ÅciÄ gnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council
ÅciÄ gnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council
ÅciÄ gnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
WIARA KATOLICKA<br />
®<br />
Jak Żyją Katolicy<br />
SERIA LUKE’A E. HARTA<br />
Część 10:<br />
Ósme Przykazanie: Prawda
Rycerze Kolumba przedstawiają<br />
Dedykowaną Luke’owi E. Hartowi serię<br />
książeczek na temat podstawowych elementów wiary katolickiej<br />
Ósme Przykazanie – Prawda<br />
C Z Ę Ś Ć T R Z E C I A, S E K C J A<br />
D Z I E S I Ą T A N A T E M A T<br />
W I A R Y K A T O L I C K I E J<br />
W co wierzą katolicy?<br />
Jak są zasady kultu w Kościele katolickim?<br />
Jak żyją katolicy?<br />
w oparciu o<br />
Katechizm Kościoła Katolickiego<br />
autor:<br />
Peter Kreeft<br />
główny redaktor<br />
Ojciec Juan – Diego Brunetta, O.P.<br />
Dyrektor Katolicki Serwis Informacyjny<br />
Rada Najwyższa Rycerzy Kolumba<br />
Tłumaczenie:<br />
O. Janusz Pyda, O.P.<br />
Polska Prowincja Dominikanów
©2011 Rada Najwyższa Rycerzy Kolumba. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.<br />
Polskie Tłumaczenie Katechizmu Kościoła Katolickiego © 2002 Pallottinum Poznań.<br />
Cytaty Pisma Świętego Zawarte w Niniejszym Dokumencie Są z Biblii Tysiąclecia<br />
©2000.<br />
Okładka: Nikolai Ge (1831-1894), What is truth? (Christ before Pilate). Tretyakov<br />
Gallery, Moscow, Russia. © Scala / Art Resource, New York.<br />
Catholic Information Service<br />
<strong>Knights</strong> <strong>of</strong> <strong>Columbus</strong> <strong>Supreme</strong> <strong>Council</strong><br />
PO Box 1971<br />
New Haven CT 06521-1971<br />
www.k<strong>of</strong>c.org/cis<br />
cis@k<strong>of</strong>c.org<br />
203-752-4267<br />
203-752-4018 (fax)
O S E R I I :<br />
Ta książeczka jest jedną z trzydziestu książeczek<br />
przedstawiających w sposób prosty najważniejsze<br />
elementy nauki zawartej w Katechizmie Kościoła<br />
Katolickiego. Papież Jan Paweł II zlecił opracowanie<br />
nowego Katechizmu, który byłby wzorcowy dla<br />
wszystkich narodów i wszystkich kultur i zatwierdził jego<br />
opublikowanie w 1992 roku.<br />
Książeczki, które <strong>of</strong>erujemy, nie mają zastąpić<br />
Katechizmu, ale przybliżyć czytelnikowi jego treść.<br />
Książeczki są napisane w różnym stylu: poetyckim,<br />
potocznym, zabawnym i imaginacyjnym, ale treść ich jest<br />
zawsze zgodna z nauką Kościoła.<br />
Katolicki Serwis Informacyjny zachęca do<br />
przeczytania przynajmniej jednej książeczki w miesiącu,<br />
by pogłębiać i dojrzewać w Wierze.<br />
-iii-
S E K C J A I I I : J A K Ż Y J Ą<br />
K A T O L I C Y ( M O R A L N O Ś Ć )<br />
CZĘŚĆ 10: ÓSME<br />
PRZYKAZANIE – PRAWDA<br />
1. Waga ósmego przykazania<br />
Ósme przykazanie obejmuje w istocie znacznie więcej,<br />
niż mogło by się wydawać. Zabrania bowiem nie tylko<br />
krzywoprzysięstwa, fałszywych przysiąg, oszczerstw czy<br />
obmowy, ale wszelkiego rodzaju fałszu. Nakazuje zaś pełną<br />
prawdomówność.<br />
Ósme przykazanie jest jednym z najczęściej<br />
zaniedbywanych przykazań Dekalogu i jednym z tych, którym<br />
jesteśmy najbardziej nieposłuszni. Przykazanie to bowiem,<br />
podobnie jak i pierwsze przykazanie Dekalogu, przekraczane<br />
jest wówczas, gdy nie przestrzega się któregokolwiek z<br />
dziewięciu pozostałych. Podobnie jak wszystkie grzechy są<br />
pewnym rodzajem idolatrii (wybieraniem fałszywych<br />
Bogów), tak też wszystkie grzechy są pewnego rodzaju<br />
fałszem, wyborem jakiejś ciemności zamiast światła.<br />
Ósme przykazanie nie tylko nakazuje nam mówić<br />
prawdę innym ludziom, ale także kochać i żyć prawdą w<br />
naszym własnym życiu, zawierzyć prawdzie całe nasze serca<br />
i żyć zgodnie z tym zawierzeniem. Ósme przykazanie<br />
zabrania nie tylko dawania fałszywego świadectwa przeciw<br />
-5-
naszym bliźnim, ale także przeciwko nam samym. Mamy<br />
bowiem kochać naszych bliźnich właśnie „jak siebie samych”.<br />
2. Co to znaczy, że każdy grzech jest formą kłamstwa?<br />
Mówienie fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu<br />
swemu oznacza okłamywanie i oszukiwanie naszych bliźnich.<br />
Ale kłamanie naszym bliźnim zawsze zaczyna się od kłamania<br />
samemu sobie. Jest tak z każdym grzechem. Mechanizm<br />
każdego grzechu ukazany jest w opisie grzechu<br />
pierworodnego, który znajdujemy w trzecim rozdziale Księgi<br />
Rodzaju, w opisie zjedzenia zakazanego owocu. Początkiem<br />
pierwszego grzechu było to, iż człowiek posłuchał kłamstwa<br />
diabła, fałszywej reklamy grzechu, głoszącej, iż grzech<br />
przyniesie ze sobą radość i przyjemność, zaś posłuszeństwo<br />
Bożemu przykazaniu pociąga za sobą nieszczęście i nudę.<br />
Pierwszym krokiem, aby zaryglować drzwi przed<br />
grzechem jest odmowa słuchania jakichkolwiek fałszywych<br />
świadectw, które sprzeciwiają się objawionej przez Boga<br />
prawdzie. Wiara jest właśnie tym ryglem, dzięki któremu<br />
możemy zamknąć drzwi przed grzechem. Dlatego właśnie<br />
Pismo Święte powiada: „Wszystko bowiem, co się czyni<br />
niezgodnie z przekonaniem [wiarą], jest grzechem” (Rz 14,<br />
23). Święty Paweł przeciwstawia grzech wierze, a nie jedynie<br />
cnocie, zaś wiarę przeciwstawia grzechowi, a nie jedynie<br />
wątpliwościom. Uwierzenie w ciemności kłamstwa Szatana<br />
bardziej niż w światło Bożego przykazania była początkiem<br />
upadku pierwszych rodziców i wciąż jest początkiem każdego<br />
upadku w grzech. Zanim zjemy jakiekolwiek zakazane owoce<br />
za pomocą naszych ciał i uczynków, spożywamy naszymi<br />
umysłami zakazane owoce fałszu.<br />
-6-
3. Doniosłość prawdy dla moralności<br />
Człowiek, posiadając zarówno ciało jak i duszę, żyje w<br />
dwóch światach – świecie materialnym oraz świecie<br />
duchowym i moralnym. Dziesięć przykazań (Księga Wyjścia<br />
20) odnosi się do świata moralnego, podobnie jak opis sześciu<br />
dni stworzenia (Księga Rodzaju 1) odnosi się do świata<br />
fizycznego. Bóg powierzył człowiekowi świat fizyczny<br />
poprzez dzieło stworzenia, świat duchowy zaś – poprzez<br />
dziesięć przykazań. Źródłem obu porządków jest Prawda.<br />
We wszystkich kulturach, światło jest naturalnym<br />
symbolem i przejawem prawdy. Żadne dobre dzieła nie mogą<br />
być dokonane bez światła. Najlepszy lekarz świata, w<br />
najlepszym szpitalu świata, zaopatrzonym w najlepszą<br />
światową technologię, bez pomocy światła nie może wykonać<br />
prostego zabiegu. Bez światła, sam Bóg nie nadawał porządku<br />
światu. Stworzył światło jako pierwsze.<br />
Stworzone światło było pierwszym odbiciem światła<br />
niestworzonego. Światło w pierwszym rzędzie pochodzi od<br />
Boga i musi najpierw dotrzeć do nas, byśmy mogli odbijać<br />
Bożą wolę i Boże priorytety. Naszym najpierwszym wyborem<br />
musi być ten właśnie: „Niech się stanie światło!”. Musimy<br />
kochać, szukać, mówić prawdę i żyć prawdą. Jeśli bowiem nie<br />
kochamy prawdy, również jej nie poznamy. Jeśli nie szukamy<br />
jej najpierw naszą wolą, nie znajdziemy jej naszym umysłem.<br />
Istotność prawdy dla moralności nie jest dziś<br />
powszechnie zrozumiała. Ludzie rzadko uważają, że<br />
moralność jest czymś więcej, niż jedynie uprzejmością i<br />
współczuciem, czymś więcej, niż tylko dobrymi intencjami,<br />
czymś więcej nawet, niż miłość. Miłość bowiem bez prawdy<br />
nie jest prawdziwą miłością.<br />
-7-
Miłość i prawda są tak samo absolutne, ponieważ<br />
zarówno miłość jak i prawda to nieskończone i wieczne<br />
przymioty Boże. Miłość i prawda stanowią to, „z czego Bóg<br />
jest zrobiony”. Obie są w Bogu, my zaś im bardziej jesteśmy<br />
Boży, tym bardziej znajdujemy miłość i prawdę w sobie.<br />
4. Teologiczna podstawa ósmego przykazania<br />
„Ósme przykazanie zabrania fałszowania prawdy (…).<br />
Ten przepis moralny wypływa z (…) Boga, który jest prawdą<br />
i chce prawdy” (KKK 2464) * .<br />
Tak jak i wszystkie przykazania, ósme opiera się na<br />
rzeczywistości. To, co być powinno, wynika z tego, co jest.<br />
Rzeczywistością, o której tu mowa, jest rzeczywistość<br />
najwyższa – Bóg w swojej najgłębszej naturze. Pismo Święte<br />
wielokrotnie opisuje Boga jako „prawdziwego”. Hebrajskie<br />
słowo użyte w tych przypadkach to słowo emeth, które nie<br />
oznacza jedynie „obiektywnej odpowiedniości pomiędzy<br />
myśleniem a mówieniem”, ale raczej „osobową<br />
wiarygodność, godność zaufania, prawość, wierność”.<br />
Powinniśmy być ludźmi prawdy, ponieważ nasz Bóg jest<br />
prawdą. W Nim prawda została doskonale uosobiona. Prawda<br />
jest Osobą – tym, który powiedział: „Ja jestem prawdą” (J 6,<br />
14). „Ponieważ Bóg jest ‘prawdomówny’ (Rz 3, 4),<br />
członkowie Jego Ludu są wezwani do życia w prawdzie 1 ”<br />
(KKK 2465).<br />
5. „Cóż to jest prawda?”<br />
To, czym prawda jest w Bogu, swoim źródle, określa<br />
również jej znaczenie dla człowieka, który został stworzony<br />
*KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego<br />
1 Por. Ps 119, 30 (numer przypisu w KKK: 217).<br />
-8-
na obraz Boży. Katechizm Kościoła Katolickiego wspomina o<br />
trzech aspektach prawdy, jakie są w Bogu: „Bóg jest źródłem<br />
wszelkiej prawdy:<br />
[a] Jego słowo jest prawdą; 2<br />
[b] Jego prawo jest prawdą; 3<br />
[c] Jego wierność [trwa] z pokolenia na pokolenie (Ps<br />
119, 90) 4 ” (KKK 2465).<br />
Co te trzy rzeczy znaczą dla nas?<br />
a) Prawda Słowa Bożego jest objawieniem Bożego<br />
umysłu.<br />
b) Prawda Bożego Prawa jest objawieniem Bożej woli.<br />
c) Prawda Bożych obietnic jest objawieniem Bożego<br />
serca.<br />
Te trzy wymiary prawdy zaspokajają potrzeby trzech<br />
części ludzkiej duszy.<br />
a) Słowo Boże jest zaspokojeniem umysłu, który<br />
poszukuje prawdy.<br />
b) Prawo Boże jest zaspokojeniem woli, która poszukuje<br />
życia.<br />
c) Boże obietnice są zaspokojeniem serca, które<br />
poszukuje prawdziwej radości.<br />
Odnoszą się one również do trzech „cnót teologalnych”.<br />
a) Słowo Boże (Objawienie) określa to, co wiara<br />
przyjmuje („Twoje Słowo jest prawdą” – J 17, 17).<br />
b) Prawo Boże określa to, co miłość wybiera („Jeżeli<br />
Mnie miłujecie, będziecie zachowywać moje<br />
przykazania” – J 14, 15).<br />
2 Por. Prz 8, 7; 2 Sm 7, 28 (nr przyp. w KKK: 214).<br />
3 Por. Ps 119, 142 (nr przyp. w KKK: 215).<br />
4 Por. Łk 1, 50 (nr przyp. w KKK: 216).<br />
-9-
c) Boże obietnice określają to, czemu ufa nadzieja („A<br />
obietnicą tą, daną przez Niego samego, jest życie<br />
wieczne” – 1 J 2, 25).<br />
Trzy ważne starożytne kultury – grecka, rzymska i<br />
żydowska – szczególnie podkreślały te właśnie trzy aspekty<br />
prawdy, jako zawierające się w pojęciu „prawdy” każdego z<br />
tych języków.<br />
a) Aletheia, greckie słowo oznaczające prawdę, znaczy<br />
tyle, co „odsłonięcie” czy też objawienie tajemnicy<br />
przed umysłem.<br />
b) Veritas, łacińskie słowo oznaczające prawdę, znaczy<br />
tyle, co słuszność czy prawość, zarówno słów jak i<br />
uczynków.<br />
c) Emeth, hebrajskie słowo oznaczające prawdę, znaczy<br />
tyle, co wierność serca i charakteru.<br />
Wszystkie te trzy znaczenia znajdują swoje wypełnienie<br />
w Chrystusie, który jest „światłością świata”.<br />
a) Chrystus jest dla nas najwyższym objawieniem<br />
tajemnicy Ojca.<br />
b) Chrystus jest uosobieniem największej możliwej<br />
prawości i świętości.<br />
c) Chrystus jest wypełnieniem wszystkich obietnic<br />
danych nam przez Boga.<br />
6. Chrystocentryzm ósmego przykazania<br />
„W Jezusie Chrystusie Boża prawda objawiła się w pełni.<br />
‘Pełen łaski i prawdy’ 5 , jest On ‘światłością świata’ (J 8, 12),<br />
jest Prawdą 6 ” (KKK 2466). Stojąc przed Piłatem, Chrystus<br />
5 Por. J 1, 14 (nr przyp. w KKK: 218).<br />
6 Por. J 14, 6 (nr przyp. w KKK: 219).<br />
-10-
ogłosił: „(…) na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo<br />
prawdzie” (J 18, 37). Piłat zaś pogardliwie zapytał „Cóż to jest<br />
prawda?”. Zadał to pytanie dokładnie w chwili, gdy<br />
najpełniejsza odpowiedź, którą jakikolwiek człowiek<br />
kiedykolwiek udzielił na tak postawione pytanie, stała<br />
dokładnie przed nim. Piłat poprzez swój sąd pozwolił, aby<br />
Chrystus został ukrzyżowany, ponieważ wcześniej pozwolił,<br />
aby prawda została ukrzyżowana w jego własnym sercu.<br />
7. Kłamstwo jest złe, ponieważ jest przeciwne ludzkiej<br />
naturze.<br />
„Człowiek z natury kieruje się ku prawdzie” (KKK<br />
2467). Nie jest to bynajmniej wyraz naiwnego optymizmu,<br />
ignorującego grzech pierworodny, który skłonił nas ku<br />
fałszowi czy też ku walce pomiędzy prawdą i fałszem.<br />
Stwierdzenie powyższe oznacza, że dla człowieka w jego<br />
najgłębszej istocie, dla stworzonej przez Boga natury ludzkiej,<br />
prawda jest naturalnym celem, duchowym pożywieniem.<br />
Człowiek zmierza do prawdy.<br />
Właśnie dlatego kłamstwo jest czymś złym. „Kłamstwo<br />
jest ze swej natury godne potępienia. Jest pr<strong>of</strong>anacją słowa,<br />
które ma za zadanie komunikować innym poznaną prawdę”<br />
(KKK 2485).<br />
(Po raz kolejny, kategoria „natury ludzkiej” i „celu<br />
naturalnego” okazują się głównymi i niemożliwymi do<br />
pominięcia kategoriami katolickiej moralności. Są one<br />
prostymi, zdroworozsądkowymi ideami, a jednak współcześni<br />
filoz<strong>of</strong>owie-sceptycy sprawili, że po raz pierwszy w historii<br />
stały się niepopularne.)<br />
-11-
8. Społeczna konieczność mówienia prawdy<br />
„’Ludzie nie mogliby żyć razem, gdyby sobie nawzajem<br />
nie wierzyli, że nawzajem mówią sobie prawdę’ 7 ” (KKK<br />
2469). Dlatego właśnie, ósme przykazanie stanowi istotną<br />
część katolickiej etyki zarówno społecznej jak i<br />
indywidualnej.<br />
9. Prawda jako forma sprawiedliwości<br />
„Cnota prawdy [prawdomówności] oddaje sprawiedliwie<br />
drugiemu człowiekowi to, co mu się należy” (KKK 2469).<br />
Wymaganie dotyczące prawdomówności i miłości do<br />
prawdy jest absolutne i bezwarunkowe. Wymaganie zaś<br />
komunikowania prawdy jest przedmiotem sprawiedliwości,<br />
która musi liczyć się z okolicznościami oraz z prawem drugiej<br />
osoby do poznania prawdy. Nie jesteśmy moralnie<br />
zobowiązani do „mówienia prawdy” poprzez wyjawianie<br />
sekretów, które obiecaliśmy zachować dla siebie, albo poprzez<br />
wypowiadanie wszystkich naszych myśli – na przykład,<br />
powiedzenie osobie, którą uważamy za brzydką: „Myślę, że<br />
jesteś brzydki /brzydka!”. „Prawdomówność zachowuje złoty<br />
środek między tym, co powinno być wyrażone, a sekretem,<br />
który powinien być zachowany; wymaga ona [zarówno]<br />
uczciwości i dyskrecji” (KKK 2469).<br />
Szczerość nie oznacza mówienia wszystkiego, co<br />
czujesz. (W tym wypadku mamy do czynienia albo z dobrą<br />
szczerością, albo złym bezwstydem). Podobnie, szczerość nie<br />
kłóci się z zachowywaniem sekretów czy niemówieniem<br />
7 Św. Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, II-II, 109, 3, ad 1 (nr przyp.<br />
w KKK: 226).<br />
-12-
prawdy tym, którzy nie mają prawa do tego, aby ją poznać –<br />
dotyczy to na przykład takich osób, które mają złe zamiary.<br />
10. „Świadczenie”<br />
„’Chrześcijanin nie powinien wstydzić się (…)<br />
świadectwa Pana’ (2 Tm 1, 8)” (KKK 2471).<br />
„W sytuacjach, które wymagają świadectwa wiary,<br />
chrześcijanin powinien wyznawać ją bez dwuznaczności (…)”<br />
(KKK 2471).<br />
„Obowiązek uczestniczenia w życiu Kościoła przynagla<br />
chrześcijan do postępowania jako świadkowie Ewangelii (…)”<br />
(KKK 2472). Tym właśnie jest „życie Kościoła”.<br />
Chrystusowe przykazanie: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie<br />
narody” (Mt 28, 19) nie jest zaopatrzone w etykietkę: „Tylko<br />
dla duchownych”.<br />
Jednakże świadczenie powinno dokonywać się z<br />
roztropnością, delikatnością i wrażliwością, nie zaś w sposób<br />
prostacki i arogancki czy w jakikolwiek inny, który mógłby<br />
Ewangelii bardziej zaszkodzić, niż pomóc. Z drugiej strony,<br />
musimy również unikać nieśmiałości (która znacznie częściej<br />
nam grozi) i nie przykrajać Ewangelii Chrystusowej do<br />
ludzkich pragnień, pomijając jej niemodne dziś i wymagające<br />
nauczanie. Chrystus ostrzegał nas: „Biada wam, gdy wszyscy<br />
ludzie chwalić was będą. Tak samo bowiem przodkowie ich<br />
czynili fałszywym prorokom” (Łk 6, 26).<br />
11. Męczeństwo<br />
„Męczeństwo jest najwyższym świadectwem złożonym<br />
prawdzie wiary; oznacza ono świadectwo aż do śmierci”<br />
(KKK 2473).<br />
-13-
Tradycja chrześcijańska zawsze traktowała męczeństwo<br />
jako wielką wartość, ponieważ męczeństwo było<br />
najważniejszym aktem, dokonanym również przez samego<br />
Chrystusa; stanowiło powód, dla którego Chrystus przyszedł<br />
na świat. Słowo „męczennik” w grece Nowego Testamentu<br />
oznacza tyle, co „świadek”. Męczennik nie jest po prostu<br />
jednym z tych, którzy bezprawnie ponieśli śmierć, ale tym,<br />
kogo śmierć spotkała ze względu na prawdę, który poniósł ją<br />
jako „świadectwo” prawdy.<br />
Tylko kilka rzeczy jest więcej wartych, niż samo życie.<br />
Tylko to, co jest wieczne może być więcej warte niż wszystko,<br />
co czasowe, może znaczyć więcej niż życie. Prawda zaś jest<br />
wieczna.<br />
Jim Eliot, dwudziestowieczny męczennik i misjonarz w<br />
Ekwadorze, zwięźle określił mądrość męczeństwa: „Nie jest<br />
głupim ten, kto oddaje czego i tak nie może zatrzymać, aby<br />
zyskać to, czego nie może utracić”.<br />
Męczeństwo nie jest czymś z zamierzchłej epoki. W<br />
dwudziestym wieku było więcej chrześcijańskich<br />
męczenników, niż w dziewiętnastu wcześniejszych stuleciach<br />
razem wziętych. W miarę jak historia przybliża się do swojego<br />
kresu i do obiecanego drugiego przyjścia Chrystusa<br />
(niezależnie od tego, ile czasu wciąż nas od niego dzieli),<br />
męczeństwo nie zanika, ale wciąż stanowi „znak sprzeciwu”,<br />
podobny temu, którym jest sam krzyż. Jest ono znakiem<br />
duchowej walki pomiędzy Chrystusem i Antychrystem,<br />
światłem i ciemnością, prawdą i fałszem – co stanowi główny<br />
temat Pisma Świętego począwszy od Księgi Rodzaju, a<br />
skończywszy na Apokalipsie. Taki jest bowiem główny<br />
dramat zarówno ludzkiej historii jak i życia każdego<br />
człowieka.<br />
-14-
12. Niektóre specyficzne grzechy przeciw prawdzie<br />
1) „Fałszywe świadectwo i krzywoprzysięstwo.<br />
Wypowiedź sprzeczna z prawdą, wyrażona publicznie,<br />
nabiera szczególnego ciężaru. Przed sądem staje się<br />
ona fałszywym świadectwem. 8 Złożona pod przysięgą<br />
jest krzywoprzysięstwem. Takie sposoby<br />
postępowania przyczyniają się do skazania osoby<br />
niewinnej, do uniewinnienia osoby winnej lub też do<br />
zwiększenia kary, której podlega osoba oskarżona. 9<br />
Podważają one w sposób istotny sprawowanie<br />
wymiaru sprawiedliwości (…)” (KKK 2476).<br />
2) „Staje się winnym: pochopnego sądu, kto (…) uznaje<br />
za prawdziwą – bez dostatecznej podstawy – moralną<br />
winę bliźniego”;<br />
3) „obmowy, kto bez obiektywnie ważnej przyczyny<br />
ujawnia wady i błędy drugiego człowieka (…)” 10 ;<br />
4) „oszczerstwa, kto przez wypowiedzi sprzeczne z<br />
prawdą szkodzi dobremu imieniu innych i daje okazję<br />
do fałszywych sądów na ich temat” (KKK 2477).<br />
13. Kłamstwo<br />
„’Kłamstwo polega na mówieniu nieprawdy z intencją<br />
oszukania’ 11 ” (KKK 2482).<br />
„Kłamstwo jest najbardziej bezpośrednim wykroczeniem<br />
przeciw prawdzie. Kłamać oznacza [1] mówić lub działać<br />
przeciw prawdzie, [2] by wprowadzić w błąd” (KKK 2483).<br />
8 Por. Prz 19, 9 (nr przyp. w KKK: 234).<br />
9 Por. Prz 18, 5 (nr przyp. w KKK: 235).<br />
10 Por. Syr 21, 28 (nr przyp. w KKK: 237).<br />
11 Św. Augustyn, De mendacio, 4, 5: PL 40, 491 (nr przyp. w KKK: 239).<br />
-15-
Oba te elementy muszą być obecne, abyśmy mogli mówić o<br />
kłamstwie. 1) Niecelowe wprowadzenie w błąd nie jest<br />
kłamstwem. 2) Nie jest nim również zabawa czy fikcja.<br />
Jednakże „Prawo do ujawniania prawdy nie jest absolutne.<br />
[Miłość braterska] w konkretnych sytuacjach wymaga (…)<br />
rozstrzygnięcia, czy należy ujawnić prawdę temu, kto jej żąda,<br />
czy nie” (KKK 2488).<br />
14. Różne stopnie kłamania<br />
„Ciężkość kłamstwa mierzy się naturą prawdy, którą ono<br />
zniekształca, zależnie od okoliczności, intencji jego autora,<br />
krzywd doznanych przez tych, którzy są jego <strong>of</strong>iarami” (KKK<br />
2484).<br />
15. Tajemnica spowiedzi<br />
„Tajemnica sakramentu pojednania jest święta i nie<br />
może być zdradzona pod żadnym pretekstem” (KKK 2490).<br />
Ksiądz nie może i nie wyjawi nikomu i z żadnego powodu<br />
niczego, co usłyszał w czasie spowiedzi sakramentalnej.<br />
16. Prywatność<br />
„Każdy powinien zachowywać należytą dyskrecję wobec<br />
prywatnego życia innych ludzi. Osoby odpowiedzialne za<br />
przekaz informacji powinny zachowywać właściwe proporcje<br />
między wymaganiami dobra wspólnego a poszanowaniem<br />
praw indywidualnych” (KKK 2492).<br />
17. Cenzura i propaganda<br />
Na przeciwnym biegunie w stosunku do społeczeństw<br />
zachodnich, w których komunikacja medialna jest w pełni<br />
wolna i jedynie w niewielkim stopniu albo w ogóle nie<br />
podlega moralnej władzy czy cenzurze, sytuują się<br />
-16-
społeczeństwa totalitarne, które grzeszą przeciw prawdzie w<br />
przeciwny sposób – mianowicie, poprzez cenzurowanie<br />
prawdy i upowszechnianie fałszywej propagandy dla<br />
politycznych celów. „Z moralnego punktu widzenia należy<br />
potępić istniejącą w państwach totalitarnych plagę<br />
systematycznego fałszowania prawdy. Za pomocą środków<br />
społecznego przekazu państwa te chcą politycznie<br />
zdominować opinię publiczną (…)” (KKK 2499). Działo się<br />
tak pod rządami komunistycznymi, prawicowymi<br />
dyktaturami, pod rządami islamskich fundamentalistów, czy<br />
nawet w systemach demokratycznych. (Czy dotyczy to<br />
wyłącznie „państw totalitarnych”, że „istnieje w nich plaga<br />
fałszowania prawdy oraz, że za pomocą środków społecznego<br />
przekazu chcą zdominować opinię publiczną”?).<br />
18. Media<br />
„We współczesnym społeczeństwie środki społecznego<br />
przekazu odgrywają wyjątkowo ważną rolę w informowaniu,<br />
rozwoju kultury i kształceniu. Rola ta wzrasta w związku z<br />
postępem technicznym (…)” (KKK 2493). Wraz ze wzrostem<br />
siły mediów w procesie kształtowania umysłów, wzrasta też<br />
ich moralna odpowiedzialność. Niebezpieczeństwo polega na<br />
tym, że media będą się stawały coraz bardziej zeświecczone i<br />
coraz bardziej moralnie nieodpowiedzialne. W konsekwencji,<br />
współczesny człowiek może się stawać coraz bardziej uległy<br />
zsekularyzowanym mediom i coraz mniej uległy Bożemu<br />
Objawieniu. Często bardziej wierzy się „ewangelii” świata niż<br />
Ewangelii Jezusa Chrystusa. Media informacyjne i<br />
rozrywkowe stanowią jedno z największych pól bitewnych w<br />
dzisiejszej wojnie pomiędzy prawdą i fałszem oraz stwarzają<br />
dla chrześcijan jedną z największych możliwości dania<br />
świadectwa prawdzie, a także uzyskania dobrego wpływu na<br />
-17-
społeczeństwo, w którym żyją. Chrześcijanie powinni być<br />
zachęcani do aktywności, zawodowej bądź prywatnej, na tym<br />
polu, oraz do podnoszenia standardów moralnych w mediach.<br />
Poza niemoralną zawartością, istnieje też obawa co do<br />
psychologicznych efektów, które wywierać może sama forma<br />
i struktura współczesnych mediów. Massmedia „mogą<br />
doprowadzić do pewnej bierności u odbiorców, czyniąc z nich<br />
konsumentów niezbyt czujnych na to, co słyszą i widzą”<br />
(KKK 2496).<br />
Dzieje się tak głównie z tego powodu, że obrazy nie<br />
mogą być dyskutowane z taką precyzją jak idee. Dotyczy to<br />
wszystkich obrazów, zarówno złych jak i dobrych,<br />
utworzonych w sposób naturalny, jak i nadnaturalny. Zgodnie<br />
z opinią świętych i Doktorów Kościoła, złe duchy nie mogą<br />
bezpośrednio wpływać na nasze umysły czy na naszą wolę.<br />
Mogą nas jednak kusić wpływając na naszą wyobraźnię, po<br />
prostu poprzez wywoływanie w niej atrakcyjnych,<br />
erotycznych czy też dziwnych obrazów, które pozostają już w<br />
naszej pamięci. Wiele zaś spośród nich pochodzi właśnie z<br />
mediów. Dlatego też dobre obrazy – dobre filmy i opowieści,<br />
żywoty świętych i sztuka sakralna – mają w duchowej wojnie<br />
pomiędzy prawdą i ciemnością znacznie większą moc i wagę,<br />
niż nam się wydaje.<br />
19. Prawda, dobro i piękno<br />
Te trzy idee ludzkiego ducha, opierające się na<br />
przymiotach Bożych, z natury stanowią jedność. „Spełnianie<br />
dobra łączy się z przyjemnością duchową i pięknem<br />
moralnym. Podobnie, prawda łączy się z radością i blaskiem<br />
piękna duchowego” (KKK 2500). Prawda i dobro są piękne.<br />
Papież Jan Paweł II zatytułował swoją encyklikę dotyczącą<br />
-18-
podstaw moralnego dobra „Blask [piękno] prawdy”, ażeby<br />
pokazać jedność pomiędzy tymi trzema wartościami.<br />
20. Prawda naturalnego piękna<br />
„Prawda słowa, czyli racjonalne wyrażanie poznania<br />
rzeczywistości stworzonej i niestworzonej, jest konieczna w<br />
życiu człowieka obdarzonego rozumem. Prawda może jednak<br />
znaleźć też inne, uzupełniające formy ekspresji ludzkiej,<br />
zwłaszcza gdy chodzi o wywołanie tego, co w niej<br />
niewyrażalne, jak głębia ludzkiego serca, uniesienia duszy,<br />
tajemnica Boga. Bóg, zanim objawił się człowiekowi w<br />
słowach prawdy, objawił mu się w uniwersalnym języku<br />
stworzenia, dziele swojego Słowa, swojej Mądrości, w<br />
porządku i harmonii kosmosu. Odkrywają je zarówno dziecko,<br />
jak i uczony: ‘z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez<br />
podobieństwo ich Stwórcę’ (Mdr 13, 5)” (KKK 2500).<br />
21. Prawda sztuki<br />
„Człowiek ‘stworzony na obraz Boży’ 12 wyraża również<br />
prawdę swojego związku z Bogiem Stwórcą przez piękno<br />
swoich dzieł artystycznych. Sztuka jest bowiem typowo<br />
ludzką formą wyrazu. Poza wspólnym dla wszystkich żywych<br />
stworzeń dążeniem do zaspokojenia potrzeb życiowych, jest<br />
ona darmową obfitością wewnętrznego bogactwa człowieka.<br />
Sztuka, będąc owocem talentu danego przez Stwórcę i<br />
wysiłku człowieka, jest formą mądrości praktycznej, łączącą<br />
wiedzę i umiejętność praktyczną 13 , by prawdę o<br />
rzeczywistości wyrazić w języku dostępnym dla wzroku i<br />
12 Por. Rz 1, 26 (nr przyp. w KKK: 247).<br />
13 Por. Mdr 7, 17 (nr przyp. w KKK: 248).<br />
-19-
słuchu. Sztuka zawiera w ten sposób pewne podobieństwo do<br />
działania Boga w stworzeniu (…) 14 ” (KKK 2501).<br />
22. Prawda sztuki sakralnej<br />
„Sztuka sakralna jest prawdziwa i piękna, gdy przez<br />
swoją formę odpowiada swojemu własnemu powołaniu, jakim<br />
jest ukazywanie i uwielbianie, w wierze i adoracji,<br />
transcendentnej tajemnicy Boga (…)” (KKK 2502). Możemy<br />
oceniać sztukę sakralną po jej skutkach, zgodnie z zasadą<br />
„Poznacie ich po ich owocach” (Mt 7, 16). „Prawdziwa sztuka<br />
sakralna prowadzi człowieka do adoracji, modlitwy i<br />
miłowania Boga (…)” (KKK 2502).<br />
Jeśli sztuka sakralna (zwłaszcza święta celebracja<br />
liturgiczna) zawodzi w tej misji, w swym głównym zadaniu,<br />
ulega ona zniekształceniu, niezależnie od tego, jak byłaby<br />
ważna, popularna czy atrakcyjna. Liturgiczne nadużycia nie są<br />
jedynie estetycznymi pomyłkami, ale wykroczeniem<br />
przeciwko prawdzie. Liturgia nie jest bowiem popisem<br />
ludzkiego smaku, ale uwidocznieniem prawdy, wręcz prawdy<br />
Bożej.<br />
Największe dzieła architektury powstały aby oddać<br />
chwałę Architektowi świata. Takimi były katedry, cudowne<br />
„kazania z kamienia”, w których skała i szkło wydawały się<br />
dostawać skrzydeł i ulatywać jak aniołowie. Wiele spośród<br />
największych światowych arcydzieł malarstwa i rzeźby<br />
zostało wykonanych dla kościołów, a wiele spośród<br />
największych arcydzieł muzycznych zostało<br />
skomponowanych dla celebracji Mszy Świętej. Albowiem to,<br />
14 Por. Pius XII, Przemówienia (24 grudnia 1955 i 3 września 1950), (nr<br />
przyp. w KKK: 249).<br />
-20-
co dokonuje się w świętym czasie i na świętym miejscu jest<br />
najpiękniejszym dziełem sztuki, jakie kiedykolwiek powstało<br />
– jest to Boże dzieło odkupienia człowieka z wiecznej<br />
ciemności do niebieskiego światła, które dokonało się poprzez<br />
przyjęcie ciemności piekieł przez Boga, w zamian za<br />
człowieka, na drzewie krzyża. Najpiękniejszym, co ludzkie<br />
oczy kiedykolwiek widziały na świecie, jest krwawe<br />
męczeństwo Boga samego. Obecnie w czasie każdej Mszy<br />
Świętej, kiedy Chrystus staje się na powrót prawdziwie<br />
obecny w sposób bezkrwawy, ale w tym samym akcie miłości,<br />
<strong>of</strong>iarując samego siebie dla naszego zbawienia, odnajdujemy<br />
prawdę wcieloną, wcielone dobro, wcielone piękno i ich<br />
doskonałe zjednoczenie.<br />
-21-
PODSUMOWANIE<br />
Taka jest wiara katolicka. Jest to „najwspanialsza<br />
opowieść, jaką kiedykolwiek opowiedziano” – albo jest<br />
największym kłamstwem, albo największą prawdą. Jest to<br />
nieprawdopodobna historia oświadczyn Boga, który<br />
zaproponował duchowe zaślubiny swojemu stworzeniu.<br />
Możesz przyjąć albo odrzucić Jego propozycję. Możesz w to<br />
uwierzyć, albo nie. Wybór należy do ciebie. Ale jeśli<br />
zdecydujesz się uwierzyć, musisz być przygotowany;<br />
powinieneś zdawać sobie sprawę, że nie jest to coś<br />
zwyczajnego. Wyruszasz w największą życiową przygodę i<br />
nigdy już nie będziesz taki sam – po całą wieczność.<br />
-22-