نولیبرالیس٠در بوته ي نقد

سرمایهداري و تولید رضایت 95
مثال دردناك دیگري که رشد نابرابري را در جوامع متفاوت از جمله جوامع سرمایهداري نشان میدهد تعداد
مراجعهکنندهها به صندوق کمکهاي غذایی است.‏ در کشور ‏«توسعهیافتهي»‏ کانادا در سال
2009
17/6
میزان مراجعه
به این صندوقها بالاترین رشد را نشان داده است و فقط در ماه مارس امسال نسبت به ماه مارس سال پیش
درصد یعنی حدود ‎120,000‎هزار نفر بیشتر به این صندوقها مراجعه کردهاند
.(2)
با این همه کوشش میشود که به روشهاي گوناگون ‏«احساس نابرابري»‏ را در ذهنها کاهش دهند و به
موقعیت فعلی ‏«مشروعیت»‏ ببخشند.‏ از جملهي این کوششهاي سرمایهداري براي کاهش دادنِ‏ احساس نابرابري
‏(و نه خود نابرابري)‏ بهرهبرداري از انگارههاي مذهبی در جهت افزایش تقدیرگرایی و باور به ‏«قسمت»‏ و ‏«بخت»‏
و ‏«اقبال»‏ در اذهان مردم است.‏ به بیان چامسکی ‏«براي روي پا نگه داشتن مردم طبقات پایین جامعه هنگام
مواجهه با واقعیات روزمرهي زندگی،‏ جلب توجه آنها به ‏«خرافات کاذبِ‏ مذهبی»‏ یک ابزار طبیعی است.»‏
.(3)
یکی دیگر از روشهاي از بین بردن احساس نابرابري،‏ بهرهبرداري از انقلاب فنآوري اطلاعات و ارتباطات یا
بهعبارتی رسانهها است،‏ گرچه این انقلاب آنگونه که امثال مانوئل کاستلز مدعیاند،‏ نقطهي آغازین ‏«جهانی
شدن»‏ نبوده،‏ اما بیشک ‏«نقش»‏ مهمی را در استحکامِ‏ ساختار سرمایهداري موجود و از پی آن ایجاد نابرابري
داشته است.‏ نقشی که البته نه در ذات این فناوريها،‏ بلکه در مناسبات حاکم بر مالکیت آنها نهفته است.‏ به
این جهت که فقط صاحبان سرمایههاي عظیم میتوانند مالکیت آنها را در انحصار خود درآورند.‏
مهمترین کارکرد این رسانهها ارائهي تصویري از ارزشها و ایدئولوژي سیستم سرمایهداري همانا چون شایسته
ترین سیستم بشري است؛ سیستمی که انباشت اولیهي سرمایهي آن بهگونهاي که مارکس شرح میدهد،‏ ایجاد
نشده:‏ بر اساس دزدي،‏ غارت،‏ تصاحب،‏ لغو مالکیت،‏ حصارکشی و بیرون کشیدن ارزش اضافی از عرق و خونِ‏
زحمتکشان و تولیدکنندگان،‏ بلکه به لطف هوش،‏ درایت،‏ حسابگري،‏ اخلاق پروتستانی و تساهل و تسامح نهفته
در آن نوع جهانبینی ایجاد شده است!‏ و رازِ‏ تداوم و استمرار آن نیز همین اخلاقی بودن زیرکانه معرفی میشود.‏
اخلاقیاتی که تنها معدودي استعداد داشتنِ‏ آن را دارند و مابقی محروم از آنند:‏
در زمانهاي خیلی دور دو گونه انسان بودند،‏ یکی برگزیدگان باهوش ، کوشا و،‏ مهمتر
از همه،‏ صرفه جو؛ و دیگري،‏ فرومایگان تنبل که هستی خود را،‏ آن هم با هرزگی و
عیاشی برباد میدادند...و بدینسان گروه اول ثروت انباشت و گروه دوم جز گوشت و
پوست خود چیزي براي فروش نیافت.‏ از زمان این گناه نخستین بود که فقر اکثر مردم
آغاز شد،‏ اکثریتی که علیرغم زحمات خود تاکنون چیزي جز خود براي فروش نداشته
است.‏ از همان زمان بود که ثروت عده معدودي دائماً‏ رو به افزایش نهاد درحالیکه
مدتهاست از کار کردن دست کشیدهاند.‏ چنین داستانهاي کسلکنندهي کودکانهاي