سا٠ان نو - ketab farsi

هاي رهايي بخش در ايالات شمال ايران در دوره – 1300 1296
خورشيدي به پايان رسيد و جنبش كارگري دوباره جان تازه يافت
و با همهي توان خويش روند رو به رشد خود را آغاز كرد.‏ تحولات
فراگير و ژرف در جنبش كارگري كه از سال آغاز گشت در
بخش هاي بعدي اين نوشتار به تفصيل مورد بحث قرار خواهد
گرفت.‏ ما در اينجا به بررسي تاريخچهي شكل گيري و رشد
شوراهاي زنان و سپس انجمن هاي ملي و نقش آنها در دورهي اول
خورشيدي)‏ كه به طورعمده تحت
مشروطيت
نظارت و گاهي تحت رهبري مستقيم و غير مستقيم فرقهي
اجتماعيون عاميون بودند،‏ ميپردازيم.‏
ناصرالدين شاه قاجار
فصلنامه سامان نو – شماره سوم – مهرماه – 1386 اكتبر 2007
81
1296
1284 –1287)
-
انجمن ها و شوراهاي زنان همسو با اجتماعيون – عاميون
تا آنجا كه اطلاع داريم اولين سازمانهاي متعلق به زنان در ايران
به وجود
در دورهي اول مشروطيت
آمدند.‏ ولي پيشينهي مبارزات زنان ايران عليه نظام مردسالاري و
ستم بر زنان،‏ نزديك به دويست سال سابقه دارد.‏ در سال
خورشيدي ميلادي)‏ زني معروف به ‏"بانو نوري جهان"‏ به
درخواست زنان همفكر خود كتاب ‏"تجات المسلمات"‏ را پيرامون
مسائل و آداب ويژهي زنان نوشت كه طبق نظر مورخين نخستين
كتاب در بارهي زنان ايران محسوب ميشود.‏ در سال
خورشيدي و در بحبوحهي جنگهاي ايران و روسيه تزاري پس از
كوچ دادن و بازگرداندن اجباري زنان گرجي ساكن ايران به خاك
روسيه،‏ در شهر تهران،‏ زنان همراه مردان در اعتراض به اين امر به
سفارت روسيه حمله كرده و آن را تخريب كردند.‏ در آغاز دههي
ميلادي)‏ زنان در تظاهراتي كه در دفاع از اميركبير
‏(كه از طرف ناصرالدين شاه از مقام صدراعظمي خلع و سپس
تبعيد گشته بود)‏ برپا شده بود،‏ شركت فعال داشتند.‏
در عصر استبداد ناصري كه نزديك به نيم قرن تا
خورشيدي)‏ طول كشيد،‏ زنان به طور دائم در تظاهرات و شورش
هاي متعدد پيرامون مسألهي نان وقحطي عليه نظام شاهي و
محتكرين غله ونان شركت داشتند.‏ به طور نمونه عصيان زنان در
قحطي سال خورشيدي ميلادي)‏ ناصرالدين شاه را
مجبور ساخت كه كلانتر تهران را به دار آويخته و بهاي نان را
كاهش دهد.‏ مبارزات زنان در عهد ناصري فقط محدود به
اعتراضها و شورشهاي خياباني پيرامون قحطي و كمبود نان،‏ غله
و گوشت نبود.‏ بلكه مدارك تاريخي نشان ميدهد كه خيلي از
زنان در عرصههاي سياسي و اجتماعي نيز به مبارزه عليه استبداد
ناطري دست ميزدند.‏ يكي از اين زنان طاهره قرةالعين
ميلادي)‏ بود.‏ قرةالعين كه شاعري آزاديخواه و صاحب قلم
بود،‏ در عنفوان جواني بعد از تحصيل و تفحص در فلسفه و كلام به
مرام شيخيه گرويد و سالها ‏"از پس پرده"‏ به تدريس فلسفه و
كلام پرداخت.‏ پس از ‏"ظهور"‏ سيد علي محمد باب در شيراز،‏
قرةالعين به يكي از ياران نزديك باب تبديل شد و از آن پس به
تبليغ آئين باب پرداخت.‏ قرةالعين كه به خاطر فعاليتهايش از
طرف سيد باب به لقب طاهره معروف گشت،‏ به طور مداوم به
1850
1186
1305
1375
-1817)
–1287) 1280 خورشيدي)‏
) زا 1237
1860)
1807)
1239
1850) 1230
2
1852
مبارزه عليه ستم و استبداد ناصري ادامه داد و در سال
ميلادي در شاهرود در انجمني كه به تازگي داير گشته بود بدون
حجاب ‏("بي پرده")‏ حضور يافت و براي پيروان باب سخنراني كرد.‏
شهامت و جسارت طاهره كه موجب اعجاب و شگفت حاضران
گشت،‏ خيلي از بابيهاي متعصب و محافطه كار را عليه او
برانگيخت.‏ ولي طاهره به تبليغ خود پيرامون ‏"برداشتن حجاب"‏ و
شركت زنان در امور اجتماعي و فرهنگي ادامه داد
قرةالعين در آخرين سالهاي عمرخود در عمليات نظامي و سياسي
به
نيز شركت جست و در سال ميلادي
اتهام شركت فعال در قيام بابيان زنجان و سپس شركت در ترور
نافرجام ناصرالدينشاه دستگير شد.‏ پس از قتل عام بابيان و كشتن
باب،‏ طاهره را از قزوين به تهران آوردند و در باغ محمودخان
‏(كلانتر تهران)‏ در يك ‏"بالاخانهي بي پله"‏ محبوس ساختند.‏ در
آخر سال 1852 طاهره را كه 36 سال بيشتر نداشت،‏ به دستور
ناصرالدين شاه و وزيرش ميرزا آقاخان نوري،‏ در باغ ايلخاني ‏(كه
مدتي بعد به ساختمان بانك ملي تبديل شد)‏ ‏"خفه"‏ كردند.‏
قرةالعين از جمله زنان آزاده و وارستهاي بود كه در شتاب حركت
آزادي و رهايي زن از قيد وبندهاي اجتماعي و سنتهاي پوسيدهي
مذهبي نقش بسزايي داشت.‏ بدون ترديد آرمان طلبي و برابري
طلبي اجتماعي او با فروريختن باورهاي حاكم بر جامعهي آن زمان
ايران نه تنها نشانهي جسارت و پاكدلي او،‏ بلكه رشد مبارزاتي زنان
در راه احقاق حقوق و شركت فعال در روابط اجتماعي و امور
فرهنگي آن دوره از تاريخ ايران حكايت ميكند.‏
(1231 خورشيدي)‏
3
1852