سا٠ان نو - ketab farsi

-
مثال ميبينيم كه جنبشهاي زنان در دههي 60 در آمريكا و اروپا
مسايلي را طرح كردند كه براي پاسخگويي آن بايد نظام سرمايه-‏
داري سرنگون ميشد.‏
يك مسالهي اجتماعي،‏ پيش از آنكه به طور عيني قابل حل باشد،‏
خود بخود به شكل اجتماعي طرح نميگردد.‏ البته اين بدان مفهوم
نيست كه درون جنبش،‏ همهي زنان به راه حل آن آگاهند.‏ ولي اين
چشم انداز از اين روي به طور عمومي ايجاد گشته كه ميتوان
مشاهده كرد كه مثلا كار درخانه ميتواند از بين برود و به صنعت
عمومي تبديل شود و يا آزادي جنسي زن ميتواند به دست آيد و
برابري نقش زن و مرد در توليد ميتواند حاصل شود و جامعه مي-‏
تواند مسئوليت پرورش كودكان را به عهده گيرد.‏ طرح اين خواسته-‏
ها به وضوح نشانگر امكان عيني حل آنهاست و زنان نيز عليرغم
آگاهي يا عدم اگاهي،‏ آن را حس كردهاند.‏ اما وقتي ميگوييم
شرايط عيني براي حل مسالهي زنان وجود دارد منظورمان چيست؟
نخست اينكه از لحاظ تقسيم كار،‏ تبعيض ميان زن ومرد در
عرصهي توليد ميتواند از بين برود.‏ زيرا صنعت به چنان درجهاي
از رشد رسيده و نيروهاي مولده ‏(حتا تحت نظام موجود)‏ به چنان
سطحي از بارآوري و بازدهي رسيدهاند كه كاركردن و شركت
داشتن در توليد اجتماعي،‏ جنسيت نميشناسد.‏ امكان دستيابي به
نقش برابر در كار وجود دارد و دقيقا به همين دليل است كه اين
سوال براي زنان طرح ميشود كه پس چرا اين برابري ميان زن و
مرد وجود ندارد؟
به علاوه ورود زنان به اشتغال،‏ پايهي استقلال مالي آنان از مردان
را فراهم كرده است،‏ به اين مفهوم كه به عنوان يك ‏"فرد آزاد"‏ و
غير وابسته به مرد،‏ ميتوانند در توليد نقش داشته باشند.‏
دوم اينكه صنعت،‏ وارد كار خانگي نيز شده است.‏ اين هم باز نشان
ميدهد كه پايههاي عيني رفع ستم وجود دارد.‏ كارخانگي حتا
همين امروزه نيز گاهي از خانه جدا شده و به صنعت اجتماعي
محول گشته است.‏ تمام اين غذاهاي آماده بخشي از آن هستند و
نه فقط توليد براي نياز و مصرف خانواده،‏ بلكه بخشي از خدمات
نيز لباسشوييها و...)‏ بيرون از خانه انجام ميگيرند و به صنعت
عمومي كشيده شدهاند و كارگرها به صورت اجتماعي آن را انجام
ميدهند.‏ اما،‏ اين خدمات،‏ در نظام سرمايهداري وجود دارند و
خصلت كالايي يافتهاند و آن را حفظ كردهاند.‏ يعني بايد آنها را
خريد.‏ همين امر موجب ميشود كه اين خدمات از دسترس جمعيت
كثيري از زنان خارج بوده و آنقدرها تعميم پيدا نكنند.‏ اين به مفهوم
آن نوع اجتماعي شدن كه ما خواستار آن هستيم،‏ نيست.‏ بلكه
بخشي از كار خانگي،‏ به خصوص بخشي از توليدات آن،‏ به مفهوم
سرمايهداري آن كم كم اجتماعي شده است.و به همين روي كار
خانگي زنان هر چه بيشتر خصلت خدماتي محض پيدا كرده است.‏
بنا براين امكان صنعتي شدن كامل كار خانگي هم موجود است.‏
يعني امكان اينكه يك سري كارهاي خانگي كه در حيطهي
خصوصي انجام ميگيرند و تنها زنان مسئول آنند،‏ به خارج از خانه
منتقل شوند و به حيطهي توليد صنعتي وارد گردند،‏ يعني به صورت
مبارزه براي كنترل زن بر بدن خويش
هرگز به هيچ وجه مسالهاي كم اهميت
و يا اينكه فقط مربوط به بخش خاصي
از زنان باشد،‏ نيست
يك كار اجتماعي در آيند و بار آن از دوش زنان برداشته شود.‏
در مورد آموزش و نگهداري از كودكان نيز اين امر صدق ميكند.‏
همين امروز مهد كودكها،‏ مدارس،‏ پانسيونها و...‏ بخش مهمي از
نگهداري و آموزش كودكان را انجام ميدهند.‏
سوم اينكه يك عنصر ضروري ديگر براي رهايي زن كه در درون
همين نظام سرمايهداري ايجاد شده،‏ مسالهي روشهاي جلوگيري از
بارداري و روشهاي سقط جنين است.‏ اين مقوله نيز اصولا پديدهاي
جديد است.‏ انگلس هنگامي كه در مورد آزادي جنسي زن يخن
ميگفت،‏ بر سر مسالهي فرزند مشروع و نامشروع و بر روي اينكه اگر
تبعيض در مورد فرزندان نامشروع از بين برود پايهي از بين رفتن
تبعيض جنسي عليه زن فراهم خواهد شد،‏ تكيه ميكرد.‏ البته امروزه
گام اساسيتري به پيش برداشته شده است.‏ زنان ميتوانند از نظر
تكنيكي نيز بر توليد نسل خود كنترل داشته باشند.‏ يعني بر بچه دار
شدن يا نشدن خود كنترل داشته باشند.‏ واضح است كه اين امكان
كنترل بر روابط جنسي آنان اثر ميگذارد.‏ بدين ترتيب اجبار به
رابطهي جنسي به قصد تنها بچه دار شدن از يك سو و ترس و
نگراني هميشگي از بچه دار شدن از سوي ديگر،‏ قدرت مهيب خود
را از دست داده است.‏ با اين كنترل،‏ اين امكان فراهم ميآيد كه
زنان،‏ از اين ترس،‏ از اين نگراني و به قول انگلس از ‏"عواقب كار"‏ رها
شوند و اين البته نقش مهمي در مورد مسالهي آزادي جنسي زنان و
تأثير رواني اجتماعي آن دارد.‏
با اين حال زنان،‏ حتا امروزه نيز،‏ نميتوانند به طور كامل از
ابتداييترين حق خويش بهرهمند شوند.‏ در جامعهي سرمايهداري
اين حق يا به شكل محدوديت و ممنوعيت روشهاي پيشگيري از
بارداري و سقط جنين براي زناني كه نميخواهند بچه دار شوند و
يا از طريق محدوديتهاي مالي و اجتماعي براي زناني كه مي-‏
خواهند بچه دار شوند،‏ پايمال ميگردد.‏
از اين روي ميبينيم كه مبارزه براي كنترل زن بر بدن خويش
هرگز به هيچ وجه مسالهاي كم اهميت و يا اينكه فقط مربوط به
بخش خاصي از زنان باشد،‏ نيست.‏ افزون براين،‏ كنترل زنان بر بدن
خود،‏ ضربهي كاري به ايدئولوژيهايي است كه نقش زن را تنها به
مثابه مادر تبليغ مي كنند و يا رابطهي جنسي را تنها در چارچوب
)
77
فصلنامه سامان نو – شماره سوم – مهرماه – 1386 اكتبر 2007