Ang Demokratikong Sistema at ang mga Modelo ng Pamumuno sa ...

KRITIKE VOLUME FOUR NUMBER ONE (JUNE 2010) 28-49 

Dialogos 

<strong>Ang</strong> <strong>Demokr<strong>at</strong>ikong</strong> <strong>Sistema</strong> <strong>at</strong> <strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> <strong>Modelo</strong> ng Pamumuno sa 

Pilipinas 1 

F. P. A. Demeterio 

Introduksyon 

M 

araming paraan <strong>ang</strong> pagsusuri sa problema ng pulitika sa Pilipinas. 

Para sa <strong>mga</strong> moralista <strong>at</strong> ideyalista, halimbawa, maaari itong tingnan 

gamit <strong>ang</strong> perspektibo ng sistema ng pagpapahalaga (values) <strong>at</strong> 

moralidad; para sa <strong>mga</strong> m<strong>at</strong>eryalista naman, maaari din itong himayin gamit <strong>ang</strong> 

perspektibo ng pagka-di-pantay-pantay ng kayamanan <strong>at</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan 

(unequal wealth and power) ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> mamamayan; o hindi kaya para sa 

<strong>mga</strong> eksperto sa sistema <strong>at</strong> istraktura, maaari din itong dalum<strong>at</strong>in gamit <strong>ang</strong> 

perspektibo ng <strong>at</strong>ing marupok na burukrasya. Susubukan ng papel na ito na 

pag-aralan <strong>ang</strong> paksa sa pamamagitan ng pagsusuri sa konsepto ng pamumuno 

na hinihiling ng <strong>at</strong>ing demokr<strong>at</strong>ikong sistema <strong>at</strong> sa kaparehong konseptong 

umiiiral naman sa kamalayan ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> kababayan. Gagamitin ng 

pagsusuring ito, bil<strong>ang</strong> teoretikal na bal<strong>ang</strong>kas, <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> uri ng antropolohikal 

na teorya <strong>at</strong> pamamaraan na kilala bil<strong>ang</strong> “kognitibong antropolohiya” 

(cognitive anthropology). 

<strong>Ang</strong> Kognitibong Antropolohiya Bil<strong>ang</strong> Teoretikal na 

Bal<strong>ang</strong>kas 

<strong>Ang</strong> kognitibong antropolohiya ay umusbong mula sa <strong>mga</strong> 

nagt<strong>at</strong>agpong adhikain ng il<strong>ang</strong> disiplin<strong>ang</strong> nagmumula sa agham 

p<strong>ang</strong>kalikasan, agham pantao, agham p<strong>ang</strong>kompyuter, <strong>at</strong> p<strong>at</strong>i na sa 

humanidades, na lah<strong>at</strong> interesado sa pag-aaral ng kognisyon sa pamamagitan ng 

paghihimay ng wika. Nak<strong>at</strong>utok <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> pagsusuri ng kognitibong 

antropolohiya sa intelektwal, mental, <strong>at</strong> rasyunal na <strong>mga</strong> aspeto ng partikular na 

kultura. Ayon kay Roy D’ Andrade, isa sa <strong>mga</strong> n<strong>ang</strong>ungun<strong>ang</strong> kognitibong 

antropolohista ngayon, <strong>ang</strong> teoretikal <strong>at</strong> metodolohikal na bal<strong>ang</strong>kas na ito ay 

nak<strong>at</strong>uon sa “pag-aaral sa ugnayan sa pagitan ng lipunan <strong>at</strong> kaisipan,” <strong>at</strong> 

sumisip<strong>at</strong> sa “<strong>mga</strong> paraan kung papaano nag-iisip <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> panlipun<strong>ang</strong> 

1 This paper was read <strong>at</strong> the author’s Don Francsico Ortigas, Sr. Professorial Chair 

Lecture held <strong>at</strong> De La Salle University, Manila, Philippines, 26 March 2010. [Editor’s note] 

© 2010 F. P. A. Demeterio 

http://www.kritike.org/journal/issue_7/demeterio_june2010.pdf 

ISSN 1908-7330

F. DEMETERIO 29 

p<strong>ang</strong>k<strong>at</strong> tungkol sa <strong>mga</strong> bagay-bagay <strong>at</strong> p<strong>ang</strong>yayari na bumubuo sa kanil<strong>ang</strong> 

mundo— kasama dito <strong>ang</strong> lah<strong>at</strong> mula sa <strong>mga</strong> kongkretong bagay tulad ng <strong>mga</strong> 

ligaw na halaman <strong>at</strong> <strong>mga</strong> abstraktong p<strong>ang</strong>yayari tulad ng panlipun<strong>ang</strong> 

k<strong>at</strong>arungan. 2 

Mayroong ap<strong>at</strong> na s<strong>ang</strong>ay <strong>ang</strong> kognitibong antropolohiya: 1) 

semantika; 2) <strong>ang</strong> pag-aaral ng <strong>mga</strong> istraktura ng kaalaman; 3) <strong>ang</strong> pag-aaral ng 

<strong>mga</strong> modelo <strong>at</strong> sistema; <strong>at</strong> 4) <strong>ang</strong> pagsusuri ng diskurso, o “discourse analysis”. 

Gagamitin ng papel na ito <strong>ang</strong> ik<strong>at</strong>long s<strong>ang</strong>ay, <strong>ang</strong> pag-aaral ng <strong>mga</strong> modelo <strong>at</strong> 

sistema na nilalaman ng kamalayan ng <strong>mga</strong> tao sa is<strong>ang</strong> lipunan. Sentral sa 

s<strong>ang</strong>ay na ito <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> konsepto ng iskem<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kognitibo (cognitive 

schema), modelong kultural (cultural model), <strong>at</strong> “script” <strong>at</strong> “scenario.” 

Un<strong>ang</strong> iminungkahi <strong>ang</strong> ideya ng iskem<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kognitibo ni Frederic 

Bartlett sa kany<strong>ang</strong> 1932 na obra na Remembering: A Study in Experimental and 

Social Psychology. Sa akl<strong>at</strong> na ito, <strong>ang</strong> iskem<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kognitigo ay itinuturing 

bil<strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> mental na istraktura na aktibong nagsasaayos sa <strong>mga</strong> nakara<strong>ang</strong> 

karanasan <strong>at</strong> reaksyon, para madali itong maalala ng tao paglipas ng panahon. 

Hin<strong>ang</strong>o <strong>at</strong> bahagy<strong>ang</strong> binago ng kognitibong antropolohiya <strong>ang</strong> konseptong 

ito ni Bartlett. Kaya simula noong dekada 80 naging p<strong>ang</strong>unahing s<strong>ang</strong>kap ito 

sa pagsisilip sa sikolohiya ng is<strong>ang</strong> kultura, <strong>at</strong> ngayon itinuturing bil<strong>ang</strong> isa sa 

<strong>mga</strong> pinakamahalaga <strong>at</strong> pinakamabis<strong>ang</strong> konsepto ng kognitibong 

antropolohiya. 

Ipinaliwanag ni Ronald Casson, sa kany<strong>ang</strong> sanaysay na “Schem<strong>at</strong>a in 

Cognitive Anthropology” na <strong>ang</strong> iskem<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kognitibo ay <strong>mga</strong> “konseptwal na 

abstraksyon na namamagitan sa <strong>mga</strong> n<strong>at</strong><strong>at</strong><strong>ang</strong>gap na “stimulus” ng <strong>mga</strong> “sense 

organ” <strong>at</strong> <strong>mga</strong> behavioral na reaksyon,” <strong>at</strong> nagsisilbing “basehan ng lah<strong>at</strong> ng 

pagproseso ng impormasyon ng tao, tulad ng pagdarama <strong>at</strong> pag-uunawa, 

k<strong>at</strong>egorisasyon <strong>at</strong> pagpaplano, pagkikilala <strong>at</strong> pag-alala, pagbibigay kalutasan sa 

<strong>mga</strong> problema <strong>at</strong> pagdedesisyon.” 3 Binigy<strong>ang</strong> diin ni D’ Andrade na may ib<strong>at</strong>ib<strong>ang</strong> 

uri <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> iskem<strong>ang</strong> ito: <strong>mga</strong> iskem<strong>ang</strong> ukol sa p<strong>ang</strong>yayari, oryentasyon, 

nar<strong>at</strong>ibo, proposisyon, metapora, <strong>at</strong> imahe. 4 

May iil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kognitibong antropolohista na ayaw kilalanin <strong>ang</strong> 

pagkakaiba ng iskem<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kognitibo <strong>at</strong> ng modelong kultural dahil sa 

k<strong>at</strong>unayan napakaliit naman talaga, <strong>at</strong> halos hindi na mapapansin, <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> 

pagkakaiba sa is<strong>at</strong>-isa. Bin<strong>ang</strong>git nina Naomi Quinn <strong>at</strong> Claudia Strauss, sa 

kanil<strong>ang</strong> sanaysay na “Research on Shared Task Solutions,” na “<strong>ang</strong> ib<strong>ang</strong> tawag 

para sa kultural na iskema (lalo na iyong <strong>mga</strong> mas komplikadong uri) ay 

modelong kultural.” 5 Kung tutuusin m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan <strong>ang</strong> pagkakaiba ng dalaw<strong>ang</strong> 

konseptong ito sa antas ng kanil<strong>ang</strong> pagkakakomplikado (complexity). “<strong>Ang</strong> 

2 Roy D’Andrade, The Development of Cognitive Anthropology (Cambridge: Cambridge 

University Press, 1995), 1. [Sariling salin] 

3 Gary Palmer, Toward a Theory of Cultural Linguistics (Austin: University of Texas Press, 

1996), 63-64. [Sariling salin] 

4 D’Andrade, op cit., 132. 

5 Naomi Quinn and Claudia Strauss, “Research on Shared Task Solutions,” in A 

Cognitive Theory of Cultural Meaning (Cambridge: Cambridge University Press, 1997), 137-188. 

[Sariling salin]

30 MGA MODELO NG PAMUMUNO SA PILIPINAS 

<strong>mga</strong> modelo ay hindi <strong>mga</strong> iskema,” ipinaliwanag ni D’Andrade, “kung <strong>ang</strong> 

kolektibo ng kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> elemento ay napakalaki na para mahawakan ng 

alaal<strong>ang</strong> “short-term” (bil<strong>ang</strong> depinisyon, <strong>ang</strong> iskema bil<strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> may 

h<strong>ang</strong>ganan, malinaw <strong>at</strong> nag-iis<strong>ang</strong> representasyon, ay dap<strong>at</strong> kakasya sa alaal<strong>ang</strong> 

short-term).” 6 

Dahil dito, maaaring dalhin ng pag-susuri ng <strong>mga</strong> modelong kultural 

<strong>ang</strong> papel na ito tungo sa is<strong>ang</strong> mas masusing pagsisip<strong>at</strong> sa <strong>mga</strong> mas malalaking 

sistema ng kognitibong istraktura, tulad ng <strong>mga</strong> sistem<strong>ang</strong> ideolohikal na hindi 

hayag<strong>ang</strong> m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan sa kultural na kamalayan. Bin<strong>ang</strong>git nina Tara 

Robertson <strong>at</strong> Duke Beasley sa kanil<strong>ang</strong> sanaysay na “Cognitive Anthropology,” na 

<strong>ang</strong> kultural na modelo ay “kadalas<strong>ang</strong> tumutukoy sa kalipunan ng hindi-malay 

na asumsyon <strong>at</strong> pagkakaunawaan na taglay ng is<strong>ang</strong> lipunan o p<strong>ang</strong>k<strong>at</strong>. Malaki 

<strong>ang</strong> papel ng <strong>mga</strong> kultural na modelo sa pag-uunawa ng <strong>mga</strong> tao sa mundo <strong>at</strong> 

ng kilos ng ib<strong>ang</strong> tao. Maaaring ituring <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kultural na modelo bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

‘loose interpretive framework.’ Pareho sil<strong>ang</strong> hayagan <strong>at</strong> hindi-malay na itinuturo <strong>at</strong> 

nakaug<strong>at</strong> sa kaalam<strong>ang</strong> n<strong>at</strong>utuhan mula sa iba <strong>at</strong> sa naiipong personal na 

karanasan . . ..” 7 Idinagdag nila na madalas daladala ng <strong>mga</strong> modelong ito <strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> emosyonal na koneksyon sa partikular na karanasan na lumilikha ng <strong>mga</strong> 

pagpapasya kung ano <strong>ang</strong> normal, n<strong>at</strong>ural, <strong>at</strong> inaasahan sa is<strong>ang</strong> banda, <strong>at</strong> kung 

ano naman <strong>ang</strong> abnormal, hindi-n<strong>at</strong>ural, <strong>at</strong> hindi inaaasahan sa kabil<strong>ang</strong> banda. 

Samantal<strong>ang</strong> inumpisahan naman nina Roger Schank <strong>at</strong> Robert 

Ableson <strong>ang</strong> pag-aaral ng <strong>mga</strong> script <strong>at</strong> scenario sa kanil<strong>ang</strong> 1977 na akl<strong>at</strong> na 

Scripts, Plans, Goals, and Understanding. <strong>Ang</strong> script para sa kanila ay is<strong>ang</strong> “predeterminado, 

esteryotipikong pagkakasunod-sunod ng <strong>mga</strong> kilos na nagbibigay 

hugis ng is<strong>ang</strong> kilala n<strong>ang</strong> sitwasyon,” <strong>at</strong> <strong>ang</strong> tao daw ay may libo-libo nito na 

maaari niy<strong>ang</strong> pakinab<strong>ang</strong>an sa repliksibo <strong>at</strong> hindi-malay na paraan sakaling 

kinakail<strong>ang</strong>an ng <strong>mga</strong> kirkumstansya, ayon kay Palmer. 

Magkahalintulad <strong>ang</strong> script <strong>at</strong> <strong>ang</strong> iskem<strong>ang</strong> kognitibo <strong>at</strong> pareho sil<strong>ang</strong> 

mistul<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> recipe kung paano dap<strong>at</strong> gagalaw <strong>ang</strong> tao sa harap ng partikular 

na sitwasyon. Sinabi ni Gary Palmer, sa kany<strong>ang</strong> librong Toward a Theory of 

Cultural Linguistics, na “<strong>ang</strong> script ay maaaring is<strong>ang</strong> kanta, dasal, hapunan, 

kasalan, manwal ng teknika, is<strong>ang</strong> robbery-murder, o kahit anong bal<strong>ang</strong>kas kung 

saan <strong>ang</strong> pagkakasunod-sunod ng <strong>mga</strong> ideya ay malinaw na nakal<strong>at</strong>ag.” 8 

<strong>Ang</strong> pagkakaiba ng iskem<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kognitibo <strong>at</strong> modelong kultural sa 

is<strong>ang</strong> banda, <strong>at</strong> ng script <strong>at</strong> scenario sa kabil<strong>ang</strong> banda, ay m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan lam<strong>ang</strong> sa 

k<strong>at</strong>otohan<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> nauna ay nasa lar<strong>ang</strong>an ng pag-iisip, hab<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> nahuli ay 

nasa lar<strong>ang</strong>an ng kilos. Ibig sabihin, <strong>ang</strong> iskem<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kognitibo <strong>at</strong> modelong 

kultural ay nak<strong>at</strong>uon sa pag-uunawa, pag-iisip, <strong>at</strong> pag-aalam; hab<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> script <strong>at</strong> 

scenario ay nak<strong>at</strong>uon sa aksyon <strong>at</strong> paggawa. 

Gamit <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> konsepto ng iskema, modelong kultural, script <strong>at</strong> 

scenario, t<strong>at</strong><strong>ang</strong>kain ng papel na ito na ipaliwanag na kung kaya hindi gumagana 

6 D’Andrade, op cit., 151-152. 

7 Tara Robertson and Duke Beasley, “Cognitve Anthropology,” in Anthropological 

Theories: a Guide Prepared by Students for Students Web Page 

, 24 September 2002. 

8 Palmer, op cit.


n<strong>ang</strong> maayos <strong>ang</strong> demoktr<strong>at</strong>ikong pulitikal na sistema sa Pilipinas dahil hindi 

tumutugma <strong>ang</strong> modelo ng pamumuno na kinakail<strong>ang</strong>an ng demokrasya <strong>at</strong> <strong>ang</strong> 

modelo ng pamumuno na karaniw<strong>ang</strong> m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan n<strong>at</strong>in sa <strong>at</strong>ing kultura <strong>at</strong> 

namana n<strong>at</strong>in mula sa <strong>at</strong>ing kasaysayan. Kagaya ng sinabi ni Jose Abueva, sa 

kany<strong>ang</strong> sanaysay na Filipino Democracy and the American Legacy, na <strong>ang</strong> 

demokrasya, “ay may kany<strong>ang</strong> sariling pre-suposisyon, kondisyon, <strong>at</strong> <strong>mga</strong> 

instrumento . . . na hindi dap<strong>at</strong> n<strong>at</strong>ing isipin bil<strong>ang</strong> kapareho sa nilalaman ng 

demokrasya na wal<strong>ang</strong> iba kung hindi <strong>ang</strong> partisipasyon ng <strong>mga</strong> tao sa 

pagdedesisyon na nakaka-apekto sa lah<strong>at</strong>,” maaaring n<strong>ang</strong>yari nga na noong 

ipin<strong>at</strong>aw ng <strong>mga</strong> Amerikano sa <strong>at</strong>in <strong>ang</strong> demokr<strong>at</strong>ikong sistema ng pulitika, 

hindi <strong>ang</strong>kop <strong>ang</strong> kamalayan ng <strong>mga</strong> Pilipino noon sa <strong>mga</strong> hinihiling ng bago <strong>at</strong> 

kanluraning sistem<strong>ang</strong> ito, <strong>at</strong> maaaring <strong>ang</strong> hindi pagkaka-<strong>ang</strong>kop na ito ay 

namana n<strong>at</strong>in <strong>at</strong> p<strong>at</strong>uloy na umiiral h<strong>ang</strong>g<strong>ang</strong> sa kasalukuyan. 9 

Kung gayon, may lim<strong>ang</strong> layunin <strong>ang</strong> papel na ito. Una, t<strong>at</strong>alakayin 

nito <strong>ang</strong> modelo ng pamumuno na hinihiling ng demokr<strong>at</strong>ikong sistema, 

kasama na <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> naa<strong>ang</strong>kop nitong iskema, script <strong>at</strong> scenario na dap<strong>at</strong> nasa 

isipan <strong>at</strong> isinasagawa ng <strong>mga</strong> mamayan. Gagamitin dito <strong>ang</strong> kaisipan ni Max 

Weber na isa sa <strong>mga</strong> n<strong>ang</strong>ungun<strong>ang</strong> teorisist<strong>ang</strong> nagdalum<strong>at</strong> tungkol sa 

modernong demokrasya <strong>at</strong> pamumuno. P<strong>ang</strong>alawa, t<strong>at</strong>alakayin ng papel na ito 

<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> modelo ng pamumuno na nagmumula sa <strong>at</strong>ing kasaysayan bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

Pilipino, kasama din <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> naa<strong>ang</strong>kop nil<strong>ang</strong> iskema, script <strong>at</strong> scenario na dap<strong>at</strong> 

nasa isipan <strong>at</strong> isinasagawa ng <strong>mga</strong> sinaun<strong>ang</strong> Pilipino. Gagamitin naman dito 

<strong>ang</strong> pananaliksik ng historyador na si Zeus Salazar. P<strong>ang</strong><strong>at</strong>lo, ipapakita ng 

papel na ito kung paano sinira, pin<strong>at</strong>awid sa panahon, <strong>at</strong> binago n<strong>ang</strong> bahagya 

<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> sinaun<strong>ang</strong> modelo ng pamumuno ng <strong>mga</strong> Pilipino. P<strong>ang</strong>-ap<strong>at</strong>, 

ilalahad ng papel na ito <strong>ang</strong> hindi pagkak<strong>at</strong>ugma ng modelo ng pamumuno na 

hinihiling ng demokrasya <strong>at</strong> ng <strong>at</strong>ing kaisa-is<strong>ang</strong> modelo ng lider<strong>at</strong>o na 

m<strong>at</strong>agumpay na nak<strong>at</strong>awid mula sa <strong>at</strong>ing kasaysayan h<strong>ang</strong>g<strong>ang</strong> sa kasalukuyan. 

P<strong>ang</strong>lima <strong>at</strong> p<strong>ang</strong>huli, t<strong>at</strong><strong>ang</strong>kain ng papel na ito na magmungkahi ng il<strong>ang</strong> 

posibleng <strong>mga</strong> bagay na maaari n<strong>at</strong>ing gagawin bil<strong>ang</strong> tugon sa ug<strong>at</strong> ng <strong>at</strong>ing 

problema sa demokr<strong>at</strong>ikong pamumuno. 

<strong>Ang</strong> <strong>Modelo</strong> ng Pamumuno sa <strong>Demokr<strong>at</strong>ikong</strong> <strong>Sistema</strong> Ayon 

kay Max Weber 

Si Max Weber (1864-1920), is<strong>ang</strong> Alem<strong>ang</strong> ekonomista, dalubhasa sa 

agham pulitika <strong>at</strong> sosyolohista, ay ipin<strong>ang</strong>anak sa Erfurt, nag-aral ng abogasya 

sa <strong>mga</strong> unibersidad ng Heidelberg, Berlin, <strong>at</strong> Gottingen, <strong>at</strong> naging propesor ng 

ekonomiya sa <strong>mga</strong> unibersidad ng Freiburg, Heidelberg <strong>at</strong> Munich. Dahil sa 

kany<strong>ang</strong> humihin<strong>ang</strong> kalusugan, isinantabi niya <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> karera sa 

akademya <strong>at</strong> inialay <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> panahon bil<strong>ang</strong> p<strong>at</strong>nugot sa is<strong>ang</strong> Aleman na 

journal tungkol sa sosyolohiya, <strong>ang</strong> Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik. 

Si Weber ay hindi lam<strong>ang</strong> kilala dahil sa kany<strong>ang</strong> teorya tungkol sa pag-unlad ng 

9 Jose Veloso Abueva, “Filipino Democracy and the American Legacy,” in Annals of the 

American Academy of Political and Social Science, 428 (November 1976), 114-133. [Sariling salin]


kanluraning kabihasnan, o sa kany<strong>ang</strong> pagb<strong>at</strong>ikos sa Marxist<strong>ang</strong> teorya tungkol 

sa m<strong>at</strong>eryalist<strong>ang</strong> determinismo, siya ay kilala din dahil sa kany<strong>ang</strong> klasikong 

pag-aaral sa istraktura ng demokrasya <strong>at</strong> p<strong>at</strong>i na sa kany<strong>ang</strong> pagdadalum<strong>at</strong> sa 

<strong>mga</strong> modelo ng pamumuno. 

Ginamit ni Weber <strong>ang</strong> Alem<strong>ang</strong> salita na “Herrschaft” na may hindi 

tiyak na k<strong>at</strong>umbas sa Ingles, sa Espanyol, <strong>at</strong> p<strong>at</strong>i na sa Filipino. Isinasalin ng 

<strong>mga</strong> eksperto sa pilosopiya ni Weber <strong>ang</strong> salit<strong>ang</strong> ito bil<strong>ang</strong> “dominasyon,” 

“pagmamando,” “pamamahala,” “awtoridad,” <strong>at</strong> “lider<strong>at</strong>o.” 10 Sa sanaysay na 

ito, tutumbasan n<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> salit<strong>ang</strong> “Herrschaft” ng salit<strong>ang</strong> “pamumuno.” 

M<strong>at</strong>apos niy<strong>ang</strong> saliksikin <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> paraan ng pamumuno sa kasaysayan ng 

kanluran <strong>at</strong> sil<strong>ang</strong>an, dinalum<strong>at</strong> ni Weber <strong>ang</strong> t<strong>at</strong>long purong modelo ng 

pamumuno: <strong>ang</strong> tradisyunal, karism<strong>at</strong>iko, <strong>at</strong> legal-burukr<strong>at</strong>ikong <strong>mga</strong> 

pamumuno. 11 

<strong>Ang</strong> tradisyunal na modelo ng pamumuno, na m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan n<strong>at</strong>in sa 

<strong>mga</strong> p<strong>at</strong>riyarka, hari, prinsipe, <strong>at</strong> pyudal na ginoo, ay is<strong>ang</strong> uri ng pamumuno 

na kumukuha ng kany<strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan mula sa nakaraan, o <strong>ang</strong> tin<strong>at</strong>awag ni 

Weber na “wal<strong>ang</strong> h<strong>ang</strong>gan<strong>ang</strong> kahapon”, o “eternal yesterday.” 12 Dahil 

nakal<strong>at</strong>ag <strong>ang</strong> ganitong pamumuno sa mahab<strong>ang</strong> panahon, ito ay isinasalin <strong>at</strong> 

ipinamamana mula sa ama p<strong>at</strong>ungo sa anak. Malinaw para kay Weber na <strong>ang</strong> 

tradisyunal na modelo ng pamumuno ay hindi naa<strong>ang</strong>kop sa is<strong>ang</strong> 

demokr<strong>at</strong>ikong sistema, dahil sa modelong ito hindi maaaring magkakaroon 

<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> mamamayan ng karap<strong>at</strong><strong>ang</strong> pumili ng kanil<strong>ang</strong> pulitikal na pinuno, <strong>at</strong> 

dahil wal<strong>ang</strong> lantaran <strong>at</strong> malinaw na pananagutan <strong>ang</strong> pinuno sa <strong>mga</strong> 

mamamayan. 

<strong>Ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong modelo ng pamumuno, na m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan n<strong>at</strong>in sa 

<strong>mga</strong> propeta, sa <strong>mga</strong> piling mandirigma, <strong>at</strong> sa karamihan ng <strong>mga</strong> halal na 

pulitiko, ay is<strong>ang</strong> uri ng pamumuno na kumukuha ng kap<strong>ang</strong>yarihan mula sa 

hindi p<strong>ang</strong>karaniw<strong>ang</strong> k<strong>at</strong><strong>ang</strong>ian ng is<strong>ang</strong> tao, na naging dahilan kung bakit 

tinitingala, sinusunod, <strong>at</strong> sinusuportahan siya ng <strong>mga</strong> mamamayan. Karisma 

<strong>ang</strong> tawag ni Weber sa hindi p<strong>ang</strong>karaniw<strong>ang</strong> k<strong>at</strong><strong>ang</strong>ian, o <strong>mga</strong> k<strong>at</strong><strong>ang</strong>i<strong>ang</strong>, ito, 

<strong>at</strong> <strong>ang</strong> karisma ay is<strong>ang</strong> bagay na hindi namamana. Sinabi ni Weber: “may 

pamumuno din na nakab<strong>at</strong>ay sa personal na biyay<strong>ang</strong> grasya (karisma), 

lubus<strong>ang</strong> personal na debosyon <strong>at</strong> personal na tiwala sa rebelasyon, heroismo o 

sa ib<strong>ang</strong> k<strong>at</strong><strong>ang</strong>i<strong>ang</strong> sa pamumuno ng is<strong>ang</strong> indibidwal.” 13 Sina Julius Ceasar, 

Hesu Kristo, Mah<strong>at</strong>ma Gandhi, Adolf Hitler <strong>ang</strong> ilan sa <strong>mga</strong> halimbawa ng 

is<strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong pinuno. 

<strong>Ang</strong> <strong>mga</strong> dakil<strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong pinuno ay kadalasan umuusbong sa 

panahon ng krisis. Ipinaliwanag ni Peter Breiner, sa kany<strong>ang</strong> librong Max 

10 See Peter Lassman, “The Rule of Man over Man: Politics, Power and Legitim<strong>at</strong>ion,” 

in The Cambridge Companion to Weber, ed. By Stephen Turner (Cambridge: Cambridge University 

Press, 2000), 86. 

11 See Max Weber, “The Profession and Voc<strong>at</strong>ion of Politics,” in Weber: Political 

Writings, ed. by Peter Lassman and Ronald Spiers (Cambridge: Cambridge University Press, 

1994), 311. 

12 See ibid. 

13 Ibid. [Sariling salin]


Weber and Democr<strong>at</strong>ic Politics na, “Hindi k<strong>at</strong>ulad sa tradisyunal <strong>at</strong> legalburukr<strong>at</strong>ikong 

pamumuno, <strong>ang</strong> karisma ay is<strong>ang</strong> uri ng pamumuno na 

tum<strong>at</strong>akwil sa p<strong>ang</strong>-araw-araw <strong>at</strong> pa-ulit-ulit na pagsunod. Nilalayon nito na 

rumesponde sa <strong>mga</strong> kahilingan <strong>at</strong> p<strong>ang</strong><strong>ang</strong>ail<strong>ang</strong><strong>ang</strong> hindi kay<strong>ang</strong> tugunan ng 

p<strong>ang</strong>-araw-araw na ekonomiya, o hindi kaya isinasantabi lam<strong>ang</strong>.” 14 

Samantal<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> karaniw<strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong pinuno sa demokr<strong>at</strong>ikong 

pulitikal na sistema ay hinuhubog mula sa <strong>mga</strong> maliliit na <strong>mga</strong> p<strong>ang</strong>k<strong>at</strong> <strong>at</strong> 

organisasyon sa loob ng is<strong>ang</strong> lipunan, <strong>at</strong> nakikilala ng mas maraming 

mamamayan hab<strong>ang</strong> sila ay sumasabak sa ib<strong>at</strong>-ib<strong>ang</strong> pulitikal na gawain. 

<strong>Ang</strong> legal-burukr<strong>at</strong>ikong modelo ng pamumuno naman, na 

m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan n<strong>at</strong>in sa <strong>mga</strong> pinuno ng maraming pampublikong t<strong>ang</strong>gapan <strong>at</strong> 

pribadong sektor ay is<strong>ang</strong> uri ng pamumuno na kumukuha ng kap<strong>ang</strong>yarihan 

mula sa nakasul<strong>at</strong> na organisasyon <strong>at</strong> istraktura ng pamahalaan o kompanya. 

<strong>Ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan nito ay hindi namamana o nakab<strong>at</strong>ay sa hindi 

p<strong>ang</strong>karaniw<strong>ang</strong> k<strong>at</strong><strong>ang</strong>ian ng sinuman. <strong>Ang</strong> is<strong>ang</strong> tao ay nagiging is<strong>ang</strong> legalburukr<strong>at</strong>ikong 

pinuno dahil sa kany<strong>ang</strong> kuwalipikasyon <strong>at</strong> promosyon na 

sumas<strong>ang</strong>-ayon sa nakasul<strong>at</strong> na organisasyon <strong>at</strong> istraktura ng kany<strong>ang</strong> 

t<strong>ang</strong>gapan. Sinabi ni Weber: “nandiyan din <strong>ang</strong> pamumuno na nakab<strong>at</strong>ay sa 

bisa ng ‘legalidad,’ sa bisa ng is<strong>ang</strong> nakasul<strong>at</strong> na b<strong>at</strong>as <strong>at</strong> ng bisa ng kakayahan 

na nakab<strong>at</strong>ay naman sa <strong>mga</strong> alituntuning rasyunal na nilikha.” 15 <strong>Ang</strong> is<strong>ang</strong> 

legal-burukr<strong>at</strong>ikong pinuno ay is<strong>ang</strong> tipo ng tao na ginagampanan niya n<strong>ang</strong> 

napakahusay <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> obligasyon. Kaya l<strong>ang</strong>, <strong>ang</strong> ginagawa niya ay 

<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> bagay lam<strong>ang</strong> na nakasaad sa kany<strong>ang</strong> job description, wal<strong>ang</strong> labis <strong>at</strong> 

wal<strong>ang</strong> kul<strong>ang</strong>. Dahil tahimik na ginagawa ng <strong>mga</strong> pinunong ito <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> tungkulin, madalas hindi sila naaalala sa kasaysayan tulad ng pagkaka-alala 

n<strong>at</strong>in sa <strong>mga</strong> karism<strong>at</strong>ikong pinuno. 

<strong>Ang</strong> pagteteorya ni Weber tungkol sa demokrasya ay nak<strong>at</strong>uon sa is<strong>ang</strong> 

partikular na anyo ng demokrasya na laganap ngayon sa buong mundo lalo na 

sa <strong>mga</strong> malalaking estado, <strong>ang</strong> “Führerdemokr<strong>at</strong>ie,” o “leader democracy.” <strong>Ang</strong> anyo 

ng pulitikal na sistem<strong>ang</strong> ito ay naiiba sa sinaun<strong>ang</strong> Griyegong demokrasya, o sa 

<strong>mga</strong> demokrasya ng <strong>mga</strong> maliliit na estado, kung saan inaaasahan <strong>ang</strong> direkt<strong>ang</strong> 

pulitikal na partisipasyon ng <strong>mga</strong> mamamayan. Sa halip, sa sistema ng leader 

democracy, <strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>-araw-araw na gawaing pulitikal ay ipinaubaya na ng <strong>mga</strong> 

mamamayan sa kanil<strong>ang</strong> hinalal na <strong>mga</strong> pinuno. Sa k<strong>at</strong>unayan, naniniwala si 

Weber na imposible n<strong>ang</strong> mabalikan pa ng <strong>mga</strong> malalaking estado <strong>at</strong> 

modernong estado <strong>ang</strong> sinaun<strong>ang</strong> demokr<strong>at</strong>ikong mithiin tungkol sa 

malawakan, masinsinan <strong>at</strong> tunay na partisipasyong pulitikal ng baw<strong>at</strong> 

mamamayan. Ito ay dahil para sa malalaking estado, mahirap kahit isipin man 

lam<strong>ang</strong> na makikialam pa <strong>ang</strong> napakaraming mamamayan sa aktwal na 

pamamahala; <strong>at</strong> para naman sa <strong>mga</strong> maliliit na modernong estado, hindi rin 

maaaring tutukan n<strong>ang</strong> husto ng <strong>mga</strong> mamamayan <strong>ang</strong> pulitika sa puntong 

maisasantabi na nila <strong>ang</strong> kani-kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> p<strong>ang</strong>-ekonomikong gawain. Sa 

14 Peter Breiner, Max Weber and Democr<strong>at</strong>ic Politics (Ithaca: Cornell University Press, 

1996), 139. [Sariling salin] 

15 Weber, “The Profession and Voc<strong>at</strong>ion of Politics,” 311.


isipan ni Weber, wal<strong>ang</strong> ib<strong>ang</strong> altern<strong>at</strong>ibo <strong>ang</strong> modernong demokrasya kung 

hindi tahakin <strong>ang</strong> landas ng leader democracy. 

Ayon kay Weber, sa sistema ng leader democracy, <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> pinuno ay 

kadalasan <strong>mga</strong> karism<strong>at</strong>ikong tao, na dahil sa kanil<strong>ang</strong> karisma ay inihalal ng 

<strong>mga</strong> mamamayan. <strong>Ang</strong> karism<strong>ang</strong> ito ay makikita sa kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

makabagbag-damdaming talump<strong>at</strong>i, <strong>mga</strong> hindi p<strong>ang</strong>karaniw<strong>ang</strong> kilos <strong>at</strong> galaw, 

<strong>at</strong> <strong>mga</strong> magagand<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>arap para sa lipunan. Ngunit, dahil nakab<strong>at</strong>ay <strong>ang</strong> 

pamumunong ito sa personal na karisma ng iil<strong>ang</strong> tao, <strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong 

modelo ng pamumuno ay is<strong>ang</strong> hindi m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na modelo. <strong>Ang</strong> karisma ng 

is<strong>ang</strong> tao kasi ay maaaring maglaho sa paglipas ng panahon, tulad ng n<strong>ang</strong>yari 

kay Hitler, o maaaring masapawan ng mas makap<strong>ang</strong>yarih<strong>ang</strong> karisma ng isa 

p<strong>ang</strong> umuusbong na pinuno, tulad ng kadalas<strong>ang</strong> n<strong>ang</strong>yayari sa labanan ng <strong>mga</strong> 

pulitiko. Bukod pa nito, <strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan na nakalagay sa iil<strong>ang</strong> kamay 

lam<strong>ang</strong> ay madaling naaabuso. Kaya para kay Weber, <strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong 

modelo ng pamumuno ay hindi sap<strong>at</strong> para sa is<strong>ang</strong> leader democracy. 

Para maging mas m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag <strong>ang</strong> pamumuno ng is<strong>ang</strong> demokr<strong>at</strong>ikong 

lipunan, <strong>at</strong> para maiiwasan <strong>ang</strong> pagiging is<strong>ang</strong> diktador ng is<strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong 

pinuno, iminungkahi ni Weber na <strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong pamumuno ay t<strong>at</strong>ap<strong>at</strong>an 

ng is<strong>ang</strong> m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na legal-burukr<strong>at</strong>ikong sistema. Isinul<strong>at</strong> niya: “taliwas sa 

anum<strong>ang</strong> uri ng burukr<strong>at</strong>ikong organisasyon <strong>at</strong> t<strong>ang</strong>gapan, <strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong 

istraktura ay wal<strong>ang</strong> paki-alam sa hugis o sa nakahanay na proseso sa pagpili or 

pagt<strong>ang</strong>gal ng <strong>mga</strong> opisyal. Wala itong paki-alam sa is<strong>ang</strong> isinaayos na karera, 

promosyon, sahod, o sa isinaayos na ekspertong pagsasanay sa <strong>mga</strong> may hawak 

ng karisma o sa kany<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> k<strong>at</strong>uw<strong>ang</strong>.” 16 Sa madaling pagkasabi, <strong>ang</strong> legalburukr<strong>at</strong>ikong 

sistema ay siy<strong>ang</strong> magbibigay ng istraktura sa demokr<strong>at</strong>ikong 

pamahalaan, <strong>at</strong> pipigil sa karism<strong>at</strong>ikong pinuno para hindi ito m<strong>ang</strong>-abuso <strong>at</strong> 

umast<strong>ang</strong> diktador. 

Sa kabil<strong>ang</strong> banda naman, <strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong pinuno ay siy<strong>ang</strong> 

magbibigay ng lehitimasyon sa demokr<strong>at</strong>ikong pamahalaan <strong>at</strong> magtutulak sa 

buong organisasyon tungo sa kaunlaran <strong>at</strong> <strong>mga</strong> pagbabago dahil <strong>ang</strong> burukrasya 

ay may likas na pagka-est<strong>at</strong>iko. Binigy<strong>ang</strong> diin ni Weber na: “Kapag nait<strong>at</strong>ag 

na, <strong>ang</strong> burukrasya ay isa sa <strong>mga</strong> panlipun<strong>ang</strong> istraktura na pinakamahirap 

buwagin.” 17 Kung transaksyunal <strong>ang</strong> likas ng burukrasya, transporm<strong>at</strong>ibo 

naman <strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong pamumuno. Kaya malinaw na kail<strong>ang</strong>an nila <strong>ang</strong> 

is<strong>at</strong>-isa para sa is<strong>ang</strong> m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag <strong>at</strong> maunlad na demokrasya. Ngunit, <strong>ang</strong> ugnayan 

sa pagitan ng karism<strong>at</strong>ikong pinuno <strong>at</strong> ng burukrasya ay is<strong>ang</strong> ugnayan ng 

pagmam<strong>at</strong>yag <strong>at</strong> kooperasyon, <strong>at</strong> hindi is<strong>ang</strong> ugnayan ng kolaborasyon <strong>at</strong> 

pagt<strong>at</strong>akipan sa anum<strong>ang</strong> pagkakamali. 

Sa puntong ito mararamdaman na n<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> pagkukul<strong>ang</strong> ng modelo 

ng pamumuno na umiiral sa <strong>at</strong>ing sariling demokr<strong>at</strong>ikong sistema ng pulitika. 

Ngunit, hayaan ninyo <strong>ang</strong> papel na ito na saliksikin pa <strong>ang</strong> historikal na pagusbong 

ng <strong>at</strong>ing lokal na modelo ng pamumuno. 

16 Max Weber, “The Sociology of Charism<strong>at</strong>ic Authority,” in Max Weber on Charisma 

and Institution Building , ed. by S. N. Eisenstadt (Chicago: University of Chicago Press, 1968), 19- 

20. 

17 Max Weber, “Bureaucracy,” in ibid., 75.


<strong>Ang</strong> <strong>mga</strong> <strong>Modelo</strong> ng Pamumuno ng <strong>mga</strong> Sinaun<strong>ang</strong> Pilipino 

Si Zeus Salazar (1934), is<strong>ang</strong> Pilipinong historyador <strong>at</strong> dalubhasa sa 

kultur<strong>ang</strong> Pilipino, ay nag-aral ng kasaysayan sa Unibersidad ng Pilipinas, <strong>at</strong> ng 

etnolohiya sa Unibersidad ng Paris IV, Sorbonne, nagkaroon ng <strong>mga</strong> espesyal 

na pagsasanay sa Ecole N<strong>at</strong>ionale de L<strong>ang</strong>ues Orientales Vivantes, sa Paris, sa Freie 

Universität Berlin, <strong>at</strong> sa Universiteit te Leiden, <strong>at</strong> naging propesor ng kasaysayan sa 

Unibersidad ng Pilipinas. Bukod sa kany<strong>ang</strong> teoretikal na kontribusyon sa 

pagbuo ng post-kolonyal na diskurso na tin<strong>at</strong>awag bil<strong>ang</strong> “pantayong 

pananaw,” kilala din si Salazar sa kany<strong>ang</strong> pananaliksik tungkol sa pamumuno 

sa loob ng <strong>mga</strong> lipun<strong>ang</strong> Pilipino noong panahon bago pa man dum<strong>at</strong>ing <strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> mananakop na Espanyol. 

Ayon kay Salazar, noong un<strong>ang</strong> panahon tayong <strong>mga</strong> Pilipino ay 

mayroong ap<strong>at</strong> na <strong>mga</strong> modelo ng pamumuno: <strong>ang</strong> pamumuno ng d<strong>at</strong>u, ng 

bagani, ng babaylan <strong>at</strong> ng panday. Bin<strong>ang</strong>git niya na “<strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u <strong>ang</strong> siy<strong>ang</strong> 

responsable sa pamamahal<strong>ang</strong> pulitikal, sa tungkuling militar <strong>at</strong> p<strong>at</strong>i sa kabuuan 

ng ekonomiya ng bar<strong>ang</strong>gay—i.e., komersyo <strong>at</strong> agrikultura.” 18 Iniiwas<strong>ang</strong> 

ituring ni Salazar <strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u bil<strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing sinaun<strong>ang</strong> pinunong pulitikal, dahil <strong>ang</strong> 

tungkuling ito ay inilalaan niya sa <strong>mga</strong> “tunay na pinunong pulitikal na 

maaaring tawaging hari, lakan, radya, o pagk<strong>at</strong>apos, kahit sultan” na sil<strong>ang</strong> 

namumuno sa iil<strong>ang</strong> pinagsama-sam<strong>ang</strong> bar<strong>ang</strong>gay. 19 Ibig niy<strong>ang</strong> sabihin, <strong>ang</strong> 

d<strong>at</strong>u ay siya ng<strong>ang</strong> pinakam<strong>at</strong>aas na pinuno sa loob ng bar<strong>ang</strong>ay, ngunit kapag 

<strong>ang</strong> higit sa is<strong>ang</strong> bar<strong>ang</strong>gay ay nagsama-sama sa ilalim ng is<strong>ang</strong> pamumuno, 

<strong>ang</strong> pinakamalakas <strong>at</strong> pinakamahusay na d<strong>at</strong>u nila ay siy<strong>ang</strong> itinuturing na hari, 

lakan, radya o kaya sultan. 20 Gayunpaman, malinaw na sa loob ng bar<strong>ang</strong>gay, 

<strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u ay siya ring pultikal na pinuno na halos wal<strong>ang</strong> pinagkakaiba sa is<strong>ang</strong> 

p<strong>at</strong>riyarka. 

Kapag titingnan n<strong>at</strong>in sa perspektibo ng t<strong>at</strong>long modelo ng pamumuno 

ni Weber, magmimistula <strong>ang</strong> pamumuno ng d<strong>at</strong>u na pinaghalong karism<strong>at</strong>iko <strong>at</strong> 

tradisyunal na <strong>mga</strong> pamumuno; dahil nakakuha <strong>ang</strong> ib<strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u ng 

kap<strong>ang</strong>yarihan mula sa kani-kanil<strong>ang</strong> hindi p<strong>ang</strong>karaniw<strong>ang</strong> karisma, tulad ng 

tap<strong>ang</strong> <strong>at</strong> husay sa lar<strong>ang</strong>an ng pakikidigma; hab<strong>ang</strong> nakakuha naman ng 

kap<strong>ang</strong>yarihan <strong>ang</strong> iba mula sa pamana ng kani-kanil<strong>ang</strong> ama <strong>at</strong> ninuno. 21 Iilan 

sina Lapu-lapu, Humabon, Sulayman, M<strong>at</strong>anda, <strong>at</strong> Lakandula sa <strong>mga</strong> 

pinakakilal<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> d<strong>at</strong>u dahil napasama sila sa kasaysay<strong>ang</strong> isunul<strong>at</strong> ng <strong>mga</strong> 

Espanyol. 

<strong>Ang</strong> bagani, o bayani, ay is<strong>ang</strong> pinuno ng bar<strong>ang</strong>gay na kumukuha ng 

kany<strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan sa kany<strong>ang</strong> lakas, tap<strong>ang</strong> <strong>at</strong> paninindig<strong>ang</strong> ipaglaban <strong>ang</strong> 

kany<strong>ang</strong> lipunan sa anum<strong>ang</strong> eksternal na banta. Ipinaliwanag ni Salazar na: 

“Magkaugnay <strong>ang</strong> b<strong>at</strong>ay<strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u <strong>at</strong> <strong>ang</strong> bayani dahil sa <strong>ang</strong> bayani ay <strong>ang</strong> 

18 Zeus Salazar, <strong>Ang</strong> Babaylan sa Kasaysayan ng Pilipinas, in Bagong Kasaysayan: Mga Pagaaral 

sa Kasaysayan ng Pilipinas (Quezon City: Palimbagan ng Lahi, 1995), 4. 

19 Ibid., 5. 

20 See Zeus Salazar, Kasaysayan ng Kapilipinuhan: Bagong Bal<strong>ang</strong>kas (Quezon City: Bagong 

Kasaysayan, 2004), 12-13. 

21 See Ibid.


naituturing na tagapagt<strong>ang</strong>gol sa bal<strong>ang</strong>ay laban sa karahasan, kaya kung hindi 

<strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u mismo <strong>ang</strong> nagiging bayani ng bal<strong>ang</strong>ay ay mayroon siy<strong>ang</strong> iil<strong>ang</strong> 

bayani na ina<strong>at</strong>asan bil<strong>ang</strong> tagapagt<strong>ang</strong>gol ng bar<strong>ang</strong>gay.” 22 Madalas nakab<strong>at</strong>ay 

<strong>ang</strong> k<strong>at</strong>ayuan ng is<strong>ang</strong> bagani sa bil<strong>ang</strong> ng kany<strong>ang</strong> kalab<strong>ang</strong> napasl<strong>ang</strong>. Ayon 

sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> linggwista, <strong>ang</strong> salit<strong>ang</strong> ‘bayanihan’, ay n<strong>ang</strong><strong>ang</strong>ahulug<strong>ang</strong> pagkilos 

na par<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> bagani, na wal<strong>ang</strong> ibig sabihin kung hindi <strong>ang</strong> pagsisilbi sa 

kapakanan ng bar<strong>ang</strong>gay sa panahon ng kapayapaan. Gayunpaman kahit 

tinitingala <strong>ang</strong> bagani sa loob ng bar<strong>ang</strong>gay, wala siy<strong>ang</strong> tunay na pulitikal na 

kap<strong>ang</strong>yarihan. 


ni Weber, malinaw na lalabas <strong>ang</strong> pamumuno ng bagani bil<strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> 

karism<strong>at</strong>ikong pamumuno; dahil wal<strong>ang</strong> ib<strong>ang</strong> pinagbab<strong>at</strong>ayan <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> 

pamumuno maliban sa kany<strong>ang</strong> personal na lakas, tap<strong>ang</strong> <strong>at</strong> paninindigan. 

Dahil malaking p<strong>ang</strong>k<strong>at</strong> <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> bagani, wala tayo masyadong nakikilal<strong>ang</strong> 

indibidwal na <strong>mga</strong> bagani. 

<strong>Ang</strong> babaylan ay is<strong>ang</strong> pinuno ng bar<strong>ang</strong>gay na humuhugot ng 

kap<strong>ang</strong>yarihan sa kany<strong>ang</strong> kalaaman tungkol sa <strong>mga</strong> espiritwal <strong>at</strong> praktikal na 

bagay. Isinul<strong>at</strong> ni Salazar: “Sa astronomiya, relihiyon <strong>at</strong> medisina, <strong>ang</strong> babaylan 

<strong>ang</strong> b<strong>at</strong>ayan. Siya <strong>ang</strong> namamahala sa <strong>mga</strong> ritwal. Kinakausap din niya <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

anito up<strong>ang</strong> maitakda <strong>ang</strong> panahon ng pagt<strong>at</strong>anim. Siya rin <strong>ang</strong> namamahala sa 

pagdiriw<strong>ang</strong> na isinasagawa para sa <strong>mga</strong> pumanaw na kababayan.” 23 Sa mas 

madaling pagkasabi, <strong>ang</strong> babaylan ay <strong>ang</strong> nagsisilbing daluyan ng <strong>mga</strong> 

p<strong>ang</strong>kasaysay<strong>ang</strong> alala ng bar<strong>ang</strong>gay, tagapaglunsad ng <strong>mga</strong> ritwal, <strong>at</strong> 

tagapamagitan ng bar<strong>ang</strong>gay <strong>at</strong> ng kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> diyos <strong>at</strong> diyosa. Sa ap<strong>at</strong> n<strong>at</strong>ing 

sinaun<strong>ang</strong> modelo ng pamumuno, t<strong>ang</strong>ing <strong>ang</strong> babaylan lam<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> kontrolado 

ng <strong>mga</strong> kababaihan. Sa k<strong>at</strong>unayan, <strong>ang</strong> iil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> lalaking gumanap sa 

tungkulin ng babaylan ay dap<strong>at</strong> mag-aayos babae tuwing may inilulunsad na 

mahalag<strong>ang</strong> ritwal. 


ni Weber, magmimistula rin <strong>ang</strong> pamumuno ng babaylan bil<strong>ang</strong> pinaghalong 

karism<strong>at</strong>iko <strong>at</strong> tradisyunal na <strong>mga</strong> pamumuno. Masasabi n<strong>at</strong>ing ito ay 

tradisyunal na pamumuno dahil siya ay kumukuha ng kany<strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan 

mula sa <strong>mga</strong> sinaun<strong>ang</strong> babaylan na nagpamana sa kanya ng kaalaman tungkol 

sa kanil<strong>ang</strong> kultura, pananampal<strong>at</strong>aya <strong>at</strong> medisina. Sa kabil<strong>ang</strong> banda, masasabi 

n<strong>at</strong>ing siya ay karism<strong>at</strong>ikong lider dahil <strong>ang</strong> pagpapamana ng kaalaman ng 

babaylan ay hindi nakab<strong>at</strong>ay sa ugnayan ng magul<strong>ang</strong> <strong>at</strong> anak. Ipinapamana 

<strong>ang</strong> pagiging babaylan b<strong>at</strong>ay sa il<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> pal<strong>at</strong>andaan <strong>at</strong> potensyal ng <strong>mga</strong> 

kab<strong>at</strong>aan. Sina Tamblot ng Bohol <strong>at</strong> Tapar ng Panay ay ilan sa <strong>mga</strong> nakikilala 

n<strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> lalaking babaylan sa <strong>at</strong>ing kasaysayan. Kapag susuyurin n<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> liblib na probinsya <strong>at</strong> bar<strong>ang</strong>gay m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan pa rin n<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

kasalukuy<strong>ang</strong> babaylan. 

<strong>Ang</strong> panday naman ay is<strong>ang</strong> pinuno ng bar<strong>ang</strong>gay na humuhugot ng 

kap<strong>ang</strong>yarihan mula sa kany<strong>ang</strong> praktikal na kalaaman sa paggawa ng sand<strong>at</strong>a, 

22 Ibid. 

23 Ibid.


<strong>at</strong> kagamitan sa pagsasaka <strong>at</strong> pamamahay. 24 Sa Kabisayaan, ’panday’ pa rin <strong>ang</strong> 

ginagamit na salita para sa panday <strong>at</strong> anluwagi, o karpentero, ng <strong>mga</strong> Tagalog, 

ngunit <strong>ang</strong> panday na tinutukoy ni Salazar ay iyong <strong>mga</strong> manlilikh<strong>ang</strong> 

gumagamit ng ib<strong>at</strong>-ib<strong>ang</strong> klaseng metal bil<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>unahing m<strong>at</strong>eryal. 


ni Weber, mahirap uriin <strong>ang</strong> pamumuno ng panday; dahil hindi ito lubus<strong>ang</strong> 

na<strong>ang</strong>kop sa alinman sa t<strong>at</strong>long modelo ni Weber. Pinakamalapit na siguro <strong>ang</strong> 

panday sa modelo ng karism<strong>at</strong>ikong pamumuno, sa puntong <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> 

praktikal na talento ay maaaring ituring bil<strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> karisma. Isa sa <strong>mga</strong> 

pinakakilal<strong>ang</strong> panday sa <strong>at</strong>ing kasaysayan ay si Panday Pira, <strong>ang</strong> Morong 

tagagawa ng sand<strong>at</strong>a ni Radja Sulayman na kalaunan ay inanyayahan ng <strong>mga</strong> 

Espanyol na maging tagagawa nila ng kanyon. 

Sa puntong ito naungk<strong>at</strong> n<strong>at</strong>in, sa tulong ng pananaliksik ni Salazar, 

<strong>ang</strong> kaalaman na <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> sinaun<strong>ang</strong> Pilipino ay may ap<strong>at</strong> na modelo ng 

pamumuno. Una, <strong>ang</strong> pamumuno ng d<strong>at</strong>u na umiiral sa lar<strong>ang</strong>an ng pulitika <strong>at</strong> 

ekonomiya, <strong>at</strong> kahalintulad sa pinagsam<strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>iko <strong>at</strong> tradisyunal na 

pamumuno ni Weber. P<strong>ang</strong>alawa, <strong>ang</strong> pamumuno ng bagani na umiiral sa 

lar<strong>ang</strong>an ng pagpapan<strong>at</strong>ili ng kapayapaan <strong>at</strong> serbisyo publiko, <strong>at</strong> kahalintulad ng 

karism<strong>at</strong>ikong pamumuno ni Weber. P<strong>ang</strong><strong>at</strong>lo, <strong>ang</strong> pamumuno ng babaylan na 

umiiral sa lar<strong>ang</strong>an ng kultura <strong>at</strong> espiritwalidad, <strong>at</strong> kahalintulad sa karism<strong>at</strong>ikong 

pamumuno ni Weber. P<strong>ang</strong>-ap<strong>at</strong>, <strong>ang</strong> pamumuno ng panday na umiiral sa 

lar<strong>ang</strong>an ng teknolohiya, <strong>at</strong> may pagkakahawig sa karism<strong>at</strong>ikong pamumuno ni 

Weber. 

Iba-iba <strong>ang</strong> kinasasapitan ng ap<strong>at</strong> na sinaun<strong>ang</strong> modelong ito n<strong>ang</strong> 

dum<strong>at</strong>ing <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> mananakop na Espanyol na sinundan naman ng <strong>mga</strong> 

Amerikano na parehong may kani-kanil<strong>ang</strong> pamamaraan sa pagbago sa 

istraktura <strong>at</strong> anyo ng lipun<strong>ang</strong> Pilipino. Tuluy<strong>ang</strong> sinira ng <strong>mga</strong> Espanyol <strong>ang</strong> 

bagani, <strong>ang</strong> babaylan <strong>at</strong> <strong>ang</strong> panday, sa puntong hindi na nak<strong>at</strong>awid <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> ito 

bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> modelo ng pamumuno sa panahon ng <strong>mga</strong> Amerikano. Naiiba <strong>ang</strong> 

n<strong>ang</strong>yari sa d<strong>at</strong>u, dahil ginamit ito pareho ng <strong>mga</strong> Espanyol <strong>at</strong> Amerikano 

bil<strong>ang</strong> k<strong>at</strong>uw<strong>ang</strong> sa kanil<strong>ang</strong> kolonyal na gawain. Kaya sa sumusunod na <strong>mga</strong> 

seksyon ng papel na ito, t<strong>at</strong>alakayin n<strong>ang</strong> hiwalay <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> detalye tungkol sa 

pagkasira ng <strong>mga</strong> modelo ng bagani, babaylan <strong>at</strong> panday sa is<strong>ang</strong> banda, <strong>at</strong> sa 

panan<strong>at</strong>ili <strong>at</strong> transpormasyon ng modelo ng d<strong>at</strong>u sa kabil<strong>ang</strong> banda. 

<strong>Ang</strong> Paglaho ng Babaylan, Bagani, <strong>at</strong> Panday Bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

<strong>Modelo</strong> ng Pamumuno sa Pagd<strong>at</strong>ing ng <strong>mga</strong> Espanyol 

Bago n<strong>at</strong>in tingnan <strong>ang</strong> kinasasapitan ng bagani, babaylan <strong>at</strong> panday, 

alalahanin n<strong>at</strong>in na <strong>ang</strong> m<strong>at</strong>agumpay na pananakop ng <strong>mga</strong> Espanyol ay 

nakab<strong>at</strong>ay sa kanil<strong>ang</strong> mas makap<strong>ang</strong>yarih<strong>ang</strong> pulitikal, militar/pampulisya, 

kultural <strong>at</strong> relihiyosong <strong>mga</strong> makinarya. Kaya <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> modelo ng pamumuno 

na istraktural na sumalung<strong>at</strong> sa alinman sa <strong>mga</strong> makinary<strong>ang</strong> ito ay tiyak na 

mawawalan ng puw<strong>ang</strong> sa kolonyal na lipunan. 

24 See Ibid.


M<strong>at</strong>ingkad na m<strong>at</strong>ingkad <strong>ang</strong> istraktural na pagkakasalung<strong>at</strong> ng 

pamumuno ng bagani <strong>at</strong> ng militar/pampulisy<strong>ang</strong> makinarya ng <strong>mga</strong> Espanyol, 

kaya un<strong>ang</strong>-un<strong>ang</strong> nawalan ng puw<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> bagani. <strong>Ang</strong> pagkasakop ng 

bar<strong>ang</strong>gay sa kolonyal na kap<strong>ang</strong>yarihan ay n<strong>ang</strong><strong>ang</strong>ahulugan ng pagsuko nito 

ng kany<strong>ang</strong> karap<strong>at</strong><strong>ang</strong> bantayan <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> kapayapaan. Ibig sabihin <strong>ang</strong> 

tungkulin sa pagpapan<strong>at</strong>ili ng kapayapaan sa loob ng bar<strong>ang</strong>gay na d<strong>at</strong>i r<strong>at</strong>i ay 

p<strong>ang</strong>unahing tungkulin ng bagani, ay in<strong>ang</strong>kin na ng militar/pampulisy<strong>ang</strong> 

makinarya ng <strong>mga</strong> Espanyol. 

Malaki <strong>ang</strong> posibilidad na <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kab<strong>at</strong>a<strong>ang</strong> may potensyal san<strong>ang</strong> 

maging bagani sa lum<strong>ang</strong> kaayusan ay sumanib na lam<strong>ang</strong> sa 

militar/pampulisy<strong>ang</strong> makinary<strong>ang</strong> kolonyal bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kasapi ng <strong>mga</strong> 

bantayanes, comisarios del tribunal, cuerpo de cuadrilleros, o hindi kaya sa <strong>mga</strong> mas 

nahuhuling lupon ng tercios de policia, carabineros de seguridad publica, <strong>at</strong> guardia 

civil. 25 Alalahanin n<strong>at</strong>in na dahil sa kakul<strong>ang</strong>an ng tauhan napilitan <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

Espanyol na tum<strong>ang</strong>gap ng <strong>mga</strong> k<strong>at</strong>utubo para maging kasabw<strong>at</strong> nila sa 

pagpap<strong>at</strong>akbo ng kanil<strong>ang</strong> militar/pampulisy<strong>ang</strong> makinarya. Gayunpaman, 

ib<strong>ang</strong>-iba <strong>ang</strong> k<strong>at</strong>ayuan <strong>at</strong> d<strong>ang</strong>al ng bagani sa k<strong>at</strong>ayuan <strong>at</strong> d<strong>ang</strong>al ng sinum<strong>ang</strong> 

kasapi sa alinman sa <strong>mga</strong> hukbong ito, dahil <strong>ang</strong> kani-kanil<strong>ang</strong> m<strong>at</strong><strong>at</strong>aas na 

puwesto ay nakalaan lam<strong>ang</strong> sa <strong>mga</strong> Espanyol. Kaya malinaw na sinira ng 

kolonyal na rehimen <strong>ang</strong> modelo ng pamumuno ng bagani. Malaki din <strong>ang</strong> 

posibilidad na <strong>ang</strong> ib<strong>ang</strong> kab<strong>at</strong>a<strong>ang</strong> may potensyal ding maging bagani sa 

lum<strong>ang</strong> kaayusan na ayaw sumanib sa <strong>mga</strong> hukbong kolonyal ay napasama sa 

<strong>mga</strong> lupon na binansag<strong>ang</strong> “bandidos,” “ladrones,” “tulisanes” <strong>at</strong> 

“remontados” ng <strong>mga</strong> Espanyol. 

M<strong>at</strong>ingkad na m<strong>at</strong>ingkad din <strong>ang</strong> istraktural na pagkakasalung<strong>at</strong> ng 

pamumuno ng babaylan <strong>at</strong> ng kultural <strong>at</strong> relihiyosong makinary<strong>ang</strong> kolonyal, 

kaya nawalan din ng puw<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> babaylan. <strong>Ang</strong> pinakamahigpit na kalaban ng 

babaylan ay <strong>ang</strong> prayleng Espanyol dahil sa pagkakahawig ng kanil<strong>ang</strong> kultural 

<strong>at</strong> espiritwal na <strong>mga</strong> gawain. Ngunit hindi k<strong>at</strong>ulad sa <strong>mga</strong> n<strong>at</strong>itir<strong>ang</strong> bagani <strong>at</strong> 

<strong>mga</strong> kab<strong>at</strong>a<strong>ang</strong> may potensyal san<strong>ang</strong> maging bagani sa lum<strong>ang</strong> kaayusan, <strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> babaylan ay hinding-hindi maaaring makihalo sa lar<strong>ang</strong><strong>ang</strong> sapilit<strong>ang</strong> 

inagaw ng <strong>mga</strong> prayle. Babae <strong>ang</strong> karamihan sa <strong>mga</strong> babaylan, hab<strong>ang</strong> lalaki 

<strong>ang</strong> lah<strong>at</strong> ng <strong>mga</strong> prayle; k<strong>at</strong>utubo <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> babaylan, hab<strong>ang</strong> Espanyol <strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> prayle; animistiko <strong>at</strong> masalimuot <strong>ang</strong> teolohiya ng <strong>mga</strong> babaylan, hab<strong>ang</strong> 

monoteistiko <strong>at</strong> tekstwalisado <strong>ang</strong> teolohiya ng <strong>mga</strong> prayle. Dagdag pa nito, 

<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> mananakop na Espanyol ay may dala-dala ding prestihiyosong 

propesyunal na m<strong>ang</strong>gagamot, <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> doktor sa medisina, na sumalung<strong>at</strong> 

sa gawaing p<strong>ang</strong>kalusugan ng <strong>mga</strong> babaylan. Kaya <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> babaylan ay 

naisantabi mula sa sentro ng bar<strong>ang</strong>ay <strong>at</strong> naging <strong>mga</strong> altern<strong>at</strong>ibong 

m<strong>ang</strong>gagamot na lam<strong>ang</strong> na kilala bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kuranderos <strong>at</strong> arbolaryo. 

Kung istraktural na sumalung<strong>at</strong> <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> pamumuno ng bagani <strong>at</strong> 

babaylan sa militar, kultural <strong>at</strong> relihiyosong <strong>mga</strong> makinarya ng kolonyal na 

kaayusan, tila wal<strong>ang</strong> sinalung<strong>at</strong> na makinarya <strong>ang</strong> pamumuno ng panday. Sa 

25 See Greg Bankoff, Crime, Society and the St<strong>at</strong>e in the Nineteenth-Century Philippines 

(Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 1996), 129-138.


k<strong>at</strong>unayan, naging mahalag<strong>ang</strong> k<strong>at</strong>uw<strong>ang</strong> pa nga <strong>ang</strong> panday sa kolonyal na 

kap<strong>ang</strong>yarihan bil<strong>ang</strong> p<strong>at</strong>uloy na tagalikha ng <strong>mga</strong> kagamitan <strong>at</strong> sand<strong>at</strong>a, k<strong>at</strong>ulad 

sa n<strong>ang</strong>yari kay Panday Pira. Gayunpaman, pagd<strong>at</strong>ing n<strong>ang</strong> bagong kaayusan 

nasira pa rin <strong>ang</strong> pagiging modelo ng pamumuno ng panday. Marahil bunsod 

ito sa k<strong>at</strong>otohan<strong>ang</strong> sa Europyanong bal<strong>ang</strong>kas ng <strong>mga</strong> Espanyol, <strong>ang</strong> panday 

ay is<strong>ang</strong> hamak na m<strong>ang</strong>gagawa lam<strong>ang</strong>. Marahil din na bunsod ito sa 

pagkalusaw sa d<strong>at</strong>ing monopoliya ng panday sa paglilikha ng <strong>mga</strong> gamitan <strong>at</strong> 

sand<strong>at</strong>a n<strong>ang</strong> dumagsa sa <strong>at</strong>ing bansa <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> banyag<strong>ang</strong> kagamitan <strong>at</strong> sand<strong>at</strong>a 

mula sa Mehiko <strong>at</strong> Espanya. 

Dahil sa <strong>mga</strong> p<strong>ang</strong>yayaring ito tuluyan n<strong>ang</strong> nasira <strong>ang</strong> bagani, 

babaylan <strong>at</strong> panday bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> modelo ng pamumuno <strong>at</strong> hindi na sila 

nak<strong>at</strong>awid pa sa panahon ng <strong>mga</strong> Amerikano. Kaya sa kasalukuyan wala na 

tayong makikit<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> bagani. Samantal<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> iil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> babaylan <strong>at</strong> panday 

na p<strong>at</strong>uloy n<strong>at</strong>ing m<strong>at</strong><strong>at</strong>agpuan sa <strong>mga</strong> liblib na sulok ng <strong>at</strong>ing bansa ay <strong>mga</strong> 

taong marhinalisado na, na kapag pagmamasdan n<strong>at</strong>in ay mahihirapan tayong 

mag-isip na noong un<strong>ang</strong> panahon sila nga ay <strong>mga</strong> mahahalag<strong>ang</strong> pinuno ng 

lipunan. 

Nakap<strong>ang</strong>hihinay<strong>ang</strong> lalong-lalo na <strong>ang</strong> n<strong>ang</strong>yari sa bagani sa dahil<strong>ang</strong> 

ito sana <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> napakahusay na b<strong>at</strong>ayan <strong>at</strong> halimbawa hindi lam<strong>ang</strong> para sa 

<strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> kasalukuy<strong>ang</strong> lider, kung hindi p<strong>at</strong>i na rin sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> mamamayan. 

Dahil <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> bagani ay is<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>k<strong>at</strong> ng <strong>mga</strong> mamamayan na <strong>ang</strong> t<strong>ang</strong>ing 

tunguhin sa buhay ay pagsilbihan <strong>ang</strong> bar<strong>ang</strong>gay. Napakam<strong>at</strong>agumpay <strong>ang</strong> 

pagkakabura nila ng <strong>mga</strong> Espanyol sa puntong karamihan sa <strong>at</strong>in ngayon ay 

wala n<strong>ang</strong> kamalayan tungkol sa kanila, <strong>at</strong> para sa <strong>at</strong>in <strong>ang</strong> salit<strong>ang</strong> ‘bagani’, o 

‘bayani’, ay napalitan na ng kahulugan bil<strong>ang</strong> “heroe” sa Espanyol, o “hero” sa 

Ingles. <strong>Ang</strong> heroe, o hero, ay kail<strong>ang</strong><strong>ang</strong> gumanap ng isah<strong>ang</strong> napakadakil<strong>ang</strong> 

gawain, na madalas ay maaari niy<strong>ang</strong> ikam<strong>at</strong>ay para sa bayan; hab<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> bagani 

ay tuloy-tuloy sa kany<strong>ang</strong> pagganap ng <strong>mga</strong> gawain, maliit man o malaki, para 

sa kany<strong>ang</strong> bayan. Kaya mas madali para sa mas maraming Pilipino <strong>ang</strong> 

magpakabayani, kaysa magpaka”hero.” 

<strong>Ang</strong> Transpormasyon ng D<strong>at</strong>u Bil<strong>ang</strong> <strong>Modelo</strong> ng Pamumuno 

sa Ilalim ng Kolonyal na Pananakop ng <strong>mga</strong> Espanyol <strong>at</strong> 

Amerikano 

Sa ap<strong>at</strong> na sinauna n<strong>at</strong>ing modelo ng pamumuno, t<strong>ang</strong>ing <strong>ang</strong> sa d<strong>at</strong>u 

lam<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> hindi naglaho sa ilalim ng kolonyal na kaayus<strong>ang</strong> Espanyol. Sinabi 

ni Dante Simbulan, sa kany<strong>ang</strong> librong The Modern Principalia: the Historical 

Evolution of the Philippine Ruling Oligarchy, “<strong>Ang</strong> <strong>mga</strong> d<strong>at</strong>u ay nak<strong>at</strong>akd<strong>ang</strong> hindi 

mawalan ng kanil<strong>ang</strong> tungkulin sa pamumuno, kapag <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> ugnayan sa 

kani-kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> tao <strong>ang</strong> pinag-uusapan. Dahil sa kakapusan ng <strong>mga</strong> tauhan 

para ipairal <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan sa kapuluan, nagpasya <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

Espanyol na gamitin <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> k<strong>at</strong>utubong kasapi sa m<strong>at</strong>aas na uri para maging


k<strong>at</strong>uw<strong>ang</strong> ng sentral na pamahalaan sa pagpap<strong>at</strong>akbo ng <strong>mga</strong> bar<strong>ang</strong>gay.” 26 Sa 

k<strong>at</strong>unayan, b<strong>at</strong>ay sa payo ng <strong>mga</strong> Agustinong prayle, binigyan sila ni Haring 

Felipe II ng <strong>mga</strong> pribilehiyo. “<strong>Ang</strong> <strong>mga</strong> d<strong>at</strong>u <strong>at</strong> <strong>ang</strong> kani-kanil<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>anay na 

anak,” ipinaliwanag ni Simbulan, “ay binawasan ng obligasyong magbayad ng 

taun<strong>ang</strong> tributo <strong>at</strong> sumali sa sapilit<strong>ang</strong> paggawa (forced labor).” 27 Sa <strong>mga</strong> 

panahong ito kinilala <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> d<strong>at</strong>u bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> cabeza de bar<strong>ang</strong>gay, o <strong>mga</strong> ulo, o 

p<strong>ang</strong>ulo ng bar<strong>ang</strong>gay, na <strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>unahing tungkulin ay <strong>ang</strong> pagkolekta ng 

buwis mula sa kany<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> sakop. 

Kahit p<strong>at</strong>uloy na namamayagpag <strong>ang</strong> modelo ng pamumuno ng d<strong>at</strong>u sa 

ilalim ng kolonyal na kaayus<strong>ang</strong> Espanyol, nakadanas ito ng maraming 

pagbabago <strong>at</strong> transpormasyon sa kany<strong>ang</strong> istraktura <strong>at</strong> anyo. Ayon kina 

Simbulan <strong>at</strong> Abueva hindi kukul<strong>ang</strong> sa lima <strong>ang</strong> pinakamahalaga sa <strong>mga</strong> ito. 

Un<strong>ang</strong>-una dito ay <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> pundasyunal na transpormasyon na bunsod sa 

pakikipagsabw<strong>at</strong>an ng d<strong>at</strong>u sa kolonyal na kap<strong>ang</strong>yarihan. Binigy<strong>ang</strong> diin ni 

Abueva: “kumilos <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> maliliit na lokal na burukr<strong>at</strong>ong ito bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

tagapamagitan, nagpapaabot ng kagustuhan ng <strong>mga</strong> kolonyalista, nagpap<strong>at</strong>upad 

ng kanil<strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan <strong>at</strong> awtoridad sa <strong>mga</strong> Pilipino <strong>at</strong> nagt<strong>at</strong>akip sa <strong>mga</strong> 

kolonyalista laban sa galit ng <strong>mga</strong> taong-bayan.” 28 Kaya sa halip na magiging 

pinuno ng bar<strong>ang</strong>gay <strong>at</strong> para sa bar<strong>ang</strong>gay, nagmistul<strong>ang</strong> galamay na lam<strong>ang</strong> 

<strong>ang</strong> pamumuno ng d<strong>at</strong>u/cabeza ng <strong>mga</strong> mananakop na Espanyol. 

<strong>Ang</strong> ikalaw<strong>ang</strong> transpormasyon na dinanas ng modelo ng pamumuno 

ng d<strong>at</strong>u ay <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> heyograpikal na relokasyon mula sa bar<strong>ang</strong>gay p<strong>at</strong>ungo 

sa pueblo noong itin<strong>at</strong>ag ng <strong>mga</strong> Espanyol <strong>ang</strong> pulitikal na espasyong ito sa 

pamamagitan ng redaksyon ng il<strong>ang</strong> bar<strong>ang</strong>gay para magsama-sama sa iis<strong>ang</strong> 

pook kung saan pumapagitna <strong>ang</strong> simbahan <strong>at</strong> <strong>ang</strong> munisipyo. <strong>Ang</strong> pueblo <strong>ang</strong> 

siy<strong>ang</strong> pisikal na naghihiwalay sa d<strong>at</strong>u/cabeza sa pamayanan ng kany<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

sakop. Sa perspektibo ng <strong>mga</strong> ordinaryong mamamayan, unti-unting naging 

banyaga na <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> sariling d<strong>at</strong>u/cabeza. 

<strong>Ang</strong> ik<strong>at</strong>long transpormasyon na dinanas ng pamumuno ng d<strong>at</strong>u ay 

kaakib<strong>at</strong> pa rin sa pagt<strong>at</strong>ag ng pueblo na siy<strong>ang</strong> naging lunsaran sa pag-inog ng 

d<strong>at</strong>u/cabeza <strong>at</strong> ng kany<strong>ang</strong> kamag-anakan p<strong>at</strong>ungo sa is<strong>ang</strong> panibagong uri na 

kilala bil<strong>ang</strong> “prinsipalya.” Nagbigay <strong>ang</strong> pueblo ng pagkak<strong>at</strong>aong makamtan 

ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya <strong>at</strong> ng kany<strong>ang</strong> kamag-anakan <strong>ang</strong> dagdag p<strong>ang</strong> 

kap<strong>ang</strong>yarih<strong>ang</strong> nagmumula sa <strong>mga</strong> posisyon ng gobernadorcillo, teniente, 

alguaciles, <strong>at</strong> iba p<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> empleyado ng pueblo. Kahit sa halalan na-a<strong>ang</strong>kin 

<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> pinakam<strong>at</strong>aas sa <strong>mga</strong> posisyong ito, nanan<strong>at</strong>ili sa kamay ng <strong>mga</strong> 

d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya <strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan dahil <strong>ang</strong> karap<strong>at</strong>an sa pagboto 

limitado lam<strong>ang</strong> para sa labingdalaw<strong>ang</strong> pinakam<strong>at</strong>aas na cabeza. Kaya 

inihayag ni Simbulan: “Ito <strong>ang</strong> bumubuo ng uri ng <strong>mga</strong> prinsipalya: <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

heriditaryong cabeza <strong>at</strong> <strong>ang</strong> buong lupon ng <strong>mga</strong> ’halal’ na <strong>mga</strong> pinuno. Sa 

loob ng mahigit t<strong>at</strong>long da<strong>ang</strong> taong paghahari ng Espanya, <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> ito <strong>ang</strong> 

nagmonopolisa sa <strong>mga</strong> pampublikong posisyon na bukas sa <strong>mga</strong> Pilipino. Sila 

26 Dante Simbulan, The Modern Principalia: the Historical Evolution of the Philippine Ruling 

Oligarchy (Quezon City: University of the Philippines Press, 2005), 18. [Sariling salin] 

27 Ibid. 

28 Abueva, op cit., 116.


<strong>ang</strong> bumubuo sa uring may pribileheyong bumoto sa lipun<strong>ang</strong> Pilipino.” 29 

Hindi lam<strong>ang</strong> pina-igting ng <strong>mga</strong> Espanyol <strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan ng d<strong>at</strong>u, kung 

hindi binigyan din ito ng mekanismong mapan<strong>at</strong>ili sa kany<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kamay, <strong>at</strong> sa 

kamay ng kany<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kamag-anakan, <strong>ang</strong> pulitikal na kap<strong>ang</strong>yarihan. Kung 

noon ay bukas para sa sinum<strong>ang</strong> k<strong>at</strong><strong>ang</strong>i-t<strong>ang</strong>ing karism<strong>at</strong>ikong mamamayan 

<strong>ang</strong> pagkak<strong>at</strong>aong maging is<strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u, sa panahon ng mananakop na Espanyol 

t<strong>ang</strong>ing <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kasapi lam<strong>ang</strong> sa uri ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya ay may 

karap<strong>at</strong><strong>ang</strong> mamalagi sa kanil<strong>ang</strong> m<strong>at</strong>aas na panlipun<strong>ang</strong> antas. 

<strong>Ang</strong> ika-ap<strong>at</strong> na transpormasyon na dinanas ng modelo ng pamumuno 

ng d<strong>at</strong>u ay n<strong>ang</strong>yari sa lar<strong>ang</strong>an ng kultura. Sa pueblo, unti-unting n<strong>at</strong>utuhan 

ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya <strong>ang</strong> iil<strong>ang</strong> aspeto ng kultura ng <strong>mga</strong> mananakop na 

Espanyol, kasabay sa pagtalikod nito sa <strong>mga</strong> k<strong>at</strong>umbas na aspeto ng k<strong>at</strong>utubong 

kultura. Pinakam<strong>at</strong>ingkad sa <strong>mga</strong> aspetong ito <strong>ang</strong> edukasyon <strong>at</strong> wik<strong>ang</strong> 

kanluranin. Kaya <strong>ang</strong> pisikal na puw<strong>ang</strong> sa pagitan ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya 

<strong>at</strong> ng pamayanan ng kany<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> sakop na nilikha ng pueblo ay lalo p<strong>ang</strong> 

pinalalim <strong>at</strong> pinalawak sa pagkakabuo ng panibagong puw<strong>ang</strong> sa pagitan ng 

edukado <strong>at</strong> bihasa sa wik<strong>ang</strong> Espanyol na d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya <strong>at</strong> sa hindiedukado 

<strong>at</strong> hindi-bihasa sa wik<strong>ang</strong> Espanyol na <strong>mga</strong> sakop. Sa perspektibo ng 

<strong>mga</strong> ordinaryong mamamayan, lalong naging banyaga na <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> sariling 

d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. 

<strong>Ang</strong> ikalim<strong>ang</strong> transpormasyon na dinanas ng modelo ng pamumuno 

ng d<strong>at</strong>u ay n<strong>ang</strong>yari sa kany<strong>ang</strong> pisikal na anyo. “<strong>Ang</strong> pagdaloy ng elemento ng 

pagkamestiso”, isinul<strong>at</strong> ni Simbulan, “na bunsod sa pagkakahalo ng lahi sa 

pagitan ng <strong>mga</strong> pinunong Espanyol, sundalo, pari <strong>at</strong> mayayam<strong>ang</strong> Tsinong 

m<strong>ang</strong><strong>ang</strong>alakal sa is<strong>ang</strong> banda <strong>at</strong> <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> Pilipina sa kabil<strong>ang</strong> banda, ay lumikha 

ng mestisong k<strong>at</strong><strong>ang</strong>ian, hindi lam<strong>ang</strong> sa pananaw <strong>at</strong> kultura, kung hindi p<strong>at</strong>i na 

sa pisikal na anyo na, h<strong>ang</strong>g<strong>ang</strong> sa <strong>mga</strong> araw na ito, ay pansin na pansin sa uri 

ng <strong>mga</strong> prinsipalya.” 30 Dahil dito lubusan n<strong>ang</strong> naging banyaga <strong>ang</strong> 

d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya sa perspektibo ng ordinaryong mamamayan. 

Bago ipinasa ng <strong>mga</strong> Espanyol <strong>ang</strong> pananakop ng kapuluan sa <strong>mga</strong> 

Amerikano <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> sumusunod ay <strong>ang</strong> kinasapitan ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> k<strong>at</strong>utubong 

modelo ng pamumuno: una, nilusaw ng <strong>mga</strong> Espanyo <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> modelo ng 

pamumuno ng bagani, babaylan <strong>at</strong> panday sa puntong hindi na nagkaroon <strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> ito ng pagkak<strong>at</strong>aong tumawid sa panahon ng <strong>mga</strong> Amerikano; p<strong>ang</strong>alawa, 

pinan<strong>at</strong>ili nga ng <strong>mga</strong> Espanyol <strong>ang</strong> modelo ng pamumuno ng d<strong>at</strong>u ngunit 

dahil sa kanil<strong>ang</strong> manipulasyon <strong>at</strong> <strong>mga</strong> hindi sinasady<strong>ang</strong> proseso na kaakib<strong>at</strong> sa 

pagpapairal ng kolonyal na kaayusan napalayo <strong>ang</strong> d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya sa 

kalooban, pamumuhay <strong>at</strong> mundo ng kany<strong>ang</strong> sariling <strong>mga</strong> sakop; <strong>at</strong> p<strong>ang</strong><strong>at</strong>lo, 

tila <strong>ang</strong> d<strong>at</strong>ing magkahalong tradisyunal <strong>at</strong> karism<strong>at</strong>ikong pamumuno ng d<strong>at</strong>u ay 

naging tradisyunal na lam<strong>ang</strong> dahil sa pagsara ng <strong>mga</strong> Espanyol sa posibilidad 

na <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> k<strong>at</strong><strong>ang</strong>i-t<strong>ang</strong>i <strong>at</strong> karism<strong>at</strong>ikong mamamayan ay maaaring 

mapabil<strong>ang</strong> sa uri ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. Malinaw na parehong dinanas 

29 Simbulan, op cit., 19-20. 

30 Ibid., 20.


ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> proseso ng konserbasyon <strong>at</strong> 

transpormasyon. 

N<strong>ang</strong> napasakamay ng <strong>mga</strong> mananakop na Amerikano <strong>ang</strong> kapuluan, 

<strong>at</strong> n<strong>ang</strong> ipin<strong>at</strong>aw nila <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> demokr<strong>at</strong>ikong sistema ng pamahalaan, 

p<strong>at</strong>uloy nil<strong>ang</strong> ginamit bil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> galamay <strong>at</strong> kolaborador <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya na kanil<strong>ang</strong> nad<strong>at</strong>n<strong>ang</strong> pinapakinab<strong>ang</strong>an ng <strong>mga</strong> 

Espanyol. Sa k<strong>at</strong>unayan noong taong 1901, n<strong>ang</strong> pinalitan ng <strong>mga</strong> Amerikano 

<strong>ang</strong> sistema ng pueblo ng mas modernong sistema ng munisipal na 

pamahalaan, bahagya lam<strong>ang</strong> nil<strong>ang</strong> pinapalawak <strong>ang</strong> kwalipikasyon ng <strong>mga</strong> 

indibidwal na may karap<strong>at</strong><strong>ang</strong> bomoto. Mula sa labingdalaw<strong>ang</strong> pinakam<strong>at</strong>aas 

na cabeza sa ilalim ng sistem<strong>ang</strong> Espanyol, <strong>ang</strong> kwalipikasyon na pinairal ng 

<strong>mga</strong> Amerikano ay sumasaklaw sa: 1) <strong>mga</strong> Pilipinong humahawak sa posisyong 

gobernadorcillo, alcalde, teniente, cabeza de bar<strong>ang</strong>gay, <strong>at</strong> konsehal ng 

munisipyo; 2) <strong>mga</strong> Pilipinong may pag-aaring bahay o lupa na may halag<strong>ang</strong> 

hindi bababa sa lim<strong>ang</strong> da<strong>ang</strong> piso, o hindi kaya nagbabayad ng taun<strong>ang</strong> buwis 

na may halag<strong>ang</strong> hindi bababa sa t<strong>at</strong>lumpung piso; <strong>at</strong> 3) <strong>mga</strong> Pilipinong 

marunong magbasa <strong>at</strong> magsul<strong>at</strong> sa Ingles o Espanyol. Ngunit ipinaliwanag ni 

Simbulan: “<strong>Ang</strong> <strong>mga</strong> Amerikanong pinuno, sa pamamagitan ng pagpap<strong>at</strong>upad 

ng <strong>mga</strong> nasabing kwalipikasyon (kahit hindi pa man nila hayag<strong>ang</strong> sinabi), 

samak<strong>at</strong>uwid ay naglimita sa prankisa para lam<strong>ang</strong> sa uring prinsipalya. Maliit 

na pagbabago lam<strong>ang</strong> ito sa sistema ng <strong>mga</strong> Espanyol. T<strong>at</strong>long hiwalay na 

grupo <strong>ang</strong> tila napasama sa kwalipikasyon subalit <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> ito, kadalasan, ay 

parehong grupo ng <strong>mga</strong> tao.” 31 

Kahit noong lumago na <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing Amerikanong demokrasya <strong>at</strong> n<strong>ang</strong> 

itin<strong>at</strong>ag na <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> partido pulitikal, nan<strong>at</strong>iling kontrolado pa rin ng <strong>mga</strong> 

<strong>ang</strong>kan ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> makinary<strong>ang</strong> ito. Pin<strong>at</strong>ingkad ni 

Abueva <strong>ang</strong> dispalinghadong anyo ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> partido pulitikal: “<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> ito 

ay partido ng <strong>mga</strong> pulitiko, hindi partido ng masa. <strong>Ang</strong> kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kasapi ay 

karamihan <strong>mga</strong> kandid<strong>at</strong>o para sa <strong>mga</strong> halal na posisyon na nagmumula sa 

mayayaman, may lup<strong>ang</strong> <strong>ang</strong>kan na galing sa <strong>mga</strong> prinsipalya, ilustrado, <strong>at</strong> 

cacique ng panahon ng <strong>mga</strong> Espanyol. <strong>Ang</strong> ib<strong>ang</strong> nagpap<strong>ang</strong>gap na kasapi ng 

partido ay karamihan <strong>mga</strong> kamag-anak <strong>at</strong> <strong>mga</strong> alyado ng pulitiko na kasama sa 

ugnay<strong>ang</strong> p<strong>at</strong>ron-client.” 32 Sa halip na maging mekanismong maghahagilap ng 

<strong>mga</strong> karism<strong>at</strong>ikong indibidwal <strong>at</strong> sasala kung sino sa kanila <strong>ang</strong> karap<strong>at</strong>dap<strong>at</strong> 

maging <strong>mga</strong> pinuno, <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> partido pulitikal ay nagmimistul<strong>ang</strong> 

lunsaran lam<strong>ang</strong> ng <strong>mga</strong> tradisyunal na pinuno mula sa <strong>mga</strong> <strong>ang</strong>kan ng 

d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. Kaya sa panahon ng <strong>mga</strong> mananakop na Amerikano 

p<strong>at</strong>uloy pa ring namamayagpag sa kap<strong>ang</strong>yarihan <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. 

Hindi n<strong>at</strong>in lubus<strong>ang</strong> masisisi <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> Espanyol sa kanil<strong>ang</strong> 

pakikipagsabw<strong>at</strong>an sa <strong>mga</strong> d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya dahil wala sa kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

layunin <strong>ang</strong> pagpapalaganap ng demokr<strong>at</strong>ikong sistema. Subalit malaking 

kontradiksyon <strong>ang</strong> ginaw<strong>ang</strong> pakikipagsabw<strong>at</strong>an ng <strong>mga</strong> Amerikano sa 

31 Ibid., 41. 

32 Abueva, op cit., 120-121.


parehong uri dahil ito ay labag sa kanil<strong>ang</strong> hayag<strong>ang</strong> adhikain para sa 

demokrasya. Ipinaliwanag ni Abueva: “Kinapos <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> Amerikano sa 

pilosopiya ng radikal na pagbabago. Sa <strong>mga</strong> un<strong>ang</strong> taon, binigy<strong>ang</strong> diin ng <strong>mga</strong> 

Amerikanong administrador <strong>ang</strong> edukasyon, pampublikong kalusugan, <strong>at</strong> 

pampublikong imprastraktura, hab<strong>ang</strong> isinasantabi muna <strong>ang</strong> pulitika, sa 

paniniwal<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>-ekonomikong k<strong>at</strong><strong>at</strong>agan <strong>ang</strong> mas mahalaga para sa 

kasarinlan. Naniniwala din sila na <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> naluklok ng <strong>mga</strong> elitista ay maaaring 

buwagin lam<strong>ang</strong> kapag lubusan n<strong>ang</strong> nagkaroon ng edukasyon <strong>ang</strong> masa.” 33 

Ngunit tila napako <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> Amerikano sa kanil<strong>ang</strong> pansamantal<strong>ang</strong> estr<strong>at</strong>ehiya, 

dahil hindi na nila nalampasan <strong>ang</strong> itinakda nil<strong>ang</strong> lubus<strong>ang</strong> edukasyon ng masa 

<strong>at</strong> lalong hindi na sila nakausad p<strong>at</strong>ungo sa mas mahalag<strong>ang</strong> gawain sa 

pagbaklas sa kap<strong>ang</strong>yarih<strong>ang</strong> taglay ng <strong>mga</strong> <strong>ang</strong>kan ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. 

Ngayon, may mahigit kalah<strong>at</strong>ing siglo na <strong>ang</strong> nakalipas mula noong tuluy<strong>ang</strong> 

ibinigay ng <strong>mga</strong> Amerikano <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing kasarinlan, subalit <strong>ang</strong> nak<strong>at</strong>iw<strong>ang</strong>w<strong>ang</strong> 

pa rin sa <strong>at</strong>ing demokr<strong>at</strong>ikong landas <strong>ang</strong> lubus<strong>ang</strong> edukasyon ng masa <strong>at</strong> <strong>ang</strong> 

pagbubuwag ng kap<strong>ang</strong>yarihan ng <strong>mga</strong> elitista. 

<strong>Ang</strong> Hindi Pagkak<strong>at</strong>ugma ng <strong>mga</strong> <strong>Modelo</strong> ng Pamumuno sa 

Kasalukuy<strong>ang</strong> Panahon 

<strong>Ang</strong> modelo ng pamumuno na namana n<strong>at</strong>in sa <strong>at</strong>ing kasaysayan ay 

<strong>ang</strong> k<strong>at</strong>utubo n<strong>at</strong>ing modelo ng pamumuno ng d<strong>at</strong>u na hinubog muli ng <strong>mga</strong> 

puwersa ng kolonyalismo <strong>at</strong> naging modelo ng pamumuno ng 

d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. <strong>Ang</strong> modelong ito <strong>ang</strong> siy<strong>ang</strong> nakaukit sa <strong>at</strong>ing 

kamalayan <strong>at</strong> nagdidikta sa <strong>at</strong>in na <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> aktwal na pinuno ay naiiba dap<strong>at</strong> 

sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> ordinaryong <strong>mga</strong> mamamayan: sa pagiging taga pueblo/lunsod, sa 

halip na kasamahan lam<strong>ang</strong> n<strong>at</strong>in sa araw-araw na pamumuhay; sa pagiging 

is<strong>ang</strong> kasapi ng is<strong>ang</strong> mayaman <strong>at</strong> makap<strong>ang</strong>yarih<strong>ang</strong> <strong>ang</strong>kan, sa halip na sa 

is<strong>ang</strong> karaniw<strong>ang</strong> <strong>ang</strong>kan lam<strong>ang</strong>; sa pagiging edukado/titulado <strong>at</strong> marunong 

magsalita ng Ingles/Espanyol, sa halip na may sap<strong>at</strong> na kab<strong>at</strong>iran lam<strong>ang</strong> sa 

<strong>mga</strong> suliranin <strong>at</strong> mithiin ng <strong>mga</strong> karaniw<strong>ang</strong> mamamayan, <strong>at</strong> sa halip na 

marunong magsalita ng wik<strong>ang</strong> naiintindihan ng lah<strong>at</strong> ng mamamayan; <strong>at</strong> sa 

pagiging mestiso, sa halip ng pagkakaroon ng p<strong>ang</strong>karaniw<strong>ang</strong> anyong Pilipino. 

Ngunit, <strong>ang</strong> modelo ng pamumunong ito ay malayong-malayo sa 

karism<strong>at</strong>iko <strong>at</strong> burukr<strong>at</strong>ikong <strong>mga</strong> pinuno na hinihiling ng sistema ng leader 

democracy ayon kay Weber. Sa halip ng is<strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong pinuno <strong>ang</strong> 

hinahalal n<strong>at</strong>in, tayo ay napipilit<strong>ang</strong> pumili ng is<strong>ang</strong> pulitiko mula sa is<strong>ang</strong> 

napakakitid na listahan ng <strong>mga</strong> kandid<strong>at</strong>o na kung tutuusin ay lah<strong>at</strong> nagmumula 

sa <strong>ang</strong>kan ng <strong>mga</strong> d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. Kung para kay Weber, ‘galing’ <strong>at</strong> 

‘d<strong>at</strong>ing’ <strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>unahing <strong>mga</strong> kwalipikasyon ng karism<strong>at</strong>ikong pinuno, para sa 

<strong>at</strong>in pera, kap<strong>ang</strong>yarihan <strong>at</strong> pagiging ’iba’ na kung saan, lah<strong>at</strong> ay nakaug<strong>at</strong> sa 

pagiging kasapi sa <strong>ang</strong>kan ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya, <strong>ang</strong> tinitingn<strong>ang</strong> 

p<strong>ang</strong>unahing kwalipikasyon ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> pulitiko. Dahil makitid <strong>ang</strong> 

pinagmumulan ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> pinuno, n<strong>at</strong>ural lam<strong>ang</strong> na kadalasan makitid din 

33 Ibid., 122.


<strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> ‘galing’ <strong>at</strong> ‘d<strong>at</strong>ing’. Kahit hindi deretsah<strong>ang</strong> minamana <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing 

demokr<strong>at</strong>ikong pamumuno, <strong>ang</strong> pera, kap<strong>ang</strong>yarihan <strong>at</strong> pagiging iba, na 

p<strong>ang</strong>unahing kwalipikasyon nito, ay sil<strong>ang</strong> minamana ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> umuusbong 

na pinuno mula sa kanil<strong>ang</strong> <strong>ang</strong>kan. Dahil dito mas tradisyunal <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> 

pulitiko kaysa karism<strong>at</strong>iko, <strong>at</strong> dahil naiiba sila sa nakararaming mamamayan 

naiiba din <strong>ang</strong> kanil<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> adhikain <strong>at</strong> mithiin sa <strong>mga</strong> adhikain <strong>at</strong> mithiin ng 

<strong>mga</strong> karaniw<strong>ang</strong> Pilipino. 

Bukod sa pagiging tradisyunal ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> pinuno, sa halip na 

karism<strong>at</strong>iko, <strong>ang</strong> mas malaking problema ng <strong>at</strong>ing demokr<strong>at</strong>ikong pamumuno 

ay <strong>ang</strong> kawalan nito ng k<strong>at</strong>uw<strong>ang</strong> na m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na burukrasya. Kung aalalahanin 

n<strong>at</strong>in, binigy<strong>ang</strong> diin ni Weber na magkakapit dap<strong>at</strong> <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> modelo ng 

karism<strong>at</strong>iko <strong>at</strong> legal-burukr<strong>at</strong>ikong pamumuno sa loob ng is<strong>ang</strong> leader democracy. 

Ngunit sa halip ng is<strong>ang</strong> m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na burukrasy<strong>ang</strong> pinap<strong>at</strong>akbo ng <strong>mga</strong> legalburukr<strong>at</strong>ikong 

pinuno, mayroon tayong marupok na burukrasy<strong>ang</strong> pinap<strong>at</strong>akbo 

ng <strong>mga</strong> sakop ng hinalal na pinuno. Kung it<strong>at</strong>anong n<strong>at</strong>in kung bakit hindi 

m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing sistem<strong>ang</strong> pulitikal <strong>at</strong> bakit madali tayong maging biktima sa 

<strong>mga</strong> p<strong>ang</strong>-aabuso ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> halal na pinuno - <strong>ang</strong> pinakasimpleng sagot nito 

ay dahil wala tayong m<strong>at</strong>ibay na burukrasy<strong>ang</strong> gumagabay sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> halal na 

pinuno. Kit<strong>ang</strong>-kita n<strong>at</strong>in kung gaano kababa <strong>ang</strong> turing ng <strong>mga</strong> halal n<strong>at</strong>ing 

pinuno sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> legal-burukr<strong>at</strong>ikong pinuno na madalas ay nagmimistul<strong>ang</strong> 

<strong>mga</strong> utusan lam<strong>ang</strong>. 

Ayon kay Weber para magkakaroon tayo ng is<strong>ang</strong> m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na 

burukrasya, una, dap<strong>at</strong> mayroong malinaw na organisasyon <strong>at</strong> talaan ng <strong>mga</strong> 

tungkulin <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> pinuno <strong>at</strong> kawani ng is<strong>ang</strong> t<strong>ang</strong>gapan. Sa aspetong ito 

marahil hindi tayo nagkukul<strong>ang</strong>. Ngunit sa usapin kung <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> ito ay 

nasusunod ba, marahil malaki <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing pagkukul<strong>ang</strong>. Kilala na n<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing 

<strong>mga</strong> sarili bil<strong>ang</strong> mahusay sa pagl<strong>at</strong>ag ng <strong>mga</strong> b<strong>at</strong>as <strong>at</strong> plano <strong>at</strong> napakahina 

naman sa pagpap<strong>at</strong>upad sa <strong>mga</strong> ito. P<strong>ang</strong>alawa, dap<strong>at</strong> mayroong malinaw na 

kwalipikasyon para sa baw<strong>at</strong> posisyon ng pinuno <strong>at</strong> kawani. Sa aspetong ito 

pumapasok <strong>ang</strong> masam<strong>ang</strong> kap<strong>ang</strong>yarihan ng <strong>mga</strong> halal na pinuno, dahil 

kadalasan naglalagay sila ng <strong>mga</strong> tao kul<strong>ang</strong> sa kwalipikasyon. P<strong>ang</strong><strong>at</strong>lo, dap<strong>at</strong> 

mayroong malinaw na b<strong>at</strong>ayan para sa promosyon <strong>at</strong> demosyon. Mahina din 

tayo sa aspetong ito dahil sa <strong>at</strong>ing pagkabaon sa sistema ng palakasan kung saan 

<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> halal na pinuno ay sil<strong>ang</strong> nag-aast<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> padrino na nagbibigay ng 

pabor sa malalapit sa kanila <strong>at</strong> parusa sa <strong>mga</strong> nakakalaban nila. P<strong>ang</strong>-ap<strong>at</strong>, 

dap<strong>at</strong> mayroong resonable <strong>at</strong> malinaw na pasahod. Mahina ulit tayo sa 

aspetong ito. Dahil sa kababaan ng pasahod ng <strong>at</strong>ing pamahalaan <strong>ang</strong> 

karamihan sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> kababayan ay halos itinutulak na ng kakul<strong>ang</strong>an para 

gumawa ng hindi tama. 

Subalit kung it<strong>at</strong>anong pa n<strong>at</strong>in kung bakit nga ba nagkaganito <strong>ang</strong> 

<strong>at</strong>ing burukrasya? <strong>Ang</strong> mas malalim na sagot nito ay dahil nag-umpisa tayo sa 

is<strong>ang</strong> marupok na burukrasy<strong>ang</strong> itinayo ng <strong>mga</strong> mananakop na Espanyol. Sa 

is<strong>ang</strong> kolonyal na pamahalaan, malinaw na hindi p<strong>ang</strong>unahing layunin ng <strong>mga</strong> 

mananakop <strong>ang</strong> magt<strong>at</strong>ag ng is<strong>ang</strong> mabis<strong>ang</strong> burukrasya, dahil eksploytasyon <strong>at</strong> 

hindi serbisyo publiko <strong>ang</strong> motibo nila. Kung maaalala n<strong>at</strong>in kahit <strong>ang</strong> 

napakahalag<strong>ang</strong> gawain ng p<strong>ang</strong>ongolekta ng buwis ay pinaubaya noon ng


kolonyal na pamahalaan sa <strong>mga</strong> kamay ng <strong>mga</strong> enkomiendero sa pamamagitan 

ng prosesong wal<strong>ang</strong> pinagkaiba sa is<strong>ang</strong> pr<strong>ang</strong>kisa. Kaya hindi tayo dap<strong>at</strong> 

magtaka kung bakit is<strong>ang</strong> mahin<strong>ang</strong> burukrasya lam<strong>ang</strong> <strong>ang</strong> namana n<strong>at</strong>in mula 

sa kanila. Sa is<strong>ang</strong> demokrasya lam<strong>ang</strong> naging mahalag<strong>ang</strong>-mahalaga <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> 

m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na burukrasya. 

Pero bakit noong ipin<strong>at</strong>aw sa <strong>at</strong>in <strong>ang</strong> demokrasya ng <strong>mga</strong> Amerikano 

hindi pa rin naging m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing burukrasya? <strong>Ang</strong> tanong na ito ay sinagot 

na ni Abueva. Inuna muna ng <strong>mga</strong> Amerikano na ayusin <strong>ang</strong> ekonomiya, 

edukasyon, kalusugan, <strong>at</strong> imprastraktura, bago nila pinoproblema <strong>ang</strong> antidemokr<strong>at</strong>ikong 

paghari-harian ng <strong>mga</strong> d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. Inisip nila na 

kapag m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na <strong>ang</strong> ekonomiya, edukasyon, kalusugan <strong>at</strong> imprastraktura dito 

sa kapuluaan, madali na lam<strong>ang</strong> tugunan <strong>ang</strong> problema sa p<strong>at</strong>uloy na 

pamamayagpag ng <strong>mga</strong> elitista <strong>at</strong> p<strong>at</strong>ibayin <strong>at</strong> p<strong>at</strong><strong>at</strong>agin <strong>ang</strong> burukrasya. 

Marahil dahil sa Ikalaw<strong>ang</strong> Pandaigdig<strong>ang</strong> Digmaan <strong>at</strong> sa marami p<strong>ang</strong> hindi 

tiyak na kadahilanan hindi nila lubus<strong>ang</strong> naisaayos <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> ito <strong>at</strong> naiwan sa <strong>at</strong>in 

<strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> marupok na burukrasy<strong>ang</strong> napakaselan <strong>at</strong> napakabulnerable sa p<strong>ang</strong>aabuso 

ng <strong>mga</strong> kasapi ng <strong>ang</strong>kan ng d<strong>at</strong>u/cabeza/prinsipalya. 

Konklusyon 

Sa puntong ito nailahad ng papel na ito na isa sa <strong>mga</strong> mahalag<strong>ang</strong> 

dahilan kung bakit <strong>ang</strong> bansa n<strong>at</strong>in ay may problem<strong>at</strong>ikong pulitikal na 

kaayusan ay <strong>ang</strong> hindi pagkak<strong>at</strong>ugma ng modelo ng pamumuno na umiiral sa 

kamalayan ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> mamamayan <strong>at</strong> ng modelo ng pamumuno na hinihiling 

ng is<strong>ang</strong> leader democracy. Tradisyunal <strong>ang</strong> modelo ng pamumunong nandiriyan 

sa <strong>at</strong>ing kamalayan, hab<strong>ang</strong> karism<strong>at</strong>ikong modelo na may k<strong>at</strong>uw<strong>ang</strong> na m<strong>at</strong><strong>at</strong>ag 

na legal-burukr<strong>at</strong>ikong modelo naman <strong>ang</strong> kail<strong>ang</strong>an ng is<strong>ang</strong> leader democracy. 

Sa ganitong sitwasyon, ano naman kaya <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> bagay na dap<strong>at</strong> n<strong>at</strong>ing gawin 

para m<strong>at</strong>ugunan <strong>ang</strong> ganitong ug<strong>at</strong> ng <strong>at</strong>ing suliraning pulitikal? 

Bago pa man n<strong>at</strong>in dalum<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> posibleng tugon, alalahanin 

n<strong>at</strong>in na dalaw<strong>ang</strong> dambuhal<strong>ang</strong> problema <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing kinakaharap: 1) <strong>ang</strong> 

kwestiyonable n<strong>at</strong>ing modelo ng tradisyunal na pamumuno na dap<strong>at</strong> palitan ng 

is<strong>ang</strong> mak<strong>at</strong>otohan<strong>ang</strong> modelo ng karism<strong>at</strong>ikong pamumuno; <strong>at</strong> 2) <strong>ang</strong> 

marupok n<strong>at</strong>ing burukrasya na dap<strong>at</strong> p<strong>at</strong>ibayin <strong>at</strong> p<strong>at</strong><strong>at</strong>agin. 

Para sa un<strong>ang</strong> dambuhal<strong>ang</strong> problema, tungkol sa kwestiyonable n<strong>at</strong>ing 

modelo ng tradisyunal na pamumuno, mahalaga <strong>ang</strong> edukasyong pulitikal na 

mag-a<strong>ang</strong><strong>at</strong> <strong>at</strong> maghuhubog muli sa <strong>at</strong>ing kamalayan, para mamul<strong>at</strong> tayong lah<strong>at</strong> 

sa <strong>mga</strong> pundasyunal na kahilingan sa demokrasya. Hindi maaaring hayaan na 

lam<strong>ang</strong> n<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing kawalan ng <strong>ang</strong>kop na modelo ng pamumuno, dahil 

ganito <strong>ang</strong> nagaw<strong>ang</strong> pagkakamali ng <strong>mga</strong> Amerikano noong ipin<strong>at</strong>aw nila sa 

<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> demokr<strong>at</strong>ikong sistema. Hindi nila ito sinabayan ng masinsin<strong>ang</strong> 

paghahanda sa <strong>at</strong>ing kamalayan kung paano dap<strong>at</strong> mag-isip <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> kasapi ng 

is<strong>ang</strong> demokrasya. Inakala nil<strong>ang</strong> kusa n<strong>at</strong>in itong m<strong>at</strong>ututuhan sa pag-usad ng 

<strong>at</strong>ing ekonomiya <strong>at</strong> demokrasya. Ngunit kapansin-pansin na h<strong>ang</strong>g<strong>ang</strong> ngayon 

hindi n<strong>ang</strong>yayari <strong>ang</strong> inaasah<strong>ang</strong> bagay na ito.


<strong>Ang</strong> edukasyong pulitikal na kinakail<strong>ang</strong>an n<strong>at</strong>in ay hindi lam<strong>ang</strong> dap<strong>at</strong> 

nakab<strong>at</strong>ay sa is<strong>ang</strong> kritikal <strong>at</strong> radikal na “Political Science 101,” dahil alam na 

n<strong>at</strong>in na maliit na porsiyento lam<strong>ang</strong> ng <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> kab<strong>at</strong>aan <strong>ang</strong> may 

pagkak<strong>at</strong>aong makaapak sa kolehiyo. Tama lam<strong>ang</strong> na rebisahin <strong>ang</strong> nilalaman 

<strong>at</strong> pagkak<strong>at</strong>uro ng Political Science 101 mula sa kasalukuyan nitong pagtuon sa 

konstitusyon p<strong>at</strong>ungo sa is<strong>ang</strong> mas kritikal <strong>at</strong> radikal na pagsusuri sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> 

pulitikal na estraktura, ngunit hindi pa rin ito sap<strong>at</strong>. <strong>Ang</strong> edukasyong pulitikal 

na kinakail<strong>ang</strong>an n<strong>at</strong>in ay dap<strong>at</strong> na sumaklaw din sa <strong>mga</strong> mag-aaral ng high 

school, sa <strong>mga</strong> sumasampal<strong>at</strong>aya sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> simbahan, <strong>at</strong> sa <strong>mga</strong> 

kumukonsumo ng <strong>at</strong>ing mas midya, liter<strong>at</strong>ura <strong>at</strong> sining. Totoong napakahirap 

gawin <strong>ang</strong> muling paghuhubog ng is<strong>ang</strong> kamalayan subalit dap<strong>at</strong> may maguumpisa 

sa ganitong gawain. <strong>Ang</strong> kinaligta<strong>ang</strong> gawin ng <strong>mga</strong> Amerikano noon, 

ay dap<strong>at</strong> agaran n<strong>at</strong>ing gawin ngayon. Hindi pa huli <strong>ang</strong> pagsasa-ayos ng <strong>at</strong>ing 

demokrasya. Kapag namumul<strong>at</strong> na <strong>ang</strong> karamihan sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> Pilipino na 

kail<strong>ang</strong>an pala n<strong>at</strong>ing palitan <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> tradisyunal na pinuno ng <strong>mga</strong> 

karism<strong>at</strong>ikong pinuno na may pananagutan sa bayan, tiyak na magkakaroon 

tayo ng mas mabis<strong>ang</strong> demokr<strong>at</strong>ikong sistema. 

Para sa p<strong>ang</strong>alawa n<strong>at</strong>ing dambuhal<strong>ang</strong> problema, tungkol sa marupok 

n<strong>at</strong>ing burukrasya, mahalaga pa rin <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> malawak<strong>ang</strong> edukasyong pulitikal 

para magkaisa <strong>ang</strong> lah<strong>at</strong> ng mamamayan sa paghiling sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> pinuno na 

isulong <strong>ang</strong> pagpap<strong>at</strong>ibay <strong>at</strong> pagpap<strong>at</strong><strong>at</strong>ag sa <strong>at</strong>ing burukrasya. Hindi maaaring 

i-asa lam<strong>ang</strong> n<strong>at</strong>in <strong>ang</strong> ganitong pagbabago sa <strong>at</strong>ing kasalukuy<strong>ang</strong> <strong>mga</strong> 

tradisyunal na pinuno, dahil <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> taong ito ay nakikinab<strong>ang</strong>n<strong>ang</strong> husto sa 

karupukan ng <strong>at</strong>ing burukrasya, kaya malinaw na hindi s<strong>ang</strong>-ayon sa kanil<strong>ang</strong> 

pansariling interes na p<strong>at</strong><strong>at</strong>agin ito. Tayong <strong>mga</strong> mamamayan mismo <strong>ang</strong> 

pupuwersa sa <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> kasalukuy<strong>ang</strong> tradisyunal na pinuno para aksiyunan nila 

<strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing problem<strong>at</strong>ikong burukrasya. Kapag mamumuno na <strong>ang</strong> <strong>mga</strong> bagong 

karism<strong>at</strong>ikong pinuno, tiyak na mas madali sil<strong>ang</strong> pakisuyuan na kumpunihin 

muli <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing burukrasya para sa ikabubuti ng lah<strong>at</strong>. Hindi mahirap <strong>ang</strong> 

pagpap<strong>at</strong>ibay <strong>at</strong> pagpap<strong>at</strong><strong>at</strong>ag ng is<strong>ang</strong> burukrasya, dahil ginagawa ito ng 

marami n<strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> mamamayan sa lar<strong>ang</strong>an ng <strong>mga</strong> pribadong korporasyon. 

<strong>Ang</strong> tum<strong>at</strong><strong>at</strong>ag na demokrasya, lumalagong kapitalist<strong>ang</strong> ekonomiya, <strong>at</strong> umiinog 

na modernong estado ay <strong>mga</strong> dagdag na puwersa para sa pagpap<strong>at</strong>ibay <strong>at</strong> 

pagpap<strong>at</strong><strong>at</strong>ag ng <strong>at</strong>ing burukrasya. 

Kapag na-a<strong>ang</strong>kop na <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing modelo ng pamumuno sa modelo ng 

pamumuno na hinihiling ng is<strong>ang</strong> leader democracy, mas malaki <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing tsans<strong>ang</strong> 

malutas <strong>ang</strong> <strong>at</strong>ing <strong>mga</strong> problema sa pulitika, <strong>at</strong> magkakaroon tayo ng 

pagkak<strong>at</strong>aong makamtan <strong>ang</strong> is<strong>ang</strong> tunay <strong>at</strong> modernong demokrasya. 

S<strong>ang</strong>gunian 

Department of Filipino, De La Salle University-Manila, Philippines 

Abueva, Jose Veloso, “Filipino Democracy and the American Legacy,” in 

Annals of the American Academy of Political and Social Science, 428 

(November 1976), 114-133.


Anderson, Benedict, The Spectre of Comparisons: N<strong>at</strong>ionalism, Southeast Asia and the 

World (London: Verso, 1998). 

Bankoff, Greg, Crime, Society and the St<strong>at</strong>e in the Nineteenth-Century Philippines 

(Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 1996). 

Bendix, Reinhard, Max Weber: an Intellectual Portrait (New York: Doubleday & 

Company, 1962). 

Bolden, R.; Gosling, J., Marturano, A., and Dennison, P., “A Review of 

Leadership Theory and Compentency Frameworks,” in Leadership- 

Studies.Com , 29 September 

2009. 

Breiner, Peter, Max Weber and Democr<strong>at</strong>ic Politics (Ithaca: Cornell University 

Press, 1996). 

D’Andrade, Roy, The Development of Cognitive Anthropology (Cambridge: 

Cambridge University Press, 1995). 

Dumont, Jean-Paul, “Far from Manila: Political Identities on a Philippine 

Island,” in Anthropological Quarterly, 68:1 (January 1995), 14-20. 

Eliaeson, Sven, “Constitutional Ceasarism: Weber’s Politics in their German 

Context,” in The Cambridge Companion to Weber, ed. by Stephen Turner 

(Cambridge: Cambridge University Press, 2000), 131-148. 

Green, Jeffrey Edward, “Max Weber and the Reinvention of Popular Power,” 

in Max Weber Studies, 8:2 (2008), 187-224. 

Guillermo, Ramon, “Pantayong Pananaw and the History of Philippine 

Political Concepts,” in Kritika Kultura, 13 (2009), 107-116, 

, 29 September 2009. 

Harrison, Paul M., “Weber's C<strong>at</strong>egories of Authority and Voluntary 

Associ<strong>at</strong>ions,” in American Sociological Review, 25:2 (April 1960), 232-237. 

Kane, John & P<strong>at</strong>apan, Haig, “The Neglected Problem of Democr<strong>at</strong>ic 

Leadership,” in Public Leadership: Perspectives and Practices, ed. by Paul 

Hart and John Uhr, 

, 

11 October 2009. 

Kim, Sung Ho, “Max Weber,” in Stanford Encyclopedia of Philosophy 

, 10 October 2009. 

Lassman, Peter, “The Rule of Man over Man: Politics, Power and 

Legitim<strong>at</strong>ion,” in The Cambridge Companion to Weber (Cambridge: 

Cambridge University Press, 2000), 83-98. 

McIntosh, Donald, “Weber and Freud: On the N<strong>at</strong>ure and Sources of 

Authority,” in American Sociological Review, 35:5 (October 1970), 901- 

911. 

Navarro, Atoy; Rodriguez, Mary Jane & Villan, Vicente, eds., Pantayong 

Pananaw: Ug<strong>at</strong> <strong>at</strong> Kabuluhan (Mandaluyong: Palimbag<strong>ang</strong> Kalawakan: 

1997). 

Pakulski, Jan & Higley, John. “Towards Leader Democracy?,” in Public 

Leadership: Perspectives and Practices Hart, 45-54, 

, 

11 October 2009.


Palmer, Gary, Toward a Theory of Cultural Linguistics (Austin: University of Texas 

Press, 1996). 

Paredes, Ruby, “The Origins of N<strong>at</strong>ional Politics: Taft and the Partido 

Federal,” in Philippine Colonial Democracy (Quezon City: Ateneo de 

Manila University Press, 1989), 41-69. 

Parkin, Frank, Max Weber (London: Tavistock Public<strong>at</strong>ions, 1982). 

Quinn, Naomi & Strauss, Claudia, “Research on Shared Task Solutions,” in A 

Cognitive Theory of Cultural Meaning (Cambridge: Cambridge University 

Press, 1997), 137-188. 

Reyes, Portia, “Pantayong Pananaw and Bagong Kasaysayan in the new 

Filipino Historiography: A History of Filipino Historiography as an 

History of Ideas,” Unpublished Doctoral Dissert<strong>at</strong>ion (University of 

Bremen, 2002). 

Ritzer, George, “Professionaliz<strong>at</strong>ion, Bureaucr<strong>at</strong>iz<strong>at</strong>ion and R<strong>at</strong>ionaliz<strong>at</strong>ion: 

The Views of Max Weber,” in Social Forces, 53:4 (June 1975), 627-634. 

Robertson, Tara & Beasley, Duke, “Cognitve Anthropology,” in Anthropological 

Theories: a Guide Prepared by Students for Students Web Page 

, 24 

September 2002. 

Salazar, Zeus, <strong>Ang</strong> Babaylan sa Kasaysayan ng Pilipinas, in Bagong Kasaysayan: Mga 

Pag-aaral sa Kasaysayan ng Pilipinas, Vol. 4 (Quezon City: Palimbagan ng 

Lahi, 1995). 

Salazar, Zeus, Kasaysayan ng Kapilipinuhan: Bagong Bal<strong>ang</strong>kas (Quezon City: 

Bagong Kasaysayan, 2004). 

Salazar, Zeus, “The Pantayo Perspective as a Discourse Towards Kabihasnan,” 

in Southeast Asian Journal of Social Science, 28:1 (2000), 123-152. 

Schneider, Andreas, “The Ideal Type of Authority in the United St<strong>at</strong>es and 

Germany,” in Sociological Perspectives, 47:3 (Autumn 2004), 313-327. 

Simbulan, Dante, The Modern Principalia: the Historical Evolution of the Philippine 

Ruling Oligarchy (Quezon City: University of the Philippines Press, 

2005). 

Smith, Warren Dupre, “The Philippine Question,” in Economic Geography, 9:3 

(July 1933), 303-320. 

Thomas, J. J. R., “Weber and Direct Democracy,” in The British Journal of 

Sociology, 35:2 (June 1984), 216-240. 

Weber, Max, “The Profession and Voc<strong>at</strong>ion of Politics,” in Weber: Political 

Writings, ed. by Peter Lassman and Ronald Spiers (Cambridge: 

Cambridge University Press, 1994), 309-369. 

Weber, Max, “Bureaucracy,” in Max Weber on Charisma and Institution Building, 

ed. by S. N. Eisenstadt (Chicago: University of Chicago Press, 1968), 

66-77. 

Weber, Max. “The N<strong>at</strong>ure of Charism<strong>at</strong>ic Authority and Its Routiniz<strong>at</strong>ion,” in 

Max Weber on Charisma and Institution Building (Chicago: University of 

Chicago Press, 1968), 48-65.


Weber, Max, “The Pure Types of Legitim<strong>at</strong>e Authority,” in Max Weber on 

Charisma and Institution Building (Chicago: University of Chicago Press, 

1968), 46-47. 

Weber, Max, “The Sociology of Charism<strong>at</strong>ic Authority,” in Max Weber on 

Charisma and Institution Building (Chicago: University of Chicago Press, 

1968), 18-27.

Ang Demokratikong Sistema at ang mga Modelo ng Pamumuno sa ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?