Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dizati ekonomičnost uz smanjenje utroška znači proizvoditi istu količinu<br />
proizvoda iste kvalitete ili manju količinu proizvoda srazmjerno bolje<br />
kvalitete, a smanjivati troškove proizvodnje, dočim dizati ekonomičnost sa<br />
povećanjem dohotka znači proizvoditi veću količinu proizvoda iste kvalitete<br />
ili istu količinu proizvoda srazmjerno bolje kvalitete uz iste troškove proizvodnje.<br />
Naravno, da kod dizanja ekonomičnosti dolazi u obzir još niz drugih<br />
kombinacija, kod kojih se ova dva glavna načina međusobno isprepliću, kao<br />
na pr. smanjenje utroška uz istovremeno povećavanje dohotka ili povećanje<br />
utroška uz srazmjerno još veće povećanje dohotka, odnosno (što je rjeđi<br />
slučaj) smanjenje dohatka uz istovremeno još veće smanjenje utroška (2).<br />
Smanjenje utroška, kao i povećanje dohotka obuhvaća niz mjera, od<br />
kojih su neke izravno vezane za jačanje proizvodnih snaga društva (države),<br />
dočim druge ovise o što ekonomičnijem iskorišćavanju postojećih proizvodnih<br />
snaga. Među prve spada na pr.: zamjena manje ekonomičnih sredstava<br />
za rad sa ekonomičnijima, a s tim u vezi, što veće i što racionalnije iskorišćavanje<br />
prirodnih sila i prirodnih izvora zemlje, zatim supstitucija (24),<br />
modernizacija prodajnih prostorija (14), reklama (27) i t. d., dočim među<br />
druge spada na pr.: racionalizacija, uštede razne vrste, intenziviranje rada<br />
do optimuma, povećanje proizvodnje onih poduzeća, koja rade ekonomično<br />
i rentabilno, kulturno posluživanje (15) i t. d. Od velike je važnosti putem<br />
kontrole pratiti stepen ekonomičnosti poslovanja svakog poduzeća, a naročito<br />
upoznati uzroke neekonomičnosti, da bi ih potom navrijeme mogli<br />
otkloniti.<br />
Raspodjela proizvodnih snaga društva (države)<br />
po privrednim granama. Radi naglog razvoja nauke i tehnike,<br />
a kod nas pak i radi privredne zaostalosti zemlje, stalno dolazi do osnivanja<br />
novih važnih grana privrede ili pak do snažnog proširivanja nekih<br />
postojećih privrednih grana uz sve bolje iskorišćavanje prirodnih bogatstava<br />
Zemlje. Svakako su u tom pogledu interesantni podaci o općem razvoju<br />
industrije i rudarstva u svijetu (9). Prema tim podacima za prvih<br />
30 godina ovog stoljeća produkcija većine metala i mnogih nemetala mnogostruko<br />
je premašila ukupnu njihovu proizvodnju u toku cijele dotadašnje<br />
povijesti čovječanstva. Taj porast nastavljen je i dalje često u ogromnim<br />
razmjerima, a svakako se nastavlja i danas. Tako je na pr. u 1939. godini<br />
izrađeno uglja 132 puta više nego 1800. godine, a nafte za 30 puta više<br />
nego 1889. godine. Godine 1937. svjetska proizvodnja gvožđa je za 128 puta<br />
veća nego 1800. godine, a 1943. godine dobiveno je magnezija oko 8000<br />
puta više nego 1921. godine. Ovo ogromno povećanje proizvodnje mineralnih<br />
sirovina skopčano je sa džinovskim razvojem industrije. Osim toga,<br />
savremena industrija iskorišćava ili počinje da iskorišćava i nove mineralne<br />
sirovine, koje ranije nisu bile skorišćavane, što se vidi iz slijedećih podataka:<br />
u 12. i 13. stoljeću čovječanstvo je iskorišćavalo 10 kemijskih elemenata,<br />
u 17. stoljeću 25, u 18. stoljeću 29, a u 19. stoljeću 47, 1915. god.<br />
54, 1930. godine 67, a 1944. godine 71 kemijski elemenat.<br />
Ovi podaci pokazuju, da privreda, osim općeg povećanja svoga opsega<br />
daje sve više novih proizvoda, koji sve bolje podmiruju potrebe društva<br />
(države).<br />
Posljedica je svega rečenog s jedne strane stalno povećavanje proizvodnih<br />
snaga u svojoj cjelini, a s druge strane stalno prelaženje (prebacivanje)<br />
dijela proizvodnih snaga društva (države) iz jedne privredne grane<br />
89
Change language