نولیبرالیس٠در بوته ي نقد

افسانهي بدرود با طبقهي کارگر 127
جهان اعلام میکنند،‏ در چنین جوامعی اگر چه کیفیتی متفاوتی یافته است اما از عاملیت آن در ارزشزایی براي
نظام سرمایهداري حاکم بر مناسبات جهان نکاسته است.‏
چنین نظریات مد روزي نمیتوانند منکر این واقعیت شوند که هر نوع دانایی و فرهنگ و هویتی حاصل تلاش و
کار مداوم فکري و مادي زنان و مردان و نسلهاي بشري است که به این لحظهي تاریخی رسیده است و
همچنین کار مداوم در عرصهاي مادي و فکري است که زمینههاي دانش و تکنولوژي را فراهم میکند.‏
در نظریات رسمی موجود دو خطاي تئوریک عمده وجود دارد که هر دوي این موارد نشان از رویکرد غیرتاریخی
و نگرش محدود این نظریات است.‏ در این نظریات از سویی با برداشتی غیر واقعی از مفهوم کار و کارگر،‏ این
مقولات را به عرصههاي کار یدي و عرصهي تولید محدود میکنند و بسیاري از اقشار و طبقاتی را که در کارهاي
فکري و خدماتی فعالیت میکنند از مفهوم گستردهي طبقهي کارگر مستثنی میکنند.‏
از سوي دیگر با رویکردي محدود و ارائهي آمار و ارقامی از حجم طبقهي کارگر در جوامع صنعتی و مرکز
سرمایهداري،‏ این نظریه را که حجم طبقهي کاهش پیدا کرده است،‏ به تمامی جهان تعمیم میدهند.‏ در صورتی
که در دورهي جهانیشدن سرمایه با منتقل شدن بخشی از تولید به جوامع پیرامونی،‏ حجم طبقهي کارگر در این
مناطق افزایش یافته است.‏ در نتیجه با ‏«جهانی»‏ شدن کلیهي مفاهیم،‏ رویکرد به طبقهي کارگر و کمیت آن نیز
بایستی رویکردي جهانی باشد.‏
آمار مربوط به افزایش نابرابريهاي اجتماعی و شکاف طبقاتی در چند دههي اخیر گویاي این واقعیت است که
نه تنها رشد سرمایهداري در عصر جهانیسازي پدیدهاي مدرن و با کیفیتی متفاوت از اعصار پیش از آن میباشد،‏
بلکه کیفیت نابرابري و فقر در دوران حاضر نیز کیفیت جدیدي یافتهاست که فقط اشاره به گفتمانهاي فرهنگی
و هویتی و تأکید بر عنصر دانایی قادر به تنیین آن نخواهد بود چرا که دانایی و رشد آن در جوامع منتزع از
ساختارهاي سیاسی-‏ اقتصادي و بی ارتباط با مناسبات قدرت در جهان نمیباشد.‏ بنابراین خام اندیشی صرف
است که شعار جوامع دانایی محور مبنی بر ‏«دانایی قدرت است»‏ را بدون توجه به تحلیلی تاریخی و شناخت و
بررسی مناسبات موجود در ساختار سرمایهداري موجود و همچنین بدون وجود یک رویکرد انتقادي به آن،‏
سرلوحهي برنامهریزيهاي کلان قرار دهیم.‏
پینوشت:‏
1- Yates, Michael (2004). Poverty and Inequality in the Global Economy, Monthlyreview vol 55.
*
این مقاله در روزنامه شرق مورخ 90/2/15 منتشر شده است.‏