë të ishujve në Paqësor. Sikurse edhe kulturat e komuniteteve me të vogla, siç janë amishët. 20. Sikur të kishit pushtetin politik çfarë do të ndryshonit së pari? Do të punoja për një ambient më të pastër dhe një politikë dhe pushtet më kreativ. Një artist i yni i njohur thotë që edhe mungesa e rrymës apo ujit në kryeqytetin tonë është mungesë e kreativitetit. Plotësisht pajtohem me këtë. Ne si shoqëri nuk e njohim lojën “hokej në bar”, por duhet të gjendet loja të cilën dimë ta luajmë. Deri më tani nuk e kemi gjetur dhe jetojmë në një Do-it-yourself-qytet, ku çdokush është arkitekt. Hedhja e mbeturinave vend e pa vend, ndërtimet vend e pavend, shkatërrimi i ambientit apo edhe për shumë gjëra të tjera janë fenomene të egra. Askush s’na ka penguar të punojmë, andaj sikur një ditë të kisha pushtetin (të cilin nuk është që e lakmoj shumë) do të punoja pikërisht në këtë drejtim. Blerta Zeqiri, regjisore 19. Cilit komb dhe cilës kulturë do t’i kishit takuar me qejf? Nuk mund ta paramendoj veten duke i takuar ndonjë kulture tjetër. Kisha pasur shumë dëshirë që ne shqiptarët të bëhemi më praktikë, ta duam vendin tonë më shumë, të tregojmë patriotizëm duke punuar në dobi të vendit tonë. Të shikohet e mira e për - gjithshme mbi atë individualen. Më dhemb zemra sa herë që e shoh se jemi duke e humbur lirinë. Taip Ramadani, trajner i kombëtares së hendbollit të Australisë 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqipëri? Në vitin 2000; me nji mik t’ngusht nga Struga. Ishin ditë feste dhe tanë kohën e kaluem tue festue dhe tue zbulue vende të ndryshme nëpër Tiranë. Ma n’fund shkuem edhe në Krujë, te Muzeu Kombëtar, ku mbeta i mahnitun nga pasunia e përmbledhjeve historike. Në udhën kthyese me taksi, isha shumë i lodhun dhe u mundova t’i mbylli pak sytë, me pushue. Mirëpo, taksisti i ynë, s’u ndal hiç tue i ra sirenës; gati çdo pesë sekunda. I premtova me pague dyfish, veç mos t’i bie ma sirenës. Pranoi me plot qejf. Veç, nuk kaluen as dy minuta, harroi, dhe me nji turr t’fortë n’sirenë, ma prishi gjumin edhe nji herë. Më kqyri dhimbshëm, e unë qesha sikur m’i thanë “e dijta që s’mundesh” - e ai vazhdoi masandej tue i nem kaluesit e radhës. Avni Zogiani, aktivist, gazetar 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqipëri? Më 1999. Nga Maqedonia, ku kisha qëndruar afro dy muaj. Më duhet të bëj një digresion. Kam kaluar dhjetëra kontrolle të rrepta gjatë luftës në Kosovë si gazetar dhe shpullën e parë nga policia e kam marrë me të shkelur Maqedoninë. Si shumëkujt që ka parë Shqipërinë për herë të parë, bunkerët për mua ishin përshtypja e parë. Mirëpo, kur fillova ta njihja Tiranën, e pashë që aty kishte më shumë bunkerë sesa në fushat e Qafë-Thanës. Njëri ishte tek “Bar West”, ku intelektualët e bunkerizuar masturbonin. Në fakt, shumë nga bunkerët u kthyen kokë-teposhtë, por më problematikët janë ata në Tiranë. Shteti shqiptar gjatë viteve të demokracisë u bë një shtet klientelist, me politikën e kapur nëpërmjet bunkerëve ekonomik e social, të cilët për mendimin tim e mbajnë peng Shqipërinë edhe sot e kësaj dite. Pak a shumë kapitali i njëjtë, me qasje shumë të ngjashme, u kopjua në Kosovë. Të dy kryeqytetet shqiptare sot kanë elitë nga e cila buron vetëm helm e varfëri. Të tjerët që nuk e quajnë veten elitë, vazhdojnë të qëndrojnë të mbyllur në bunkerët e teknologjizuar. Fatkeqësi. 10. Çfarë do të ishte për ju fatkeqësia më e madhe? Në rast se flasim për fatkeqësi personale, ruana Zot nga sëmundjet, fatkeqësia më e madhe do ishte nëse djali im nuk arrin ta tejkalojë babanë. Unë këtë e kam pasur në mendje gjatë jetës sime dhe nuk jam i sigurt a e kam arritur. Të kuptohemi, babai im lindi dhe vdiq i varfër, por unë ndjej që nuk e tejkalova kurrë atë. Natyrisht, kur flasim për fatkeqësi të përgjithshme, në rast se kufizohemi prapë në këtë rrethin e parë koncentrik, shoqërinë tonë, mendoj se zor mund të ketë fatkeqësi më të madhe se kur edukimin në fakultete e mbajnë ministrat, zyrtarët qeveritar, e funksionarët tjerë politikë e kuazi-politikë, apo kur kulturën e redaktojnë këngëtarët e turbo-folkut. Këto do të lënë pasoja të rënda për të ardhmen e vendit. Nuk është e rëndësishme nëse në televizionin publik këndon Ceca apo Caki, e rëndësishme është se edhe në shkollë edhe në shtëpi ne përditë po injektojmë vulgarizëm në karakterin e fëmijëve dhe të rinjve tanë. E keni parë televizionin publik si i shërben nevojës së politikës për të pasur më shumë kredi patriotike, të cilët në mënyrë instante i kthejnë në para të gatshme? Habermas thotë: më duket që kurdoherë që dikush obsesionohet me nderimin e heronjve, duhet të pyesim: kujt i duhet kjo dhe pse? Bertolt Brecht thotë: “Mjerë vendi që ka nevojë për heronj”. Jeta Xharra, gazetare 40. Cila është ëndrra juaj më e madhe? Kosova e pandotur, edhe nga korrupsioni edhe nga tymtarët e linjitit. Një Kosovë e cila më ofron mundësi për t‘i shkolluar fëmijët e mi në mënyrën më të mirë. Një Kosovë që ofron mundësi për zhvillimin e artistëve me çmime botërore e shkencëtarëve me çmime “Nobel”. Kosova si një vend që, në vend se të investohet në xhipa të shtrenjtë të politikanëve e kompani lobimi, investohet në sportistë të cilët, nëse ndonjëherë në të ardhmen ua mundëson ajri i pastër të mos i kenë mushkëritë e sëmura, të mund të kthehen prej Lojërave Olimpike me dhjetëra medalje. Berat Miftari, moderator i emisionit të popullarizuar “Metropol” 29. Cilin politikan të Ko so - vës pas vitit 1989 e vlerësoni më shumë? Pa asnjë dyshim, Ibrahim Rugova. Njeri i kalibrit të Rugovës nuk lind më. Të fitojë simpati në botë, të rilindë traditën e shqiptarëve, njeri që i ka besuar çdo guri të këtij veni, njeri që ka besuar aq shumë në popullin e vet, njeri që me vizionin e me qasje ka qenë i paarritshëm, ai është Rugova. 30. Cilin politikan të Republikës së Shqipërisë në këta 20 vjetët e fundit e vlerësoni më shumë? Sali Berishën. Edhe me ju thanë të drejtën, nuk më pritet të lexoj autobiografinë e tij, ama e shkruar nga dora e vet. Nafije Latifi, ish-gazetare, themeluese e qendrës kosovare për luftimin e kancerit të gjirit “JETA / VITA” 10. Çfarë do të ishte për ju fatkeqësia më e madhe? Është – mungesa e etikës në shoqërinë tonë, zhvatja e dinjitetit njerëzor, që nga lindja e deri në vdekje. Nga lindëtorja - ku të shikojnë si mundësi të re të përfitimit, gjatë jetës - kur sëmundja e problemet shëndetësore ta nxijnë jetën dhe familjen, e deri në vdekje – ku duhet të korruptosh për t’i ndarë dy pëllëmbë vend, mbi një varrezë tjetër. Ky model i ri i jetës sikur nuk sheh asgjë para vetes, sikur i ka të harruara përpjekjet për vepra fisnike e humane. Fatmir Spahiu, aktor 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqipëri? Për herë të parë në Shqipëri kam qenë në vitin 1999. Kurrë nuk do ta harroj atë udhëtim: një përzierje ndjenjash, dhimbje dhe krenari. Isha i lumtur që për herë të parë “takoja” emra qytetesh dhe lumenjsh me emra të miqve të shumtë që i kam në Kosovë. Fatkeqësisht në Shqipëri nuk kam takuar ndonjë vajzë me emrin Peja apo Prishtina. As ndonjë djalë me emrin Podujevë apo Ferizaj. Tani, pas 13 viteve, ne e njohim pak më mirë njëri-tjetrin. Pas një kohe ka gjasa të jemi një, nëse punohet në krijimin e një tregu të përbashkët, zhvillim ekonomik etj. Teuta Sahatqija, deputete 40. Cila është ëndrra juaj më e madhe? Që Kosova të mos “prodhojë” më lajme të këqija dhe të mos zërë vend në gazeta botërore, nëpër raporte të progresit e të “Tra - nsparency International”. Ëndrra është e thjeshtë: të bëhemi vend normal, ku njerëzit mund të realizojnë synimet e tyre personale dhe familjare dhe politika të jetë në shërbim të tyre. Të bëhemi diçka si Norvegjia apo Finlanda. Astrit Gashi, gazetar 20. Sikur të kishit pushtetin politik çfarë do të ndry sho - nit së pari? Mentalitetin qeverisës. Ku të jesh i korruptuar është turp dhe jo vetëm e dë - nueshme me ligj. Që politikani të jetë në shërbim të qytetarit e jo të vetes, familjes dhe miqve. Një mentalitet që respekton ligjin e i cili i frikësohet ligjit dhe jo që e sulmon dhe e keqpërdor atë. Një mentalitet ku brenga e qytetarit të zakonshëm është urdhër për kryerje pune. Një mentalitet ku suksesi nuk matet vetëm me kilometra, por me numrin e të varfërve të hequr nga lista. Një mentalitet ku kundërshtari politik nuk është armiku i juaj. Ai i cili të shtririt përtokë nuk ia jep shkelmin e fundit në fyt. Një mentalitet ku respekti për veten është produkt i respektit për të tjerët dhe për vendin. Larg jemi. Prandaj jemi keq! 21. Cili është personi më i rëndësishëm për ju? Janë familja ime, miqtë e mi, të gjithë ata që i dua e që janë shumë, përfshirë edhe ata që sot nuk janë afër meje. Më i rëndësishmi, babai im, një veteran i arsimit, që ka vdekur dhe varrin e të cilit edhe pas shumë vjetësh ende nuk arrij që ta përballoj kur e shoh. CyanMagentaYellowBlack
- Page 1: CyanMagentaYellowBlack C2 • KOHA
CyanMagentaYellowBlack<br />
30, 31 dhjetor 2012 • 1, 2 e 3 janar 2013<br />
mespërmes 2013<br />
KOHA <strong>Ditore</strong> • C3<br />
tejkaloj<strong>në</strong> çdo kufi të lo -<br />
gjikës njerëzore. Ai për 50<br />
vjet u ka bërë dëm shqiptarëve<br />
ndoshta më shumë<br />
sesa edhe vetë armiqtë<br />
tradicionalë.<br />
Maksut Vezgishi, artist<br />
8. Kur keni udhëtuar për<br />
herë të parë jashtë shtetit,<br />
dhe <strong>në</strong> cilin vend keni qe<strong>në</strong> ?<br />
Në vitin 1967, me “Fiat”, me<br />
regjistrimin PZ*28-02, ba -<br />
bai im si shofer i ri na ka<br />
ofruar aventurat e para<br />
kampeve me tenda të Bullgarisë<br />
dhe Turqisë. Kemi<br />
kampuar shumë qyteza e<br />
qytete, njohëm shumë<br />
njerëz, babai im bëri miqësi të shumta. Më kujtohet<br />
<strong>në</strong> detaje ky udhëtim i gjatë njëmuajsh... Stambolli,<br />
muzetë me artefaktet e shumta, Ankaraja,<br />
Izmiri dhe valët e detit, vëllai im 3 vjeç, <strong>në</strong>na me një<br />
fustan të shkurtër vere, babai me këmishën përvjelë<br />
mëngëve. Në udhëtim ishim nisur <strong>në</strong> të njëjtën<br />
kohë me dy motoçiklistë me një motor të fortë; ata<br />
mbanin kaskat <strong>në</strong> kokë dhe kryqëzoheshim herë<br />
pas here për siguri e ndihmë. Nga fotografitë që i<br />
ruaj, të gjithë dukemi të dobët fizikisht…por të<br />
hareshëm.<br />
Ylfete Fanaj, politikane (Zvicër)<br />
1. Në cilin vend dëshironi të<br />
jetoni <strong>në</strong> hapësirën e banuar<br />
me shqiptarë?<br />
Në Tira<strong>në</strong>. Mendoj se Ti -<br />
rana nuk është as e njëjtë,<br />
as ndryshe nga metropolet<br />
e tjera. Dua të di si merr<br />
frymë qyteti më i madh<br />
shqiptar.<br />
2. Cilin personalitet të historisë shqiptare do të<br />
dëshironit ta takonit sikur të ishe e mundshme?<br />
Musine Kokalarin, një shkrimtare nga Gjirokastra,<br />
e cila pas Luftës së Dytë Botërore bëri përpjekje për<br />
themelimin e një lëvizjeje të mirëfilltë socialdemokrate<br />
<strong>në</strong> Shqipëri.<br />
Venera Mehmetagaj-Kajtazi, flautiste<br />
5. A ekziston Zoti?<br />
Fëmijëri<strong>në</strong> e kam kaluar<br />
me shoqe të fesë katolike,<br />
shpesh e vizitoja kishën për<br />
ta dëgjuar meshën e <strong>në</strong><br />
a<strong>në</strong>n tjetër me gjyshen i<br />
deklamoja disa lutje nga<br />
musafi (libër i fesë islame,<br />
v.j.). Ndoshta nuk besoj <strong>në</strong><br />
format dhe mistifikimet të<br />
cilat i ka<strong>në</strong> krijuar religjionet<br />
zyrtare ekzistuese, por besoj <strong>në</strong> një forcë<br />
që ekziston dhe kjo forcë për mua është Zoti.<br />
Puhie Demaku, politikane<br />
9. Kur keni qe<strong>në</strong> për herë të<br />
parë <strong>në</strong> Shqipëri?<br />
Për herë të parë e kam parë<br />
Shqipëri<strong>në</strong> <strong>në</strong> vitin 1996.<br />
Në atë kohë ne jetonim <strong>në</strong><br />
Belgjikë dhe për të ardhur<br />
<strong>në</strong> Kosovë na duhej të vinim<br />
përmes shteteve fqinje,<br />
sepse ishte më e sigurt.<br />
Kështu, e vetme, <strong>në</strong> moshën<br />
14-vjeçare aterrova ne aeroportin<br />
e “Rinasit”, ku më priste babi. Ka qe<strong>në</strong> përvojë<br />
shumë e veçantë, sidomos fjetja <strong>në</strong> hotel<br />
“Dajti” dhe dukuria “Benz”. Tirana që atëherë ma<br />
ka rrëmbyer zemrën.<br />
Bardh Frangu, shkrimtar<br />
9. Kur keni qe<strong>në</strong> për herë të<br />
parë <strong>në</strong> Shqipëri?<br />
- Në vitin 1991 provova të<br />
futem nga kufiri me Greqi<strong>në</strong>,<br />
përkatësisht nga pika e<br />
Kakavisë, por nuk më lejuan,<br />
sepse ende nuk kishin ndodhur<br />
ndryshimet dhe<br />
Shqipëria ende frymonte<br />
<strong>në</strong>për bunkerë. Megjithatë<br />
shkela <strong>në</strong> tokën shqiptare,<br />
ndërsa m’u desh të shpjegohem<br />
me një epror ushtarak brenda kufirit, me të cilin<br />
pastaj edhe kaluam <strong>në</strong> një dialog të ashpër, tek më<br />
tha me gjakftohtësi se u<strong>në</strong> isha jugosllav dhe si i tillë<br />
duhej të kisha një vizë hyrëse. U ndjeva i fyer, ndaj<br />
edhe humba durimin dhe nisa të flisja para se të mendoja.<br />
Përnjëmend <strong>në</strong> Shqipëri shkova <strong>në</strong> vitin 1994.<br />
Ishte një kohë që nga kjo distancë duket tepër surrealiste<br />
për t’u rrëfyer.<br />
Kujtim Dorbuna,<br />
ekonomist<br />
15. A do të ishit i gatshëm të<br />
luftoni <strong>në</strong> rast se rrezikohet<br />
liria e vendit?<br />
Gjërat e mëdha ja<strong>në</strong> të<br />
thjeshta dhe mund të shqi -<br />
ptohen me një fjalë të<br />
vetme: liria, drejtësia, nderi,<br />
detyra, mëshira, shpresa – ka thë<strong>në</strong> Winston Chur -<br />
chill. Shpresoj që liria e vendit tim të mos cenohet<br />
asnjëherë. Por, siç ka vepruar gjyshi im krahas<br />
Hasan Prishti<strong>në</strong>s për çlirimin e Shkupit, siç ka bërë<br />
babai im për çlirimin nga fashizmi gjatë Luftës së<br />
Dytë Botërore, apo siç ka<strong>në</strong> bërë vëllezërit e mi<br />
gjatë luftës së fundit, do të bëja edhe u<strong>në</strong>.<br />
Valentina Saraçini, shkrimtare dhe gazetare<br />
<strong>40</strong>. Cila është ëndrra juaj<br />
më e madhe?<br />
Të kem ëndrra... Mos të<br />
lejoj askush dhe asgjë të<br />
m’i zbeh idealet njerëzore<br />
dhe kombëtare. Ta shoh<br />
Koso vën, kombin shqiptar<br />
të frym o j<strong>në</strong> dhe veproj<strong>në</strong><br />
di nji tetshëm <strong>në</strong> sistem të<br />
mirëfilltë të vlerave demo -<br />
kratike, kulturore, e me<br />
zhvillim ekonomik dhe paqe sociale. Dhe një ditë<br />
t’i shpalos të vërtetat e jetuara, t’i ndaj me lexuesit,<br />
me brezat e ri, duke besuar se “ka kush t’i këndojë”.<br />
Qëndrim Gashi, matematikan<br />
4. Cili është personaliteti më<br />
i rëndësishëm historik për<br />
ju?<br />
U<strong>në</strong> hezitoj <strong>në</strong> përcaktimin<br />
e një hierarkie të tillë, por<br />
sidoqoftë po e përmend Euklidin,<br />
sepse e di që disa<br />
lexues mund të ke<strong>në</strong><br />
dëgjuar më pak për të, e<br />
mendoj se ia vlen të dihet<br />
për pu<strong>në</strong>n e tij jashtëzakonisht<br />
me rëndësi. Euklidi ka qe<strong>në</strong> një matematikan<br />
<strong>në</strong> Greqi<strong>në</strong> antike, i cili njihet për autorësi<strong>në</strong><br />
e 13 vëllimeve të librit “Elementet”. Edhe pse materia<br />
që ai e kishte shtjelluar nuk ishte tërësisht<br />
origjinale, por përmblidhte edhe kontribute të filozofëve<br />
të tjerë, “Elementet” konsiderohet ndër librat<br />
më me ndikim të të gjitha kohërave. Libri i<br />
Euklidit është studiuar ose është përdorur si tekst<br />
mësimi <strong>në</strong> mënyrë të vazhdueshme, që nga shekulli<br />
i tretë para erës so<strong>në</strong>, e deri <strong>në</strong> kohërat moderne.<br />
Me ribotimet e tij për një periudhë aq të gjatë,<br />
vetëm dy libra fetarë i bëj<strong>në</strong> rivalitet për nga numri<br />
i ribotimeve.<br />
Fahredin Spahija, artist i fotografisë<br />
1. Në cilin vend dëshironi të<br />
jetoni <strong>në</strong> hapësirën e banuar<br />
me shqiptarë?<br />
Me shumë dëshirë dhe për<br />
shumë arsye do të zgjidhja<br />
Shkupin. Kur <strong>në</strong> vitin 1948<br />
baba im u lirua nga burgu i<br />
rëndë politik i Sremska<br />
Mitrovicës u ballafaqua me<br />
një të keqe tjetër, me atë të<br />
heqjes së lirive qytetare, pra<br />
nuk kishte të drejtë pune dhe nga ata që përfaqësonin,<br />
asokohe, pushtetin popullor iu konfiskua<br />
shtëpia <strong>në</strong> fshatin Brojë që kishte trashëguar nga<br />
baba i tij Mulla Ilaz Broja, i cili u pushkatua nga partiza<strong>në</strong>t<br />
<strong>në</strong> vitin 1946. Pastaj për babën tim dhe familjen<br />
e tij fillon një luftë mbijetese... Në atë kohë baba<br />
po mbante gjallë një miqësi me një shok të tij nga<br />
Maqedonia me të cilin kishin mbaruar Medrese<strong>në</strong> e<br />
Madhe të Shkupit. Ai <strong>në</strong> periudhën 1950-1955 ishte<br />
zëvendëssekretar (zëvendësministër) për Arsim <strong>në</strong><br />
Republikën e Maqedonisë dhe duke qe<strong>në</strong> i njoftuar<br />
me jetën e rëndë të babës tim, i gjeti një vend pune<br />
<strong>në</strong> shkollën e fshatit Dvorcë rrëzë Bjeshkëve të<br />
Sharrit mes Tetovës dhe Shkupit. Për babën tim,<br />
Ibrahimin, dhe familjen e tij po fillonte një rilindje<br />
jetësore falë një miqësie të çiltër. Si fëmijë<br />
parashkollor, por dhe gjatë klasës së parë më kujtohen<br />
vizitat që i bënim Shkupit. Më kujtohet gjithnjë<br />
Ura e Gurit e Vardarit pastaj dhe Teatri i Kukullave.<br />
Shkupi, për mua, ka mbetur sinonim i qytetit që i<br />
dha mbështetje familjes sime, akoma pa lindur u<strong>në</strong>.<br />
Aty filloi shpresa dhe rehabilitimi shpirtëror për<br />
babën tim. Gjashtëmbëdhjetë vjetët e kaluar <strong>në</strong><br />
Maqedoni ishin me rëndësi të veçantë për gjithë<br />
familjen time, por dhe për mua. Fëmijëria që kam<br />
kaluar atje mbetet pjesa më e bukur e jetës sime!<br />
Ukë Maxharraj, shkencëtar letërsie<br />
18. A është dëmtuar dialekti<br />
gegë me standardin gjuhësor<br />
të vitit 1972 dhe a duhet<br />
të ndryshohet ky standard?<br />
Jo se është dëmtuar, por<br />
është bërë mëkati më i<br />
madh që i bëhet një gjuhe.<br />
Gjuhë standarde është<br />
dashur të merret kryesisht<br />
gegënishtja letrare e Shkodrës,<br />
kuptohet edhe me ca<br />
elemente të toskërishtes. Shkodra është djep i kulturës<br />
shqiptare ashtu si Firenca <strong>në</strong> Itali apo Parisi<br />
<strong>në</strong> Francë, sepse librat e parë shqip si dhe dokumenti<br />
i parë shqip, Formula e Pagëzimit, ja<strong>në</strong> të<br />
shkruar gegënisht. Këtë e përforcon më shumë<br />
edhe fakti se shumë kolosë të letrave shqipe si<br />
Migjeni e Fishta ka<strong>në</strong> shkruar <strong>në</strong> këtë dialekt. Tash<br />
nuk duhet të vajtohet dhe ky standard nuk mund të<br />
ndryshohet, por duhet ulur pa emocione që të reformohet<br />
shqipja sidomos <strong>në</strong> fushën ku i është bërë<br />
hile gegënishtes, që të merret më shumë elemente<br />
nga ky dialekt, pastaj të bëhet rregull e re lidhur me<br />
shkrimin e emrave të huaj, problemet me ”ë” etj.<br />
Mehmet Behluli, artist<br />
1. Në cilin vend dëshironi të jetoni <strong>në</strong> hapësirën e<br />
banuar me shqiptarë?<br />
Pa dyshim <strong>në</strong> Prishti<strong>në</strong>. Me<br />
krejt çoroditjet e veta, sidomos<br />
këtë dhjetëvjetëshin e<br />
fundit, me krejt shëmti<strong>në</strong>,<br />
krejt joorganizimin, por<br />
edhe me energji<strong>në</strong> të cilën<br />
ia japin qytetarët me gjithë<br />
diversitetin dhe dallimet<br />
kulturore, sociale, politike.<br />
Prishtina është minimumi i<br />
organizimit-joorganizimit si<br />
qytet ku u<strong>në</strong> mund të funksionoj. Prishtina është<br />
qyteti im, tjetër nuk kam. Por ndoshta, krahas saj,<br />
kisha pasur dëshirë të kaloja një kohë edhe <strong>në</strong><br />
ndonjë vend të vogël... diku <strong>në</strong> det ose <strong>në</strong> mal.<br />
Albulena Haxhiu, deputete<br />
17. A duhet të bashkohen<br />
Kosova dhe Shqipëria?<br />
Jo vetëm Kosova dhe<br />
Shqipëria, por duhet të<br />
bashkohen të gjitha trojet e<br />
banuara me shqiptarë <strong>në</strong><br />
një shtet të vetëm. Kjo është<br />
një mundësi për zhvillim e<br />
përparim dhe një e drejtë<br />
kundrejt padrejtësive historike<br />
që i ka<strong>në</strong> ndodhur<br />
kombit to<strong>në</strong>.<br />
18. A është dëmtuar dialekti gegë me standardin<br />
gjuhësor të vitit 1972 dhe a duhet të ndryshohet ky<br />
standard?<br />
Së pari, është shumë e rëndësishme që shqiptarët<br />
sot e ka<strong>në</strong> gjuhën e tyre të standardizuar. Ndoshta<br />
është prekur ndonjë nga dialektet, por kjo nuk e<br />
zbeh rëndësi<strong>në</strong> që ne e kemi gjuhën to<strong>në</strong> të shkruar<br />
dhe të unifikuar. Natyrisht që ka nevojë që gjuha<br />
jo<strong>në</strong> të pasurohet edhe më tutje, por kjo bëhet<br />
<strong>në</strong>përmjet lëvrimit të letërsisë, përkthimeve,<br />
shkrimeve <strong>në</strong> secilën fushë.<br />
Së dyti, asnjë kongres nuk mund të dëmtojë asnjë<br />
pjesë të pasurisë gjuhësore, për sa kohë që <strong>në</strong><br />
letërsi<strong>në</strong> e një vendi lëvrohen ato. Me thë<strong>në</strong> të<br />
drejtën, <strong>në</strong> gegërishte ja<strong>në</strong> shkruar mjaftueshëm<br />
vepra të prozës e poezisë, të politikës e shkencës, të<br />
cilat lexohen ende sot. Po ashtu dhe <strong>në</strong> toskërishte.<br />
Për këdo që ka këtë shqetësim sidomos letrarët apo<br />
gjuhëtarët, mjafton që ta lëvroj<strong>në</strong> dialektin <strong>në</strong> literaturë<br />
të shkruar. Për këtë nuk pengon standardi.<br />
Është krijuar përshtypja që është dëmtuar dialekti<br />
gegë, por kjo ngaqë përgjithësisht nuk njihet ai<br />
toskë, i cili po ashtu nuk është pjesë e standardit,<br />
dhe sipas logjikes që standardi dëmton dialektet,<br />
posaçërisht është dëmtuar ai toskë.<br />
Xheraldina Rexhepi, kreatore e modës<br />
7. Cilin qytet të ish-Jugosllavisë<br />
keni dëshirë ta<br />
vizitoni?<br />
Sarajevën. Ishte qyteti i<br />
vetëm <strong>në</strong> Jugosllavi <strong>në</strong> të<br />
cilin ndihesha si <strong>në</strong> Prishtine.<br />
Vëllai im i vetëm atje<br />
kreu shërbimin ushtarak<br />
<strong>në</strong> vitin 1987 dhe u<strong>në</strong><br />
shkoja për vizitë çdo fundjavë.<br />
Ishte vend ku më pati<br />
ndodhur të më zër gjumi nga lodhja e udhëtimit 10<br />
orësh <strong>në</strong> park, dhe nuk kisha aspak drojë. Që nga<br />
atëherë nuk kam qe<strong>në</strong>, dhe – edhe pse dua - refuzoj<br />
të shkoj. Nuk dua të shkatërroj kujtimet që kam<br />
për atë qytet.<br />
8. Kur keni udhëtuar për herë të parë jashtë shtetit<br />
dhe <strong>në</strong> cilin vend keni qe<strong>në</strong>?<br />
Më 1990 <strong>në</strong> Palermo, Itali. Shkova <strong>në</strong> praktikë feriale<br />
si studente e Fakultetit të Mjekësisë dhe qëndrova<br />
një muaj. Takova shumë arbëreshë, të cilët<br />
edhe pas 600 vjetësh flisnin shqip dhe kishin ruajtur<br />
ende atë bujari<strong>në</strong> dhe mikpritjen që shqiptarët<br />
e ka<strong>në</strong> traditë. Ishte një ndër eksperiencat e mia më<br />
të bukura jetësore.<br />
9. Kur keni qe<strong>në</strong> për herë të parë <strong>në</strong> Shqipëri?<br />
Më vjen turp të pranoj. Dy vjet para se të përfundonte<br />
“Rruga e Kombit” ka rasti sur disa herë që nga<br />
Ulqini të shkonim për drekë <strong>në</strong> Shkodër, të cilën e<br />
adhuroj. Por para kësaj të gjitha tentimet e mia përfunduan<br />
pa rezultat. Tani shkoj shpesh. Dhe si një<br />
fëmijë i gëzohem çdoherë këtij udhëtimi. E adhuroj<br />
Shqipëri<strong>në</strong>. Në çdo cep të saj ndihem si <strong>në</strong> qytetin<br />
tim. Ndihem si ai “guri që peshon më shumë <strong>në</strong><br />
vendin e vet”.<br />
Lule Ballata, flautiste<br />
36. Cili është shkrimtari më<br />
i madh shqiptar?<br />
Për nga prirja e tij prej<br />
shkrimtari ka mundur të<br />
jetë Faik Konica, ndo<strong>në</strong>se<br />
për shkak të angazhimeve<br />
të tij të gjithanshme <strong>në</strong> pla -<br />
nin e gjerë kombëtar, prirjet<br />
e tij prej shkrimtari fatkeqësisht<br />
nuk ka<strong>në</strong> ardhur <strong>në</strong><br />
shprehje <strong>në</strong> mënyrë të<br />
plotë.<br />
Genc Salihu, muzikant<br />
31. A ka Enver Hoxha ndo -<br />
një meritë për Kosovën?<br />
Merita Halilin.<br />
Dardan Sejdiu,<br />
ekonomist<br />
20. Sikur të kishit pushtetin<br />
politik, çfarë do të ndry sho -<br />
nit së pari?<br />
Modelin qeverisës dhe konceptin<br />
ekonomik aktual me<br />
të cilin mëtohet të ndërtohet<br />
ky vend. Ky koncept e<br />
shndërron qytetarin e kësaj<br />
republike <strong>në</strong> vëzhgues dhe<br />
jo pjesëmarrës aktiv, dhe<br />
kjo duhet ndryshuar. Gjith -<br />
ashtu, modeli ekono mik<br />
është i gabuar dhe kjo tanimë 13 vjet më vo<strong>në</strong> shihet<br />
qartazi. Duhet ndërtuar shtet zhvillimor, shtet<br />
që bazon ekonomi<strong>në</strong> <strong>në</strong> prodhim dhe vlerë të<br />
shtuar. Modeli momental është <strong>në</strong> kontradiktë me<br />
nevojat e vendit, sepse për bazë nuk e ka gjenerimin<br />
e vendeve të pu<strong>në</strong>s, problem parësor i kësaj<br />
ekonomie, por konceptin që buron nga konsensusi<br />
i Washingtonit e që <strong>në</strong> thelb e ka menaxhimin e inflacionit,<br />
e kjo është <strong>në</strong> kundërthënie me instrumentet<br />
ekonomike që Kosova ka <strong>në</strong> dispozicion e<br />
për më shumë zhvillimin e sheh si pasojë të rritjes.<br />
Neve na duhet qasje tjetër, qasje tematike që është<br />
e fokusuar <strong>në</strong> zhvillim të vendit me prodhim dhe<br />
shërbime që krijoj<strong>në</strong> vlerë të shtuar, duke zëvendësuar<br />
importet dhe duke krijuar potencialet për eksport<br />
e që rrjedhimisht krijoj<strong>në</strong> pu<strong>në</strong>sim. Pra një<br />
qasje që pasuron vendin, e jo që e shet pasuri<strong>në</strong> e<br />
vendit. Qasje që mbron prodhuesin e jo qasje që e<br />
lë prodhuesin <strong>në</strong> mëshirën e tregut disfunksional.<br />
Qasje që kupton se zhvillimi buron prej brenda dhe<br />
që e kupton se konkurrenca me të tjerët nuk vjen<br />
prej qiellit, por ajo ndërtohet.<br />
Ag Apolloni, shkrimtar<br />
1. Në cilin vend dëshironi të<br />
jetoni <strong>në</strong> hapësirën e banuar<br />
me shqiptarë?<br />
Tash për tash jam i lidhur<br />
me Prishti<strong>në</strong>n. Mirëpo, <strong>në</strong><br />
hapësirën shqiptare, me<br />
qejf do të jetoja <strong>në</strong> Gjur -<br />
gjedell. Me atë vend lidhet<br />
pjesa e bukur e fëmijërisë<br />
sime. Aty kam vjelë qershi<br />
e dardha (mollët kurrë s’i<br />
kam dashur), kam kalëruar gjokun, kam luajtur me<br />
qenin e murrmë “Murrço”, kam kositur, kam<br />
prashitur, kam mbushur ujë te kroi i fshatit, kam<br />
bluar misër <strong>në</strong> mulli, kam numëruar fishekët dhe<br />
kam pastruar “llovaçkën”, të cilën gjyshi e mbante<br />
afër shtratit gjithmo<strong>në</strong>; aty “e kam thy’ kryet” sa<br />
herë që hyja e dilja prej dhomës që kishte një derë<br />
të vogël, të cilën gjyshi e kishte ndërtuar kastile për<br />
ta detyruar mysafirin të përkulej para se të hynte<br />
<strong>në</strong> dhomë. Atje ka shumë livadhe e pak njerëz dhe<br />
kjo vetvetiu të jep një rehati. Pas vdekjes së gjyshit,<br />
atje nuk është si më parë, por ende ka diçka që më<br />
tërheq. Sot mendoj që <strong>në</strong> atë vend fare natyrshëm<br />
mund të ndihem herë Verter, herë Levin, herë Zuckerman.<br />
Donika Kadaj, deputete<br />
9. Kur keni qe<strong>në</strong> për herë të<br />
parë <strong>në</strong> Shqipëri?<br />
Më 1993, me barkë përmes<br />
liqenit të Shkodrës.<br />
Gani Demolli, mjek<br />
29. Cilin politikan të Ko -<br />
sovës pas vitit 1989 e vlerësoni<br />
më shumë?<br />
Dr. Ibrahim Rugovën. Identitetit<br />
të ri të Kosovës së<br />
robëruar <strong>në</strong> fund të viteve<br />
të ’80, rezistencës gandiane,<br />
qëndresës i nevojitej<br />
një lider i ri, i nevojitej një<br />
udhëheqës shpirtëror. Liderin<br />
e ëndrrave dhe dëshirave<br />
të veta populli e nxori nga realiteti kosovar<br />
dhe, duke e idealizuar atë, e mitizoi për së gjalli <strong>në</strong><br />
rrugëtimin e tij për <strong>në</strong> legjendë.<br />
30. Cilin politikan të Republikës së Shqipërisë <strong>në</strong><br />
këta 20 vjetët e fundit e vlerësoni më shumë?<br />
Lufta e ndyrë për pushtet dhe pasurim të shpejtë i<br />
ka zhveshur shumicën e politika<strong>në</strong>ve nga vlerat<br />
njerëzore dhe morale - e kam të vështirë të përcaktohem<br />
për ndonjërin prej tyre.<br />
Shkelzen Gashi, publicist<br />
2. Cilin personalitet të historisë<br />
shqiptare do të dëshironit<br />
ta takonit sikur të<br />
ishte e mundshme?<br />
Hasan Prishti<strong>në</strong>n.<br />
3. Çka do ta pyetnit së pari?<br />
Në verë të 1912-ës, <strong>në</strong> negociatat<br />
e mbajtura <strong>në</strong> Prishti<strong>në</strong>,<br />
ai si udhëheqës i<br />
kryengritësve shqiptarë<br />
kërkonte autonomi territoriale nga përfaqësuesi i<br />
Perandorisë Osmane, Ibrahim Pasha, shqiptar nga<br />
Manastiri. Ky ia refuzon kërkesën dhe ia del me i<br />
përça kryengritësit shqiptarë. Kështu bën edhe<br />
konsulli i Sërbisë <strong>në</strong> Prishti<strong>në</strong>, duke u dhë<strong>në</strong> armë<br />
Riza Gjakovës e Isa Boletinit. Ndo<strong>në</strong>se kryengritësit<br />
shqiptarë e fusin <strong>në</strong>n kontroll edhe Shkupin, Hasan<br />
Prishtina detyrohet të lëshojë pe për nji autonomi<br />
joterritoriale, e cila pranohet nga Ibrahim Pasha.<br />
CyanMagentaYellowBlack
Change language