نولیبرالیس٠در بوته ي نقد

نظریهي دولت رانتی و تقلیلگرایی ساده انگارانه!‏ 151
و استبداد شرقی را مهم میدانند ‏(ویتفوگل)‏ و برخی نیز همچون ‏«لوي-‏ بردول»‏ در اساس ذهنیت شرقی را
ذهنیتی جادویی-‏ عرفانی و غیر علمی-‏ غیر انتقادي و پیش منطقی می پندارند.‏
اما فرایند رسیدن به دموکراسی و برخورداري از ساختاري دموکراتیک معلول عواملی گوناگونی است که
نمیتوان آن را به یک عامل تقلیل داد.‏ تمامی عوامل فوق الذکر که در سطح خرد ‏(روانشناختی)‏ و کلان
‏(ساختاري)‏ مطرح گشته است و همچنین عوامل دیگري که در این زمینه مطرح بودهاند هر یک به سهم خود
در هر زمان و بنا به شرایط تاریخی،‏ سیاسی،‏ فرهنگی و حتی اقلیمی نقش روبنایی و تعیینکننده را ایفا کردهاند.‏
و البته مثالهاي نقضی براي هر یک از آنها وجود دارد که باعث می شود در این زمینه از جبرگرایی بپرهیزیم.‏
تک عامل بینی در این مورد موجب میشود همانند برخی با منطق ‏«دائی جان ناپلئونی»‏ همهي کاستیها و
کمکاريهاي خود را به گردن دیگران بیندازیم و از خود سلب مسئولیت کنیم،‏ یا با منطق ‏«از ماست که بر
ماست»‏ منکر هرگونه دخالت قدرتهاي استعماري و امپریالیستی در توسعهي سیاسی و اقتصادي ایران بشویم و
یا آن که با تأکید مفرط بر عوامل فرهنگی و روانشناختی در اساس ایرانیها را فاقد شعورِ‏ لازم براي نیل به
دموکراسی بدانیم و ریشهي همهي عقب افتادگیها را منتزع از ساختارهاي کلان،‏ در ساختار بیولوژیک انسانِ‏
زاده شده در این منظقه از جهان بدانیم.‏
نه تنها نفت ‏(طلاي سیاه)‏ آن طور که پارهاي معتقدند نفرینی نیست که مانع تکوین دموکراسی شده باشد و
همهي کاسه و کوزهها را سر آن بشکانیم بلکه به باور من حتی ملی و یا دولتی بودنِ‏ آن نیز لزوماً‏ موجب عدم
تکوین دموکراسی نمیشود.‏ آن چه در این بین اهمیت دارد کیفیت دولت حاضر و میزان اثر گذاري ارادهي مردم
بر آن از طریق ابزارهاي گوناگونی چون نهادها،‏ تشکلها،‏ احزاب،‏ سندیکاها و قدرت به چالش کشیدن سیاسی و
اقتصادي دولت و بازخواست آن و جلوگیري از تمرکز قدرت و ثروت میباشد که از انشقاق دولت-‏ ملت و روابط
آمرانه و سلطهگرایانهي دولت جلوگیري میکند.‏ ایجاد چنین ساختار دموکراتیکی که این نهادها با آزادي کامل
از توان بازخواست دولت برخوردار باشند نیازمند پیش زمینههاي اجتماعی سیاسی فرهنگی زیادي است که قابل
تقلیل به ‏«نفت»‏ و یا سیستم مالیات ستانی دولت نمیباشد.‏
-4
آیا با ‏«دولت نفتی»‏
ایران کارساز میدانید؟
و ‏«استبداد نفتی»‏ موافقاید و این مفاهیم را براي رسیدن به دموکراسی در
به همان دلایلی که در پاسخ سوال اول گفته شد و بنا به تقلیلگراییاي که در ذات چنین اصطلاحاتی وجود
دارد نمیتوانم با آنها موافق باشم.‏ همچنین افراد و نیروهاي سیاسیاي که از این تعابیر در مقالات و
سخنرانیهاي خود استفاده میکنند و براي همگان آشنا هستند بیش از آنکه با ابزارهایی چون سندیکاها،‏