نولیبرالیس٠در بوته ي نقد

شوك درمانی در اقتصاد نولیبرالی 108
اشاره:‏
هر چند نوشتار حاضر عنوان ‏«معرفی کتاب»‏ را بر خود دارد،‏ اما هدف نگارنده بیش از آنکه فقط معرفی کتابی
تازه منتشر شده باشد،‏ پرداختن به یکی از مهمترین تحولات اقتصادي چند دههي اخیر است که وراي
درونمایهي اقتصادياش،‏ در ابعاد اجتماعی و سیاسی نیز اثرگذار بوده است.‏
این دسته از سیاستها و برنامههاي اقتصادي که به ‏«اجماع واشنگتن»‏
(1)
معروف گشتهاند،‏ طی دو سه دههي
گذشته در اکثر کشورهاي کم توسعه در آسیا و آفریقا و آمریکاي لاتین و همچنین در واکنش به بحرانهاي
اقتصادي کشورهاي توسعه یافته،‏ در این دسته از کشورها نیز اجرا شدهاند و داراي آثار و نتایجی بوده است که
بررسی هر یک از آنها موضوع یک پژوهش گسترده و موردي میتواند باشد.‏
سیاستهاي نولیبرالی اجماع واشنگتن که برنامههایی چون کاهش نقش دولت در اقتصاد(خصوصیسازي)،‏
کاهش و حذف یارانهها و سلطهي مناسبات بازار بر عرصههاي اقتصادي و اجتماعی جامعه را دربر میگیرند،‏ در
ایرانِ‏ پس از جنگ نیز در قالب یرنامههاي ‏«تعدیل ساختاري»‏ سرلوحهي برنامههاي توسعهي سیاسی و اقتصادي
قرار گرفتند.‏ در نیمهي دوم دههي
70
شمسی و نیمهي اول دههي 80، گرچه اجراي این سیاستها روند
محافظهکارانهتري به خود گرفت اما جهتگیري کلی سیاستهاي توسعهي کشور همسو با اصول ‏«اجماع
واشنگتن»‏ بوده است.‏
از سال
اصل
1384
44
و شروع کار دولت نهم،‏ اجراي این اصول دوباره روند شتابانی به خود گرفته است و بنمایهي اصلی
طرح موسوم به ‏«تحول اقتصادي»‏ را اصول موضوعهي ‏«اجماع واشنگتن»‏ در بر میگیرد.‏ همچنین اصرار
دولتهاي نهم و دهم بر اجراي سریعتر خصوصیسازي و هدفمندکردن ‏(حذف)‏ یارانهها را بایستی در همین
راستا به شمار آورد.‏
به طوري که ‏«حسن سبحانی»‏ عضو کمیسیون برنامه و بودجهي مجلس هفتم در همایش بررسی سیاستهاي
قانون اساسی گفت:‏ ‏«سیاستهاي برنامه چهارم توسعه که براساس اجماع واشنگتنی تدوین شده به
دولت نهم ارث رسیدهاست.»‏ ‏(صادقی بروجنی،‏ به نقل از روزنامه کیهان،‏
.(87/3/7
اما در مورد آثار و نتایج و ابزارهاي اجراي سیاستهاي مزبور در مناطق گوناگون جهان،‏ پژوهشهاي زیادي انجام
گرفته و مقالات و کتابهاي متعددي به نگارش در آمده است که کتاب ‏«دکترین شوك»‏ یکی از مهمترین آنها
میباشد.‏
***