ÅciÄ gnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council
ÅciÄ gnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council
ÅciÄ gnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
WIARA KATOLICKA<br />
Jak Żyją Katolicy<br />
®<br />
SERIA LUKE’A E. HARTA<br />
Część 5:<br />
Pierwsze Trzy Przykazania:<br />
Obowiązki Wobec Boga
Rycerze Kolumba przedstawiają<br />
Dedykowaną Luke’owi E. Hartowi serię<br />
książeczek na temat podstawowych elementów wiary katolickiej<br />
Pierwsze Trzy Przykazania:<br />
Obowiązki Wobec Boga<br />
C Z Ę Ś Ć T R Z E C I A , S E K C J A<br />
P I Ą T A N A T E M A T<br />
W I A R Y K A T O L I C K I E J<br />
W co wierzą katolicy?<br />
Jak są zasady kultu w Kościele katolickim?<br />
Jak żyją katolicy?<br />
w oparciu o<br />
Katechizm Kościoła Katolickiego<br />
autor:<br />
Peter Kreeft<br />
główny redaktor<br />
Ojciec Juan – Diego Brunetta, O.P.<br />
Dyrektor Katolicki Serwis Informacyjny<br />
Rada Najwyższa Rycerzy Kolumba<br />
Tłumaczenie:<br />
O. Janusz Pyda, O.P.<br />
Polska Prowincja Dominikanów
©2011 Rada Najwyższa Rycerzy Kolumba. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.<br />
Polskie Tłumaczenie Katechizmu Kościoła Katolickiego © 2002 Pallottinum Poznań.<br />
Cytaty Pisma Świętego Zawarte w Niniejszym Dokumencie Są z Biblii Tysiąclecia<br />
©2000.<br />
Okładka: © 1997 Wood River Gallery<br />
Catholic Information Service<br />
<strong>Knights</strong> <strong>of</strong> <strong>Columbus</strong> <strong>Supreme</strong> <strong>Council</strong><br />
PO Box 1971<br />
New Haven CT 06521-1971<br />
www.k<strong>of</strong>c.org/cis<br />
cis@k<strong>of</strong>c.org<br />
203-752-4267<br />
203-752-4018 (fax)
O S E R I I :<br />
Ta książeczka jest jedną z trzydziestu książeczek<br />
przedstawiających w sposób prosty najważniejsze<br />
elementy nauki zawartej w Katechizmie Kościoła<br />
Katolickiego. Papież Jan Paweł II zlecił opracowanie<br />
nowego Katechizmu, który byłby wzorcowy dla<br />
wszystkich narodów i wszystkich kultur i zatwierdził jego<br />
opublikowanie w 1992 roku.<br />
Książeczki, które <strong>of</strong>erujemy, nie mają zastąpić<br />
Katechizmu, ale przybliżyć czytelnikowi jego treść.<br />
Książeczki są napisane w różnym stylu: poetyckim,<br />
potocznym, zabawnym i imaginacyjnym, ale treść ich jest<br />
zawsze zgodna z nauką Kościoła.<br />
Katolicki Serwis Informacyjny zachęca do<br />
przeczytania przynajmniej jednej książeczki w miesiącu,<br />
by pogłębiać i dojrzewać w Wierze.<br />
-iii-
S E K C J A I I I : J A K Ż Y J Ą<br />
K A T O L I C Y ( M O R A L N O Ś Ć )<br />
CZĘŚĆ 5: PIERWSZE TRZY<br />
PRZYKAZANIA. OBOWIĄZKI<br />
WOBEC BOGA.<br />
1. Jakie przykazania należą do Dekalogu?<br />
Rozprawianie o przykazaniach jest bezcelowe, jeśli ich nie<br />
znamy. Niewielu ludzi potrafi dziś wymienić wszystkie<br />
dziesięć przykazań Dekalogu, choć przez wiele pokoleń<br />
większość chrześcijan znała je na pamięć. Obecnie w<br />
Ameryce nielegalne jest nawet uczenie dziesięciorga<br />
przykazań w publicznych szkołach. Będzie więc lepiej, jeśli<br />
zaczniemy nasze rozważania od wyliczenia dziesięciorga<br />
przykazań, słowo po słowie, tak jak zapisuje je Biblia w<br />
Księdze Wyjścia (20, 1-17).<br />
„Wtedy mówił Bóg wszystkie te słowa: ‘Ja jestem<br />
Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z<br />
domu niewoli.<br />
Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! Nie<br />
będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co<br />
jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani<br />
tego, co jest w wodach pod ziemią! Nie będziesz oddawał<br />
im pokłonu i nie będziesz im służył, ponieważ Ja Pan,<br />
twój Bóg, jestem Bogiem zazdrosnym, który karze<br />
występek ojców na synach do trzeciego i czwartego<br />
-5-
pokolenia względem tych, którzy Mnie<br />
nienawidzą. Okazuję zaś łaskę aż do tysiącznego<br />
pokolenia tym, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich<br />
przykazań.<br />
Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do<br />
czczych rzeczy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego,<br />
który wzywa Jego imienia do czczych rzeczy.<br />
Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni<br />
będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia.<br />
Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga<br />
twego. Nie możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej<br />
pracy ani ty sam, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój<br />
niewolnik, ani twoja niewolnica, ani twoje bydło, ani<br />
cudzoziemiec, który mieszka pośród twych bram. W<br />
sześciu dniach bowiem uczynił Pan niebo, ziemię, morze<br />
oraz wszystko, co jest w nich, w siódmym zaś dniu<br />
odpoczął. Dlatego pobłogosławił Pan dzień szabatu i<br />
uznał go za święty.<br />
Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na<br />
ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie.<br />
Nie będziesz zabijał.<br />
Nie będziesz cudzołożył.<br />
Nie będziesz kradł.<br />
Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu<br />
kłamstwa jako świadek.<br />
Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie<br />
będziesz pożądał żony bliźniego twego, ani jego<br />
niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego<br />
osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego”.<br />
-6-
2. Porządek przykazań<br />
„Podział i numeracja przykazań ulegały zmianom w ciągu<br />
wieków. Niniejszy Katechizm przyjmuje podział przykazań<br />
ustalony przez św. Augustyna, tradycyjnie stosowany w<br />
Kościele katolickim. Jest to także podział przyjęty przez<br />
luterańskie wyznania wiary. Ojcowie greccy dokonali nieco<br />
innego podziału, który zachował się w Kościołach<br />
prawosławnych i we wspólnotach reformowanych” (KKK<br />
2066) * .<br />
Katolicy oddzielają stwierdzenie „Nie będziesz pożądał<br />
żony bliźniego twego”, które uznają za dziewiąte przykazanie,<br />
zabraniające nieczystego pożądania, od słów: „Nie będziesz<br />
pożądał (…) żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego”,<br />
które traktują jak przykazanie dziesiąte, zabraniające<br />
chciwości. Protestanci reformowani rozróżniają pomiędzy:<br />
„Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie” jako<br />
pierwszym przykazaniem, a określeniem: „Nie będziesz czynił<br />
żadnej rzeźby, ani obrazu”, które traktują jako przykazanie<br />
drugie. Porządek wyliczania przykazań nie ma istotnego<br />
znaczenia. Wszyscy chrześcijanie przyjmują wszystkie słowa<br />
Dekalogu zawarte w Księdze Wyjścia (20, 1-17).<br />
3. Dziesięć przykazań a Chrystus<br />
Co uczynił Chrystus z dziesięciorgiem przykazań?<br />
1) Chrystus uznał dziesięć przykazań (Mt 5, 17; 19, 16-<br />
21).<br />
2) Chrystus „Rozwinął wszystkie wymagania przykazań.<br />
‘Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj!<br />
(...) A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na<br />
*KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego<br />
-7-
swego brata, podlega sądowi’ (Mt 5, 21-22)” (KKK<br />
2054).<br />
3) Chrystus przekroczył dziesięć przykazań. Wymagał On<br />
od swych uczniów więcej, a nie mniej. „Głosił<br />
‘sprawiedliwość (…) większą niż uczonych w Piśmie i<br />
faryzeuszów’ (Mt 5, 20)” (KKK 2054).<br />
4) Chrystus streścił dziesięć przykazań i ukazał ich<br />
jedność – to, że są prawem miłości: „’Będziesz<br />
miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą<br />
swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest<br />
największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne<br />
jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak<br />
siebie samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się<br />
całe Prawo i Prorocy’ (Mt 22, 37-40) 1 ” (KKK 2055).<br />
Miłość nie oddaje czci bożkom. Miłość zachowuje<br />
Boży szabat. Miłość czci rodziców. Miłość nie zabija,<br />
nie kradnie, nie składa fałszywych świadectw, nie<br />
kłamie i nie zazdrości. „Dziesięć przykazań wyraża<br />
wymagania miłości Boga i bliźniego. Trzy pierwsze<br />
odnoszą się bardziej do miłości Boga, a siedem<br />
pozostałych do miłości bliźniego” (KKK 2067).<br />
5) Chrystus wypełnił wszystkie przykazania poprzez<br />
doskonałe im posłuszeństwo.<br />
6) Chrystus wyzwolił nas z „przekleństwa Prawa” (Ga 3,<br />
13) i związanych z nim kar, poprzez wzięcie owego<br />
przekleństwa na siebie samego na krzyżu.<br />
7) Chrystus wyzwolił nas z obowiązku wypełniania<br />
ciężarów prawa żydowskiego (Tory) z jego sześćset<br />
1 Por. Pwt 6, 5; Kpł 19, 18 (numer przypisu w KKK: 5).<br />
-8-
trzynastoma przepisami. Nie wyzwolił nas jednak z<br />
zachowywania dziesięciu przykazań. „(…) Dziesięć<br />
przykazań obowiązuje chrześcijan i (...) człowiek<br />
usprawiedliwiony jest w dalszym ciągu zobowiązany<br />
do ich zachowywania 2 ” (KKK 2068). „Są one<br />
zasadniczo niezmienne i obowiązują zawsze i<br />
wszędzie. Nikt nie może od nich dyspensować”<br />
(KKK 2072).<br />
8) Jednakże, owe przykazania nie stanowią już<br />
niemożliwego do uniesienia ciężaru, ponieważ<br />
Chrystus, dając nam Ducha Świętego, obdarzył nas<br />
mocą do ich zachowywania, a także motywem oraz<br />
pragnieniem, by zachowywać je ze względu nie na<br />
służalczy lęk, ale na wolną miłość. Dzięki Duchowi<br />
Świętemu, Prawo Boże stało się prawem naszych serc.<br />
4. Źródło dziesięciorga przykazań<br />
Przykazania są dla porządku moralnego tym, czym dla<br />
porządku naturalnego jest opis stworzenia zawarty w<br />
pierwszym rozdziale Księgi Rodzaju. Są one Bożym<br />
porządkiem pokonującym chaos. Nie są ludzkim pomysłem<br />
na Boga, ale Bożym pomysłem na człowieka. „Napisał je<br />
‘swoim palcem’ 3 w odróżnieniu od innych przepisów<br />
spisanych przez Mojżesza 4 ” (KKK 2056).<br />
Cel (przeznaczenie) dziesięciu przykazań: życie i wolność<br />
„Dekalog jest drogą życia (…)” (KKK 2057; patrz: Pwt 30<br />
i Ps 1).<br />
2 Por. Sobór Trydencki: DS 1569-1570 (nr przyp. w KKK: 17).<br />
3 Por. Wj 31, 18; Pwt 5, 22 (nr przyp. w KKK: 6).<br />
4 Por. Wj 31, 9.24 (nr przyp. w KKK: 7).<br />
-9-
Jest także drogą wolności. Przykazania nie ograniczają<br />
wolności, lecz ją chronią, podobnie jak ogrodzenie wokół<br />
miejskiego placu zabaw nie więzi bawiących się tam dzieci,<br />
ale chroni je przed tym, co zagraża ich życiu (np. przed<br />
samochodami czy bandytami). Daje im wolność, by cieszyły<br />
się zabawą w przestrzeni wyznaczonej przez owo ogrodzenie.<br />
„Ta wyzwalająca moc Dekalogu ujawnia się na przykład<br />
w przykazaniu o odpoczynku szabatu (…)” (KKK 2057).<br />
„Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej i<br />
wyprowadził cię stamtąd Pan, Bóg twój (…)” (Pwt 5, 15).<br />
Odpoczywanie przez jeden dzień w tygodniu uwalnia nas od<br />
wiecznej pracy. To niewolnicy nie mają „wolnego czasu”.<br />
6. Przykazania, podobnie jak Credo, są streszczeniem<br />
naszej odpowiedzi na Bożą inicjatywę<br />
Podobnie jak wiara, której treść streszczona jest w Credo,<br />
w swej istocie jest odpowiedzią na pierwotne objawienie<br />
Boże, a nie stanem czy poczuciem, które wypracowujemy<br />
sami z siebie, tak też i moralność, której streszczenie zawiera<br />
się w dziesięciorgu przykazań, jest odpowiedzią na Bożą<br />
inicjatywę. „Życie moralne jest odpowiedzią na pełną miłości<br />
inicjatywę Pana” (KKK 2062), nie zaś stylem życia,<br />
wymyślonym przez nas samych. „Przykazania w sensie<br />
ścisłym pojawiają się na drugim miejscu; wyrażają one<br />
konsekwencje przynależności do Boga, która została<br />
ustanowiona przez Przymierze” (KKK 2062) – Przymierze<br />
zapoczątkowane przez Boga, a nie przez nas.<br />
7. Dziesięć przykazań a prawo naturalne<br />
„Dziesięć przykazań należy do Objawienia Bożego<br />
[dlatego nazywa się je ‘Bożym prawem’]. Pouczają nas one<br />
zarazem o prawdziwym człowieczeństwie człowieka.<br />
-10-
Podkreślają główne obowiązki, a więc pośrednio także<br />
podstawowe prawa, właściwe naturze osoby ludzkiej.<br />
Dekalog zawiera bardzo jasne wyrażenie ‘prawa naturalnego’:<br />
‘Bóg najpierw przypomniał przykazania naturalne, które dał<br />
ludziom od początku, wyciskając je w nich – to jest dekalog<br />
[od greckiego słówka ‘deca-logos’, oznaczającego ‘dziesięć<br />
słów’ albo dziesięć przykazań], i jeśli ktoś go nie zachowuje,<br />
nie posiada zbawienia – i nie wymagał niczego więcej’ 5 ”<br />
(KKK 2070). Pomimo, że przykazania mogą być poznane<br />
przez rozum naturalny i wszystkie społeczeństwa mają o nich<br />
jakąś wiedzę, to jednak wiedza ta jest mętna i niejasna.<br />
„’Pełne wyjaśnienie przykazań Dekalogu było nieodzowne w<br />
stanie grzechu z powodu zaciemnienia światła rozumu i<br />
wypaczenia woli’ 6 ” (KKK 2071).<br />
8. Jedność dziesięciorga przykazań<br />
Dziesięć przykazań to jedno prawo, nie zaś zbiór praw. Są<br />
one jednością: wolą jednego Boga. Dlatego „Choćby ktoś<br />
przestrzegał całego Prawa, a przestąpiłby jedno tylko<br />
przykazanie, ponosi winę za wszystkie. Ten bowiem, który<br />
powiedział ‘Nie cudzołóż!’, powiedział także: ‘Nie zabijaj!’.<br />
Jeżeli więc nie popełniasz cudzołóstwa, jednak dopuszczasz<br />
się zabójstwa, jesteś przestępcą wobec Prawa” (Jk 2, 10-11).<br />
„Przekroczenie jednego przykazania jest naruszeniem<br />
wszystkich pozostałych. Nie można okazywać czci drugiemu<br />
człowiekowi i zarazem nie czcić Boga, jego Stwórcy. Nie da<br />
się wielbić Boga, nie miłując wszystkich ludzi, Jego stworzeń.<br />
5 Św. Ireneusz, Adversus haereses, IV, 15, 1 (nr przyp. w KKK: 20).<br />
6 Św. Bonawentura, In quattuor libros Sententiarum, 3, 37, 1, 3 (nr przyp.<br />
w KKK: 21).<br />
-11-
Dekalog łączy życie teologalne i społeczne człowieka”<br />
(KKK 2069).<br />
9. Negatywne i pozytywne aspekty przykazań<br />
Istnieje negatywny i pozytywny aspekt każdego z<br />
przykazań. To, że w oryginale przykazania są zazwyczaj<br />
negatywnie sformułowane („Nie będziesz…”), nie oznacza,<br />
że są „negatywne” w znaczeniu bycia represywnymi,<br />
pozbawionymi radości czy pesymistycznymi. Nie są takimi z<br />
co najmniej trzech powodów.<br />
1) Każda negacja stanowi niejako „drugą stronę medalu”<br />
dla przykazania pozytywnego. Na przykład, zakaz<br />
bałwochwalstwa oznacza tyle co: „oddawaj cześć<br />
Bogu”; „nie zabijaj” oznacza: „szanuj życie”; zaś<br />
zakaz cudzołóstwa oznacza wielkie „tak” dla czystej<br />
miłości.<br />
2) Posiadanie skończonej liczby sformułowanych<br />
negatywnie przykazań daje nam wolność robienia<br />
nieskończenie wielu pozytywnych rzeczy w obrębie<br />
owych „linii granicznych”.<br />
3) Negatywnie sformułowane przykazania uwalniają nas<br />
od negatywnych rzeczy. Chronią nas przed tym, co<br />
zagraża naszemu pozytywnemu szczęściu.<br />
10. Pierwszeństwo pierwszego przykazania<br />
Wszystkie grzechy są grzechami przeciw pierwszemu<br />
przykazaniu. Zawiera ono w sobie cały Dekalog. Jest tak,<br />
gdyż wszystkie grzechy są służbą jakiemuś bożkowi, stanowią<br />
wyraz posłuszeństwa innemu Dowódcy: światu, ciału, albo<br />
diabłu. Gdybyśmy więc byli doskonale posłuszni jedynie<br />
temu jednemu przykazaniu, nie potrzebowalibyśmy niczego<br />
-12-
więcej. Święty Augustyn powiada: „Kochaj Boga i rób co<br />
chcesz”. Jeśli bowiem oddasz całe swoje serce, wolę i miłość<br />
Bogu, wówczas wszystko czego zapragniesz będzie tym,<br />
czego pragnie Bóg.<br />
Jakże wyzwalająco proste jest moralne życie chrześcijan<br />
(a także Żydów czy muzułmanów): jest tylko jeden Bóg, a<br />
zatem tylko jeden najwyższy obiekt miłości i posłuszeństwa.<br />
11. Pozytywny aspekt pierwszego przykazania<br />
Negatywny aspekt pierwszego przykazania brzmi: „Nie<br />
będziesz miał cudzych bogów obok Mnie” (Wj 20, 3).<br />
Pozytywny zaś aspekt jest następujący: „Panu, Bogu swemu,<br />
będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służył będziesz”<br />
(Mt 4, 8).<br />
Pierwsze przykazanie nakazuje to, co Pismo Święte<br />
określa jako „bojaźń Bożą” (Pwt 6, 13). Nie jest to tchórzliwy,<br />
służalczy lęk przed czymś złym, ale respekt i adoracja czegoś<br />
nieskończenie dobrego. Katechizm Kościoła Katolickiego tak<br />
ją opisuje: „Adorować Boga oznacza z szacunkiem i<br />
całkowitą uległością uznać ‘nicość stworzenia’, które istnieje<br />
jedynie dzięki Bogu. Adorować Boga oznacza wychwalać Go,<br />
wywyższać Go i uniżać samego siebie – podobnie jak Maryja<br />
w „Magnificat” [Łk 1, 46-49] – wyznając z wdzięcznością, że<br />
On uczynił wielkie rzeczy i że święte jest Jego imię” (KKK<br />
2097).<br />
Jest to coś pozytywnego, zarówno ze względu na skutki,<br />
jak i samo w sobie, ponieważ: „Adoracja Jedynego Boga<br />
wyzwala człowieka z zamknięcia się w sobie, z niewoli<br />
grzechu i od bałwochwalstwa świata” (KKK 2097).<br />
-13-
12. Adoracja obejmuje wiarę, nadzieję i miłość<br />
„’Pierwsze z przykazań obejmuje wiarę, nadzieję i<br />
miłość’” (KKK 2086). Racją bowiem istnienia ich wszystkich<br />
jest wiekuista natura Boga samego.<br />
1) Wiara: „Kto mówi o Bogu, mówi w istocie o Kimś<br />
wiecznym, niezmiennym, zawsze takim samym,<br />
wiernym, doskonale sprawiedliwym. Wynika stąd<br />
[ponieważ moralność zawsze wynika z<br />
rzeczywistości], że powinniśmy bezwzględnie<br />
przyjmować Jego słowa, całkowicie Mu wierzyć i<br />
ufać”.<br />
2) Nadzieja: „Jest On wszechmocny, łaskawy i czyniący<br />
dobro. Któż mógłby nie pokładać w Nim całej swojej<br />
nadziei?”.<br />
3) Miłość: „Któż mógłby nie miłować Go, rozważając<br />
skarby dobroci i miłości, których nam udzielił?”.<br />
„Stąd też wyrażenie, jakiego używa Bóg w Piśmie<br />
Świętym na początku lub na końcu swoich przykazań: ‘Ja<br />
jestem Pan’ 7 ” (KKK 2086).<br />
13. Grzechy przeciwko wierze<br />
Są różne stopnie grzechów przeciwko wierze.<br />
„Apostazją [nazywamy] całkowite porzucenie wiary<br />
chrześcijańskiej (…).<br />
Herezją nazywa się uporczywe, po przyjęciu chrztu,<br />
zaprzeczanie jakiejś prawdzie, w którą należy wierzyć wiarą<br />
Boską i katolicką [jako objawioną wszystkim w sposób<br />
nadprzyrodzony] (…).<br />
7 Katechizm Rzymski, III, II, 4 (nr przyp. w KKK: 4).<br />
-14-
Schizmą [nazywamy] odmowę uznania zwierzchnictwa<br />
Biskupa Rzymu (…)” (KKK 2089).<br />
14. Grzechy przeciwko nadziei<br />
Są dwa przeciwstawne sobie grzechy przeciwko nadziei:<br />
rozpacz i zuchwała ufność.<br />
„Wskutek rozpaczy człowiek przestaje oczekiwać od Boga<br />
osobistego zbawienia (…) lub przebaczenia swoich<br />
grzechów” (KKK 2091).<br />
„Istnieją dwa rodzaje zuchwałej ufności. Albo człowiek<br />
przecenia swoje możliwości (mając nadzieję zbawić się bez<br />
pomocy z wysoka), albo też zuchwale ufa wszechmocy i<br />
miłosierdziu Bożemu (mając nadzieję na otrzymanie<br />
przebaczenia bez nawrócenia oraz chwały bez zasługi)” (KKK<br />
2092).<br />
15. Grzechy przeciwko miłości<br />
„Przeciw miłości Bożej można grzeszyć w różny sposób:<br />
obojętnością (...),<br />
niewdzięcznością (...),<br />
oziębłością (...),<br />
znużenie (…), odrzuceniem radości pochodzącej od Boga,<br />
nienawiścią do Boga, [która] rodzi się z pychy” (KKK<br />
2094).<br />
16. Społeczny wymiar pierwszego przykazania<br />
„Obowiązek oddawania Bogu prawdziwej czci odnosi się<br />
do człowieka w wymiarze indywidualnym i społecznym”<br />
(KKK 2105). Wolność religii czy wolność religijna jest<br />
podstawowym prawem społecznym. „W sprawach religijnych<br />
nikt nie powinien być ‘zmuszany do działania wbrew swemu<br />
-15-
sumieniu ani nie powinien doznawać przeszkody, gdy działa<br />
według swego sumienia – prywatnie czy publicznie, sam albo<br />
stowarzyszony z innymi – w należnych granicach’ 8 ” (KKK 2106).<br />
Owe „należne granice” mogą różnić się w zależności od<br />
społeczeństwa. Ale nawet „’Jeżeli z uwagi na szczególną<br />
sytuację narodów jednej wspólnocie religijnej udziela się<br />
specjalnego obywatelskiego uznania w prawnym porządku<br />
państwa, to zachodzi konieczność jednoczesnego przyznania<br />
wszystkim obywatelom i wspólnotom religijnym prawa do<br />
wolności w sprawach religijnych i przestrzegania go’ 9 ”<br />
(KKK 2107).<br />
17. Negatywny aspekt pierwszego przykazania<br />
„Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie” oznacza,<br />
że musimy czcić i adorować jedynie Boga, ponieważ istnieje<br />
tylko jeden Bóg. Bałwochwalstwo – oddawanie czci<br />
czemukolwiek innemu poza Bogiem – jest niedopuszczalne ze<br />
względu na naturę rzeczywistości. Bałwochwalstwo „Polega<br />
na ubóstwieniu tego, co nie jest Bogiem. Ma ono miejsce<br />
zawsze wtedy, gdy człowiek czci i wielbi stworzenie zamiast<br />
Boga, bez względu na to, czy chodzi o innych bogów<br />
[pogański politeizm, składanie czci wymyślonym bogom], czy<br />
o demony [satanizm], o władzę, przyjemność, rasę, przodków,<br />
państwo, pieniądze itd.” (KKK 2113).<br />
Traktowanie Boga jakby był stworzeniem jest sprzeczne z<br />
rzeczywistością. Tak samo sprzeczne z nią jest traktowanie<br />
stworzeń w taki sposób, jakby były Bogiem.<br />
8 Por. Sobór Watykański II, dekl. Dignitatis humanae, 2; konst. Gaudium<br />
et spes, 26 (nr przyp. w KKK: 29).<br />
9 Sobór Watykański II, dekl. Dignitatis humanae, 6 (nr przyp. w KKK: 31).<br />
-16-
18. W jaki sposób zakaz bałwochwalstwa jest pozytywny i<br />
wyzwalający<br />
Bałwochwalstwo nas zniewala. Dlatego też, unikanie go<br />
czyni nas wolnymi.<br />
Można to wyjaśnić na wiele sposobów.<br />
1) Pierwszy sposób pochodzi z psalmów, które zwracają<br />
uwagę, iż stajesz się taki, jak to, czemu oddajesz cześć.<br />
Dlatego też, o ile stajesz się bardziej Boży, kiedy<br />
oddajesz cześć Bogu, o tyle stajesz się mniej ludzki,<br />
kiedy oddajesz cześć rzeczom. Bożki z drewna i<br />
kamienia, którym oddawali cześć starożytni poganie,<br />
czy też bożki pieniądza, władzy czy przyjemności,<br />
którym oddają cześć współcześni bałwochwalcy,<br />
dokonują tej samej „czarnej magii” na ludzkiej duszy.<br />
Owe bożki to „robota rąk ludzkich. Mają usta, ale nie<br />
mówią; oczy mają, ale nie widzą. Mają uszy, ale nie<br />
słyszą (…). Do nich są podobni ci, którzy je robią, i<br />
każdy, kto im ufa” (Ps 115, 4-8). „Te czcze bożki<br />
czynią człowieka pustym (…)” (KKK 2112).<br />
Oddawanie czci Bogu żywemu oznacza stawanie się<br />
coraz bardziej żywym. Oddawanie czci martwym<br />
bożkom oznacza stawanie się coraz bardziej martwym.<br />
2) Drugi sposób na ukazanie tego, w jaki sposób unikanie<br />
bałwochwalstwa jest dla nas wyzwalające, jest<br />
następujący: ponieważ stajemy się coraz bardziej<br />
podobni do tego, co czcimy, osiągamy naszą jedność<br />
czy też integralność naszej osobowości raczej poprzez<br />
adorowanie jednego Stwórcy, niż wielu stworzeń.<br />
Stajemy się jedną wielką osobą przez posiadanie<br />
jednego wielkiego celu i jednej wielkiej miłości.<br />
Katechizm Kościoła Katolickiego tak to wyjaśnia:<br />
-17-
„Adoracja Jedynego Boga integruje życie ludzkie.<br />
Przykazanie adoracji samego Pana czyni człowieka<br />
prostym i chroni go przed zupełnym rozbiciem” (KKK<br />
2114). Krańcową formę owego rozbicia można<br />
dostrzec w człowieku opętanym przez demony. Kiedy<br />
Chrystus spytał o jego imię („imię” to słowo-symbol,<br />
oznaczające indywidualną tożsamość), człowiek ów<br />
odpowiedział: „Na imię mi ‘Legion’, bo jest nas wielu”<br />
(Mk 5, 9).<br />
3) Jeśli jesteśmy w sposób absolutny zwróceni ku Bogu,<br />
będącemu Absolutem, jesteśmy wolni od<br />
absolutyzowania czegokolwiek innego. Rzeczywistość<br />
<strong>of</strong>eruje wyłącznie jedno dobro absolutne – Boga.<br />
Wszystko inne jest dobre tylko o tyle, o ile prowadzi do<br />
Boga albo pochodzi od Niego, będąc Jego wolą. Złe<br />
zaś jest to, co odciąga od Boga albo Jego woli.<br />
Posłuszeństwo „pierwszemu i najważniejszemu<br />
przykazaniu” nadaje naszemu życiu sens, cel,<br />
przeznaczenie i kierunek a także wyzwalającą prostotę.<br />
Pierwsze przykazanie jest jak samotna latarnia morska<br />
pośród zgubnego sztormu.<br />
19. Grzechy przeciwko pierwszemu przykazaniu<br />
1) „Zabobon (…) [ma miejsce] gdy przypisuje się jakieś<br />
magiczne znaczenie pewnym praktykom, nawet<br />
uprawnionym lub koniecznym. Popaść w zabobon 10 –<br />
oznacza wiązać skuteczność modlitwy lub znaków<br />
sakramentalnych jedynie z ich wymiarem<br />
10 Por. Mt 23, 16-22 (nr przyp. w KKK: 38).<br />
-18-
materialnym, z pominięciem dyspozycji wewnętrznych<br />
jakich one wymagają” (KKK 2111).<br />
2) „Pierwsze przykazanie potępia politeizm [oddawanie<br />
czci wielu bożkom]” (KKK 2112).<br />
3) „Należy odrzucić wszelkie formy wróżbiarstwa:<br />
odwoływanie się do Szatana lub demonów,<br />
wywoływanie zmarłych lub inne praktyki mające<br />
rzekomo odsłaniać przyszłość [por. Pwt 18, 10; Jr 29,<br />
8]. Korzystanie z horoskopów, astrologia, chiromancja,<br />
wyjaśnianie przepowiedni i wróżb, zjawiska<br />
jasnowidztwa, posługiwanie się medium są<br />
przejawami chęci panowania nad czasem, nad historią<br />
i wreszcie nad ludźmi, a jednocześnie pragnieniem<br />
zjednania sobie tajemniczych mocy. Praktyki te są<br />
sprzeczne ze czcią i szacunkiem – połączonym z<br />
miłującą bojaźnią – które należą się jedynie Bogu”<br />
(KKK 2116).<br />
4) „Wszystkie praktyki magii lub czarów, przez które<br />
dąży się do opanowania tajemnych sił, by posługiwać<br />
się nimi i osiągnąć nadnaturalną władzę nad bliźnim –<br />
nawet w celu zapewnienia mu zdrowia – są w<br />
poważnej sprzeczności z cnotą religijności” (KKK<br />
2117).<br />
5) „Kuszenie Boga polega na wystawianiu na próbę – w<br />
słowach lub w uczynkach – Jego dobroci i<br />
wszechmocy” (KKK 2119).<br />
6) „Świętokradztwo polega na pr<strong>of</strong>anowaniu lub<br />
niegodnym traktowaniu sakramentów i innych<br />
czynności liturgicznych, jak również osób, rzeczy i<br />
miejsc poświęconych Bogu. Świętokradztwo jest<br />
grzechem ciężkim, zwłaszcza jeżeli jest popełnione<br />
-19-
przeciw Eucharystii, ponieważ w tym sakramencie jest<br />
obecne w sposób substancjalny Ciało samego<br />
Chrystusa 11 ” (KKK 2120).<br />
7) „Symonia 12 jest określana jako nabywanie lub<br />
sprzedawanie rzeczy duchowych. Czarnoksiężnikowi<br />
Szymonowi, chcącemu nabyć władzę duchową, której<br />
działanie widział w Apostołach, Piotr odpowiada:<br />
‘Niech pieniądze twoje przepadną razem z tobą (…),<br />
gdyż sądziłeś, że dar Boży można nabyć za pieniądze’<br />
(Dz 8, 20)” (KKK 2121).<br />
8) „Ateizm, odrzucając lub negując istnienie Boga, jest<br />
grzechem przeciw cnocie religijności 13 .<br />
Odpowiedzialność za to przewinienie może być<br />
znacznie zmniejszona przez intencje i okoliczności. Do<br />
powstawania i rozpowszechniania się ateizmu ‘w<br />
niemałym stopniu mogą przyczynić się wierzący, o ile,<br />
co należy stwierdzić, na skutek zaniedbania<br />
wychowania w wierze albo fałszywego wykładu<br />
doktryny lub też braków w ich własnym życiu<br />
religijnym, moralnym i społecznym raczej zasłaniają<br />
oni, niż ukazują prawdziwe oblicze Boga i religii’ 14 ”<br />
(KKK 2125).<br />
9) „Agnostycyzm (…) nie wypowiada się na temat<br />
istnienia Boga, twierdząc, iż jest ono niemożliwe do<br />
udowodnienia, a nawet potwierdzenia czy<br />
zanegowania” (KKK 2127). „Agnostycyzm może<br />
11 Por. KPK, kan. 1367; 1376 (nr przyp. w KKK: 47).<br />
12 Por. Dz 8, 9-24 (nr przyp. w KKK: 48).<br />
13 Por. Rz 1, 18 (nr przyp. w KKK: 55).<br />
14 Sobór Watykański II, konst. Gaudium et spes, 19 (nr przyp. w KKK: 56).<br />
-20-
niekiedy łączyć się z jakimś poszukiwaniem Boga, lecz<br />
może również być obojętnością, ucieczką przed<br />
ostatecznymi pytaniami egzystencjalnymi (…).<br />
Agnostycyzm najczęściej jest równoznaczny z<br />
ateizmem praktycznym” (KKK 2128).<br />
20. Obrazy<br />
„Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu”<br />
(Wj 20, 4). „Nakaz Boży zabraniał człowiekowi<br />
wykonywania jakichkolwiek wizerunków Boga” (KKK<br />
2129).<br />
„Jednak już w Starym Testamencie Bóg polecił lub<br />
pozwolił wykonywać obrazy, które w sposób symboliczny<br />
miały prowadzić do zbawienia przez Słowo Wcielone, jak wąż<br />
miedziany 15 , arka Przymierza 16 i cherubiny” (KKK 2130).<br />
„Opierając się na misterium Słowa Wcielonego, siódmy<br />
sobór powszechny w Nicei (787 r.) uzasadnił – w kontrowersji<br />
z obrazoburcami – kult obrazów przedstawiających<br />
Chrystusa, jak również Matkę Bożą, aniołów i świętych. Syn<br />
Boży, przez swoje Wcielenie, zapoczątkował nową<br />
‘ekonomię’ obrazów” (KKK 2131).<br />
Chrześcijanie, podobnie jak Żydzi czy muzułmanie, zdają<br />
sobie sprawę, iż Boża natura jest w pełni duchowa i nie może<br />
zostać przedstawiona na obrazie. Chrześcijanie przyjmują<br />
zakaz zawarty w pierwszym przykazaniu, dotyczący<br />
wszelkich prób tworzenia tego typu przedstawień. Jednakże,<br />
w przeciwieństwie do Żydów i muzułmanów, chrześcijanie<br />
15 Por. Lb 21, 4-9; Mdr 16, 5-14; J 3, 14-15 (nr przyp. w KKK: 60).<br />
16 Por. Wj 25, 10-22; 1 Krl 6, 23-28; 7, 23-26 (nr przyp. w KKK: 61).<br />
-21-
wiedzą, że Bóg stał się człowiekiem. Głównym „obrazem”<br />
Boga jest Chrystus.<br />
Protestanci często oskarżają katolików o „oddawanie czci”<br />
obrazom. Wynika to z niezrozumienia sposobu, w jaki<br />
katolicy używają obrazów. Oskarżenia te są błędne z dwóch<br />
powodów.<br />
Po pierwsze, katolicy otaczają religijne obrazy czcią czy<br />
szacunkiem, nie zaś adoracją czy uwielbieniem. „Cześć<br />
oddawana świętym obrazom jest ‘pełną szacunku czcią’, nie zaś<br />
uwielbieniem należnym jedynie samemu Bogu” (KKK 2132).<br />
Po drugie, ów szacunek skierowany jest nie ku obrazowi,<br />
ale poprzez obraz, podobnie jak wyciągnięty palec kieruje<br />
naszą uwagę ku rzeczywistości, na którą wskazuje.<br />
„’Obrazom nie oddaje się czci religijnej ze względu na nie<br />
same (…). A zatem cześć obrazów jako obrazów nie<br />
zatrzymuje się na nich, ale zmierza ku temu, kogo<br />
przedstawiają’ 17 ” (KKK 2132).<br />
21. Drugie przykazanie<br />
Drugie przykazanie, „Nie będziesz wzywał imienia Pana,<br />
Boga twego, do czczych rzeczy”, wynika z pierwszego<br />
przykazania. „Szacunek dla imienia Bożego wyraża to, co<br />
należy się misterium samego Boga (…)” (KKK 2144). Respekt<br />
wobec Boga powinien „rozlać się” również na Jego imię.<br />
Współcześni ludzie często mają problem z tym sposobem<br />
myślenia, ponieważ po prostu wcale nie rozumieją<br />
podstawowej dla religii wrażliwości, która wyraża się w<br />
„poczuciu świętości”. Inni zaś nie dostrzegają, w jaki sposób<br />
owo poczucie może być odniesione do czyjegoś imienia.<br />
17 Św. Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, II-II, 81, 3, ad 3 (nr przyp.<br />
w KKK: 64).<br />
-22-
Jeśli chodzi o pierwszą z tych trudności, Katechizm<br />
Kościoła Katolickiego wyjaśnia, że „Wrażliwość na to, co<br />
święte, odnosi się do cnoty religijności, ‘Czy odczucia bojaźni<br />
i tego, co święte, są uczuciami chrześcijańskimi czy też nie?<br />
Nikt w sposób rozsądny nie może o tym wątpić. Są to<br />
odczucia, które moglibyśmy mieć i to w wielkim stopniu, jeśli<br />
posiadalibyśmy widzenie Boga najwyższego. Możemy je<br />
mieć, jeśli ‘uświadomimy’ sobie Jego obecność’ 18 ” (KKK<br />
2144). Ponownie, moralność pozostaje tu w zgodzie z<br />
rzeczywistością. (Następny paragraf będzie dotyczył drugiej<br />
wspomnianej trudności – zrozumienia wagi imienia).<br />
22. Czym jest imię?<br />
W większości starożytnych kultur nawet ludzkie imię było<br />
uważane za święte, ponieważ za świętość uznawana była<br />
osoba ludzka, zaś imię stanowiło jej symbol, tak jak flaga<br />
narodowa jest symbolem narodu. Dzisiejsza utrata poczucia<br />
świętości imion wiąże się z utratą poczucia świętości osób.<br />
Jednakże, spośród wszystkich imion, jedno jest<br />
szczególnie święte: „Wśród wszystkich słów Objawienia jest<br />
jedno szczególne, które jest objawieniem Jego imienia” (KKK<br />
2143), danym Mojżeszowi w krzewie gorejącym (Wj 3, 14):<br />
„JESTEM, KTÓRY JESTEM (JHWH)”. Imię to wyraża Bożą<br />
1) jedyność, 2) nieskończoną i niepoznawalną tajemnicę oraz<br />
3) wszechobecną rzeczywistość.<br />
1) Bóg nie jest jednym z wielu bogów. On jest tym, który<br />
mówi o sobie „Ja”, jedyny. Kiedy mówisz „ja”, masz<br />
na myśli wyłącznie jedną osobę i żadną inną.<br />
18 J. H. Newman, Parochial and plain sermons, 5, 2 (nr przyp. w KKK: 69).<br />
-23-
2) Bóg nie określa samego siebie, jako kogoś będącego<br />
tym czy owym, lecz mówi o sobie po prostu: „JA<br />
JESTEM”. W języku hebrajskim, czasownik ten<br />
można również przetłumaczyć jako: „Będę<br />
czymkolwiek będę”.<br />
3) Bóg nie zna martwej przeszłości („byłem”) czy<br />
nienarodzonej przyszłości („będę”), a jedynie żywą<br />
teraźniejszość („JESTEM”).<br />
Żaden Żyd nie próbował nigdy nawet wymówić<br />
Bożego imienia, ponieważ wypowiedzenie zaimka<br />
pierwszej osoby liczby pojedynczej, wypowiedzenie<br />
imienia „JA” jest uzurpowaniem sobie prawa do jego<br />
noszenia, bycia nim. Dlatego właśnie, gdy Jezus użył<br />
tego imienia w odniesieniu do siebie (J 8, 58), ci Żydzi,<br />
którzy w Niego nie wierzyli, usiłowali Go<br />
ukamienować. Zgodnie z prawem mojżeszowym, taka<br />
właśnie była kara za bluźnierstwo.<br />
Jednakże, aby człowiek mógł zwracać się do Boga i<br />
mówić o Bogu, Bóg pozwolił nazywać się wieloma<br />
innymi imionami, nie zaś jedynie tym jednym, którego<br />
nie można było wymawiać. Wszystkie imiona Boże są<br />
święte i do wszystkich odnosi się drugie przykazanie<br />
Dekalogu.<br />
23. Pozytywny aspekt drugiego przykazania<br />
„Wierzący powinien świadczyć o imieniu Pańskim,<br />
odważnie wyznając swoją wiarę 19 ” (KKK 2145). Katolicy<br />
powinni być równie gorliwi (choć mniej aroganccy) w<br />
publicznym „świadczeniu” o swojej wierze, co niektórzy<br />
19 Por. Mt 10, 32; 1 Tm 6, 12 (nr przyp. w KKK: 70).<br />
-24-
przedstawiciele sekt. Wiara nie jest bowiem czyjąś prywatną i<br />
osobistą własnością, jak chociażby dobry wygląd, ale<br />
publicznym darem Bożym. Katolicy powinni być dumni ze<br />
swojej wiary, a z pewnością nigdy nie powinni się jej<br />
wstydzić. Nie chodzi tu jednak o dumę z samych siebie.<br />
Bycie „świadkiem” wobec niewierzących oznacza<br />
podjęcie ryzyka narażenia się na szyderstwo, niechęć, a nawet<br />
– i to w wielu miejscach współczesnego świata – na śmierć. W<br />
XX wieku było więcej chrześcijańskich męczenników, niż we<br />
wszystkich wcześniejszych stuleciach razem wziętych. Nawet<br />
pośród narodów, które cieszą się wolnością religijną,<br />
świadczenie o wierze, choćby bardzo delikatne, związane jest<br />
z ryzykiem społecznego ostracyzmu czy niezrozumienia. Jest<br />
to jednak niewielka cena, którą należy zapłacić za lojalność<br />
wobec Chrystusa, który za nas zapłacił najwyższą cenę. Jest to<br />
też cena, której zapłaty Chrystus od nas wymaga (por. Mk 8,<br />
34-38).<br />
24. Grzechy przeciwko drugiemu przykazaniu<br />
1) „Drugie przykazanie zabrania nadużywania imienia<br />
Bożego, to znaczy wszelkiego nieodpowiedniego<br />
używania imienia Boga, Jezusa Chrystusa,<br />
Najświętszej Maryi Panny i wszystkich świętych”<br />
(KKK 2146). Chodzi używanie tych imion jako<br />
wykrzykników czy przekleństw. Jeśli już musi się<br />
zakląć, to powinno się użyć słów ze sfery pr<strong>of</strong>anum,<br />
nie zaś słów świętych. Imiona „Bóg” czy „Jezus” z<br />
pewnością nie powinny być wykorzystywane tam,<br />
gdzie pasują słowa opisujące ekskrementy. A jednak,<br />
wielu katolików bezmyślnie i z przyzwyczajenia robi<br />
tak każdego dnia.<br />
-25-
2) „Przyrzeczenia dawane innym w imię Boże angażują<br />
cześć, wierność, prawdomówność i autorytet Boga.<br />
Powinny one być dotrzymywane w duchu<br />
sprawiedliwości. Niewierność przyrzeczeniom jest<br />
nadużyciem imienia Bożego (…)” (KKK 2147).<br />
3) „Przekleństwa * , przy których używa się imienia Boga<br />
(…) są brakiem szacunku wobec Pana” (KKK 2149).<br />
Jednakże: „Idąc za św. Pawłem [2 Kor 1, 23; Ga 1, 20],<br />
tradycja Kościoła przejęła rozumienie słów Jezusa [Mt<br />
5, 30-34, 37; por. Jk 5, 12] jako nie sprzeciwiających<br />
się przysiędze, jeśli składa się ją z ważnego i słusznego<br />
powodu (np. w sądzie)” (KKK 2154).<br />
4) „Bluźnierstwo (…) polega na wypowiadaniu przeciw<br />
Bogu – wewnętrznie lub zewnętrznie – słów<br />
nienawiści, wyrzutów, wyzwań (…)” (KKK 2148).<br />
25. Trzecie przykazanie: („Pamiętaj o dniu szabatu, aby go<br />
uświęcić”) – dwa cele szabatu<br />
1) „Szabat należy do Pana, jest zarezerwowany na<br />
uwielbienie Boga (…)” (KKK 2171).<br />
2) „To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie<br />
człowiek dla szabatu” (Mk 2, 27). „Szabat nakazuje<br />
przerwać codzienne prace i pozwala odpocząć. Jest<br />
dniem sprzeciwiania się niewolnictwu pracy i<br />
ubóstwianiu pieniądza 20 ” (KKK 2172). „(…) Życie<br />
ludzkie składa się kolejno z pracy i odpoczynku.<br />
* W angielskim tekście KKK oraz w oryginale niniejszej książeczki użyte<br />
jest tu słowo „oath”, oznaczające zarówno „przekleństwo” jak i<br />
„przysięgę”, o której mówi dalsza część tego podpunktu. W polskim<br />
tekście KKK rozróżniono między tymi dwoma znaczeniami [przyp. tłum].<br />
20 Por. Ne 13, 15-22; 2 Krn 36, 21 (nr przyp. w KKK: 84).<br />
-26-
Ustanowienie dnia Pańskiego przyczynia się do tego,<br />
by wszyscy korzystali z wystarczającego odpoczynku i<br />
czasu wolnego (…)” (KKK 2184).<br />
26. Pozytywny i negatywny aspekt trzeciego przykazania<br />
Trzecie przykazanie 1) nakazuje oddawanie czci Bogu<br />
oraz 2) zabrania wykonywania niekoniecznej pracy w dzień<br />
szabatu.<br />
27. Szabat i prawo publiczne<br />
Ponieważ szabat służy naturalnemu dobru wszystkich<br />
ludzi, dlatego też: „W poszanowaniu wolności religijnej i<br />
dobra wspólnego wszystkich, chrześcijanie powinni domagać<br />
się uznania niedzieli i świąt kościelnych za ustawowe dni<br />
świąteczne. Powinni wszystkim dawać widoczny przykład<br />
modlitwy, szacunku i radości oraz bronić swoich tradycji jako<br />
cennego wkładu w życie duchowe społeczności ludzkiej”<br />
(KKK 2188).<br />
28. Niedziela czy sobota?<br />
„Jezus zmartwychwstał ‘pierwszego dnia tygodnia’<br />
(Mt 28, 1; Mk 16, 2; Łk 24, 1; J 20, 1) (…). Stał się on dla<br />
chrześcijan pierwszym ze wszystkich dni, pierwszym ze<br />
wszystkich świąt, dniem Pańskim (…)” (KKK 2147).<br />
Niedziela nie jest siódmym dniem tygodnia, czy też szabatem,<br />
ale dniem ósmym. Dla chrześcijan uroczyste świętowanie<br />
niedzieli zastępuje i wypełnia duchową prawdę żydowskiego<br />
szabatu.<br />
29. Najgłębszy sens szabatu<br />
Szabat „zapowiada wieczny odpoczynek człowieka w<br />
Bogu” (KKK 2175). Bóg ustanowił szabat jako<br />
-27-
przypomnienie i zapowiedź nieba. Jest on jak pierwszy rzut<br />
oka na miasto znajdujące się jeszcze daleko, u końca drogi.<br />
-28-