Todor Kuljić TITO -sociološkoistorijska studija- (Drugo ... - Početak

Istoka i Zapada (Wilson 1979, p. 130). Krajem 1959. Hruščov najavljuje detant, 1960. posećuje
SAD i kritikuje kineski avanturizam. Sa jačanjem napetosti između Kine i SSSR-a otopljavaju
odnosi SSSR-a i Jugoslavije. SAD obustavljaju, a Rusi obnavljaju kredite Jugoslaviji. Kinezi
kritikuju sovjetski detant, a Kardelj 1960. objavljuje knjigu «Socijalizam i rat», gde osporava
kinesku, a podržava sovjetsku doktrinu o ratu i miru (oružana revolucija nije nužan put u
socijalizam). Ipak KP SSSR-a još nije bila spremna na veliki raskol sa NR Kinom pa je na
konferenciji komunističkih partija u Moskvi novembra 1960. opet osuđen jugoslovenski
revizionizam.
U sukobu koji je buknuo 1961. između sovjetskih i kineskih komunista Tito je stao na stranu
Hruščova. U isto vreme se u Beogradu održavao samit nesvrstanih, čiji su zaključci bili bliži
sovjetskoj nego američkoj i kineskoj politici. Posle 22. kongresa KP SSSR-a oktobra 1961, koji
je otvorio drugu fazu destaljinizacije uklanjanjem Staljinovog tela iz Lenjinovog mauzoleja,
jačaju jugoslovensko – sovjetski odnosi. Na istom kongresu Hruščov je napao albanske
komuniste, a Ču En Laj je neslaganje sa Hruščovljevim antistaljinizmom demonstrirao
polaganjem venca na Staljinov grob. Moskva je veličala Lenjina kao začetnika miroljubive
koegzistencije, a Peking ga je slavio kao nepomirljivog borca protiv imperijalizma. Kineska
delegacija se vratila u Peking pre kraja kongresa, a Amerikanci su bili zatečeni rascepom u
lageru. Tek pet godina kasnije, kada se pokazalo da sukob nije prolazan, američki sovjetolog
Bžežinski će prihvatiti Dojčerovu ocenu iz 1963. da je sukob dve velike sile nalik raskolu
između istočnog i zapadnog hrišćanstva. Hruščov je prihvatio miroljubivu koegzistenciju, a
kinesko podsticanje revolucije u nerazvijenom svetu odbacio je kao hazard očajnika. Posledica
sovjetskog zaokreta je gašenje revolucionarnog talasa u Aziji, Africi i Latinskoj Americi i rast
aktuelnosti politike nesvrstanosti. Moskva je oprezno lavirala između maoističkog dogmatizma
i titoističkog revizionizma, a Tito je plovio između sovjetske Scile i kineske Haribde (koja je
pretila da se ušanči u Tirani i Bukureštu). U tim okolnostima, već septembra 1962, predsednik
sovjetske države Brežnjev stiže u Beograd, a krajem iste godine Tito je u Moskvi. Novembra
1962. izbija Kubanska kriza, Tita u Moskvi dočekuju sa ovacijama, a Peking ga obasipa
najgorim pogrdama. Hruščov je, pozdravljajući Tita, konstatovao da je opasnost od
revizionizma praktično nestala, a da je dogmatizam postao glavna opasnost. Nije bilo teško
uočiti da je u komunističkom pokretu došlo do značajnog prestrojavanja koje je oštroumni
Dojčer, decembra 1962. ocenio kao pokušaj da se koalicija «levog centra» (tj. savez Hruščov-
Mao) zameni koalicijom «desnog centra», kojom je trebalo obuzdati maoizam. Hruščov je bio
uveren da mu je ideološko savezništvo sa Kinezima ograničavalo diplomatski manevar u
vođenju elastičnije i miroljubivije spoljne politike (Deutscher 1977, str. 200). Tito se morao
prilagođavati promenama odnosa između velikih sila, ali je nove situacije koristio da ojača
vlastiti položaj. U ovom periodu uočljiva su dva toka jugoslovenske spoljne politike: izmirenje
sa Sovjetskim Savezom i nastojanje Tita da učvrsti položaj lidera nesvrstanih zemalja. Premda
još donekle nesigurni, bili su to zvezdani časovi jugoslovenske diplomatije.
Njihova važna pretpostavka bili su stabilni odnosi sa Sovjetskim Savezom. Kada se decembra
1962. Tito – simbol revizionizma - obratio Vrhovnom sovjetu, bio je impresioniran
dobrodošlicom i ovacijama. Trijumf je bio veći jer je podršku stekao samostalnošću, dok su se
drugi trudili da to ostvare poniznom poslušnošću. Nije se ustručavao da odgovori sovjetskom
otvaranju, ali je zadržao rezerve kao 1955. i 1957. Istakao je da Beograd nema bitnih promena
u politici i da naginje prijateljstvu sa svima, ali je u zaključcima SKJ iz 1962, posle posete
SSSR-u, stajalo i upozorenje o potrebi «isterivanja antisovjetizma iz glava naših kadrova»
(Nenadović 1989, str. 27). Sukob NR Kine i SSSR-a je ojačao prestiž Jugoslavije u Istočnoj
Evropi. Kineski delegat je izviždan kada je jula 1963. na kongresu istočnonemačkih komunista
napao Jugoslaviju. Rezultat prevazilaženja duge krize u odnosima sa SSSR-om bio je niz
sporazuma o tehničkoj saradnji, kreditima i trgovini sa istočnom Evropom, što je ublažilo
mnoge jugoslovenske probleme. Odnos izvoza i uvoza sa Istočnom Evropom, je 1963. bio 27%
prema 23% 1964. 35% prema 29%, a 1965. 42% prema 29% (Cit. prema Campbell 1967, p.
60). Izgleda da je godina 1963. bila vrhunac Titovog dotadašnjeg ugleda. Od leta 1944. Tito
nije tako simultano podjednako dobro prihvatan od Istoka i Zapada. Hruščov je u Jugoslaviji
135