نولیبرالیس٠در بوته ي نقد

سرمایهداري و تولید رضایت 96
‏[را]‏ هر روز در دفاع از مالکیت میشنویم...‏ به محض اینکه موضوع مالکیت به میان
میآید،‏ عنوان کردن ادعایی در حد فکر نوزادان،‏ به عنوان اصلی که در تمام دورانها و
در تمام مراحل تکامل صادق است،‏ بدل به وظیفهاي مقدس میشود
.
آشکار است که
در تاریخ واقعی،‏ تصرف ، بردهسازي،‏ دزدي،‏ قتل و به کلامی خلاصه زور،‏ نقش عمده
... داشته است
انباشت ابتدایی از هر راهی بوده است،‏ به جز راهی درخور قصهپردازي.‏
‏(سرمایه،‏ ج 1، کارل مارکس)‏
این نظر مارکس بیش از دورانهاي گذشته در دوران حاکمیت نولیبرالیسم،‏ خودنمایی میکند.‏ آن چنان که به
بیان پیر بوردیو:‏ ‏«توان ایدئولوژي نولیبرال در این است که بر پایهي گونهاي نوداروینیسم اجتماعی است:‏
همانگونه که در هاروارد هم میگویند،‏ ‏«درخشانترین و بهترین»‏ آن است که سرآمد باشد ‏(بکر،‏ برندهي
جایزهي نوبل اقتصاد،‏ این اندیشه را میپروراند که داروینیسم بنیانِ‏ توان محاسبهي عقلانی کسانی است که او
کارگزاران اقتصادي توصیف میکند).‏ وراي بینش جهانی انترناسیونالیسم گروههاي مسلط،‏ یک چهارچوب فکري
نیز وجود دارد که بنا بدان کسی کارآمد و تواناست که فرمانروایی دارد و شغلها در دست اوست؛ بدین معنا
کسانی که کار ندارند کارآمد و توانا نیستند.‏
بر طبق چنین فلسفهاي با ما ‏«برندگان»‏ و ‏«بازندگان»‏ روبرو هستیم.‏ همچنین با کسانی که اشرافیت مدرن
‏(اشرافیت دولتی)‏ خوانده میشوند روبر هستیم.‏ آنان که اشراف دولتی مینامیم،‏ به دیگر سخن کسانی که همهي
ویژگیهاي اشرافیت را به معناي قرون وسطایی آن دارند و اقتدارشان مدیون تحصیلاتشان،‏ یا بنا به دیدگاه
خودشان،‏ هوشمندياي است که آن را موهبتی آسمانی میدانند.‏ حال آنکه میدانیم در جهان واقعیت،‏ این
امکان را جامعه توزیع میکند و نابرابري در هوشمندي از نابرابري اجتماعی است.‏ ایدئولوژي توانایی و کارآمدي
به خوبی ضدیتی را توجیه میکند که تقریبا همانند ضدیت میان اربابان و بردگان است.‏ در یک سو شهروندانی
کاملند که تواناییها و فعالیتهایی با دستمزد بالا و بسیار نادر دارند؛ چنان که میتوانند کارفرماهاي خود را خود
برگزینند(حال آنکه دیگران را در بهترین حالت کارفرمایان برمیگزینند)‏ و میتوانند در بازار بینالمللی کاري با
درآمد بسیار بالا داشته باشند.‏ آنگاه در سوي دیگر تودهي بزرگی از کسانی که محکومند کارهاي حاشیهاي
داشته باشند یا بیکار باشند.‏
ماکس وبر میگفت که گروههاي مسلط همیشه به ‏«باور به دادوري خدا»‏ امتیاز خودشان یا دقیقتر باور به
دادوري جامعه،‏ توجیه نظري این واقعیت که دارندهي امتیازند،‏ نیاز دارند.‏ باور به دادوري جامعه را،‏ که در
اندیشهي کارآمد بودن نهفته است،‏ طبیعی است آنان که مسلطند میپذیرند-‏ البته به سود خود
اما دیگران هم -
آن را پذیرفتهاند.‏ در رنج آنان که اخراجیاند،‏ در بدبختی بیکاري بلند مدت،‏ چیزي بیش از آن چه در گذشته