نولیبرالیس٠در بوته ي نقد

افسانهي بدرود با طبقهي کارگر 123
در سه دههي اخیر با رونق گرفتن نولیبرالیسم جهانی و جهانیسازي تولید سرمایهداري،‏ هجوم سرمایه به کار
محدود به کشورهاي صنعتی غرب نبوده است و کشورهاي پیرامونی و مناطق کم توسعهي جهان را نیز در بر
گرفته است.‏
در این دوره در واکنش به نظریات رادیکال و چپ،‏ سلسله نظریاتی در محافل آکادمیک و همچنین رسانههاي
عمومی جهان توسعه یافته منتشر و تبلیغ شد که تقربباً‏ غایت اندیشهي تمام آنها نادیده انگاشتن کار و
طبقهي کارگر به عنوان منبع ارزش و مطرح کردن مفاهیم جدیدي متناسب با واقعیات موجود بود.‏
نظریاتی چون ‏«جامعه ما بعد صنعتی»،‏ ‏«جامعه دانایی محور»،‏ ‏«جامعه انفورماتیک»،‏ ‏«جامعه مصرفی»‏ و
همچنین مفاهیمی چون خدماتی شدن جوامع و اولویت فرهنگ ‏(روبنا)‏ بر شیوه تولید و اقتصاد ‏(زیربنا)،‏ همگی
باور داشتند که مقولاتی چون کار،‏ طبقهي کارگر و تضاد کار و سرمایه فاقد اعتبار گشته است و آنچه در جوامع
کنونی ملاك ارزش میباشد،‏ مناسباتی است که در ارتباط مستقیم با فرهنگ و هویت و دانایی قرار دارد.‏
در همین دوره است که کتابهایی چون ‏«جامعه ما بعد صنعتی»‏ از دانیل بل،‏ ‏«موج سوم»‏ از الوین تافلر،‏ و
...
همان شعاري را سر دادند که آندره گورز در کتاب معروفش تحت عنوان ‏«خداحافظ طبقهي کارگر»‏ سر می داد.‏
آنچه از دل این نظریات و مفاهیم بیرون میآمد فرهنگگراییاي بود که عنصر تعیین کنندهي هویت افراد و
جوامع را نه عرضهي تولید،‏ بلکه در نوع مصرف آنها میدانست.‏ در زمینهي فرهنگ،‏ نظریه ‏«پست مدرنیسم»‏ و
‏«پسامدرنیسم»‏ نیز الگوي فرهنگی این سرمایهداري متأخر نو ظهور بود.‏
اما در همان زمانی که این نظریات در محافل آکادمیک مطرح میشد و توسط دستگاههاي ارتباط جمعی در
روندي یکسویه و غیر انتقادي به مردم کشورهاي جهان منتقل میگردید،‏ شواهد و واقعیات جهان دال بر افزاش
شکاف نابرابري و فقر و تنگدستی نیروي کار جهانی که در ارتباط مستقیم با مناسبات قدرت سیاسی و اقتصادي
ناشی از تضاد کار و سرمایه است،‏ بیش از پیش اعتبار علمی این نظریات را زیر سوال برد.‏
براي نمونه در جهانی که آن را ما بعد صنعنی و دانایی محور و انفورماتیک اطلاق میکنند،‏ جهانیشدن سرمایه و
انکشاف شیوهي تولید سرمایهداري در سراسر مناطق جهان،‏ نظام سرمایهداري را وا داشته است تا براي گریز از
بحرانهاي درون زاي خود به منظور دسترسی به کارگر ارزان قیمت و شرایط سهلتر قوانین محیط زیست
بسیاري از صنایع و تولیدات خود را در قالب شرکتهاي چند ملیتی به کشورهاي جهان سوم منتقل کند.‏
آنچه در نظریهي جهانیشدن تحت عنوان امحاء دولت-ملت و ایجاد جامعه جهانی تبلیغ میشود،‏ نتیجهي
عملیاش نه تنها سرنوشت مشترك بشریت بر پایهي احترام و تعامل و همبستگی بشري براي اهداف انسانی
نبوده است بلکه بیش از پیش سرنوشت و زندگی مردم کشورهاي پیرامون را ذیل قوانین غیر دموکراتیک سرمایه